Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym. 1. Wprowadzenie

Transkrypt

1 Studia Prawno-ekonomiczne, t. LXXXVII, PL ISSN s. 7 7 Bogdan Buczkowski* Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym. Wprowadzenie Celem artykułu jest pokazanie gospodarczego i społecznego znaczenia małych i średnich przedsiębiorstw w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym w okresie globalnego kryzysu finansowego. Analizie poddana jest ich liczebność, struktura własnościowa, formy prawne, struktura sektorowa działalności, koncentracja w ŁOM, przeciętne płace oraz udział powiatu w zatrudnieniu i inwestycjach, a także ŁOM-u na tle województwa łódzkiego. Ze względu na relatywnie duży udział przetwórstwa przemysłowego w działalności małych i średnich przedsiębiorstw, omówiona została również jej struktura branżowa w powiatach. Małe i średnie firmy są siłą napędową gospodarek rynkowych. W Polsce ich pozycja ciągle rośnie od rozpoczęcia transformacji ustrojowej, przede wszystkim ze względu na to, że stymulują wzrost gospodarczy, ale również dlatego, że odgrywają ważną rolę społeczną. Z wielu badań, raportów i opracowań wynika, że MŚP często osiągają wyższy zwrot z zainwestowanego kapitału, ponieważ w szybko zmieniającej się * Doktor, Katedra Wymiany Międzynarodowej, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 7 8, PARP, Warszawa 9; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 8 9, PARP, Warszawa ; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, PARP, Warszawa ; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach ; Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa 999; M. Solinska, N. Iwaszczuk, Rola

2 7 Bogdan Buczkowski rzeczywistości gospodarczej (zmiany w technice wytwarzania, technologiach, usługach, produktach, wielkości popytu), reagują szybciej i przy niższym koszcie niż duże firmy, między innymi dlatego, że w większości produkują na rynki lokalne towary, których produkcja oparta jest na rozproszonych surowcach miejscowych, co wiąże się z niższym ryzykiem i relatywnie niższymi kosztami transakcyjnymi, transportu, ubezpieczenia i dystrybucji. MŚP wykazują dużą zdolność do mobilizowania oszczędności i innych zasobów(zwłaszcza nieruchomości), zakumulowanych przez osoby prywatne do celów produkcyjnych, zwłaszcza wtedy, gdy banki nie chcą ich finansować. Ponoszone prze MŚP ryzyko ekonomiczne nie jest duże, co wynika z relatywnie niskiego poziomu nakładów na realizację określonych przedsięwzięć inwestycyjnych, krótkiego cyklu wykonawstwa inwestycji oraz swobodnej lokalizacji obiektów, niższej kapitałochłonności produkcji i niższego technicznego uzbrojenia pracy. MŚP nierzadko zagospodarowują odpady pochodzące z dużych przedsiębiorstw, wykorzystują nieużytkowane lokale produkcyjno-usługowych i wycofane z dużych przedsiębiorstw maszyny i urządzenia. Racjonalniej też gospodarują środkami trwałymi, co wiąże się z pełniejszym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych i osiąganiem wyższych efektów ekonomicznych. Kooperując z dużymi firmami, uzupełniają ich działalność i warunkują ich sprawne funkcjonowanie oraz uzyskiwanie korzyści z produkcji na wielką skalę, skrócenia cyklu produkcyjnego, w wyniku podziału pracy, bez konieczności podejmowania dodatkowych inwestycji. Duże firmy kupują od MŚP znacznie więcej materiałów, części i półfabrykatów, niż od innych dużych firm, ponieważ mniejsze firmy są wstanie dostarczać częściej, mniejsze partie wyspecjalizowanych produktów. MŚP często wytwarzają też dobra komplementarne w stosunku do produkcji rynkowej dużych przedsiębiorstw, uzupełniając lub wzbogacając produkcję wielkoseryjną o towary, na które popyt jest stosunkowo niewielki, zindywidualizowany i zmienny w krótkim czasie, jak również wypełniają luki podażowe o wyroby, które są wytwarzane przez duże przedsiębiorstwa w niedostatecznej ilości. Elastyczniejsze w działaniu i lepiej przystosowujące się do zmian w otoczeniu i szybciej reagujące na zmiany potrzeb rynkowych, dzięki krótkiemu małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej, Науковій вісник, Львівськового Державного університету внутрішніх справ, No /8; E. Stawasz, Innowacje a mała firma, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 999; Report on the Role of Small and Medium-Sized Enterprises in the Mediterranean, Bari, January,.

3 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 7 cyklowi przestawień produkcyjnych, szybkiemu i uproszczonemu sposobowi podejmowania decyzji, krótkiemu cyklowi wykonania inwestycji, braku formalnych schematów organizacyjnych, które mogłyby ograniczać efektywność działania oraz łatwiej znoszą okresy słabszej koniunktury gospodarczej. MŚP przypisuje się też dużą rolę w zapobieganiu odpływowi dużych inwestorów, w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, w świadczeniu usług publicznych oraz w tworzeniu klasy średniej i łagodzeniu dysproporcji w poziomie zamożności poszczególnych warstw społecznych. To w jakim stopniu pełnią funkcje społeczne zależy od osiągniętego poziomu rozwoju gospodarczego regionu w słabiej rozwiniętym mogą w istotny sposób przyczyniać się do aktywizacji zawodowej ludności, wchłaniając pojawiające się nadwyżki siły roboczej, i do poprawy jej stopy życiowej, także poprzez kreowanie przedsiębiorczych postaw i możliwości samozatrudnienia oraz zmiany statusu społecznego. Zdolność do generowania miejsc pracy wynika z innowacyjności, szczególnie w sferze innowacji produktowych i z szybszej aplikacji rozwijającej się techniki i technologii, pełniąc istotną rolę w procesie upowszechniania nowości, przy czym są to na ogół technologie bardziej pracochłonne, niż stosowane przez duże firmy, ale za to generujące relatywnie niskie nakłady finansowe na tworzenie miejsc pracy w firmach. Udział MŚP w wyrównywaniu regionalnych różnic w rozwoju gospodarczym wynika ze zdolności do ożywiania gospodarczego niewielkich, słabo rozwiniętych obszarów, dzięki większej swobodzie wyboru miejsca lokalizacji działalności gospodarczej i szybszemu uruchamianiu tanich miejsc pracy tam, gdzie występuje nadmiar siły roboczej. Może to zapobiec jej migracji do wielkich miast i przyczynić się do obniżenia kosztów socjalnych związanych z nadmiernym zagęszczeniem ludności na terenach uprzemysłowionych. Aktywizacji obszarów słabo rozwiniętych, dotkniętych stagnacją gospodarczą, sprzyja uruchamianie przez MŚP produkcji opartej na miejscowych surowcach. Doświadczenia wielu regionów wskazują, że rozwój małych i średnich przedsiębiorstw nie tylko prowadzi do tworzenia nowych miejsc pracy, ale daje też większą pewność utrzymania dotychczasowych miejsc pracy w okresie recesji. Atutem MŚP jest też zdolność do minimalizowania kosztów społecznych i nieznaczny wpływ na zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

