ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2012

Transkrypt

1 Zawód: technik analityk Symbol cyfrowy zawodu: 311[02] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 311[02] Czas trwania egzaminu: 240 minut ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2012 Informacje dla zdaj cego: 1. Materia y egzaminacyjne obejmuj : ARKUSZ EGZAMINACYJNY z tre ci zadania i dokumentacj, zeszyt ze stron tytu ow KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ oraz KART OCENY. 2. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 7 stron. Sprawd, czy materia y egzaminacyjne s czytelne i nie zawieraj b dnie wydrukowanych stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki w materia ach egzaminacyjnych zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego etap praktyczny. 3. Na KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*. 4. Na KARCIE OCENY: wpisz swoj dat urodzenia, wpisz swój numer PESEL*, wpisz symbol cyfrowy zawodu, zamaluj kratk z numerem odpowiadaj cym numerowi zadania, przyklej naklejk ze swoim numerem PESEL w oznaczonym miejscu na karcie. 5. Zapoznaj si z tre ci zadania egzaminacyjnego, dokumentacj za czon do zadania, stanowiskiem egzaminacyjnym i jego wyposa eniem. Masz na to 20 minut. Czas ten nie jest wliczany do czasu trwania egzaminu. 6. Po up ywie tego czasu przyst p do rozwi zywania zadania. Rozwi zanie obejmuje opracowanie projektu realizacji prac okre lonych w tre ci zadania, wykonanie prac zwi zanych z opracowywanym projektem i sporz dzenie dokumentacji z ich wykonania. 7. Zadanie rozwi zuj tylko w zeszycie KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ od razu na czysto, nie otrzymasz dodatkowych kartek. Notatki, pomocnicze obliczenia itp., je eli nie nale do pracy, obwied lini i oznacz s owem BRUDNOPIS. Zapisy oznaczone BRUDNOPIS nie b d oceniane. 8. Po rozwi zaniu zadania ponumeruj strony pracy egzaminacyjnej. Numerowanie rozpocznij od strony, na której jest miejsce do zapisania tytu u pracy. Wszystkie materia y, które za czasz do pracy, opisz swoim numerem PESEL* w prawym górnym rogu. 9. Na stronie tytu owej zeszytu KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ, wpisz liczb stron swojej pracy i liczb sztuk za czonych materia ów. 10. Zeszyt KARTA PRACY EGZAMINACYJNEJ i KART OCENY przeka zespo owi nadzoruj cemu etap praktyczny. Powodzenia! * w przypadku braku numeru PESEL - seria i numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzaj cego to samo.

2 Zadanie egzaminacyjne Do laboratorium analitycznego dostarczono próbk wody z akwarium s odkowodnego, w celu sprawdzenia czy woda pod wzgl dem twardo ci w glanowej i ph nadaje si do hodowli ryb piel gnicowatych z afryka skiego jeziora Tanganika. Opracuj projekt realizacji prac zwi zanych z oznaczeniem w wodzie twardo ci w glanowej metod miareczkow i ph za pomoc pehametru. Uwzgl dnij etapy procedury analitycznej: przygotowanie próbek, wykonanie oznacze oraz sposób post powania z niewykorzystanymi roztworami i unieszkodliwienie odpadów poreakcyjnych. W dostarczonej próbce wody wykonaj oznaczenie twardo ci w glanowej metod miareczkowania acydymetrycznego oraz dokonaj pomiaru ph. Wykorzystaj odpowiedni sprz t i odczynniki spo ród przygotowanych na stanowisku. Na podstawie uzyskanych wyników sporz d protokó bada i oce, czy próbka wody, ze wzgl du na analizowane parametry, spe nia wymagania jako ciowe stawiane wodzie w hodowli akwariowej ryb piel gnicowatych. Uwaga Pehametr zosta sprawdzony pod wzgl dem prawid owo ci wskaza przy u yciu odpowiednich roztworów buforowych i jest przygotowany do pracy. Projekt realizacji prac powinien zawiera : 1. Tytu pracy egzaminacyjnej. 2. Za o enia wynikaj ce z analizy tre ci zadania i za czonej dokumentacji. 3. Opis zasady oznaczania twardo ci w glanowej (z uwzgl dnieniem równania reakcji chemicznej w formie jonowej lub jonowej uproszczonej) i oznaczania ph. 4. Wykaz kolejnych etapów analizy wody z uwzgl dnieniem organizacji stanowiska przed i po badaniach (w formie listy lub schematu). 5. Wykaz niezb dnych odczynników chemicznych z okre leniem ich st e, wykaz sprz tu niezb dnego do wykonania planowanych czynno ci z uwzgl dnieniem ilo ci i pojemno ci naczy laboratoryjnych oraz niezb dnych rodków ochrony indywidualnej. 6. Dokumentacj wykonanych prac z uwzgl dnieniem przepisów BHP, czyli opis przebiegu kolejnych etapów bada wykonanych na stanowisku egzaminacyjnym. 7. Protokó bada uwzgl dniaj cy: cel i zastosowan metod bada, wyniki analizy miareczkowej, obliczenie twardo ci w glanowej, wyniki pomiaru ph, wniosek dotycz cy zgodno ci parametrów badanej wody z wymaganiami stawianymi wodzie w hodowli akwariowej ryb piel gnicowatych z jeziora Tanganika. Do wykonania zadania wykorzystaj: Za cznik 1. Procedura oznaczania twardo ci w glanowej wody metod miareczkow wobec oran u metylowego Za cznik 2. Procedura oznaczenia ph przy u yciu pehametru Strona 2 z 7

