W ynik k onk urs u na l

Transkrypt

1 num e r W ynik k onk urs u na ogo W ynik k onk urs u na ogo Dragonia M agaz ine. > s tr.50 M e tis s e Środow is k o graficz ne s tw orz one prz e z proje k tin Situ, k tóre ofe ruje innow acyjne inte rak cje m iędz y ok nam i. > s tr.3 E17 - En igh te nm e nt W ydajność k om pute rów s ta e rośnie, co daje pe łne po e do popis u program is tom ok ie ne k. O be cnie prym w iodą dw a m e nadże ry ok ie n: Gnom e i K DE. O ba s taw iają dość w ys ok o poprz e cz k ę d a w ym agań s prz ętow ych. Na s z cz ęście program iści obu m e nadże rów s ię opam ięta i i roz pocz ę i prace optym a iz acyjne s w oich produk tów. > s tr.17

2 W s tępniak Sk ład am y na W asz e ręce k o e jny num e r D ragonii, prz e rw a trosz k ę d łuższ a od z am ie rz one j, a e i pow ód w ażk i: uty to nie ty k o m ie siąc z ak och anych i W a e ntych, a e - o cz ym nie w sz yscy z w as m oże je sz cz e w ie d z ą, a nie k tórz y być m oże już sz cz ęś iw ie z apom nie i rów nie ż potu i łe z na ucz e niach. Tak że i nasz ych re d ak torów d opad ł prz yk ry synd rom se sji - sz cz ęś iw ie je d nak d ob rnę iśm y d o num e ru 8 nie od notow ując strat w ud z iach i od d aje m y św ie żutk ie, 50-cio stronicow e w yd anie pe łne cie k aw ych artyk ułów. W num e rz e z najd z ie cie m. in. d ługo ocz e k iw aną d rugą cz ęść artyk ułu "Efe k tyw ne z arz ąd z anie inform acją", z aproponuje m y w am innow acyjny m e nad że r ok ie n E17, d ow ie cie się jak z ainsta ow ać se rw e r Jab b e ra i jak z a pom ocą program u graficz ne go z rob ić w łasny sz ab on strony w w w. O cz yw iście to nie w sz ystk ie atrak cje. A na z ak ończ e nie roz strz ygnięcie k onk ursu na ogo D ragonii i prz yz nanie nagród sz cz ęś iw ym z w ycięz com. M iło m i te ż poinform ow ać W as, d rod z y cz yte nicy, iż od te go num e ru m am y O ę, k tóra z ajm uje się k ore k tą te k stów. R e d ak tor nacz e ny PIO TR K R A K O W IA K W s z ys tk ie m ate riały s ą objęte praw e m autors k im (na z as adach ice ncji Cre ative Com m ons ). Nie ponos im y odpow ie dz ia ności z a tre ść ogłos z e ń. Naz w y firm, naz w y h and ow e i z nak i tow arow e, je ś i z os tały z os tały użyte w pub ik acji, to je dynie w ce ach inform acyjnych i s ą w łas nością pos z cz e gó nych podm iotów. S PIS T R E Ś C I 3 - M e tis s e 6 - K as z ubs k i Linux 9 - Efe k tyw ne zarządzanie inform acją 17 - E17 - En igh te nm e nt 21 - Cz aruje m y obraz k i - Im age M agick 24 - Jak z robić s z ab on w w w? 26 - K PovM ode er 29 - Cz e k o ada w Gim p'ie 30 - Ne onow y napis -Gim p 31 - Ch e m too 33 - Te e fonia inte rne tow a w Linuk s ie 37 - Po pros tu Jabbe r cz W łas ny 's ca ing_ gove rnor' 42 - O dtw arz anie utraconych danych 44 - SSH 47 - A ie nare na Dange r from th e de e p 50 - M e ga k onk urs na ogo Dragonii Re dak tor nacz e ny: Piotr K rak ow iak (dragon) Re dak torz y: Tom as z Cz unk o (tom cas h ), M acie k M a inow s k i (borim ir), Piotr Sz e w cz uk, RafałDom e rack i (RD), Tom as z Łucz ak, M ich ałrz e pk a, K aro Koz ioł(axio), M acie k Rute ck i, A e k s andra Brz e z ińs k a - k ore k ta W s półpracujący: Tom as z Be dnars k i, M arius z Cz ope k, Pau ina Budz oń, Tom as z Ros z ak, Se bas tian K rak ow iak num e r w w w : h ttp://w w w.dragonia.p forum : h ttp://w w w.forum -dragonia.be e.p e -m ai : dragonia.m agaz gm ai.com 2

