Czym jest sobór (Sobór Wszechprawosławny) dla Kościoła? Perspektywa prawosławna.

Transkrypt

1 Czym jest sobór (Sobór Wszechprawosławny) dla Kościoła? Perspektywa prawosławna. Rozważania na temat soborowości Kościoła opierają się na nieco-konstantynopolitańskim Symbolu Wiary, w którym wyznajemy Jeden, Święty, Powszechny i Apostolski Kościół. Na pytanie odnośnie do tego czym jest sobór z perspektywy prawosławnej nie da się udzielić jasnej odpowiedzi bez wcześniejszej analizy przymiotów Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem jego powszechności. Wszystkie zatem przymioty Kościoła należy rozpatrywać w kontekście pewnej endoeklezjalnej integralności. Jedność, którą abp Bazyli (Krywoszein) rozumie również jako jedyność 1 Kościoła, opierając się w tym twierdzeniu na eklezjologii św. Bazylego Wielkiego, wynika ze świętości Kościoła. Powszechność i apostolskość natomiast stanowią jego przejaw na zewnątrz, które realizują się właśnie poprzez Kościół, w Kościele i dla Kościoła, zawsze jako żywego bogoludzkiego organizmu Jezusa Chrystusa. Kościół nazywany jest powszechnym, co stanowi polską translację greckiego terminu καθολικός. Język cerkiewnosłowiański tłumaczy go jako соборный, co dokładnie wskazuje na wczechogólność, wszechogarnięcie, czy też także powszechność 2. Tradycja zachodnia, chociaż nie dokonała tego w tłumaczeniu Symbolu Wiary, używając w nim terminu powszechny, dla określenia swego Kościoła zachowała oryginalne brzmienie greckiego słowa katolicki wraz z dodatkiem z przodu rzymsko. Jednak w sensie stricte eklezjalnym termin katolickość domaga się nie tylko translatorskiej, ale również poszerzonej analizy dogmatycznej. Dla Włodzimierza Łosskiego cecha katolickości odnosi się również do prawosławnej triadologii. Interpretując 34 Kanon Apostolski 3, ustanawiający administrację synodalną prowincji metropolitalnych na wzór endotrynitarnych relacji, teolog ten napisał: To w świetle dogmatu o Trójcy Świętej najwspanialsza cecha Kościoła cecha katolickości ukazuje prawdziwy swój sens, ściśle chrześcijański, sens, którego nie można wyrazić za pomocą abstrakcyjnego terminu powszechność. Bardzo konkretne bowiem znaczenie słowa katolickość obejmuje nie tylko jedność, lecz także wielość; wskazuje na zgodność jednego z drugim lub raczej na pewnego rodzaju tożsamość jedności i wielości, która sprawia, że Kościół jest katolicki zarówno jako całość, jak i w każdej ze swych części. Pełnia całości nie jest sumą części, każda część posiada tę samą pełnię, co całość. Cud katolickości objawia w samym życiu strukturę właściwą Trójcy Świętej 4. W podobnym duchu pozostają rozważania metropolity Jeroteusza Vlachosa dostrzegającego katolickość jako przejaw Kościoła w ramach każdego Kościoła lokalnego, z zachowaniem jedności i tożsamości wiary, a nade wszystko jej eucharystycznego charakteru. Jako analogię przywołuje on sakrament Eucharystii. Każda cząstka eucharystycznego Chleba zawiera w sobie Całego Chrystusa. Taka sama rzeczywistość obecna jest w soborowym Kościele. Hierarcha pisze: Każdy Kościół lokalny jest całym Kościołem w mi- niaturze. Oznacza to jednak, że każdy Kościół lokalny, aby być katolickim, musi przechowywać całą prawdę (gr. ἡ πάσα ἀλήθεια) i każde działanie, które potwierdza prawdę i prowadzi do jej przeżywania w doświadczeniu (gr. ἡ βίωσις τῆς ἀληθείας) 5. W wymiarze soborowym, soborowość stanowi jeden z najważniejszych przejawów Kościoła prawosławnego, który określa jego eklezjalną istotę. Cała wschodnia eklezjologia zachowuje dzięki temu swoją autentyczność to swoisty barometr Kościoła. Soborowość to również wymiar tajemnicy Kościoła, który doświadcza swej soborowości na każdym poziomie życia, w tym również wydarzenia soboru jako zgromadzenia 6. Dla bpa Atanazego fot: M. Łuksza 1 Архиепископ Василий (Кривошеин), Богословские труды, изд. «Христианская библиотека», Нижний Новгород 2011, s Patrz: Соборность Церкви [w:] Архиепископ Иларион (Алфеев), Православие, т. I, s Biskupi każdego narodu znać powinni pierwszego między sobą, za głowę go uważać i nie czynić niczego bez jego decyzji, co by ich władzę przekraczało; czynić zaś wolno każdemu to jedynie, co się odnosi do jego biskupstwa i miejscowości do niego należących. Lecz i pierwszy biskup niech niczego nie czyni bez narady ze wszystkimi, albowiem w ten sposób tylko może być zachowana jednomyślność i wysławiony przez Pana w Świętym Duchu Bóg, Ojciec i Syn i Święty Duch, ks. A. Znosko, Kanony Kościoła Prawosławnego w przekładzie polskim, t. I, ChAT, Warszawa 1978, s W. Łoski, Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, Warszawa PAX 1986, s Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἀγ. Βλασίου, Ἐμπειρικὴ Δογματικὴ τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὶς προφορικὲς παραδώσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, τ. Β, Ι.Μ. Γενεσίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Λεβαδεία 2011, s Patrz: T. Kałużny SCJ, Nowy Sobór Ogólnoprawosławny, Kraków 2008, s