4 74 Bogdan Buczkowski. Struktura podmiotowa małych i średnich podmiotów gospodarczych w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym.. Liczba podmiotów W r. w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (ŁOM) zarejestrowanych było 687 małych i średnich podmiotów gospodarczych ( 49 zatrudnionych), w tym 598 (84%) małych ( 49 zatrudnionych) i 989 (6%) średnich ( 49 zatrudnionych) (Rysunek ). Udział małych i średnich podmiotów w ŁOM wynosił 5,% ogółu takich podmiotów w województwie łódzkim oraz 5% wszystkich podmiotów w ŁOM i % w województwie łódzkim. Tablica. Podmioty gospodarki narodowej w Polsce, województwie łódzkim i Łódzkim Obszarze Metropolitalnym ogółem i według wielkości zatrudnienia w latach 7 * Rok Polska Województwo łódzkie Mikro, małe i średnie w ŁOM ŁOM >5 Ogółem Ogółem Udział małych i średnich w ŁOM ** Ogółem , , , , , , 5 75 *.9. **Udział małych i średnich podmiotów gospodarczych w ŁOM w % ogółu małych i średnich w województwie łódzkim. Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Od stycznia do września r. liczba podmiotów gospodarczych zmniejszyła się o 55 jednostek, w tym małych o 488 (8%) a średnich o 7 (%). Tendencja spadkowa utrzymuje się od 8 r. w odniesieniu do średnich podmiotów i od 9 r. w odniesieniu do małych. W okresie od..7 do.9. liczba małych jednostek zmniejszyła się o 6 (%), a średnich o 9 (9%) (Tablica).

5 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym Rysunek. Liczba małych i średnich podmiotów gospodarki narodowej w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym w latach 7 (.9.) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. W całym województwie łódzkim liczba średnich jednostek również spadała od 8 r., ale małych dopiero od r. Na szczeblu krajowym spadek liczby jednostek, zarówno małych jak i średnich, miał miejsce dopiero w r. W latach 7 ogólna liczba wszystkich podmiotów gospodarczych w kraju zmniejszyła się w 9, i r. (w stosunku do roku poprzedniego). W województwie łódzkim spadek ogólnej liczby jednostek miał miejsce jedynie w i w r., a w ŁOM w 9 r. (we wszystkich powiatach) i w r. (tylko w m. Łodzi)... Przedsiębiorczość mieszkańców Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego W całym kraju, w przeliczeniu na tys. mieszkańców (wskaźnik przedsiębiorczości), funkcjonuje 47,9 małych i średnich podmiotów gospodarczych ( 49), w tym 9,67 małych ( 49) i 7,4 średnich (5 49). Województwo łódzkie, pod względem tego wskaźnika, znajduje się nieco poniżej średniej krajowej, zarówno w kategorii małych i średnich podmiotów łącznie i samych średnich, a w odniesieniu do małych podmiotów na poziomie średniej krajowej. Wskaźnik przedsiębiorczości ŁOM znajduje się znacznie powyżej średniej krajowej i średniej dla województwa we wszystkich trzech kategoriach odpowiednio: 55,77 (małych i średnich), 46,86 (małych) i 8,9 (średnich).

6 76 Bogdan Buczkowski Wewnątrz ŁOM najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości, w kategorii małych i średnich podmiotów ogółem, ma m. Łódź 58,9, powiat pabianicki 57,74 i łódzki wschodni 56,5 (powyżej średniej w ŁOM), a najniższy ma powiat zgierski 45,8 (poniżej średniej w ŁOM, krajowej i wojewódzkiej). W kategorii małych podmiotów najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości (powyżej średniej w ŁOM) wykazuje powiat łódzki wschodni 49.8, m. Łódź 49,5 i pabianicki 48,6, a najniższy powiat zgierski 8,5. Najwyższą aktywność w tworzeniu średnich podmiotów gospodarczych wykazują mieszkańcy powiatu pabianickiego 9,58 i m. Łodzi 9,4, a najniższą powiatu brzezińskiego 6,4, łódzkiego wschodniego 6,7 i zgierskiego 6,9 (Tablica ). Tablica. Liczba małych i średnich podmiotów gospodarki narodowej na tys. mieszkańców w * Liczba podmiotów gospodarczych na tys. mieszkańców miejsce 49 miejsce 49 miejsce 5 49 Powiat m. Łódź 58,9 49,5 9,4 Powiat pabianicki 57,74 48,6 9,58 Powiat łódzki wschodni 56,5 49,8 7 6,7 ŁOM 4 55, ,86 8,9 Powiat brzeziński 5 5, ,6 8 6,4 Polska 6 47,9 7 9,67 4 7,4 Woj. łódzkie 7 46,98 6 9,69 5 7,9 Powiat zgierski 8 45,8 8 8,5 6 6,9 *.8. Ź r ó d ł o: obliczenia własne na podstawie danych GUS... Struktura własnościowa Sektor publiczny w województwie łódzkim we wrześniu r. obejmował 6654 podmioty gospodarcze, w tym 6 (47%) małych i średnich podmiotów (465 małych i 695 średnich), a w ŁOM 865 podmiotów, w tym 8 (4 %) podmioty małe i średnie (777 małych i 6 średnich). W latach 7 ogólna liczba podmiotów tego sektora w województwie łódzkim spadła tylko w 8 i w 9 r., ale spadek był tak duży, że