3 M e tis s e m yś ałe ś, że w ie s z, cz ym je s t3d? W cz w arte k, 25. s tycz nia, M andriva prz e ds taw iła now y proje k t: M e tis s e i w ydała Live CD. PAULINA BUDZ O Ń Co to je s tm e tis s e? To środow isk o graficzne stw orzone prze z proje k t In Situ, k tóre ofe ruje innow acyjne inte rak cje m iędzy ok nam i, a m ów iąc po po sk u: daje ty e m oż iw ości w yk orzystania ok ie n na pu picie, i e ty k o m ożna sob ie w yob razić. M e tisse nie k tórym m oże sk ojarzyć się z pu pite m 3D, w ięc na w stępie trze b a pow ie dzie ć, że nim nie je st. M e tisse k orzysta z Inte rfe jsu Człow ie k - Kom pute r (ang. H um an- Com pute r Inte rface H CI). Że b y ją uruch om ić nie trze b a m ie ć w spaniałe j k arty graficzne j ani nie w iadom o i u gigab ajtów R AM u. M e tisse dostępna je st ty k o d a Linuk sa i działa jak Linux: u nie k tórych w o nie j, u innych szyb cie j, a e w szędzie. M e tisse m ożna ściągnąć jak o płytę Live CD z M andrivą O ne i GNO M E (KDE b ędzie dodane późnie j k ie dy udostępniona zostanie w e rsja 4). M am płytę... i co da e j? W ystarczy w łożyć płytę do napędu i uruch om ić z nie j syste m! Te raz trze b a cie rp iw ie pocze k ać najpie rw zob aczym y standardow ą, pom arańczow ą tape tę M andrivy O ne i pase k postępu ładow ania syste m u na do e. Je ś i k toś m a och otę popatrze ć na ite rk i e cące prze z e k ran, w ystarczy standardow o - k ik nąć Esc. Po załadow aniu syste m u, trze b a...cze k ać da e j :) Prze e cą nam prze z e k ran różne rze czy m oże się naw e t na ch w i e pojaw ić te rm inai prośb a o w pisanie nazw y użytk ow nik a (nie trze b a się prze j- m ow ać po paru se k undach pow inna znik nąć, syste m b ędzie ładow ałsię da e j). Je ś i w szystk o się udało (a pow inno!), zob aczym y e k k o usypiające nie b ie sk ie tło i ok ie nk o, w k tórym m usim y w yb rać język syste m u (po e cam Po sk i ;) ), późnie j nasz k raj, następnie trze b a zgodzić się z um ow ą ice ncyjną, w yb rać pre fe row any uk ład k aw iatury, stre fę czasow ą, odpow ie dnią godzinę i datę je ś i k toś m a och otę m oże w yb rać se rw e r NTP, z k tóre go pob rana b ędzie godzina. K ik am y da e j i...cze k am y :) Ch w i ę po nie b ie sk im t e, zacznie ładow ać się GNO M E. Je ś i w idzisz przyjazną d a oczu, pom arańczow ą tape tę M andrivy O ne, stół z pu pite m w praw ym do nym rogu (czyt. szary prostok ąt podzie ony na 9 części), pask i na do e i górze e k ranu (dom yś ne ustaw ie nie ) i ik onk i na pu picie, to znaczy, że w idzisz M andrive O ne z M e tisse :) Braw o! Pu pit... je s t, ap ik acje... s ą, a gdzie te w s paniałości?! Gdzie?W łaśnie tu! Ki k a podstaw ow ych m oż iw ości M e tisse : Stół z pu pite m to w łaśnie te n szary prostok ąt w praw ym do nym rogu. Że b y prze ch odzić m iędzy k o e jnym i pu pitam i, w ystarczy na sto e w nie go k ik nąć. Te n, na k tórym pracuje m y ak tua nie, je st podśw ie t ony. Że b y prze jść m iędzy pu pitam i, m ożna te ż k orzystać z k aw iatury: ctr + at + dow o na strzałk a. Je ś i ch ce m y prze sunąć jak ie ś ok no na inny pu pit, w ystarczy k ik nąć praw ym k aw isze m m yszk i ( e w oręczni e w ym ;) ) na ik once ok na ( e w a strona pask a tytułow e go) i w yb rać odpow ie dnie m ie jsce. W id ok z otu ptak a - m ając k ursor m yszy nad stołe m ruszam y k ółk ie m m yszk i... O to w szystk ie nasze 9 pu pitów "W id ok z otu ptak a" (ich i ość m ożna, oczyw iście, zm ie niać). M oże m y m iędzy nim i dow o nie prze ch odzić. Że b y w rócić do k tóre goś w ystarczy ruszyć k ółk ie m m yszk i, m ając k ursor nad k tórym ś pu pite m. Je ś i k ik nie m y w k tóre ś szare po e prze nie sie m y tam naszą w spaniałą tape tę. Czase m trze b a je szcze w cisnąć k aw isz Supe r (w zg ędnie W indow s/linux ) na k aw iaturze przy ruszaniu k ółk ie m. Tran s form acje ok ie n oto coś co b ije pu pity 3D na głow ę. M oże m y dow o nie ob racać ok nam i w e w szystk ich 3 w ym iarach, ustaw iać ich prze źroczystość, nak ładać je na sie b ie, rob ić z nich ok rąg (nie zb yt przydatne w codzie nne j pracy dostępne do zab aw y) i w ie e w ięce j! Je ś i np. ob rócim y jak ie ś ok no pod dow o nym k ąte m, m oże m y w rócić do je go początk ow e go w yg ądu k ik ając k ółk ie m m yszk i na pase k tytułow y. Ponow ne k ik nięcie przyw róci transform acje.