3 Za cznik 3. Wymagania stawiane wodzie akwariowej w hodowli ryb piel gnicowatych z jeziora Tanganika Za cznik 4. Wyci gi z kart charakterystyk substancji i preparatów niebezpiecznych oraz przygotowane na stanowisku egzaminacyjnym sprz t, materia y i odczynniki chemiczne. Uwaga Przed zaplanowaniem i rozpocz ciem prac analitycznych sprawd co zosta o przygotowane na stanowisku egzaminacyjnym. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. Za cznik 1. Procedura oznaczania twardo ci w glanowej wody metod miareczkow wobec oran u metylowego Procedura zosta a opracowana na podstawie: Minczewski J., Marczenko Z.: Chemia analityczna. Chemiczne metody analizy ilo ciowej (PWN 2005) 1. Zasada oznaczenia Twardo w glanow oznacza si, miareczkuj c badan wod mianowanym kwasem solnym wobec oran u metylowego jako wska nika. Miareczkowanie prowadzi si do pierwszej zmiany zabarwienia roztworu (z ó tej na pomara czow ). Podstaw oznaczenia s reakcje: Ca(HCO 3 ) 2 + 2HCl CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 Mg(HCO 3 ) 2 +2HCl MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 2. Przygotowanie odczynników do oznaczania twardo ci w glanowej Podczas analizy nale y stosowa tylko odczynniki o czysto ci co najmniej cz.d.a. oraz wod destylowan. Kwas solny Mianowany roztwór o st eniu c = 0,0500 mol/dm 3 Oran metylowy 0,1% roztwór wodny 3. Przygotowanie sprz tu Nale y dobra zwyk y sprz t laboratoryjny oraz biuret pojemno ci 25 cm 3 z podzia k co 0,10 cm Przygotowanie próbki do bada W oznaczeniu przeszkadza wysoka m tno i zabarwienie wody. Próbk zawieraj c zawiesin lub cz ci sta e (np.: cz ci ro lin) przefiltrowa przez bibu do s czenia. 5. Sposób wykonania oznaczenia Do kolby sto kowej pojemno ci 250 cm 3 odmierzy 50 cm 3 badanej wody. Nast pnie do próbki doda 2 3 krople roztworu oran u metylowego i miareczkowa roztworem kwasu solnego o st eniu 0,0500 mol/dm 3, do pierwszej zmiany zabarwienia roztworu (z ó tej na pomara czow ). Wykona co najmniej dwa oznaczenia. Strona 3 z 7