2 (Gievtitsa) natomiast, sobory wyrażają i objawiają istnienie oraz życie Kościoła, są przejawem eklezjalnej wiary w działaniu. To przejaw również Samej Świętej Trójcy, Która się ukościelniła, aby zbawić upadłego człowieka 7. Różna etiologia zwoływania soborów miała swój wpływ na ich późniejszą recepcję i rangę. Grecka tradycja eklezjalna dokonuje w swojej terminologii szczególnego rozróżnienia pomiędzy soborowością a synodalnością Kościoła. Samo słowo sobór oznacza bardziej synaksę. W prawosławiu jest nią zgromadzenie, jak również liturgiczne wysławianie Matki Bożej, Aniołów i innych świętych, razem z którymi wysławia się również inne uświęcone postacie i wydarzenia. W przypadku Matki Bożej i św. Jana Chrzciciela synaksa dotyczy wielu świąt związanych z ich życiem, obchodzonych dawniej w jednym dniu. Na pamiątkę tego dawnego zwyczaju, do dnia dzisiejszego, w II dzień Bożego Narodzenia, obchodzi się Synaksę Przenajświętszej Bogurodzicy, a w II dzień Chrztu Pańskiego Synaksę św. Jana Chrzciciela. Mamy również Synaksę św. Aniołów. W sensie eklezjalnym synaksą jest również zjazd, bądź zgromadzenie Zwierzchników Lokalnych Kościołów Prawosławnych, czy nawet ich przedstawicieli. W tym kontekście termin synod nabiera bardzo ważnego znaczenia semantycznego i etymologicznego, oznaczając w literalnym tłumaczeniu wspólną drogę (συν razem, wspólnie, ἡ ὁδός - droga), a więc staje się tym samym ważniejszy od soboru. Tutaj widać, jak ważny dla soborowości jest zatem również termin katolickość. Względem Soborów Powszechnych język grecki nie posługuje się określeniem Sobór, ale raczej Synod Ekumeniczny, ale nie katolicki, jak to się ma chociażby względem przymiotów Kościoła. Zasadnicza różnica kryje się w aspekcie semantycznym obu pojęć. Otóż katolickość wyraża jedność 7 Ἐπισκόπου Ἀθανασίου (Γιέβτιτς), Ἃγιες Οἰκουμενικὲς Σύνοδοι:Ὀγδόη ( ) καὶ Ἐνάτη (1351) [w:] Θεολογία, τ. 86, Τευχ. 1, Ἰανουάριος-Μἀρτιος 2015, s Д. Фебрин, Инными глазами. Взгляд евангельского христианина на Восточное Православие, Москва 2002, s Patrz: T. Kałużny SCJ, Nowy Sobór Ogólnoprawosławny, s. 29. we wspólnocie oraz wspólnotę w jedności. Powszechność zaś jest drogą do katolickości eklezjalnej. Dlatego recepcja prawd wiary wyrażonych w jej obronie przez Sobory Powszechne miała również, a może nawet głównie, charakter soteriologiczny. Ich świadome odrzucenie oznaczało pozostanie w herezji, ich recepcja natomiast wymagała eklezjalnej świadomości Kościoła, który w swej katolickości, będącej archetypem Św. Trójcy, nie błądzi i się nie myli. Sobór Powszechny nie zbierał się dla ustanawiania Prawdy, lecz dla jej obrony i potwierdzenia jej zbawiennego charakteru. To Charisma veritatis, czyli dar prawdy, był tym atrybutem Soboru Powszechnego. Oto, co mówi na ten temat bp Kallistos Ware: Na prawdziwym Soborze Powszechnym biskupi dowiadują się, co jest prawdą i wtedy ją ogłaszają. Takie ogłoszenie weryfikuje się jego akceptacją ze strony całego świata chrześcijańskiego, która (akceptacja), z reguły, nie posiada bezpośredniego wyrażenia, lecz po prostu żyje 8. Biskupi nie zbierali się więc po to, aby na nowo ustanowić prawdę, lecz aby wysłuchać jaka jest prawda, a zatem ją ogłosić. W klasyfikacji soborów najwyższym rangą jest Sobór Powszechny, następnie lokalny. Znane były również bardzo ważne skądinąd Sobory Endimusa, charakteryzujące się nagłością i nadzwyczajnością swego zwołania. Uczestniczyli w nich ci hierarchowie, którzy na dany moment znajdowali się w Konstantynopolu lub nieopodal i mogli na nie przybyć. Dzisiaj sobory otrzymały miano Wielkich i Wszechdoskonałych Synodów (gr. Μεγάλη και Υπερτελής Σύνοδος), Synaks Zwierzchników Lokalnych Kościołów Prawosławnych (gr. Αι Συνάξεις των Προκαθημένων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών), bądź też ich przedstawicieli. Rosja wprowadziła pojęcie Arcypasterskiego Soboru i Lokalnego Soboru, na którym zazwyczaj wybiera się nowego patriarchę. W innych Kościołach lokalnych znany jest również Kleryko-laicki Sobór (gr. η Κληρικολαική). Każda z kategorii tych Soborów, bądź Synodów zajmowała się sprawami Kościoła, ale tylko Sobór Powszechny zajmował się błędami w wierze herezjami, co oznacza, że rangę powszechności, a więc i ekumeniczności, nadawał takiemu Soborowi kolejny Sobór Powszechny potwierdzający naukę wszystkich poprzedzających go Soborów Powszechnych. Taka recepcja, w sensie technicznym, oznacza przyjęcie, tj. zgodę ze strony ludu na określoną decyzję soborową lub eklezjalną. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza cały proces, dzięki któremu każde pokolenie przyjmuje Boże Objawienie wynikające z Pisma Świętego i Świętej Tradycji 9. Decyzje Soborów Lokalnych natomiast można było zmieniać postanowieniami innych Soborów i Synodów, co mogło głównie wynikać z ich czasowej dezaktualizacji. Dla prawosławia soborowość Kościoła stanowi jego zasadniczy przejaw na zewnątrz i do wewnątrz, któryto Kościół wyraża poprzezsprawowanie wokół biskupa św. Liturgii, lecz również poprzez tzw. tożsamość soborową. Rozpoczyna się ona na poziomie parafialnym poprzez współdziałanie proboszcza i rady, następnie diecezjalnym, gdzie wyrażają ją konkretne organy doradcze, później na poziomie lokalnym poprzez zebranie wszystkich biskupów w ramach soboru, bądź synodu, w którym uczestniczą już tylko wybrani ku temu biskupi danego Lokalnego Kościoła Prawosławnego. Na przestrzeni wieków, w tradycji greckiej, ukształtowała się praktyka zwoływania małych i wielkich synodów lokalnych. W starożytnych patriarchatach istnieje praktyka zwoływania synodów składających się z ograniczonej ilości biskupów oraz pełnych synodów, na które przybywają wszyscy należący do danego Kościoła biskupi. W tradycji Patriarchatu Ekumenicznego taki Synod lub Synaksa odbywa się raz w roku, najczęściej w dniu 1września, a więc rozpoczęcia nowego roku liturgicznego. W Kościele Greckim natomiast raz w miesiącu zbiera się tzw. Stały Synod (gr. ἡ 4

3 Διαρκὴς Σὐνοδος), który zajmuje się bieżącymi sprawami swego Kościoła (jego członkowie w liczbie 13, oprócz zwierzchnika, zmieniają się rotacyjnie po upływie roku liturgicznego). Pozbawiony on jest jednak prawa dokonania wyboru, bądź zdymisjonowania biskupa. Dla tej czynności zbiera się wówczas synod, który potocznie określa się mianem hierarchia. W patriarchacie Jerozolimskim w skład synodu wchodzą również mnisi kapłani. Kryterium przynależności do synodu określa się tam koniecznością przynależności do bractwa Grobu Pańskiego. W mniejszych liczebnie Kościołach zazwyczaj wszyscy biskupi stają się z urzędu członkami lokalnych synodów, a czasami właśnie z tego powodu, że uczestniczą w nich wszyscy, synod nazywa się wtedy soborem. Taka sytuacja ma miejsce chociażby w Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym z tym, że biskupi wikariusze (tradycja wschodnia nie zna pojęcia biskupa pomocniczego, bądź sufragana), zgodnie z jego statutem, nie są kandydatami w przypadku wyboru Zwierzchnika Kościoła. Rosyjska Cerkiew Prawosławna prezentuje jeszcze inny model synodalnego zarządzania. Bieżącymi sprawami zajmuje się Św. Synod, łącznie z prawem powoływania i odwoływania biskupów, w skład którego wchodzą poza Patriarchą stali członkowie oraz dobierani na sesję letnią i zimową poszczególni biskupi diecezjalni. Doradczym ciałem synodu jest również Wyższa Rada Kościelna, której członkowie kierują poszczególnymi sektorami życia Rosyjskiej Cerkwi. Poza tym zbiera się również Arcypasterski Sobór, w którym udział biorą wszyscy biskupi oraz Lokalny Sobór RCP z udziałem duchownych i świeckich desygnowanych doń po równo z każdej diecezji. Najczęściej wiąże się on również z wyborem patriarchy. Na uwagę zasługuje praktyka Rosyjskiej Cerkwipowoływania tzw. międzysoborowych komitetów (ros. межсоборное присутствие), które mają za zadanie opracowywanie 10 Z prywatnego archiwum autora. 11 Dokument regulaminu z prywatnego archiwum autora wraz z własnym tłumaczeniem na język polski. projektów dokumentów soborowych, aby dzięki ich późniejszej publikacji i sondażom opinii publicznej względem proponowanych w nich treści, trafiały na sobór jako ogólnie przyjęte. Na płaszczyźnie soborowości Kościoła prawosławnego kluczową rolę odgrywają również liturgiczne relacje pomiędzy Zwierzchnikami Lokalnych Kościołów Prawosławnych, którzy legitymują się spośród wszystkich innych biskupów prawem i bezwzględnym obowiązkiem wspominania się nawzajem podczas każdej św. Liturgii, nawet tej najbardziej nieoficjalnej, sprawowanej w domowej kaplicy. Na domiar tego, to wspomnienie występuje kilka razy podczas każdej św. Liturgii. Zerwanie łączności eucharystycznej polega właśnie na przerwaniu liturgicznego wspominania, i odwrotnie, jej przywrócenie dokona się poprzez ponowne wspomnienie razem z innymi i wspólne sprawowanie św. Liturgii. Ten symboliczny zwyczaj jest głęboko zakorzeniony w dogmatycznym nauczaniu o Kościele i jego soborowym charakterze. W tym kontekście warto pochylić się nad nowym modelem wyrażania synodalnego wymiaru Kościoła, którym stały się Synaksy Zwierzchników, a więc w istocie ich sobory. Za czasów kierowania Patriarchatem Ekumenicznym przez patriarchę Bartłomieja odbyło się ich już kilka, przy czym z dużą częstotliwością oraz intensyfikacją prac. Dotyczyły one nie tyle Panprawosławnego Soboru, ale również problemu schizmy w Bułgarii (1998), dymisji patriarchy Jerozolimy (2005), czy innych uroczystości jubileuszowych. Przyjęto zasadę, że decyzje na takich spotkaniach będą podejmowane na zasadzie konsensusu, co najlepiej wyraża soborowy duch prawosławia. To właśnie dlatego przebiegają one nieraz w trudnej atmosferze, ale jednak konstruktywnej dyskusji. Na ostatniej takiej Synaksie, 22 stycznia 2016 roku w Genewie, Patriarcha Ekumeniczny Bartłomiej powiedział między innymi: Rzeczywiście, każde nasze wspólne Zgromadzenie (Synaksa) tych, którym łaska i miłosierdzie Boże powierzyły prowadzenie Świętego i Bożego Kościoła jest uświęcone. Jednak obecne nasze Zgromadzenie nabiera wyjątkowo tego charakteru, ponieważ wiąże się z fundamentalną zasadą kościelną soborowości Kościoła, która ma jako główny cel przygotowanie mającego się zebrać, z Bożą pomocą, Świętego i Wielkiego Synodu naszego Najświętszego Prawosławnego Kościoła. Zgromadziliśmy się zatem tutaj, aby rzeczywiście spełnić święty dług i właśnie dlatego mamy potrzebę oświecenia od Parakleta, ale też potrzeba nam, i to ze strony każdego jednego z nas, dobrej woli, dalekiej od jakichkolwiek innych pobudek, abyśmy przyczynili się poprzez nasze decyzje do zwołania już dawno zapowiedzianego przez nas Świętego i Wielkiego Synodu 10. Wypowiedź patriarchy rozróżnia zatem mający się odbyć sobór od synaksy Zwierzchników. Te ostatnie dokonują się z inicjatywy Patriarchy Ekumenicznego, bądź na wniosek jednego ze zwierzchników, który składany jest do niego. Agenda synaksy nie wymaga konsensusu i może mieć różną etiologię. W przypadku Panprawosławnego Soboru agenda została jasno określona, a jej zwiększenie lub zmniejszenie wymaga zgody wszystkich. Na synaksie w styczniu 2016 roku przyjęto jeden z ważniejszych dla synodalnego charakteru Soboru dokument o jego regulaminie i przebiegu. Pierwszy paragraf regulaminu 11 definiuje dokładnie czym w świadomości prawosławnej powinien być ten sobór, otóż: Święty i Wielki Sobór (Synod), z łaski Świętej Trójcy, stanowi autentyczne wyrażenie (przejaw) kanonicznej tradycji i diachronicznego działania kościelnego względem funkcjonowania soborowego systemu w Jednym, Świętym, Powszechnym i Apostolskim Kościele, i zwoływany jest przez Jego Świątobliwość Patriarchę Ekumenicznego, za zgodą Wielce Błogosławionych Zwierzchników wszystkich i przez wszystkich uznawanych Lokalnych Kościołów Autokefalicznych. W jego skład wchodzą wyznaczeni członkowie ich delegacji. 5