4 w o ną i ość razy i zm ie nim y coś w je dnym z nich w szystk ie zach ow ają się tak sam o! M ożna prze g ądać je dną stronę inte rne tow ą z k i k u różnych pe rspe k tyw za e żnie od te go, jak ustaw im y dupi k aty :) O to je d e n z prostszy ch przy k ład ów zab aw y z ok nam i W szystk ie opcje, k tóre ch cie ib yśm y w yk orzystać w tak ich ce ach są dostępne, na przyk ład, po k ik nięciu e w ym k aw isze m m yszk i w ik onk ę ok na a b o praw ym w pase k tytułow y. M e nu m a w szystk ie podstaw ow e opcje, potrze b ne do transform acji ok ie n. Pie rw szych 6 (M ove, R e size, Iconify,(Un)Stick,R aise /Low e r,(un)o n Top) je stdość oczyw istych. Po e cam zab aw ę w szystk im i :) Je ś i zdup ik uje m y (opcja Dup icate w m e nu) ok no do- Z w yk łe k opiuj- w k e j je szcze nigdy nie b yło tak proste. O k na sam e się odginają k ie dy zaznaczam y te k st w ok nie, k tóre znajduje się pod nim i. W ięc że b y go sk opiow ać w ystarczy zaznaczyć te k st (b e z k ik ania w ok no pod spode m ) i k ółk ie m m yszk i w m ie jsce, w k tórym ch ce m y go w k e ić...że b y sk opiow ać te k stz dow o ne go m ie jsca, w ystarczą 2 k ik nięcia m yszk ą! Be z k ik an ia - k orzystając w M e tisse, nie m usim y już k ik ać w żadne ok no, ab y stało się ak tyw ne. W danym m om e ncie ak tyw ne je st to ok no, nad k tórym znajduje się k ursor m yszy ub ostatnie, nad k tórym się znajdow ał. Pisząc dw ie rze czy na raz w ystarczy prze suw ać m yszk ę m iędzy je dnym ok ne m a drugim k onie c z k ik anie m! M y s zk a + k aw iatu ra ze w szystk ich funk cji M e tisse m ożna k orzystać, używ ając ty ko k aw iatury i m yszk i, zapom inając o podręcznym m e nu transform acji ok ie n. Każda funk cja m a sw ójsk rót- zazw yczajw ięce jniż je de n! Dok ładny opis w szystk ich m oż iw ości, znajdzie m y w p ik u /usr/sh are /m e tisse /doc/using.h tm ub na stronie w w w.m andriva.com /p /proje cts/m e tisse /functiona itie s M e tis s e nadaje s ię ty k o do zab aw y ok nam i?! Jasne, że nie! Ch ociaż w ob e cnie dostępne j w e rsji nie w ie e w ięce j m ożna zrob ić. O czyw iście, po uruch om ie niu syste m u, m am y do dyspozycji w szystk ie podstaw ow e ap ik acji, jak ie zaw ie ra w sob ie zw yk ła M andriva O ne Program y graficzne (GIM P, XSane, prze g ądark i ob razów ), inte rne tow e (prze g ądark i: M ozi a Fire fox i Epiph any, Evo ution, Gaim, Ek iga), m u tim e dia ne (odtw arzacze fi m ów, płyt CD, R e a P aye r), b iurow e (cały pak ie t O pe no ffice w w e rsji ) - to w szystk o je st dostępne! M nie osob iście b ardzo inte re suje, po co, w w e rsji Live uruch am iane j z płyty, są program y do nagryw ania i zgryw ania płyt... A e, jak rozum ie m, b ędzie m y m og i z nich sk orzystać, k ie dy M e tisse pojaw i się już w zw yk łym, insta ow anym syste m ie. Czy m ogę zains ta ow ać M e tis s e? O czyw iście, je st to je dna z opcji M andrivy O ne. Je dnak osob iście (tak jak M andriva) nie po e cam na razie je j insta ow ać Live CD zostało w ydane ty k o po to, ab y w szyscy m og i zapoznać się z M e tisse.