7 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym r. była o 8 jednostki (%) niższa niż w 7 r. Liczba małych podmiotów spadła tylko w r. i we wrześniu r. była wyższa o 7 jednostek (%). Liczba średnich podmiotów spadała od 7 r. i we wrześniu r. była niższa o 59 jednostek (8%). W ŁOM, w latach 7, ogólna liczba podmiotów spadła w 8 i 9 r. i we wrześniu r. była niższa o 49 jednostki (5%). Liczba małych podmiotów spadła w 9,, r. i była niższa o 6 jednostek (%). Liczba średnich podmiotów spadła w 8, 9, i była niższa o 7 jednostek (%). Sektor prywatny w województwie łódzkim we wrześniu r. obejmował 444 wszystkich podmiotów gospodarczych, w tym 888 (4%) małych i średnich podmiotów (7687 małych i średnich). W ŁOM było 556 podmiotów, w tym 549 (4 %) podmiotów małych i średnich (44 małych i 68 średnich). Ogólna liczba podmiotów tego sektora w województwie była o 897 jednostki (4%) niższa niż w 7 r. Liczba małych podmiotów była niższa o 656 jednostek (6%) a średnich podmiotów o 54 jednostki (8%)..4. Formy prawne Spośród trzech podstawowych form prawnych małych i średnich podmiotów gospodarczych w ŁOM najmniejszy udział mają osoby fizyczne, a największy jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, chociaż ich przewaga nad osobami prawnymi jest niewielka (Rysunek ). Niewielka przewaga osób fizycznych nad jednostkami organizacyjnymi niemającymi osobowości prawnej i osobami prawnymi występuje w powiecie pabianickim i łódzkim wschodnim. Osoby prawne przeważają, choć nieznacznie, tylko w Łodzi a jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej w powiecie zgierskim i brzezińskim.

8 78 Bogdan Buczkowski Rysunek. Udział procentowy podstawowych form prawnych małych i średnich podmiotów gospodarki narodowej ( 49 zatrudnionych) w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Dominującą formą prawną w grupie małych podmiotów w ŁOM jest jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej a następnie, ex aequo, osoba prawna i osoba fizyczna. W grupie firm średnich dominuje osoba prawna, następnie jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej i osoba fizyczna (Rysunek ). 6% 8% 6% % % jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej -49 osoba prawna -49 osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą -49 osoba prawna % jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej 5-49 osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 5-49 Rysunek. Udział procentowy podstawowych form prawnych małych i średnich podmiotów gospodarki narodowej według wielkości w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Taki rozkład występuje też w Łodzi; w pozostałych powiatach rozkład jest nieco inny. W powiecie pabianickim i łódzkim wschodnim dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (49), w zgierskim i brzezińskim jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej ( 49), (Rysunek 5).

9 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 79 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowią 77% (77 748) wszystkich podmiotów zarejestrowanych w województwie łódzkim i 79% w sektorze prywatnym. Małe i średnie osoby fizyczne (96) stanowią % wszystkich podmiotów i 6% małych i średnich podmiotów (wszystkie formy prawne w sektorze publicznym i prywatnym) oraz 5% małych i średnich podmiotów w sektorze prywatnym. W ŁOM zarejestrowanych jest 94 9 osób fizycznych (tj. 4% wszystkich podmiotów i 5% osób fizycznych w województwie łódzkim). Małe i średnie osoby fizyczne (4 małych i 74 średnich) stanowią % ogólnej liczby podmiotów w ŁOM oraz 4% małych i średnich podmiotów ogółem i 9% ogółu sektora prywatnego. Ogólna liczba podmiotów w ŁOM spadła o 895 jednostek (6%), małych o 595 jednostek (%) a średnich o 56 jednostek (5%). W latach 7 (.) (.9) ogólna liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w ŁOM spadła o 74 jednostek (tj. o %); liczba małych o 66 (%) a średnich o 54 (4%) osoba prawna jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą m. Łódź zgierski pabianicki łódzki wschodni brzeziński Rysunek 4. Małe i średnie podmioty gospodarki narodowej ( 49 zatrudnionych) w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym według podstawowych form prawnych (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON.

10 8 Bogdan Buczkowski jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (-49) osoba prawna (-49) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (-49) osoba prawna (5-49) jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej (5-49) osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (5-49) m. Łódź pabianicki zgierski łódzki wschodni brzeziński Rysunek 5. Podmioty gospodarki narodowej w powiatach ŁOM według wielkości i podstawowych form prawnych (w I kwartale ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Przedsiębiorstwa państwowe Fundacje Spółdzielnie Spółki cywilne Pozostałe osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Rysunek 6. Podmioty gospodarki narodowej w ŁOM według wielkości i szczególnych form prawnych (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON.

11 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 8 Biorąc pod uwagę szczególne formy prawne w grupie małych podmiotów dominują spółki handlowe (osobowe i kapitałowe) oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i spółki cywilne. W grupie średnich podmiotów dominują spółki handlowe (Rysunek 6). Spółki komandytowe % Spółki komandytowoakcyjne 6,6% Partnerskie,% inne,4% Spółki akcyjne 8 5,45% Spółki jawne 5,8% Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 646 7,% Rysunek 7. Struktura małych i średnich spółek handlowych w ŁOM według form prawnych (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki jawne Spółki akcyjne Spółki komandytowe Spółki komandytowo- akcyjne Spółki partnerskie Rysunek 8. Struktura małych i średnich spółek handlowych w ŁOM według form prawnych I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. W kategorii spółek handlowych ( 49) największy udział mają spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (7,%), na drugim miejscu są spółki jawne