4 Definicja ta w pełni odpowiada prawosławnej nauce o soborowości Kościoła. Warto w tym miejscu podkreślić, iż obawy związane ze zwołaniem Wielkiego Soboru nie dotyczą jego istoty, znaczenia w życiu Kościoła prawosławnego, lecz bardziej odnoszą się do jego agendy, która mogłaby, zdaniem wielu, być przyjęta na zwykłej synaksie Zwierzchników i ich legatów. Co jest zatem przesłaniem tego Soboru? Otóż jego zasadniczym celem jest świadectwo jedności prawosławia, które to prawosławie świadcząc o niej, poruszy przy okazji najbardziej nabrzmiałe zagadnienia natury kościelno-administracyjnej (co do tych dokumentów nie ma większych zastrzeżeń), natury społeczno-obyczajowej i natury geopolitycznej. W odniesieniu do dwóch ostatnich przestrzeni pojawiają się różne opinie, wynikające: po pierwsze z odmienności uwarunkowań społeczno-politycznych, w jakich funkcjonują poszczególne Kościoły lokalne; po drugie, z gwałtowanej zmienności problematyki życia społecznego; a po trzecie, z uwagi na ich rzekomo niesoborowy status, a mianowicie, że problemy te, tak czy inaczej, rozwiązywane są w perspektywie duszpasterskiej troski w ramach każdego Kościoła lokalnego z uwzględnieniem jego specyfiki i uwarunkowań, w jakich żyje. Świadectwo jedności jest i pozostaje jednak wciąż zasadniczym powodem i lejtmotywem zwołania Panprawosławnego Soboru. Poza przyjętą agendą soborową, zostanie przygotowane specjalne orędzie soborowe. W tym celu każdy Kościół lokalny desygnuje jednego hierarchę do Specjalnej Komisji Soborowej, która spotka się na Krecie w dniach 9-16 czerwca br., aby przygotować projekt takiego orędzia, uwzględniając postulaty wszystkich zwierzchników, wyrażających stanowisko swoich Kościołów lokalnych. W dniach czerwca br. odbędzie się nadzwyczajna synaksa Zwierzchników, którzy przyjmą tekst wspomnianego orędzia. W prawosławnej perspektywie sami zwierzchnicy nie stanowią o swoich Kościołach, ale jako ich wybrani przywódcy wyrażają wolę św. synodów i soborów lokalnych ich Kościołów, a także duchowieństwa, świata mnichów i wiernych. Dlatego proces złożenia przez zwierzchnika Kościoła podpisu pod dokumentem soborowym wymagał i nadal wymaga wewnętrznej pogłębionej analizy i wspólnego stanowiska. Spośród wielu paragrafów regulaminu Soboru, dodatkowego komentarza wymagają niektóre, jak chociażby etiologia określenia liczby uczestników soboru. Historia Soborów Powszechnych pokazuje praktykę uczestnictwa wszystkich biskupów świata, poza usprawiedliwionymi chorobą bądź sędziwą starością. Znane są przypadki absencji nawet papieża, bądź innych patriarchów wschodnich. Byli oni jednak reprezentowani na soborach poprzez uprawnionych i w pełni upoważnionych do tego legatów. Obecność wszystkich biskupów światana Wielkim Soborze była niejednokrotnie brana pod uwagę. Na synaksie Zwierzchników w marcu 2014 roku jednogłośnie zdecydowano, że byłoby to technicznie trudne. Każdy biskup jednak nadal dysponuje prawem akceptacji bądź też dezaprobaty względem przyjmowanych dokumentów, i tow procesie przedsoborowym, jak i soborowym. Przełomowym punktem synaksy była jednak wspólna decyzja, że bez względu na przebieg debaty w danym Kościele lokalnym, na Wielkim Soborze,każdy Kościół lokalny otrzymuje jeden głos. Taka decyzja wynikała między innymi z ogromnej dysproporcji liczby biskupów w poszczególnych Kościołach. W tym wypadku, a więc tego, że głos jest za Kościołem, a nie za każdym biskupem, liczba hierarchów delegowanych na Sobór nie ma większego znaczenia, aczkolwiek musi być ona symboliczna i pokaźna. Początkowo debatowano nad możliwością uczestnictwa, poza zwierzchnikiem, dwunastu biskupów z każdego Kościoła jako symbolu dwunastu apostołów. Następnie przyjmowano już techniczną liczbę dwudziestu, a na wniosek zwierzchnika Kościoła Albańskiego, najstarszego obecnie wiekiem, przyjęto liczbę 24 biskupów jako liczbę, o której jest mowa w Objawieniu św. Jana. Kościoły, które nie dysponują taką liczbą hierarchów, a więc Polski, Albanii oraz Czech i Słowacji wystąpią w dowolnej dla siebie liczbie. Dodatkowo, każdy Kościół może mieć po 6 doradców z kręgu duchowieństwa, mnichów i osób świeckich, a także po 3 wolontariuszy. Ostatnie dwie grupy nie biorą udziału w dyskusji i głosowaniu. Ponadto, każdy Kościół ma swoich dwóch konsultantów - biskupów, którzy zasiadają bezpośrednio za swoim zwierzchnikiem, co wynika z zasad technicznego usadowienia na Soborze głów poszczególnych Kościołów. Tutaj wzorowano się na ikonach soborów I tysiąclecia. Każdy Kościół ma również jednego przedstawiciela w randze biskupa w Panprawosławnym Sekretariacie Soborowym oraz przedstawiciela mediów. Warto odnieść się także do paragrafu ósmego, który wspomina o możliwości pisemnego zgłaszania i nanoszenia poprawek do dotychczas przyjętych oraz podpisanych tekstów soborowych. Należy wyjaśnić, że taka możliwość istnieje, jednak w przypadku braku konsensusu odnośnie do ich przyjęcia, tekstem soborowym pozostaje ostatnia wersja dokumentu podpisana wcześniej przez wszystkich na Przedsoborowym Zgromadzenie, bądź Synaksie Zwierzchników. Istnieje również możliwość zaprotokołowania faktu nie przyjęcia poprawek przez dany Kościół, bądź poszczególnych członków konkretnej delegacji. Dlatego warto w tym miejscu zacytować 2 i 3 punkt 12 paragrafu regulaminu, aby pokazać jego rzeczywiście soborowy charakter. W punkcie 2 czytamy: sytuacja, gdy na Soborze głosuje Kościół, a nie członek delegacji, nie wyklucza możliwości, że jeden bądź też kilku członków delegacji tego czy innego Kościoła autokefalicznego zajmą negatywne stanowisko w kwestii naniesienia poprawek lub nawet tekstu w ogóle. Fakt braku zgody odnotowuje się w protokole, natomiast w kolejnym, 3 punkcie zapisano: ocena takiej dezaprobaty stanowi wewnętrzną sprawę tego Kościoła autokefalicznego, do którego należą ci biskupi. Kościół może wtedy taką kwestię przegłosować, korzystając z przywileju wewnętrznej większości głosów, co zgłasza na plenum jego zwierzchnik. Dlatego też należy zagwarantować ta- 6