5 W zam yś e nie m iało b yć prze znaczone do insta acji, d ate go k ie dy już znajdzie się na dysk u M e tisse je st troch ę nie stab i na i pojaw iają się różne b łędy. Insta acja na k om pute rze posiadającym już inne go Linuk sa potrafi naw e t stw orzyć prob e m y z tym syste m e m. Li o je st k onfigurow ane d a M e tisse, w ięc drugi syste m m oże w yrzucać w ie e b łędów przy uruch am ianiu.m im o te go, je ś i na praw dę ch ce sz zainsta ow ać M e tisse, w ystarczy w k onso i w pisać /usr/sb in/drak ive - insta po e ce nie uruch am ia graficzny insta ator w e rsji Live. Po e cam w te dy zapisanie Li o na dysk ie tce ub drugim dysk u. Czy M e tis s e b ędzie dos tępny w dys tryb u cji, k tórą m ożna b e z prob e m u zains ta ow ać? W e dług oficja nych p anów M andrivy tak! M e tisse m a b yć częścią M andrivy Spring, k tóre j (jak sam a nazw a w sk azuje ) m oże m y spodzie w ać się już na w iosnę, praw dopodob nie w k w ie tniu. Je ś i, oczyw iście, w szystk o pójdzie zgodnie z p ane m (a w iadom o, że prze cie ż w ie e się je szcze m oże zdarzyć ;) ). S pe cja na e d y cja M and riva Linu x d a d os taw ców s prz ętu FIRM A AM AZ IS.NET Z PO Z NANIA, K TÓRA JEST PO LSK IM PRZ EDSTAW ICIELEM PRO DUCENTA U M ANDRIVA LINUX, PO INFO RM O W AŁA NAS O NO W EJ EDYCJI TEGO U. Z ESPÓŁ DEW ELO PERÓW AM AZ IS.NET PRZ YGO TO W AŁ SPECJALNĄ W ERSJĘ, W K TÓREJ Z NAJDUJE SIĘ K ILK A CIEK AW YCH NO W INEK. S YSTEM Z AW IERA NO W E W ERSJE O PRO GRAM O W ANIA, NO W E EK SPERYM ENTALNE M ENU O RAZ BARDZ O CIEK AW Y TEM AT GRAFICZ NY ŚRO DO W ISK A K DE. NUM ERK I NAJW AŻNIEJSZ YCH K ERNEL BERYL 0.1 K DE GNO M E M O Z ILLA FIREFO X 2 O PENO FFICE E DYCJA SK ŁADNIKÓW DYSTRYBUCJI: Z O STAŁA PRZ YGO TO W ANA Z M YŚLĄ O DO STAW CACH SPRZ ĘTU KO M PUTERO W EGO Z PREINSTALO W ANYM LINUK SEM, ALE M AM Y NADZ IEJĘ, ŻE Z A JAK IŚ CZ AS Z O STANIE O NA PRZ EDSTAW IO NA SZ ERSZ EJ PUBLICZ NO ŚCI.