12 8 Bogdan Buczkowski (,%) a dalej spółki akcyjne (5,5%) (Rysunek 7). 79,8% spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i 85,5% spółek jawnych to podmioty małe ( 49) (Rysunek 8).. Struktura sektorowa małych i średnich podmiotów gospodarczych w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym Z punktu widzenia rodzaju działalności małych i średnich podmiotów w ŁOM, w ramach poszczególnych sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), największa grupa (,5% ogółu jednostek) prowadzi działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego oraz handlu i naprawy pojazdów (,%), edukacji (,%) i budownictwa (7,5%), ochrony zdrowia i opieki społecznej (4%), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (,7%), pozostałej usługowej (,8%), działalności transportowej i gospodarki magazynowej (,8%) (Rysunek 9). S. Pozostała działalność usługowa,8% Q. Ochrona zdrowia i pomoc społeczna,97% F. Budownictwo 7,45% I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi,8% P. Edukacja,% M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna,74% H.Transport i gospodarka magazynowa,8% J. Informacja i komunikacja,87% R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją,74% N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca,77% G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 9,97% O. Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenie społeczne,7% L. Obsługa rynku nieruchomości i firm,6% K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa,78% A.Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo,5% E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami i rekultywacjąa% D.Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, % B. Górnictwo i wydobywanie,5% C. Przetwórstwo przemysłowe,5% Rysunek 9. Małe i średnie podmioty gospodarcze w ŁOM według rodzajów działalności (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON.

13 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 8 Największy odsetek małych podmiotów (z 577 ogółu MŚP) skupia sekcja przetwórstwa przemysłowego (%) oraz handlu i napraw pojazdów (,4%), edukacji (,%) i budownictwa (8,%), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (4,%), opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (,7%), hotelarstwa i gastronomii (,%) oraz działalności transportowej i gospodarki magazynowej (,%) (Rysunek ). C. Przetwórstwo przemysłowe 5 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów 9 P. Edukacja 64 F. Budownictwo 4 46 M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 55 9 I. Hotelarstwo i gastronomia 7 68 H. Transport i gospodarka magazynowa 8 57 S. Pozostała działalność usługowa 56 N. Usługi administrowania i działalność wspierająca 4 L. Obsługa rynku nieruchomości J. Informacja i komunikacja 4 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 75 4 O. Administracja publiczna i obrona narodowa; 4 64 K. Finanse i ubezpieczenia 6 E. Dostawa wody; ścieki i odpady rekultywacja 8 A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo D. Wytw. i zaop. w energię elektr. gaz i parę 8 5 B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek. Liczba małych i średnich podmiotów gospodarczych według rodzajów działalności w ŁOM (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Wśród średnich jednostek (976) dominują podmioty skupione w przetwórstwie przemysłowym (,%), edukacji (6,8%), handlu i naprawach pojazdów (,%), administracji publicznej, obronie narodowej i ubezpieczeniach społecznych (6,6%), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (5,6%), w budownictwie (4,%), działalności kulturalnej, rozrywkowej i rekreacji (,5%), obsłudze rynku nieruchomości (,4%), usługach administrowania i działalności wspierającej (,%), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (,4 %) (Rysunek ).

14 84 Bogdan Buczkowski,5%,%,7%,7%,8%,4%,%,6%,6%,%,%,7%,%,%,% 4,% 8,%,%,4% - 49 C. Przetwórstwo przemysłowe G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów P. Edukacja F. Budownictwo M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna I. Hotelarstwo i gastronomia H. Transport i gospodarka magazynowa S. Pozostała działalność usługowa N. Usługi administrowania i działalność wspierająca L. Obsługa rynku nieruchomości J. Informacja i komunikacja R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne K. Finanse i ubezpieczenia E. Dostawa wody; ścieki i odpady, rekultywacja A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo D. Wytw. i zaop. w energię elektr. gaz i parę B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek. Udział małych podmiotów gospodarczych w poszczególnych rodzajach działalności w ŁOM (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON.

15 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 85,5%,8%,%,4%,%,4% 4,% 5,6% 6,6%,8%,7%,5%,%,%,4%,%,%,% 6,8% 5-49 C. Przetwórstwo przemysłowe P. Edukacja G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna F. Budownictwo R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją L. Obsługa rynku nieruchomości N. Usługi administrowania i działalność wspierająca M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna S. Pozostała działalność usługowa H. Transport i gospodarka magazynowa J. Informacja i komunikacja K. Finanse i ubezpieczenia E. Dostawa wody; ścieki i odpady, rekultywacja I. Hotelarstwo i gastronomia D. Wytw. i zaop. w energię elektr. gaz i parę A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek. Udział średnich podmiotów gospodarczych w poszczególnych rodzajach działalności w ŁOM (I kwartał ) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON.

16 86 Bogdan Buczkowski 4. Koncentracja małych i średnich podmiotów gospodarczych Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego w poszczególnych sektorach gospodarki Na rysunku. pokazany jest udział każdego powiatu w poszczególnych sektorach działalności gospodarczej, mierzony liczbą jego podmiotów gospodarczych w ogólnej liczbie podmiotów z Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego, działających w tym samym sektorze. łódzki grodzki zgierski pabianicki łódzki wschodni brzeziński C. Przetwórstwo przemysłowe G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów P. Edukacja F. Budownictwo M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna S. Pozostała działalność usługowa N. Administrowanie i działalność wspierająca I. Hotelarstwo i gastronomia L. Obsługa rynku nieruchomości J. Informacja i komunikacja H. Transport i gospodarka magazynowa R. Kultura, rozrywka i rekreacja O. Administracja publiczna i obrona narodowa; K. Finanse i ubezpieczenia E. Dostawa wody; ścieki i odpady, rekultywacja A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, B. Górnictwo i wydobywanie % % 4% 6% 8% % Rysunek. Małe i średnie podmioty gospodarcze w ogólnej liczbie podmiotów z ŁOM według sektorów gospodarki Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. Przewaga liczebności firm w m. Łodzi nad wszystkimi powiatami ŁOM jest widoczna w większości sektorów, z wyjątkiem administracji publicznej i obrony narodowej; obowiązkowego zabezpieczenia społecznego, dostaw wody, gospodarowania ściekami i rekultywacji oraz upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, łowiectwa i górnictwa.