5 kiemu Kościołowi niezbędne miejsce i czas dla dyskusji w tej sprawie, wewnątrz własnej delegacji. Te dwa zapisy wskazują na bardzo istotną kwestię dla zasady soborowości w Kościele prawosławnym. Przyznanie jednego głosu jednemu Kościołowi na mającym się odbyć Wielkim Soborze nie oznacza wymuszenia konsensusu w ramach własnej delegacji. Każdy biskup legitymuje się tym samym prawem kanonicznym i kościelnym. Gdyby ten zapis nie znalazł się w regulaminie Soboru, wówczas można byłoby spekulować o braku prawa dezaprobaty względem niektórych fragmentów, bądź poprawek wnoszonych do soborowych dokumentów. Reasumując, Wielki Sobór Panprawosławny jest jednocześnie szansą i wyzwaniem dla Kościoła prawosławnego. Szansą ponieważ Kościół głośniej niż zwykle będzie mógł powiedzieć o swojej niezmiennej tożsamości, wyzwaniem natomiast ponieważ od wielu wieków nie było soboru w tak szerokim wymiarze kościelnym i organizacyjnym. Recepcja soboru zawsze była wynikiem działania łaski Św. Ducha, a zatem należy mieć nadzieję, że odbędzie się on zgodnie z wolą Bożą. Bp Jerzy (Pańkowski) Święto kaplicy wojskowej w Warszawie W tym roku obchody święta patrona warszawskiej kaplicy miały szczególny i uroczysty charakter, gdyż dzień pamięci męczeńskiej śmierci św. Bazylego (Martysza) wypadł w najpiękniejszym okresie życia liturgicznego Cerkwi w Paschalnym Tygodniu. Treści nabożeństwa łączyły więc oba świąteczne akcenty. 4 maja w kaplicy warszawskiej parafii wojskowej Boskiej Liturgii przewodniczył biskup Jerzy (Pańkowski), Prawosławny Ordynariusz Wojskowy. Przed nabożeństwem, u progu świątyni, Ekscelencja został przywitany przez reprezentację parafian oraz dzieci. We wnętrzu świątyni arcypasterza przywitał proboszcz parafii ks. płk Eugeniusz Bójko. Wyrazili oni, w ciepłych słowach, prośby o arcypasterskie błogosławieństwo oraz gorliwą modlitwę przed Ołtarzem Pana. W liturgicznych uroczystościach uczestniczyli licznie zgromadzeni kapelani, jak również duchowieństwo spoza wojskowej diecezji. Podniosłe obchody pamięci świętego męczennika Bazylego (Martysza) zgromadziły także wielu wiernych pragnących oddać mu cześć tego dnia. W nabożeństwie uczestniczyła również wnuczka patrona kaplicy pani Irena Mazurek. Kazanie wygłosił ks. płk Mikołaj Hajduczenia, proboszcz parafii wojskowej w Ciechocinku, dziekan Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. W swych słowach mówił on o Zmartwychwstaniu Chrystusa, podstawie i fundamencie ludzkiego bytu, które zajaśniało w osobie świętego Bazylego, który stał się dla wszystkich wzorem i przykładem do naśladowania. Pod koniec św. Liturgii, do wszystkich zebranych zwrócił się biskup Jerzy, dzieląc się własnymi przemyśleniami odnośnie rodzaju świętości, jakim jest przyjęcie męczeńskiego wieńca w imię wiary, ze szczególną ekspozycją osoby św. kapłana męczennika pułkownika Bazylego (Martysza). Hierarcha w swym słowie odwoływał się do przesłania, płynącego z faktu Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i jego znaczenia w życiu każdego człowieka. Podczas nabożeństwa śpiewał chór parafialny pod dyrekcją lektora Tomasza Pieczarki. Na koniec uczestnicy świątecznych obchodów stanęli do wspólnego zdjęcia, aby uwiecznić ten świąteczny, paschalny dzień. por. Tomasz Paszko fot. A. Bołkowski (2) 7

6 Dzień pamięci niebiańskiego patrona parafii wojskowo cywilnej w Białej Podlaskiej Oto dzień, który uczynił Pan, radujmy się w nim i weselmy - słyszymy te słowa w szczególny sposób w Tygodniu Paschalnym. Mają one dla nas dzisiaj podwójną radość. Po pierwsze, gdyż mamy Tydzień Paschalny, a po drugie, dzisiaj z woli Bożej przy słowach hymnów paschalnych, zostanie poświęcona polichromia tej niewielkiej świątyni mówił ks. płk Aleksy Andrejuk, proboszcz parafii wojskowo-cywilnej w Białej Podlaskiej. 8 maja br., prawosławna parafia wojskowo-cywilna obchodziła święto swego niebiańskiego patrona, św. Apostoła i Ewangelisty Marka. Boskiej Liturgii przewodniczył biskup Jerzy, Prawosławny Ordynariusz Wojskowy. U progu świątyni hierarchę przywitały dzieci i młodzież, starosta parafii oraz proboszcz, ks. płk Aleksy Andrejuk. W 2012 roku arcybiskup Abel oraz biskup Jerzy dokonali poświęcenia cerkwi, i od tego czasu sprawowane tu są nabożeństwa. Cerkiew żyje pełnią życia liturgicznego. Dzisiaj możemy powiedzieć kończymy dzieło pełnego wystroju tej świątyni. Dziękujemy Bogu, iż błogosławił - uczynił ten dzień, radujmy się i weselmy podkreślił ks. Aleksy w słowie powitalnym. Tuż przed Liturgią, biskup Jerzy dokonał poświęcenia polichromii świątyni. Wojskowemu ordynariuszowi asystowało licznie zgromadzone duchowieństwo diecezji wojskowej oraz lubelsko-chełmskiej, a także goście z innych diecezji. Oprawę chóralną zapewnił prężnie działający parafialny chór pod dyrygenturą lektora Arkadiusza Romańczuka. Okolicznościową homilię wygłosił biskup Jerzy, który przybliżył wiernym fakty oraz podania Świętej Tradycji związane z osobą, życiem i działalnością apostolską ewangelisty Marka, o których rzadko się mówi, a okazują się być bardzo ciekawymi i rzucającymi nowe spojrzenie na patrona bialskiej świątyni. Obchody święta zebrały wielu sympatyków wojskowo-cywilnej społeczności cerkiewnej, przedstawicieli siostrzanych Kościołów, władz lokalnych, na czele z wiceprezydentem miasta Michałem Litwiniukiem, wojska i służb mundurowych oraz parafian, którzy na co dzień dbają o swój dom modlitwy. Nabożeństwo zakończyła uroczysta procesja paschalna przy biciu cerkiewnych dzwonów. Na koniec, jeszcze raz głos zabrał ordynariusz wojskowy, wyrażając słowa podziękowania proboszczowi, jego pomocnikom i parafianom, za zorganizowanie uroczystości. Podziękował im za trud dla dobra parafii i Cerkwi ku Bożej chwale. Proboszcz zaś, dziękując wszystkim, począwszy od ekscelencji, za przybycie i dar modlitwy, przedstawił zebranym sylwetki ofiarodawców, osób i instytucji szczególnie zaangażowanych w prace nad polichromią. Święto pamięci ap. Marka Ewangelisty w Białej Podlaskiej zakończyła wspólna agapa. ks. kpt. Łukasz Godun, Marta Łuksza fot: M. Łuksza 25-lecie Straży Granicznej w placówce w Zgorzelcu Dnia 20 maja na terenie Placówki SG w Zgorzelcu odbył się uroczysty apel z okazji 25 - lecia SG. Na zaproszenie Komendanta Placówki ppłk SG Andrzeja Torbicza w uroczystościach brał udział ks. por. rez. Marek Bonifatiuk proboszcz miejscowej parafii prawosławnej i ks. Maciej Wesołowski rzymskokatolicki dziekan zgorzelecki. W świątecznej uroczystości uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, służb mundurowych, policji granicznych z Czech i Niemiec. Święto było okazją do wręczenia awansów, przypomnienia historii Straży Granicznej, a przede wszystkim do podziękowań za pełnioną służbę. ks. por. rez. Marek Bonifatiuk fot: (?) 8