6 K as z ubs k i Linux Linux to nie ty k o m oż iw ość używ ania be z płatne go i w o ne go oprogram ow ania. To s ys te m, k tóry poz w a a na podk re ś e nie s w e j indyw idua ności, jęz yk a i odrębności k u turow e j. Je s t to pe w ie n e w e ne m e nt w św ie cie, gdz ie k om e rcja w yz nacz a k ie runk i roz w oju. M are k K w idz ińs k i oraz M ich ał O s trow s k i tw orz ą prz e k ład s ys te m u Linux na jęz yk k as z ubs k i. Po półrocz ne j pracy ich m ały proje k t (jak tw ie rdz ą s am i tw órcy) je s t na ty e gotow y, aby pok az ać go św iatu. Najbardz ie j nie praw dopodobnym fak te m je s t to, że całości dok onało dw oje udz i. fik ow ać i co najw ażnie jsze m oże b yć insta ow any i użytk ow any całk ow icie darm ow o, co m a nie b agate ne znacze nie d a popu aryzacji k aszub sk ie j ok a izacji. M ACIEJ RUTECK I (UNIXY.PL) Całość zaczęła się znacznie w cze śnie j, od tw orze nia k aszub sk ie j W ik ipe dii [2], prac nad O pe n Dire ctory Proje ct (O DP) [3] oraz słow nik am i. M are k Kw idzińsk i w H am b urgu, a M ich ał O strow sk i w podgdyńsk ie j R um i, porozum ie w ając się prze z Inte rne t, postanow i i stw orzyć syste m porozum ie w ający się z użytk ow nik ie m całk ow icie w język u k aszub sk im. W yb ór padł na Linuk sa, syste m, k tóry m ożna dow o nie m ody- Strona d om ow a proje k tu - h ttp://w w w. inuxcsb.org/ Na ob e cną ch w i ę prze tłum aczono ok oło 9 tysięcy k om unik atów środow isk a KDE. Je st dostępne k aszub sk ie oca e (csb _ PL) [4], a w X.org m ode k aw iatury [5]. O b e cnie autorzy sk upiają się na tłum acze niu Ub untu (R ose tta), od k tóre go w szystk o się zaczęło oraz KDE [6] (na e żą do oficja ne go ze spółu tłum aczy KDE). A o proje k cie m ożna poczytać jak że b y inacze j w k aszub sk im język u na stronie w w w. inuxcsb.org. Z e w zg ędu na znaczną trudność (przynajm nie j

7 d a początk ujące go użytk ow nik a) sam odzie ne j ok a izacji syste m u, je ste śm y w trak cie przygotow yw ania płytk i ive CD Kub untu z w szystk im i potrze b nym i pak ie tam i csb napisałm ich ało strow sk i. Z ap ik acji użytk ow ych na e ży w spom nie ć o tłum acze niu do Fire foxa (je szcze nie je st oficja nie na stronie program u). Z am iare m je st stw orze nie w 10 0 % k aszub sk ie go syste m u. I ość rze czy, k tóra w ym aga prze tłum acze nia je st je szcze spora. Ak tua izacji w ym aga m iędzy innym i słow nik aspe. M ich ał O strow sk i pisze : Sam a praca ok a izatora je st dosyć prosta, w ystarczy znać angie sk i, a b o m ie ć dob re słow nik i do angie sk ie go i k aszub sk ie go i m ożna sob ie poradzić.inte nsyw nie k orzystam y te ż z po sk ie go tłum acze nia. Najtrudnie jszym naszym zadanie m je st opracow yw anie słow nictw a k om pute row e go. Staram y sie unik ać dziw o ągów język ow ych, m ocno k orzystam y ze słow nik a po sk o- k aszub sk ie go autorstw a Tre pczyk a, k tóre go za e tą i w adą rów nocze śnie je st duża iczb a ne o ogizm ow. Z nasze go punk tu w idze nia to ty k o za e ta. Ge ne ra nie nie w prow adzam y słow nictw a, k tóre d a k aszub sk o- i po sk ojęzyczne go użytk ow nik a k om pute rów m oże ok azać się nie zrozum ia e, ch oć zde cydow anie znajom ość k aszub sk ie go je st potrze b na b y spraw nie poruszać się po syste m ie. Przyk ładow e słow a: soft- w ôra (od softw are, w are podob nie jak k aszub sk ie w ôra to tow ar - słow o dopasow ane do w ym ow y k aszub sk ie j), në k (dosłow nie "napęd"), disk (ch yb a nie w ym aga w yjaśnie nia). Inną "trudnością" je st zm ora ope n- source 'ow ych proje k tów, czy i praca "w te dy, k ie dy m am och otę", co czasam i prze k łada sie na tygodnie nicnie rob ie nia. Je dnak że staram y sie pracow ać w m iarę sum ie nnie, ch ce m y do ipca zak ończyć tłum acze nie p ik ów z k de b ase, co pozw o i nam na sk upie nie sie nad innym i rze czam i (tłum acze