17 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 87 Dla dokonania oceny koncentracji małych i średnich podmiotów gospodarki narodowej w powiatach Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego, według poszczególnych sekcji PKD, obliczyliśmy współczynniki lokalizacji w oparciu o dane z I kwartału r. Z analizy tych współczynników wynika, że w m. Łodzi silna jest koncentracja podmiotów gospodarczych w sektorze: J. Informacja i komunikacja, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, S. Pozostała działalność usługowa, N. Usługi administrowania i działalność wspierająca, L. Obsługa rynku nieruchomości (Tablica i 4). Tablica. Współczynniki lokalizacji i udział małych i średnich podmiotów gospodarczych w poszczególnych sekcjach gospodarki i w całkowitej strukturze podmiotów w ŁOM Sekcja PKD łódzki ŁOM m. Łódź zgierski pabianicki brzeziński wschodni KR* KP** WL*** KP WL KP WL KP WL KP WL A,5,,8,,4,,,,,,6 B,,,,,,,,,,, C,5,8,598,45,47,46,5,,74,9, D,,,85,,8,,54,,77,,77 E,6,,4,,8,,8,,8,,6 F,75,55,74,7,88,9,4,,9,,9 G,,46,7,7,86,8,9,,65,5,6 H,8,6,577,4,4,4,54,,8,,46 I,8,,766,,57,,4,,5,, J,9,7,9,,6,,4,,9,, K,8,6,796,,,,8,,,, L,6,,85,,55,,67,,6,, M,7,,885,,6,,4,,,,9 N,8,,8,,75,,58,,46,, O,7,8,486,,96,,5,,65,, P,,86,659,,57,,9,8,6,4,8 Q,4,6,657,6,45,4,,,7,,4 R,7,,697,,47,,7,,46,,7 S,8,5,87,,45,,56,,,,6 Razem,,68 x,9 x, x,6 x,5 x * KR: udział poszczególnych sekcji PKD w całkowitej strukturze małych i średnich podmiotów gospodarczych działających w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym **KP: udział poszczególnych sekcji PKD w strukturze wszystkich małych i średnich podmiotów gospodarczych działających w powiatach ŁOM ***WL: współczynnik lokalizacji przedsiębiorstw działających w poszczególnych sekcjach gospodarki stanowi iloraz stosunku liczby małych i średnich podmiotów REGON w danej sekcji

18 88 Bogdan Buczkowski PKD do liczby podmiotów REGON ogółem odpowiednio w poszczególnych powiatach oraz w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym. Wartość współczynnika większa od oznacza, że koncentracja danej sekcji działalności w powiecie jest wyższa niż w ŁOM. Uważa się, że wartość współczynnika powyżej, oznacza wysoki poziom specjalizacji regionalnej Ź r ó d ł o: obliczenia własne na podstawie REGON (I kwartał ). W powiecie zgierskim występuje względna przewaga sekcji: D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i parę wodną, a także silna koncentracja działalności: K. Finanse i ubezpieczenia, S. Pozostała działalność usługowa, A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, P. Edukacja. W powiecie pabianickim występuje względna przewaga sekcji: K. Finanse i ubezpieczenia, D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i parę wodną, N. Usługi administrowania i działalność wspierająca, A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo oraz S. Pozostała działalność usługowa. W powiecie łódzkim wschodnim najwyższe współczynniki lokalizacji działalności ma sekcja: P. Edukacja, N. Usługi administrowania i działalność wspierająca, E. Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja, R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, C. Przetwórstwo przemysłowe, S. Pozostała działalność usługowa. W powiecie brzezińskim najwyższe współczynniki lokalizacji działalności mają sekcje: H. Transport i gospodarka magazynowa, I. Hotelarstwo i gastronomia, E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja oraz L. Obsługa rynku nieruchomości. Tablica 4. Struktura sektorowa działalności małych i średnich podmiotów gospodarczych w ŁOM według współczynników lokalizacji ŁOM m. Łódź zgierski pabianicki łódzki wschodni brzeziński KR KP WL KP WL KP WL KP WL KP WL B C J S D S K N P E H A G M E K R D P N A I O P S I S G N Q E G E 4 Q F N K A I A C R I L 5 K M L D P N S E C F S 6 P Q K F I M C I Q O G 7 J S I O R B P K A Q N

19 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym N N F B N C I R F L F 9 I I G C B O B B K P Q G L R H L Q M H D K D H J P L F E G O S B J R H Q G O J R S B J P D R C Q J H F L J R O 4 E O H J Q D H J M C R 5 M K O A C P O F I H M 6 L E E P G L Q D G N A 7 C A D N M F E A O D K 8 F D B R H A L M L S B 9 S B A M E K J G H M C Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie REGON. 5. Struktura sektorowa działalności małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych powiatach Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Biorąc pod uwagę działalność małych podmiotów gospodarczych w m. Łodzi, w ramach poszczególnych sekcji PKD, największa grupa (z 59 tj. 6% ogółu jednostek) prowadzi działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego oraz handlu i napraw pojazdów (%), edukacji (,5%), budownictwa (8,8%), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (5, %), pozostałej usługowej (,8%), opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (,6%), hotelarstwa i gastronomii (,6%) (Rysunek 4). Największa liczba średnich podmiotów gospodarczych w m. Łodzi, z 68, działa w przetwórstwie przemysłowym (%), edukacji (8,%), handlu i naprawach pojazdów (,%), administracji publicznej (5,%), obronie narodowej i zabezpieczeniu społecznym (6,6%), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (5,6%), w budownictwie (4,%), działalności kulturalnej, rozrywkowej i rekreacji (,5%), obsłudze rynku nieruchomości (,4%), usługach administrowania i działalności wspierającej (,%), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (,4 %) (Rysunek 4).