7 5. rocznica śmierci ks. płk. Piotra Lenczewskiego W maju br., minęła 5. rocznica śmierci kapłana, kapelana wojskowego ks. płk. Piotra Lenczewskiego. Czas szybko mija. Wydawałoby się, iż po 5 latach zostają tylko zamglone wspomnienia o tych, którzy przeszli do życia wiecznego, o spokój dusz których wznosimy modlitwy, wspomnienia. Jednak tak nie jest do końca. Dla najbliższych, dla przyjaciół jest to zawsze smutek, wiele pytań i często brak odpowiedzi. Jako chrześcijanie, jako wierzący jesteśmy w pełni przekonani o życiu wiecznym, o nieśmiertelności duszy. Jest stała więź modlitewna pomiędzy światem ziemskim i niebiańskim. Daje to nam każda Święta Liturgia. Podczas nabożeństwa pogrzebu śpiewamy: bracia moi ukochani, nie zapominajcie o mnie, gdy śpiewacie Panu, ale wspominajcie braterstwo i módlcie się do Boga, aby Pan dał mi odpoczynek ze sprawiedliwymi. Przystąpiła do mnie boleść śmierci i rozłączyła mnie z najbliższymi, ale Chrystus, który mnie zabrał, da mi odpoczynek w miejscu ochłody. Ksiądz płk Piotr żył krótko, tylko 47 lat. Miał staranne wychowanie religijne, gdyż zarówno jego ojciec Mikołaj jest duchownym jak i dziadek Mikołaj też był duchownym. Piotr takie wychowanie otrzymał i pielęgnował w swoim życiu codziennym jak też życiu religijnym. Przekazał to również dla swojego syna Mikołaja. Niektórzy z nas współbraci znali ks. Piotra kilka lat, niektórzy kilkanaście. Ceniliśmy przyjaźń z nim. Wiele od niego się uczyliśmy. Miał tak dobre nawyki w zachowaniu, w swojej służbie, że czasami trudno było temu dorównać. Ja osobiście wspominam Piotra od czasu gdy poznaliśmy się podczas obozów młodzieżowych na św. Górze Grabarce. Potem studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie i wspólna posługa, jako kapelana w Prawosławnym Ordynariacie Wojska Polskiego. W każdym okresie swojego życia wkładał wiele serca w realizowaniu swoich obowiązków. Będąc rektorem kaplicy ordynariatu zyskał wielu przyjaciół, budując rodzinną atmosferę wśród wiernych. Do każdego miał wielki szacunek. Jego długa walka z chorobą uczyła go wielkiej pokory, cierpliwości i wzmacniała jego wiarę. Niestety przegrał tą walkę z okrutną chorobą. Zostawił matuszkę Agnieszkę i już teraz dorosłego syna Mikołaja. Jego służba doceniana była zarówno przez władze cerkiewne, jak też i państwowe oraz wojskowe, za co był nagradzany różnymi odznaczeniami i wyróżnieniami. Naszym obowiązkiem, ale przede wszystkim przyjacielską potrzebą, jest modlitwa za spokój duszy jego jak też wszystkich, którzy odeszli do życia wiecznego. Powtarzamy, za słowami nabożeństw pogrzebowych: Czas jest szybki i okrutny, w którym żyjemy, mgłą bowiem jest życie, parą i popiołem, prochem powoli staniemy się i jak kwiat okwitniemy, przeto zawołajmy do nieśmiertelnego Chrystusa: Daj zmarłemu odpoczynek tam, gdzie jest przybytek wszystkich weselących się. Żyłeś pobożnie w wierze, nadziei, miłości, cichości, czystości i w godności kapłańskiej, godny pamięci. Przeto Bóg przedwieczny, dla którego trudziłeś się, sam umieści Twego ducha w miejscu światłości i piękna, gdzie znajdują odpoczynek sprawiedliwi, otrzymasz na sądzie Chrystusa odpuszczenie grzechów i wielkie miłosierdzie. Wieczna Tobie pamięć godny czci i pamięci bracie nasz, księże Piotrze! ks. płk Aleksy Andrejuk 9 fot: (?)

8 Szkolenie poligonowe kapelanów Prawosławnego Ordynariatu WP fot. ks. kpt. Ł. Godun (8) 10

9 Polskie dlegacje we Włoszech i Serbii fot. arch. POWP (4) for. ks. kpt. Ł. Godun (4) 11

10 12 Szkolenie poligonowe kapelanów Prawosławnego Ordynariatu WP W dniach od 30 maja do 3 czerwca w oparciu o bazę Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Koszalinie księża kapelani POWP odbyli coroczne szkolenie. Było to niebanalne wyzwanie, ponieważ po raz pierwszy w historii ordynariatu takie szkolenie odbywało się w Straży Granicznej. Już od pierwszych chwil w Koszalinie kapelani mogli się przekonać o gościnności i przychylności kadry jak i pracowników Ośrodka. Komendant płk SG Grzegorz Skorupski na początku szkolenia przywitał kapelanów i po krótce przedstawił historię ośrodka. Wraził nadzieję, że pobyt w murach COS SG przyniesie nowe doświadczenia, a kapelanii dowiedzą się znacznie więcej o funkcjonowaniu SG. Wtorek w całości był poświęcony organizacji i funkcjonowaniu Ośrodka SG. Księża w sali tradycji zostali zaznajomieni przez panią Anetę Romanowską z historią SG, Ośrodka jak i samego Koszalina. Pan ppłk SG Tomasz Siek, który był koordynatorem szkolenia z ramienia Ośrodka zapoznał zebranych z zakresem zadań COS SG i strukturami organizacyjnymi. Bardzo interesującym było zapoznanie się ze szkoleniem, jakie odbywają funkcjonariusze SG. Kapelani mogli zapoznać się z wykrywaniem przemytu materiałów promieniotwórczych i jądrowych oraz z wykorzystaniem systemu ZSRN do ochrony polskich obszarów morskich. Wyjątkowym doświadczeniem było też doskonalenie umiejętności strzeleckich na strzelnicy ośrodka. Wynikało to przed wszystkim z osobowości funkcjonariusza prowadzącego szkolenie strzeleckie jak i wydarzeń, które miały tam miejsce w czasie wizyty duchownych. Następnymi punktami dnia było zapoznanie się z zagrożeniami i przeciwdziałaniem nielegalnej emigracji jak i nowymi trendami w zabezpieczaniu dokumentów tożsamości i dokumentów podróży. Szczególnie interesująca była pierwsza część ze względu na obecną sytuację geopolityczną, w jakiej znalazła się nasza ojczyzna jak i inne kraje UE. Przydatnym zajęciem praktycznym dla wszystkich kapelanów był trening bezpiecznej jazdy pojazdami służbowymi SG. Niewątpliwą zasługę położyli w tym funkcjonariusze prowadzący zajęcia. Dzięki nim księża inaczej patrzą na wiele spraw związanych z jazdą samochodem niż to miało miejsce przed szkoleniem. Wieczór zakończył się spotkaniem z biskupem Jerzym, Prawosławnym Ordynariuszem Wojkowym, który dołączył do swych podwładnych, przebywających na szkoleniu poligonowym. Środa była dniem przed wszystkim poświęconym jednostkom wojskowym. Zanim to jednak nastąpiło, po modlitwach porannych i śniadaniu uczestnicy szkolenia udali się do cerkwi prawosławnej w Koszalinie. U progu świątyni przybyłych przywitał proboszcz parafii ks. Mikołaj Lewczuk, który pokazał wnętrze cerkwi, jak i przedstawił krótki