nia k o e jnych program ów /pak ie tów, prace nad k aszub sk ojęzyczną dystryb ucją, popraw k i, rozw ijanie s ow nik a itp). Co do te jnasze jdystryb ucji, to racze jnaszym ce e m nie je st b udow anie k o e jne j a racze j daw anie użytk ow nik om szansy na zainsta ow anie k aszub sk ie go syste m u w prosty sposób. Siłą rze czy proje k t te n prze trw a ty k o do czasu, aż k aszub sk ie tłum acze nie b ędzie standardow o dostępne w różnych dystryb ucjach. Bardzo nam za e ży na prostych w użytk ow aniu distrach (Kub untu, O pe nsuse, Fe dora), b o tak ie m aja szanse sie przyjąć w śród udzi, k tórzy z k om pute ram i nie m aja za w ie e do czynie nia napisał. Na tym nie k onie c. O d e głe i jak na razie m g iste p any to cyk zajęć d a now ych użytk ow nik ów. Je dnak tutaj je st potrze b na pom oc w ięk sze j iczb y osób (ob e cnie zajm ują się całością ty k o dw ie osob y). Inform acje o proje k cie pojaw iły się w Gaze cie W yb orcze j (stycze ń te go rok u) oraz w prze druk ach na różnych porta ach pośw ięconych Linuk sow i i oprogram ow aniu. W m ie sięcznik u Pom e rania - piśm ie dotyczącym spraw k aszub sk o pom orsk ich oraz w TVP3 Gdańsk. Spotk a iśm y się racze j z dob rym przyjęcie m, na pe w no udało się nam prze k onać k i k a osób do prze prow a- Potrze b na pom oc Żade n proje k t nie b ędzie się dynam icznie rozw ijał b e z pom ocy och otnik ów. Je ś i czuje sz się na siłach, ch oć m oże nie w ładasz k aszub sk im, a inte re suje Cie b ie pogłęb ianie w ie dzy o b udow ie Linuk sa i ap ik acji, to m oże sz się w łączyć do proje k tu. Dzięk i te m u w e źm ie sz udział w w spaniałym proje k cie, zdob ędzie sz dośw iadcze nie i spotk asz now ych przyjaciół. Kontak t: re dak ce jo@ inuxcsb.org

8 dze nia pie rw szych te stów, parę osób cze k a na w e rsje fina ną m ów i M ich ał. W spom ina rów nie ż: Istnie nie ub nie istnie nie język a k aszub sk ie go b udzi w ie e e m ocji zarów no w śród ingw istów jak i udzi nie k onie cznie znających sie na tym te m acie. Troch ę ob aw ia iśm y sie re ak cji po sk ich ok a izatorów ("odb ie ram y" im prze cie ż troch ę użytk ow nik ów, nie w spie ram y ich pracy), a e spotk ała nas nie spodziank a, zosta iśm y b ardzo m i o potrak tow ani, udzie ono nam w ie e pom ocnych rad i w ogó e w spółpraca uk łada się w yśm ie nicie. To duża zasługa Krzyśk a Lich oty (po sk ie KDE) i M ark a Stępie nia (Aviary.p- Fire fox). W sum ie zape w ne prze z w zg ąd na to, że zarów no syste m nad jak im pracuje m y jak i język są racze j niszow e, nie spodzie w am y sie jak ie goś m asow e go zainte re sow ania. Najw ażnie jsze, że spraw ia nam satysfak cję to, co rob im y i że nasza praca to nie w ie k i w k ład w rozw ój now ocze sne j k aszub szczyzny i zainte re sow ania Linuk se m w śród k aszub sk ojęzycznych odb iorców, k tórzy do te jpory b yć m oże naw e tnie w ie dzie i, że je stjak aś a te rnatyw a d a W indow sa dodaje. Szacuje się, że w Po sce je st ok oło pół m i iona Kaszub ów oraz sto tysięcy poza granicam i k raju. Kaszub sk i Linux m oże b yć łącznik ie m pom iędzy nim i, podob nie jak radio inte rne tow e nadające audycje w tym język u. W arto z obacz yć (i pos łuch ać): [1] w w w. inuxcs b.org [2] h ttp://cs b.w ik ipe dia.org/w ik i/ [3] h ttp://dm oz.org/w or d/k as z % c3% abbs cz i/ [4] h ttp://s ource w are.org/bugz i a/s h ow _ bug.cgi?id=29 61 [5] h ttps ://bugs.fre e de s k top.org/s h ow _ bug.cgi?id=769 3 [6] h ttp:// 10n.k de.org/te am -infos.ph p?te am code =cs b [7] h ttp://w w w.radiok as z e be.p /