4 6. Obliczanie wyników Za wynik ko cowy miareczkowania przyj redni arytmetyczn wyników co najmniej dwóch równoleg ych oznacze, nie ró ni cych si mi dzy sob o wi cej ni 0,2 cm 3 u ytego do miareczkowania kwasu solnego. Twardo w glanow wody obliczy wg wzoru: V ksr Tw w = 50 2,8 [ n], V w gdzie: V k r obj to 0,0500 mol/dm 3 roztworu kwasu solnego u ytego do miareczkowania próbki badanej wody ( rednia arytmetyczna co najmniej dwóch oznacze ) [cm 3 ], V w obj to próbki wody u ytej do oznaczenia [cm 3 ]. Warto obliczonej twardo ci w glanowej poda z dok adno ci Tw w +/- 0,2 [ n]. 7. Sposób post powania z odpadami i niewykorzystanymi w oznaczeniu roztworami Pozosta próbk wody pozostawi w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce do dalszych bada. Niewykorzystany titrant i roztwór wska nika nale y pozostawi w opisanych butelkach do dalszych oznacze. Zagospodarowanie mieszanin poreakcyjnych. Mieszaniny poreakcyjne nale y przela do odpowiednio oznaczonych pojemników i pozostawi do utylizacji. Za cznik 2. Procedura oznaczenia ph przy u yciu pehametru Oznaczenie polega na bezpo rednim odczycie warto ci ph przy u yciu pehametru. 1. Przygotowanie sprz tu pehametr elektroda kombinowana do pomiarów ph zlewka pojemno ci 100 cm 3 Przed wykonaniem oznaczenia nale y sprawdzi prawid owo wskaza pehametru przy u yciu roztworu buforowego o warto ci ph oko o 7, zgodnie z instrukcj jego obs ugi. 2. Przygotowanie odczynników roztwór buforowy o ph = 7,01 woda destylowana 3. Przygotowanie próbki do bada W oznaczeniu przeszkadza wysoka m tno i zabarwienie wody. Próbk zawieraj c zawiesin lub cz ci sta e (np.: cz ci ro lin) przefiltrowa przez bibu do s czenia. 4. Wykonanie oznaczenia ph Do w skiej zlewki pojemno ci 100 cm 3 wla tak ilo próbki, aby elektroda kombinowana by a zanurzona na wysoko co najmniej 3 cm. Elektrod przed w o eniem do roztworu badanego op uka wod destylowan. Nast pnie w o y elektrod pod czon do pehametru do próbki i odczyta ustabilizowan warto ph z dok adno ci do 0,05 jednostki. Strona 4 z 7

5 5. Sposób post powania z odpadami i roztworami niewykorzystanymi w oznaczeniu Pozosta po oznaczeniu próbk nale y pozostawi w szczelnie zamkni tej i opisanej butelce (kolbce) do dalszych oznacze. Za cznik 3. Wymagania stawiane wodzie akwariowej w hodowli ryb piel gnicowatych z jeziora Tanganika twardo w glanowa n (woda twarda) ph 7,3 7,6 Za cznik 4. Wyci gi z karty charakterystyki substancji i preparatów niebezpiecznych Kwas solny 0,0500 mol/dm 3 r-r mianowany 1. Identyfikacja zagro e Nie jest klasyfikowana jako substancja niebezpieczna. 2. Pierwsza pomoc Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody, przy szeroko odchylonej powiece. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody, zdj zanieczyszczon odzie. Przy spo yciu: poda du ilo wody, gdy poszkodowany poczuje si niezdrowo wezwa lekarza. Przy wdychaniu: wie e powietrze. 3. Post powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do rodowiska Zebra przy pomocy substancji absorbuj cej ciecze, przekaza do likwidacji. Oczy ci zanieczyszczony teren. W celu zmniejszenia szkodliwo ci zoboj tni roztworem Na 2 CO 3. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. 4. Post powanie z substancj i jej magazynowanie Obchodzenie si z substancj : zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Post powa zgodnie z zasadami dobrej praktyki przemys owej oraz ogólnymi zasadami bezpiecze stwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosowa rodki ochrony osobistej zgodnie z pkt. 5. Nie opró nia do kanalizacji. Magazynowanie: szczelne opakowania, dobrze wentylowane pomieszczenie. W temperaturze pokojowej (zalecana +15 do + 25 C). Nie stosowa metalowych pojemników. 5. Kontrola nara enia i rodki ochrony indywidualnej Parametry kontroli: NDS - 5 mg/m 3, NDSCH - 10 mg/m 3 (jako chlorowodór). Stosowa odpowiedni wentylacj wywiewn, miejscow i ogóln zapewniaj c utrzymanie st enia produktu w powietrzu poni ej najwy szych dopuszczalnych st e. Zaleca si wyposa enie miejsca pracy w wodny natrysk do p ukania oczu oraz prysznic. Strona 5 z 7