11 fot. ks. kpt. Ł. Godun (4) rys historyczny parafii i obiektu sakralnego, którego początki sięgają XIII w. Po wrażeniach duchowych nastąpiły wrażenia militarne, bowiem ten dzień w całości był poświęcony Centrum Szkolenia Sił Powietrznych im. Romualda Traugutta w Koszalinie. Biskupa Jerzego, jak i kapelanów serdecznie przywitał p.o. komendanta ppłk Włodzimierz Pigoń. Pobyt w CSSP dał gościom z prawosławnego ordynariatu możliwość zapoznania się z zadaniami i szkoleniem. Kapelani, szczególnie wiele zawdzięczają ppłk. Michałowi Wieczorkowi, który oprowadzał ich po budynkach i poligonie centrum. W czasie wizyty księża uczestniczyli w zajęciach poligonowych prezentujących podstawowe elementy SERE, zapoznali się z przeciwlotniczym sprzętem wojskowym wykorzystywanym w centrum. W izbie tradycji zapoznali się z historią CSSP, zaś w pracowni sprzętu przeciwlotniczego zestawu rakietowego OSA zostali zapoznani przez st. chor. szt. Krzysztofa Kostyłę z tym, interesującym systemem. Pokrótce zapoznali się z cyklem radiolokacji, którego głównym zadaniem jest realizacja procesu dydaktycznego ze słuchaczami kursów specjalistycznych, podchorążymi Wojskowej Akademii Technicznej i Studium Oficerskiego Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych oraz żołnierzami służby przygotowawczej do NSR. Na zakończenie wizyty bp Jerzy podziękował za przyjęcie a komendantowi oraz żołnierzom i pracownikom centrum życzył wszelkiej pomyślności oraz sukcesów w działalności szkoleniowej. Czwartkowy poranek rozpoczął się podziękowaniem komendantowi płk. SG Grzegorzowi Skorupskiemu, jakie złożył bp Jerzy. Ordynariusz w swych słowach docenił wkład włożony przez komendanta, funkcjonariuszy i pracowników ośrodka w organizację szkolenia kapelanów prawosławnego ordynariatu WP. Podziękował również Prawosławnemu Dziekanowi SG ks. kpt SG Adamowi Weremiejewiczowi za koordynację tego szkolenia. W tym dniu duchowni udali się do Kołobrzegu, gdzie zapoznali się ze sprzętem i działalnością Pomorskiego Dywizjonu MOSG. Na morzu z jednej z jednostek Dywizjonu mogli obserwować ćwiczenia doskonalenia Morskiego Oddziału Straży Granicznej na podstawie programu szkolenia dla grup kontrolnych jednostek pływających dywizjonów MOSG, które miało miejsce na pokładzie jednostki pływającej SG 312 KAPER-2 w Kołobrzegu oraz z wykorzystaniem bazy dydaktycznej COSSG w Koszalinie. W Kołobrzegu zapoznali się również z działalnością miejscowej Placówki SG, która obejmuje obszar morskich przejść granicznych Kołobrzeg i Darłowo oraz obszar powiatu sławieńskiego, szczecineckiego, koszalińskiego. Po placówce oprowadzał i zapoznawał z działalnością zastępca komendanta mjr SG Andrzej Koc. Piątek był ostatnim dniem szkolenia i dniem rozstania z COS SG. W imieniu komendanta i swoim, kapelanów serdecznie pożegnał zastępca komendanta ppłk SG Dariusz Teteruk. Duchowni zaś ze swej strony podziękowali za rodzinną atmosferę i przeprowadzone szkolenia, które w nowym świetle ukazało im pracę funkcjonariuszy SG. Podobnie jak w latach poprzednich tak i obecny pobyt na szkoleniu poligonowym oprócz doświadczeń żołnierskich, dał możliwość na wymianę spostrzeżeń jak i zacieśnienie więzów braterskich pomiędzy kapelanami. ks. por rez. Marek Bonifatiuk 13

12 Pożegnanie z mundurem księdza płk. Mikołaja Hajduczeni Decyzją Ministerstwa Obrony Narodowej, z racji osiągnięcia wieku 60 lat, z dniem 8 maja 2016 r., ks. płk Mikołaj Hajduczenia został zwolniony z wykonywania obowiązków i przeniesiony w stan spoczynku. Stanowisko kapelana w ramach Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego pełnił przez prawie 21 lat, z czego ostatnie dziesięć lat w Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych. Ten słoneczny i pogodny dzień majowy, a w szczególności Zielona sala, znajdująca się na terenie Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych w Bydgoszczy, jeszcze na długo zostanie w pamięci ks. Mikołaja. Tam bowiem w dniu 10 maja 2016br., odbyło się uroczyste pożegnanie z mundurem ks. płka Mikołaja Hajduczeni prawosławnego dziekana Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Dwadzieścia lat spędzonych w tych murach, obecnie, stanowiącego siedzibę Inspektoratu Wsparcia SZ, a wcześniej - teren Pomorskiego Okręgu Wojskowego minęły bardzo szybko i bezpowrotnie. Pozostały w pamięci nie tylko miłe wspomnienia, ale i wielu wspaniałych ludzi, z którymi przyszło się współpracować i rozwiązywać stawiane zadania. Podsumowując swoją duszpasterską posługę w Siłach Zbrojnych, ks. Mikołaj sam o tym mówił: Wszystko ma swój początek, wszystko ma swój koniec. Mnie wydaje się, jakby ten początek był wczoraj, a minęło przecież 21 lat. I przez te dwie dekady spotkałem tylko samych dobrych ludzi. Te tak ważne wydarzenie w życiu żołnierza, uświetnili swoją obecnością dwaj bohaterowie. Jeden nich to płk Jacek Mroczek, szef Logistyki - zastępca szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, który zostaje przeniesiony do rezerwy kadrowej z miejscem wykonywania zadań służbowych w Dowództwie Operacyjnym Rodzajów Sił Zbrojnych. Drugim bohaterem uroczystego spotkania był ks. płk mitrat Mikołaj Hajduczenia prawosławny dziekan Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Obaj w obecności sztandaru wojskowego pożegnali się z kadrą i pracownikami wojska. W tak ważnym dla nich dniu, swoich kolegów przyszli pożegnać i podziękować za lata współpracy przyjaciele z kadry kierowniczej jak i przedstawiciele prawosławnego ordynariatu: ks. płk Aleksy Andrejuk zastępca Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego, dziekana Sił Powietrznych, ks. płk Aleksander Konachowicz diekan Rodzaju Sił Zbrojnych, ks. mjr Jan Kot z Hrubieszowa i ks. kpt Mirosław Kuczyński z Ciechocinka. Uroczystość rozpoczął zastępca szefa Inspektoratu, szef sztabu płk Zbigniew Powęska, który złożył meldunek na ręce gen. bryg. Dariusza Łukowskiego, szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Po odczytaniu stosownych decyzji personalnych, generał Łukowski przypomniał drogę zawodową obu oficerów. Podziękował im za wspólną służbę i długoletni wkład pracy na rzecz Sił Zbrojnych RP. Życzę Wam jak najlepiej powiedział szef Inspektoratu. Wierzę, że Dowództwo Operacyjne w pełni wykorzysta wiedzę i ogromne doświadczenie pułkownika Mroczka. Wierzę, że w potrzebie wesprze nas także ksiądz dziekan dodał generał Łukowski przekazując w dowód wdzięczności płaskorzeźby IWsp SZ. W imieniu prawosławnego ordynariusza wystąpił ks. płk Aleksy Andrejuk. W kilku zdaniach ks. Andrejuk nakreślił zarys historyczny drogi służbowej ks. Mikołaja, podkreślając jego ogromny wkład w odbudowywaniu cerkwi w Ciechocinku jak i wzmacnianie więzów pomiędzy nieliczną społecznością prawosławną. Ksiądz płk Andrejuk zwrócił uwagę na te elementy działalności duszpasterskiej ks. Mikołaja, które w dążeniach swych umożliwiały nawiązywanie właściwych tj. serdecznych, przyjacielskich, opartych na wzajemnej miłości kontaktach międzyludzkich. *** Ks. płk mitrat Mikołaj Hajduczenia urodził się 8 maja 1956 r. w Cisówce (woj. Podlaskie). Po ukończeniu szkoły podstawowej wstąpił do Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie, które ukończył w 1980 r. 30 sierpnia 1980 r. zawarł związek małżeński z Nadzieją Jakimczuk. W tym samym roku przyjął święcenia diakońskie (21 września) i święcenia kapłańskie (26 października), a także został wikariuszem parafii prawosławnej św. Mikołaja w Toruniu (27 paź- 14