9 Efe k tyw ne z arz ądz anie inform acją cz. 2 W num e rz e 6 m ów i iśm y o m ark e tingow ym pode jściu do proce s u tw orz e nia roz w iąz ań inform atycz nych. W tym k onte k ście m ark e tingow e pode jście obe jm uje s ys te m z arz ądz ania m ark e tingow e go ins tytucji użytk ow nik a s ys te m u, a nie m ark e ting dos taw cy roz w iąz ań. Długote rm inow a s trate gia m ark e tingow a jak o baz a k once pcyjna d a organiz acji poz os tałych obs z arów funk cjonow ania firm y (badań i roz w oju, z arz ądz ania z as obam i, k adram i, proce s am i w ytw órcz ym i, s prz e dażą, finans am i itd.) je s t punk te m w yjścia tak że d a proce s u proje k tow ania s ys te m u inform atycz ne go, k tóry m a z ape w nić e fe k tyw ne z arz ądz anie inform acją. TO M ASZ BEDNARSK I Usta i iśm y, że syste m inform atyczny, k tóry je st zgodny z tą k once pcją je ste fe k tyw ny czy i: 1.użyte czny - re a izuje pow ie rzone zadania, a pracow nicy potrafią go ob sługiw ać, 2.e astyczny - potrafi dostosow yw ać się do potrze b i sk a i działania, 3.b e zpie czny co ob e jm uje nie zaw odność i stab i ność, czy i b e zpie cze ństw o ciągłości pracy, oraz b e zpie cze ństw o inform acji, 4.e k onom iczny stosune k k osztów je go w yk orzystania do e fe k tów je stco najm nie jak ce ptow a ny. ice ncyjne, - m oż iw ości prze prow adze nia w droże nia te stow e go (w oparciu o w e rsje b e zpłatne ) b e z k onie czność ponosze nia k osztów ice ncji. Po w ie u atach rozw oju środow isk o ope n source dopracow ało się b ardzo duże j różnorodności rozw iązań inforo tw arte oprogram ow anie w ręk ach spraw ne go ze społu m atycznych. W k ażde j grupie rozw iązań znajdzie m y b e z proje k tow o- w droże niow e go to rozw iązanie o dużym pote n- trudu k onk ure ntów ofe rujących różne w artości sw oim ie ntom i zaspok ajających różne potrze b y. Tak a sytuacja cja e e fe k tyw ności. Źródłe m te go pote ncjału je st dostępno- k ść k odu źródłow e go oprogram ow ania oraz sie ciow y m ode m a m ie jsce np. na rynk u: 1.se rw e rów R e d H at, Suse, M andriva, Ub untu, rozw oju. 2.de sk topów M andriva, Ub untu, Xandros, Suse, 3.syste m ów k om unik acji i pracy grupow e j Postfix, Z ce ch tych w ynik ają b ardzie jk onk re tne w łaściw ości: ix, Z im b ra, Ko ab 1.dob rze zaproje k tow ane i opisane rozw iązania te ch niczne, Sca 4.syste m ów pracy grupow e j, zarządzania dok um e ntam i, 2.o b rzym ia różnorodność rozw iązań funk cjona nych, 3.m oż iw ość ścisłe j inte gracji z innym i syste m am i dzięk i syste m ów zarządzania tre ścią O 3Space s, Pe ngyou, Ea, M am b o itd. dostępności k odu oraz zgodności z otw artym i standarda- groupw are, Joom m i, 4.duże b e zpie cze ństw o, w ynik ające z k onstruk cji sys- Grupy rozw iązań m ożna m nożyć. Trudno o b ardzie j de m ok ratyczny i k onk ure ncyjny m ode rynk ow y. Korzyści te m ów i otw artości k odu, z tak ie go stanu rze czy odnoszą w szyscy: 5.nisk ie k oszty utrzym ania w ynik ające z: - k ie nci ponie w aż dostają dok ładnie to cze go po- nisk ich k osztów w ytw arzania przypadających na trze b ują - pod w zg ęde m funk cjona nym, k osztow ym i k ażde go z dostaw ców produk tów opartych na rozw iązajak ościow ym, niach rozw ijanych prze z społe czność (firm y i nie za- dostaw cy rozw iązań m ają dostęp do najnow ocze śnie j e żnych de w e ope rów ) dzięk i te m u dystryb utorzy szych te ch no ogii, m ają m oż iw ość e astyczne go k sztam ogą się k once ntrow ać na ob słudze k ie nta, w drażaniu łtow ania ofe rty rynk ow e j i k once ntracji na jak ości syste m ów i db ania o jak ość usług zam iast na tw orze niu dostarczanych rozw iązań. te ch no ogii. - duże j k onk ure ncji i nie za e żności od rozw iązań je dne go dostaw cy W s pom aganie zarządzania inform acją - ib e ra ne j po ityk i ice ncyjne j - m oż iw ość optym a ne - W róćm y do e fe k tyw ne go zarządzania inform acją w firm ie. go w yb oru w ariantu se rw isow e go oraz k orzystne m ode e Z arządzanie inform acją w spom agają syste m y różne go Efe k tyw ność ope n s ou rce