20 9 Bogdan Buczkowski C. Przetwórstwo przemysłowe G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów P. Edukacja F. Budownictwo M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna S. Pozostała działalność usługowa Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna I.Hotelarstwo i gastronomia N. Usługi administrowania i działalność wspierająca L. Obsługa rynku nieruchomości J. Informacja i komunikacja H. Transport i gospodarka magazynowa R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją K. Finanse i ubezpieczeniowa O. Administracja publiczna i obrona narodowa; E. Dostawa wody; ścieki i odpady, rekultywacja D. Wytw. i zaop. w energię elektr. gaz i parę A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek 4. Liczba małych i średnich podmiotów gospodarczych według rodzajów działalności w Łodzi (I kwartał ) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. W powiecie zgierskim największy odsetek małych podmiotów gospodarczych tj. 8, % (z 68) zajmuje się przetwórstwem przemysłowym, 7,7% edukacją, 5,6% handlem i naprawami pojazdów, 5,7% budownictwem, 4,5% opieką zdrowotną i pomocą społeczną,,7% transportem i gospodarką magazynową,,6% działalnością kulturalną rozrywkową i rekreacją. Podmioty gospodarcze średniej wielkości (4 jednostek) działają głównie w przetwórstwie przemysłowym (6%), edukacji (5,9%), administracji publicznej (,4%), w handlu i naprawach pojazdów (8,7%), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (7,%),w budownictwie (5,%), obsłudze rynku nieruchomości (,5%) (Rysunek 5).

21 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 9 C. Przetwórstwo przemysłowe P. Edukacja G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów F. Budownictwo Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna H. Transport i gospodarka magazynowa R. Kultura, rozrywka i rekreacja M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Usługi administrowania i działalność wspierająca I. Hotelarstwo i gastronomia E. Dostawa wody; ścieiki i odpady rekultywacja O. Administracja publiczna i obrona narodowa; A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, S. Pozostała działalność usługowa L. Obsługa rynku nieruchomości K. Finanse i ubezpieczeniowa J. Informacja i komunikacja D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energ. elektr., gaz, parę B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek 5. Małe i średnie przedsiębiorstwa w powiecie zgierskim według wielkości i rodzajów działalności (I kwartał ) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. W powiecie pabianickim najwięcej małych podmiotów gospodarczych (z 578) prowadzi działalność w sferze przetwórstwa przemysłowego (4,6%), handlu i napraw pojazdów (8 %), edukacji (,5%), budownictwa (9%), transportu i gospodarki magazynowej (,7%). Podmioty gospodarcze średniej wielkości (ze 5) działają głównie w przetwórstwie przemysłowym (6%), edukacji (5,9%), administracji publicznej (,4%), w handlu i naprawach pojazdów (8,7%), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (7%),w budownictwie (5,%) (Rysunek 6). W powiecie łódzkim wschodnim spośród 4 małych podmiotów gospodarczych najwięcej, tj. 6 %, zajmuje się przetwórstwem przemysłowym, handlem i naprawami pojazdów (%), edukacją (%), opieką zdrowotną i pomocą społeczną (5%), budownictwem (5%), transportem i gospodarką magazynową (4%), uprawami rolnymi, chowem i hodowlą zwierząt (%). Podmioty średniej wielkości (46) działają głównie w przetwórstwie przemysłowym (4%), w handlu i naprawach pojazdów (7%), edukacji (%), administracji publicznej (,4%), opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (4%) oraz w budownictwie (4%) (Rysunek 7). 4

22 9 Bogdan Buczkowski C. Przetwórstwo przemysłowe G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów P. Edukacja F. Budownictwo H. Transport i gospodarka magazynowa I.Hotelarstwo i gastronomia Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna L. Obsługa rynku nieruchomości S. Pozostała działalność usługowa O. Administracja publiczna i obrona narodowa; N. Usługi administrowania i działalność wspierająca M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna R. Kultura, rozrywka i rekreacja A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, J. Informacja i komunikacja K. Finanse i ubezpieczeniowa E. Dostawa wody; ścieiki i odpady rekultywacja B. Górnictwo i wydobywanie Rysunek 6. Małe i średnie przedsiębiorstwa w powiecie pabianickim według wielkości i rodzajów działalności (I kwartał ) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. C. Przetwórstwo przemysłowe G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów P. Edukacja Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna F. Budownictwo H. Transport i gospodarka magazynowa A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo, L. Obsługa rynku nieruchomości I. Hotelarstwo i gastronomia N. Usługi administrowania i działalność wspierająca E. Dostawa wody; ścieki i odpady, rekultywacja R. Kultura, rozrywka i rekreacja S. Pozostała działalność usługowa M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna B. Górnictwo i wydobywanie O. Administracja publiczna i obrona narodowa; J. Informacja i komunikacja K. Finanse i ubezpieczeniowa Rysunek 7. Małe i średnie przedsiębiorstwa w powiecie łódzkim wschodnim według wielkości i rodzajów działalności (I kwartał ) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON 7

23 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 9 W powiecie brzezińskim najwięcej podmiotów (ze 8) działa w sektorze przetwórstwa przemysłowego (6%), handlu i naprawach pojazdów (%), edukacji (5%), administracji publicznej (7%), transportu i gospodarki magazynowej (5%), budownictwa (%). Podmioty średniej wielkości (z 9) działają głównie w przetwórstwie przemysłowym (4%), opiece zdrowotnej (6 %), handlu i naprawach pojazdów (%), edukacji (%), administracji publicznej (5%), transporcie i magazynowaniu (5%), kulturze, rozrywce i rekreacji (5%) (Rysunek 8). C. Przetwórstwo przemysłowe P. Edukacja H. Transport i gospodarka magazynowa Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna A. Uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, I. Hotelarstwo i gastronomia S. Pozostała działalność usługowa 4 5 Rysunek 8. Małe i średnie przedsiębiorstwa w powiecie brzezińskim według wielkości i rodzajów działalności (I kwartał ) Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. Analiza struktury działalności małych i średnich przedsiębiorstw we wszystkich powiatach Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego, z punktu widzenia poszczególnych działów i sekcji PKD, pokazała ich względnie silną specjalizację przemysłową i wobec tego to ona w istotnym stopniu wpływa na sytuację w całym ŁOM (Rysunek ). Poniżej przedstawiamy działy przemysłu, w których specjalizuje się ŁOM, i w których działa najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw Struktura działalności przemysłowej małych i średnich przedsiębiorstw w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym W strukturze działalności przemysłowej małych i średnich przedsiębiorstw w m. Łodzi w dalszym ciągu dominuje produkcja odzieży i włókiennictwo a ponadto: produkcja artykułów spożywczych, metalowych wyrobów goto-