6 rodki ochrony indywidualnej powinny by tak zaprojektowane i wykonane, aby wyklucza y zagro enie i inne niedogodno ci w przewidywanych warunkach u ytkowania, chroni ce przed chemikaliami. rodki ochrony indywidualnej: Ochrona dróg oddechowych: konieczna, gdy tworz si pary/aerozole maska przeciwgazowa Ochrona oczu: konieczna okulary ochronne typu gogle Ochrona r k: konieczna r kawice ochronne odporne na dzia anie chemikaliów. Ochrona cia a: konieczna ubranie ochronne rodki bezpiecze stwa: zdj zanieczyszczone ubranie. Wymy r ce i twarz po pracy z t substancj. 6. Post powanie z odpadami Utylizacj odpadów powinny zaj si wyspecjalizowane firmy. Opakowanie jednorazowego u ytku traktowa jak odpad i przekaza odbiorcy odpadów. Sposób likwidacji zebranych odpadów uzgodni z w a ciwym terenowo wydzia em ochrony rodowiska. Oran metylowy 1. Identyfikacja zagro e Produkt toksyczny. Dzia a toksycznie po po kni ciu. 2. Pierwsza pomoc Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody, przy szeroko odci gni tej powiece, je eli konieczne skorzysta z pomocy okulisty. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody, zdj zanieczyszczon odzie. Przy spo yciu: poda du ilo wody, spowodowa wymioty, natychmiast wezwa lekarza. Przy wdychaniu: wie e powietrze. 3. Post powanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do rodowiska Zebra na sucho, przekaza do likwidacji. Oczy ci zanieczyszczony teren. Nie dopu ci do dostania si do wód, cieków i gleby. Unika pylenia. Nie wdycha py ów. 4. Post powanie z substancj i jej magazynowanie Obchodzenie si z substancj : zapewni skuteczn wymian powietrza (wentylacja). Post powa zgodnie z zasadami dobrej praktyki przemys owej oraz ogólnymi zasadami bezpiecze stwa i higieny pracy z substancjami chemicznymi. Stosowa rodki ochrony osobistej zgodnie z pkt. 5. Nie opró nia do kanalizacji. Przy manipulowaniu unika tworzenia si py u/aerozolu. Magazynowanie: szczelne opakowania, dobrze wentylowane pomieszczenie. W temperaturze pokojowej (zalecana +15 do + 25 C). 5. Kontrola nara enia i rodki ochrony indywidualnej Parametry kontroli: nie ustalone. Stosowa odpowiedni wentylacj wywiewn, miejscow i ogóln zapewniaj c utrzymanie st enia produktu w powietrzu poni ej okre lonych limitów. Zaleca si wyposa enie miejsca pracy w wodny natrysk do p ukania oczu oraz prysznic. rodki ochrony indywidualnej powinny by tak zaprojektowane i wykonane, aby wyklucza y zagro enie i inne niedogodno ci w przewidywanych warunkach u ytkowania, chroni ce przed chemikaliami. rodki ochrony indywidualnej: Strona 6 z 7

7 Ochrona dróg oddechowych: konieczna, gdy tworz si py y respirator Ochrona oczu: konieczna okulary ochronne typu gogle Ochrona r k: konieczna r kawice ochronne odporne na dzia anie chemikaliów wykonane z gumy nitrylowej lub inne dopuszczone przez producenta r kawic do kontaktu z tym produktem. Czas wytrzyma o ci materia u okre la producent r kawic. Ochrona cia a: konieczna ubranie ochronne rodki bezpiecze stwa: zmieni zanieczyszczon odzie. Wymy r ce po pracy z t substancj. 6. Post powanie z odpadami Utylizacj odpadów powinny zaj si wyspecjalizowane firmy. Opakowanie jednorazowego u ytku traktowa jak odpad i przekaza odbiorcy odpadów. Sposób likwidacji zebranych odpadów uzgodni z w a ciwym terenowo wydzia em ochrony rodowiska. Strona 7 z 7