13 dziernika). Dwa lata później objął probostwo tej parafii. W latach ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie. Jeszcze przed powołaniem do czynnej służby wojskowej, ówczesny arcybiskup białostocki i gdański Sawa, jako Prawosławny Ordynariusz Wojskowy, w dniu 22 lutego 1995 roku wydaje dekret umożliwiający ks. Mikołajowi posługę duszpasterską wśród żołnierzy prawosławnych w jednostkach wojskowych na terenie obsługiwanych parafii prawosławnych. Ta praca posłużyła do dalszych działań. Już w dniu 1 stycznia 1996 r. na podstawie dekretu prawosławnego ordynariusza nr 258/95, zostaje mianowany proboszczem prawosławnej parafii wojskowej pod wezwaniem św. Archanioła Michała, gdzie sprawował nadzór nad remontem zabytkowej cerkwi w Ciechocinku. W marcu tego samego roku został powołany do zawodowej służby wojskowej. Mianowany na stopień kapitana, zostaje powołany na proboszcza prawosławnej parafii wojskowej p.w. św. Archanioła Michała w Ciechocinku. W 2000 r. ukończył studia podyplomowe na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika na Wydziale Konserwacji Zabytków.Rok później został awansowany do stopnia majora. W 2004 r. został podpułkownikiem oraz dziekanem Pomorskiego Okręgu Wojskowego. W dniu 1 lipca 2008 rokudecyzją ówczesnego OrdynariuszaPrawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, JE ks. arcybiskupa gen. bryg. dr Mirosława Mirona Chodakowskiego otrzymuje kolejny awans na stopień pułkownika. A dnia 04 lipca 2008r. ks. płk Mikołaj Hajduczenia zostaje wyznaczony na stanowisko prawosławnego dziekana Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych w Bydgoszczy. Przy tej okazji nie sposób nie wspomnieć o uroczystościach jubileuszowych jakie miały miejsce w parafii wojskowej pw. św. Archanioła Michała w Ciechocinku w dniu 22 listopada 2015 roku. Zostały one zorganizowane przez Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego z powodu kilku ważnych okazji i jubileuszy: Narodowego Dnia Niepodległości w intencji Ojczyzny, w intencji Wojska Polskiego, jubileuszu 20-lecia Prawosławnej Parafii Wojskowej w Ciechocinku oraz 35-lecia posługi kapłańskiej ks. płk Mikołaja oraz tyleż lat pożycia małżeńskiego z matuszką Nadzieją. Przy tak ważnej okoliczności, z rąk metropolity Sawy otrzymuje Order Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny II stopnia z ozdobami. A w dowód uznania i wdzięczności, metropolita podarował ks. Mikołajowi krzyż kapłański z ozdobami. W dniu tym, w czasie okolicznościowych przemówień i składanych życzeń, obecni na uroczystościach hierarchowie metropolita Sawa i abp Szymon z przejęciem sięgali pamięcią w lata 90-te, kiedy trzeba było wykazać się zarazem cierpliwością i determinacją, a nade wszystko wysokiej próby wiarą, aby rozpocząć dzieło Boże podniesienia z ruin samej świątyni, ale i odnowy życia parafialnego. A biskup Jerzy odniósł się do wzorowej, godnej naśladowania postawy proboszcza parafii, ks. Mikołaja, dzięki którego zaangażowaniu i pełnemu oddaniu woli Bożej, świątynia zachwyca każdego, kto przekroczy jej próg, służy polskim żołnierzom i jednocześnie pozostaje otwarta dla wszystkich, którzy szukają Boga, prawdy i znajdują w Nim sens swego życia. Na zakończenie tych uroczystości głos zabrał ks. płk Hajduczenia, który ze wzruszeniem wyrażał wdzięczność wszystkim, którzy przyczynili się do wznowienia życia świątyni i parafii, pozdrowił też wszystkich obecnych gości. Na pamiątkę tych wydarzeń, został poświęcony krzyż dziękczynny usytuowany obok cerkwi, który upamiętni 120-lecie istnienia świątyni i 20-lecie ponownego wmurowania kamienia węgielnego. Mam nadzieję, że od tego czasu ks. płk rez. Mikołaj Hajduczenia, pomimo że już dokonał pożegnania ze swoim mundurem oficerskim, to nadal będzie służył swoim młodszym kolegom kapelanom radą i wsparciem z tak owocnego i aktywnego swojego doświadczenia żołnierskiego oraz pracy duszpasterskiej. Ze swej strony życzę Ci księże Mikołaju samych radosnych, szczęśliwych i owocnych dalszych dni w Twoim życiu osobistym. Abyś nadal wypełniał swoją posługę duszpasterską z takim zaangażowaniem jak dotychczas. Niech każdy kogo napotkasz na swojej drodze życiowej, będzie zawsze pocieszony, wzmocniony, podbudowany duchowo Twoim słowem duszpasterskim i kapłańską postawą, godną Naszego Nauczyciela. Na mnogaja leta, księże Mikołaju! ks. płk Aleksander Konachowicz fot. arch. POWP (2) 15

14 Polska delegacja w składzie: ks. płk Eugeniusz Bójko, ks. mł. chor. SG Piotr Nestoruk oraz diakon Remigiusz Sosnowy została powitana na lotnisku w Belgradzie przez zastępcę attache wojskowego ppłk Dorotę Lewandowską, płk. Saše Milutinović i ks. ppłk. Sladjana Vlajicia. Następnie prawosławni kapelani z Polski przybyli do Sztabu Generalnego Armii Serbskiej, gdzie złożyli wizytę Szefowi Oddziału Społeczno Wychowawczego. W serdecznej atmosferze przedstawiono założenia wizyty polskiej delegacji i wymieniono się doświadczeniami obydwu duszpasterstwa. Po południu udano się do miejscowości Kragujewac. Tam kapelani uczestniczyli w nabożeństwie całonocnego czuwania sprawowanego z okazji slavy św. Sawy. Slava to unikalna serbska tradycja polegająca na świętowaniu pamięci patrona danej rodziny bądź rodu. Zwyczaj ten wywodzi się z czasów św. Sawy, który szerząc prawdę Ewangelii na terenach ówczesnej Serbii, chrzcił w danym miejscu cały ród nadając mu patrona, którego pamięć obchodzono tego dnia. Po nabożeństwie przygotowano kolację, w której uczestniczył biskup z zebranym duchowieństwem oraz parafianie. Wieczór umiliły występy miejscowego zespołu ludowego. W godzinach wieczornych odbyło się spotkanie z biskupem szumadijskim Jowanem, odpowiedzialnym za prawosławne duszpasterstwo w Armii Serbskiej, który przedstawił polskiej delegacji specyfikę pracy podległych mu kapelanów. Następnego dnia (10 maja br.) w godzinach porannych duchowni udali się na św. Liturgię pod przewodnictwem bpa Szumadijskiego Jowana do miejscowości Barajewo. Po nabożeństwie, barajewscy parafianie przygotowali uroczysty obiad dla wszystkich zebranych na święcie. W godzinach popołudniowych delegacja zwiedziła kompleks Oplenac-Topola, który słynie z bogatej w mozaiki cerkwi św. Jerzego, gdzie pochowani są członkowie królewskiej rodziny Karadjordjevic. Miejsce to, bliskie sercu każdego Serba, uważane jest za jedno z najpiękniejszych pereł architektonicznych Bałkan. 16 Przedstawiciele POWP z wizytą w Serbii Na zaproszenie Duszpasterstwa Armii Serbskiej w dniach 9-12 maja 2016r., w Serbii przebywała delegacja Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Następnie delegacja udała się do miejscowości Walijewo, gdzie została przyjęta przez J.E. Milutina, bp Walijewskiego. W kolejnym dniu, 11 maja, w Sztabie Generalnym Armii Serbskiej w Belgradzie kapelani pomodlili się w kaplicy wojskowej, a następnie uczestniczyli w prezentacji Służba duszpasterska w Armii Serbskiej, przygotowanej przez płk Saszę Milutinowicia. W zwięzły sposób została przedstawiona historia, zadania i cele duszpasterzy wojskowych armii serbskiej. Po krótkiej przerwie ks. płk Eugeniusz Bójko przedstawił prezentację multimedialną na temat Prawosławne duszpasterstwo w Wojsku Polskim. Następnie odbyła się dyskusja, podczas której polscy i serbscy kapelani podzielili się swoimi doświadczeniami. W godzinach popołudniowych nasza delegacja odwiedziła klasztory w Lelicz i Czelije. W tych monasterach mieli możliwość pomodlić się przy relikwiach współczesnych świętych Cerkwi Serbskiej: św. Mikołaja Velimirovicza w Leliczu i św. Justyna Popovicza w Czelije. Kapelani mieli zaszczyt porozmawiać przez chwilę z archimandrytą Awwakumem, który był postrzyżony na mnicha przez św. Justyna. O. Awwakum wspominał wielką osobowość świętego, wobec której nikt nie mógł przejść obojętnie. W godzinach wieczornych delegacja spotkała się z kapelanem szpitala w Walijewie dyskutując o specyfice pracy duszpasterskiej. Ostatniego dnia pobytu na gościnnej ziemi serbskiej delegacja udała się do klasztoru Rakovica, gdzie pochowany jest patriarcha Paweł, i po krótkiej modlitwie pojechali do cerkwi św. Bazylego Ostrogskiego na Banicy. Tam odbyła się św. liturgia z okazji slavy św Bazylego. W godzinach wieczornych kapelani powrócili do kraju, wspominając serdeczność ludzi i duchową siłę serbskiej Cerkwi. ks. płk Eugeniusz Bójko, diakon Remigiusz Sosnowy fot. arch. POWP (2)