24 94 Bogdan Buczkowski wych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, a także: poligrafia, naprawa konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń, produkcja mebli oraz maszyn i urządzeń. Odzież Artykuły spożywcze Wyroby tekstylne Metalowe wyroby gotowe, bez maszyn i urządzeń Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń Meble Maszyny i urządzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane Pozostała produkcja Komputery, wyroby elektronicze i optyczne Wyroby z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Chemikalia i wyroby chemiczne Papier i wyroby z papieru Skóry i wyroby ze skór wyprawionych Wyroby z korka, słomy i drewna, bez mebli Urządzenia elektryczne Napoje Samochody, przyczepy i naczepy, bez motocykli Produkcja metali Leki, substancje i wyroby farmaceutyczne Pozostały sprzęt transportowy Koks i produkty rafinacji ropy naftowej Rysunek 9. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w m. Łodzi Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. Struktura działalności przemysłowej małych i średnich przedsiębiorstw w pozostałych powiatach Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego jest prawie taka sama jak w m. Łodzi i, co warto zauważyć, przeważają liczebnie przedsiębiorstwa małe nad średnimi we wszystkich branżach, z bardzo małymi wyjątkami jak: produkcja urządzeń elektrycznych w m. Łodzi, napojów w powiecie zgierskim, produkcja samochodów, przyczep i naczep w powiecie pabianickim i łódzkim wschodnim (Rysunek 9,,, i ). W powiecie brzezińskim średnie przedsiębiorstwa zaangażowane są tylko w produkcję artykułów spożywczych i urządzeń elektrycznych (jedno przedsiębiorstwo, bez udziału małych).

25 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 95 Odzież Artykuły spożywcze Wyroby tekstylne Metalowe wyroby gotowe, bez maszyn i urządzeń Wyroby z mineralnych surowców niemetalicznych Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych Meble Maszyny i urządzenia gdzie indziej niesklasyfikowane Wyroby z korka, słomy i drewna, bez mebli Chemikalia i wyroby chemiczne Pozostała produkcja wyrobów Pozostały sprzęt transportowy Samochody, przyczepy i naczepy, bez motocykli Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji Papier i wyroby z papieru Skóry i wyroby ze skór wyprawionych Napoje Urządzenia elektryczne Komputery, wyroby elektronicze i optyczne Metale Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń Rysunek. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w powiecie zgierskim Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. Odzież Wyroby tekstylne Artykuły spożywcze Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych Metalowe wyroby gotowe, bez maszyn i urządzeń Chemikalia i wyroby chemiczne Wyroby z mineralnych surowców niemetalicznych Wyroby z korka, słomy i drewna, bez mebli Pozostała produkcja wyrobów Meble Leki, substancje i wyroby farmaceutyczne Naprawa, konserwacja i instalowanie maszyn i urządzeń Samochody, przyczepy i naczepy, bez motocykli Maszyny i urządzenia gdzie indziej niesklasyfikowane Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji Napoje Urządzenia elektryczne Metale Papier i wyroby z papieru Rysunek. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w powiecie pabianickim Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON.

26 96 Bogdan Buczkowski Odzież Artykuły spożywcze Wyroby tekstylne Wyroby z korka, słomy i drewna, bez mebli Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych Chemikalia i wyroby chemiczne Maszyny i urządzenia gdzie indziej niesklasyfikowane Metalowe wyroby gotowe, bez maszyn i urządzeń Metale Wyroby z mineralnych surowców niemetalicznych Papier i wyroby z papieru Samochody, przyczepy i naczepy, bez motocykli Urządzenia elektryczne Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji Skóry i wyroby ze skór wyprawionych Napoje Rysunek. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w powiecie łódzkim wschodnim Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON. Odzież 9 Artykuły spożywcze Wyroby z gumy i tworzyw sztucznych 7 Wyroby tekstylne Maszyny i urządzenia gdzie indziej niesklasyfikowane Metalowe wyroby gotowe, bez maszyn i urządzeń Wyroby z mineralnych surowców niemetalicznych Papier i wyroby z papieru Wyroby z korka, słomy i drewna, bez mebli Urządzenia elektryczne Rysunek. Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w powiecie brzezińskim Źródło: opracowanie własne na podstawie REGON.

27 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym Zatrudnienie Udział przedsiębiorstw, o zatrudnieniu przekraczającym 9 osób, Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego, w zatrudnieniu w województwie łódzkim przekracza 5%. Mają, więc istotny wpływ na zatrudnienie w całym regionie (Rysunek 4 i 5, 6). W Łódzkim Obszarze Metropolitalnym największy udział w zatrudnieniu i tym samym największy wpływ na rynek pracy, mają przedsiębiorstwa łódzkie. Udział ten, wynoszący prawie 7%, wynika przede wszystkich z dużo większej liczby ludności Łodzi w porównaniu z pozostałymi powiatami (Rysunek 4). brzeziński % łódzki wschodni 4% pabianicki 8% zgierski % m. Łódź 76% Rysunek 4. Przeciętne zatrudnienie, w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób, w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym w r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Biorąc pod uwagę strukturę własnościową przedsiębiorstw w okresie 8, widać przewagę, choć malejącą, liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwach sektora prywatnego (65%) nad publicznym (Rysunek 7). Z analizy sektorowej przeciętnego zatrudnienia w latach 8, w omawianej grupie przedsiębiorstw, w poszczególnych powiatach ŁOM, wynika, że największy udział w zatrudnieniu ma sektor usług rynkowych: K. Finanse i ubezpieczenia, L. Obsługa rynku nieruchomości, a w dalszej

28 98 Bogdan Buczkowski kolejności sekcja: G. Handel hurtowy i detaliczny, naprawa samochodów, H. Transport i gospodarka magazynowa, I. Hotelarstwo i gastronomia, J. Informacja i komunikacja oraz przemysł i budownictwo ,% 5,% 48,% 5,9% 46,9% 5,% ŁOM pozostałe ŁOM pozostałe ŁOM pozostałe Rysunek 5. Udział ŁOM w ogólnej liczbie zatrudnionych w woj. łódzkim w latach 8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. % 8% 6% 4% % % pozostałe ŁOM Rysunek 6. Przeciętna liczba zatrudnionych w ŁOM i województwie łódzkim (w grupie przedsiębiorstw o zatrudnieniu powyżej 9) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. W powiecie zgierskim, pabianickim, łódzkim wschodnim i brzezińskim przewagę w zatrudnieniu mają przedsiębiorstwa budowlane i przemysłowe (Rysunek 8, 9, ).