15 Białostockie uroczystości z okazji 25. rocznicy powołania Straży Granicznej Nabożeństwo dziękczynne (cs. molebien) w katedrze pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku, któremu przewodniczył biskup supraski Grzegorz, zainaugurowało podlaskie uroczystości z okazji święta Straży Granicznej. Hierarsze asystował kanclerz POWP ks. płk. rez. Michał Dudicz oraz białostoccy kapelani poszczególnych służb mundurowych i miejscowe duchowieństwo. Obecni byli księża rzymsko-katoliccy: ks. płk SG Zbigniew Kępa oraz ks. mjr Tomasz Paroń. W nabożeństwie uczestniczył m.in. gospodarz uroczystości Komendant Podlaskiego Oddziału SG płk SG Andrzej Rytwiński wraz z zastępcą, zaproszeni goście, a także funkcjonariusze i pracownicy Straży Granicznej. Tradycyjnie już śpiewał chór Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Wczesnym popołudniem w Operze i Filharmonii Podlaskiej, gdzie obecny był m.in. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Jarosław Zieliński, odbył się uroczysty apel, na którym wręczono awanse, medale i wyróżnienia. Po części oficjalnej, uczestnicy spotkania mieli okazję wysłuchać koncertu w wykonaniu Orkiestry Morskiego Od- działu Straży Granicznej w Gdańsku pod dyrekcją kpt. SG Jarosława Rywalskiego. ks. mł. chor. SG Piotr Nestoruk fot. archiwum POSG Ćwiczenia Anakonda 16 Żołnierze! Przechodząc wzdłuż waszego szpaleru, patrzyłem na wasze twarze; patrzyłem na wasze postacie. Widziałem, jaką potęgę tworzy zjednoczony sojusz sił Sojuszu Północnoatlantyckiego powiedział Antoni Macierewicz w swoim wystąpieniu. Dodał, że w trudnych warunkach, w jakich dziś znajdujemy się w Polsce i na wschodniej flance NATO, ćwiczenie ma przede wszystkim funkcję obronną. Celem jest sprawdzenie zdolności państw NATO do obrony terytorium wschodniej flanki Sojuszu - powiedział Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz, podczas uroczystości rozpoczęcia tegorocznych ćwiczeń. 6 czerwca br., na placu apelowym Akademii Obrony Narodowej w Rembertowie odbyła się oficjalna inauguracja ćwiczenia Anakonda -16, w której uczestniczył również biskup Jerzy, Prawosławny Ordynariusz Wojskowy. Anakonda 16 to najważniejszym i największym przedsięwzięciem szkoleniowym Sił Zbrojnych RP w 2016 roku. Przeprowadzone zostało na polskich poligonach, m.in. w Drawsku Pomorskim, Ustce, Świdwinie, Żaganiu, Chełmnie, Nowej Dębie, Orzyszu i Wędrzynie. Odbywało się w dniach 7 17 czerwca i wzięło w nim udział ponad 31 tysięcy żołnierzy z państw NATO, w tym 12 tys. z Polski. Obecne były wojska z 18 państw NATO i pięciu państw partnerskich, wyposażone w 3 tys. pojazdów, 105 samolotów i śmigłowców oraz 12 okrętów. Po raz pierwszy w historii w ćwiczeniu udział wzięli organizacje proobronne. Ćwiczeniami kierował generał broni Marek Tomaszycki, dowódca operacyjny RSZ. Marta Łuksza, na podst.: 17 fot. ppor. R. Suchy

16 Na rocznicowe obchody składał się szereg uroczystości, w których wzięła udział delegacja Prawosławnego Ordynariatu WP. Były to uroczyste apele pamięci, składanie wieńców oraz modlitwy w intencji poległych. Tak uroczysty i bogaty program z udziałem polskich weteranów wojennych został zorganizowany przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Wieczorem, w przeddzień centralnych uroczystości, polska delegacja przybyła na Wzgórze 593, gdzie przed pomnikiem 3 Dywizji Strzelców Karpackich odbyły się uroczystości upamiętniające rocznicę zwycięstwa polskich żołnierzy w bitwie o Monte Cassino. W uroczystościach uczestniczył Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz, a także podsekretarz stanu w MON Wojciech Fałkowski, szef UdSKiOR Jan J. Kasprzyk, córka gen. Andersa Anna Maria Anders oraz przedstawiciele parlamentu i kombatanci. Modlitwy w intencji poległych wznosili: Prawosławny Ordynariusz Wojskowy, biskup Jerzy (Pańkowski), Ewangelicki Biskup Wojskowy, ks. bp płk Mirosław Wola, ks. Tomasz Frączek (Kościół rzymsko-katolicki) oraz rabin Joshua Eugene Ellis. Główna uroczystość przebiegała na Polskim Cmentarzu Wojennym na Monte Cassino w dn. 18 maja br., na którą przybył Prezydent RP Andrzej Duda wraz z małżonką. W uroczystości wzięli udział zacni reprezentanci parlamentu: wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, Joachim Brudziński i Maria Koc, pełnomocnik rządu ds. dialogu międzynarodowego Anna Maria Anders (córka gen. Andersa), przedstawiciele urzędów, stowarzyszeń, organizacji, jednostek wojskowych, szkół i środowisk związanych z Viktorią Oręża Polskiego pod Monte Cassino. Obchodom nadała odpowiedniej rangi asysta honorowa z Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego, żołnierze i harcerze. Wystawiono 43 poczty sztandarowe. Obecni rocznica zwycięskiej bitwy o Monte Cassino Prawosławny Ordynariusz Wojskowy wziął udział w rocznicowych uroczystościach Viktorii Oręża Polskiego pod Monte Cassino oraz modlił się przy grobach poległych bohaterów. byli również przedstawiciele władz państwowych i samorządowych Republiki Włoskiej. Przed Apelem Poległych Prawosławny Ordynariusz Wojskowy odprawił panichidę (nabożeństwo za zmarłych) w intencji poległych oraz dokonał poświęcenia ich grobów na prawosławnej kwaterze cmentarza. Następnie została odprawiona Msza św. oraz modlitwa poszczególnych reprezentantów religii i wyznań. Biskup Jerzy zaniósł modlitwę za zdrowie weteranów zwycięskiej bitwy oraz za spokój dusz poległych polskich bohaterów, którzy broniąc honoru polskiego żołnierza w imię miłości do Najjaśniejszej Rzeczypospolitej złożyli najwyższą ofiarę swego życia. Podczas Apelu Poległych został oddany hołd m.in. arcybiskupowi gen. bryg. Sawie (Sowietow) wojskowemu biskupowi prawosławnemu, który przeszedł cały szlak bojowy z II Korpusem Polskim. - Nie byłoby Unii Europejskiej, gdyby nie polska krew przelana w czasie drugiej wojny światowej - powiedział prezydent Andrzej Duda podczas uroczystości z okazji 72. rocznicy Bitwy o Monte Cassino. Dziękował zebranym kombatantom, że pod wzgórzem, a także w innych miejscach podczas drugiej wojny światowej, wszędzie tam, gdzie polski żołnierz oddawał życie za ojczyznę, wywalczyli swoją krwią, bohaterstwem i śmiercią święte prawo do decydowania o porządku bezpieczeństwa Europy i świata. Dziękował też za to, że wywalczyli - jak mówił - święte prawo do tego, by mówić o tym, że przyczyniliśmy się do wolności w Europie, że o nią walczyliśmy, że budowaliśmy wspólną Europę, która dziś jest. Bo nie byłoby jej, nie byłoby Unii Europejskiej, gdyby nie polska krew przelana podczas drugiej wojny światowej - podkreślił prezydent Duda. - To jest nasz wielki dorobek i to jest nasze prawo, by mówić o tym z dumą. Dziękujemy wam za to, bo to dzięki waszemu poświęceniu i bohaterstwu jesteśmy tu razem i jesteśmy tym, kim jesteśmy. Cześć i chwała bohaterom - powiedział prezydent, zwracając się do kombatantów. Podkreślił, że to oni i ich polegli przyjaciele przynieśli wolność Polsce i Europie. Jak dodał, pieśń o czerwonych makach na Monte Cassino, które zamiast rosy piły polską krew, była polską