29 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny brzeziński łódzki wschodni pabianicki zgierski m. Łódź Rysunek 7. Zatrudnienie w sektorze prywatnym i publicznym według powiatów w latach 8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. brzeziński pabianicki zgierski m. Łódź Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo Przemysł i budownictwo Usługi nierynkowe Usługi rynkowe Rysunek 8. Przeciętne zatrudnienie w poszczególnych sektorach według powiatów w 8 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

30 Bogdan Buczkowski brzeziński łódzki wschodni pabianicki zgierski m. Łódź Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcje: K,L 4 56 Sekcje: G, H, I, J 747 Przemysł i budownictwo Pozostałe usługi Rysunek 9. Przeciętne zatrudnienie w poszczególnych sektorach według powiatów w 9 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. brzeziński łódzki wschodni pabianicki zgierski m. Łódź Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcje: K,L Sekcje: G, H, I, J Przemysł i budownictwo Pozostałe usługi Rysunek. Przeciętne zatrudnienie w poszczególnych sektorach według powiatów w r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

31 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym 8. Wynagrodzenia w przedsiębiorstwach W latach 8 przeciętne wynagrodzenia w sektorze prywatnym były niższe niż w publicznym we wszystkich powiatach ŁOM i w województwie łódzkim. Najwyższe wynagrodzenia, powyżej średniej w województwie łódzkim i ŁOM, tak w sektorze prywatnym jak i publicznym, otrzymywali pracujący w m. Łodzi i w powiecie zgierskim, a najniższe w powiecie brzezińskimi i łódzkim wschodnim (Tablica 5). Tablica 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze prywatnym i publicznym według powiatów w latach 8 sektor publiczny 8 9 sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny sektor publiczny sektor prywatny m. Łódź 4,4 78,7 6,5 86,9 768,4 94, woj. łódzkie 5,5 44,5 446, 5, 75,6 68,5 zgierski 9,4 54,5 97,7 574,8 85, 678, brzeziński 674,5 487,4 85, 659, 6,5 76, ŁOM 95,7 7,4 4,9 45,9 4,9 48, pabianicki 7,6,4 8,5 97, 4,7 4, łódzki wschodni 779,8 8, 947,5 8, 8,5 68, Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Biorąc pod uwagę sektor działalności, jedne z najwyższych wynagrodzeń otrzymywali pracujący w sekcji A. Uprawy rolne, chów, hodowla zwierząt, łowiectwo w powiecie zgierskim i łódzkim wschodnim oraz w sekcji K. Finanse i ubezpieczenia i L. Obsługa rynku nieruchomości w m. Łodzi i powiecie łódzkim wschodnim oraz w pabianickim i brzezińskim. Na dalszych miejscach były wynagrodzenia pracujących w sekcji G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów, H. Transport i gospodarka magazynowa, I. Hotelarstwo i gastronomia w m. Łodzi, powiecie zgierskim, pabianickim i łódzkim wschodnim. Najniższe wynagrodzenia otrzymywali pracujący w przemyśle i budownictwie we wszystkich powiatach, a przede wszystkim w brzezińskim i łódzkim wschodnim (Rysunek ).

32 Bogdan Buczkowski brzeziński łódzki wschodni pabianicki ŁOM zgierski woj. łódzkie m. Łódź 66,6, 98,9 45, 46, 654,49 4,5 956,8 5, 54, 58, 7,5 5,6 95,8, , 554,5 5,45 4,7 4,5 49,5 6,9 88,5 44,7 469, Pozostałe usługi Przemysł i budownictwo Ogółem Sekcje : G, H, I, J Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Sekcje : K,L Rysunek. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto według powiatów i sektorów działalności ŁOM w r. Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS 9. Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach W latach 8 światowego kryzysu finansowego nakłady inwestycyjne ogółem w sektorze publicznym i prywatnym spadały, tak w przedsiębiorstwach województwa łódzkiego, jak i w ŁOM, i w poszczególnych jego powiatach, z wyjątkiem powiatu zgierskiego, w którym w 9 r. nakłady wzrosły. W przeliczeniu na mieszkańca inwestycje w ŁOM były mniejsze niż w województwie łódzkim. W 8 r., w ŁOM, najwięcej zainwestowały przedsiębiorstwa łódzkie i powiatu łódzkiego wschodniego, a najmniej powiatu brzezińskiego. W 9 i r. w czołówce były również przedsiębiorstwa łódzkie

33 Małe i średnie przedsiębiorstwa w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym i powiatu zgierskiego, a najmniej zainwestowały przedsiębiorstwa powiatu brzezińskiego. Biorąc pod uwagę łączną wartość inwestycji na mieszkańca w latach 8, w Łodzi były one większe niż w województwie łódzkim i w ŁOM. Na drugim miejscu był powiat zgierski a na trzecim powiat łódzki wschodni, w których inwestycje były niższe niż w województwie i w ŁOM. Najsłabiej wypadł powiat brzeziński (Rysunek i Tablica 6). woj. łódzkie ŁOM m. Łódź zgierski łódzki wschodni pabianicki brzeziński 7,5 85,9 87, ,4 798,7 84,8 5,8 48, 95 46,9 4, 77,9 8 9,8, 57,8 9,4 99,7 49,5 4,5 9, Rysunek. Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach (powyżej 9 zatrudnionych) w latach 8 w mln zł (w cenach bieżących) Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS Tablica 6. Nakłady inwestycyjne ogółem na mieszkańca w latach 8 (w zł) Nakłady inwestycyjne na mieszkańca w zł. miejsce 8 miejsce 9 miejsce miejsce 8 m. Łódź. 4 5,.,6. 94,4. 467, Powiat zgierski ,. 864, 4. 99, ,5 Powiat pabianicki 6. 64, 5. 84, , Powiat łódzki wschodni. 4 9, 6. 58, , 5. 7,9 Powiat brzeziński 7. 64, ,8 7., 7. 4,6 ŁOM , 4. 79,. 56,. 9,4 Woj. łódzkie. 95,. 8,. 84,8. 66, Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie danych GUS