10 rodzaju. M oże m y je podzie ić na k i k a grup: 1.syste m y k om unik acji poczta, k om unik atory, te e fonia cyfrow a, 2.syste m y pracy grupow e j se rw e ry dok um e ntów, k a e ndarze, syste m y zarządzania proje k tam i, syste m y CR M, CM S, fora dysk usyjne, b azy w ie dzy, syste m y głosow ania itp. 3.syste m y zarządzania firm ą najczęście j zinte grow ane pak ie ty ob e jm ujące finanse, k sięgow ość, produk cję, m agazyn, k asę, dystryb ucję, sprze daż, m ark e ting itd. (ER P, M R P, CR M ) Podziałje st dość um ow ny ponie w aż dob rze zaproje k tow any i w drożony syste m stanow i je dną spójną całość, w k tóre jinform acja płynnie k rąży m iędzy podsyste m am i tw orząc m oż iw ie k om p e tny ob raz firm y. W ydaje się je dnak, że podział te n dob rze odzw ie rcie d a dostępną ofe rtę rynk ow ą oraz zak re sy funk cjona ne syste m ów. W arto zw rócić je dnak uw agę na pe w ną ce ch ę, k tóra najm ocnie j uw ypuk a się w rozw iązaniach inform atycznych O pe n Source. M ianow icie b ardzo w ysok i poziom dojrzałości rozw iązań sie ciow ych : se rw e rów oraz ap ik acji um oż iw iających pracę w rozproszonych grupach rob oczych. I ość rozw iązań, te m po rozw oju oraz poziom inte gracji m iędzy rozw iązaniam i różnych produce ntów je st im ponująca i daje firm om i instytucjom pote ncjałw zrostu e fe k tyw ności, jak i je st nie m oż iw y w przypadk u stosow ania ob e cnie najb ardzie jpopu arnych zam k niętych syste m ów. Z inte grow ane syste m y zarządzania firm ą działające pod k ontro ą otw artych syste m ów ope racyjnych są nie iczne, a rozw iązania otw arte (o otw artym k odzie źródłow ym ) w te j grupie m ożna po iczyć na pa cach je dne j ręk i (przynajm nie j w po sk ich w arunk ach ). Je st to nie w ątp iw ie prob e m, k tóry utrudnia re a izację znaczne j części pote ncja nych w droże ń Linuk sa w firm ach. Stan te n je dnak u e ga szyb k im zm ianom i m ie jm y nadzie ję, że nab ie rze dynam ik i tak ie j jak rozw ój otw artych środow isk graficznych w ostatnich atach. Jak w ynik a z prak tyk i k om unik acja i praca grupow a w w ięk szości m ałych i śre dnich firm to podstaw a działa ności ope racyjne j. Nie m ożna prze cie ż dzisiaj sob ie w yob razić firm y nie k orzystające j z poczty e e k troniczne j, organize rów, se rw e rów p ik ów, stron inte rne tow ych, syste m ów CR M itd. Są to b ardzo często podstaw ow e narzędzia pracy firm h and ow ych, usługow ych czy produk cyjnych. Do te go nie zb ędna je st odpow ie dnia infrastruk tura sie ciow a oraz odpow ie dnie syste m y w spom agające w ym ianę inform acji. Przyjrzyjm y się otw artym rozw iązaniom inform atycznym w spom agającym pracę grupow ą, k tóre w ostatnim czasie pojaw iły się na po sk im rynk u: Sca ix i O 3Space s. Sca ix je st środow isk ie m k om unik acyjnym zaproje k tow anym do ob sługi dużych środow isk, je dnak prostota ob sługi i otw arta arch ite k tura spraw iają, że m ożna je stosow ać rów nie ż w m nie jszych organizacjach. Tak a e astyczność spraw ia, że m oże dostosow ać się do zm ie niających się w ym agań i rozm iarów firm y. Koszty utrzym ania syste m u oraz ze staw w yk orzystyw anych funk cji b ędzie m ógłsię dostosow yw ać do potrze b i m oż iw ości firm y (finansow ych i k adrow ych ). O 3Space s je st stosunk ow o m łodym, a e dojrzałym rozw iązanie m w spie rającym grupy rob ocze w re a izow aniu proje k tów. O b e jm uje funk cje zarządzania dok um e ntam i, k a e ndarz i forum dysk usyjne. W szystk o gładk o zinte grow ane ze środow isk ie m graficznym i pak ie te m b iurow ym. O czyw iście te syste m y oraz podstaw ow e usługi sie ciow e (DNS, DH CP, h ttp, VPN) m uszą zostać oparte na odpow ie dnie j p atform ie se rw e row e j. Linux daje tutaj nie - m a nie ograniczone m oż iw ości. Dodatk ow o dystryb utorzy dostarczają coraz e psze i b ardzie j dopracow ane rozw iązania w spom agające zarządzanie se rw e ram i. A e te n te m atzostaw im y na inną ok azję. Sca ix W e rsje Sca ik sa W ofe rcie znajdują się trzy e dycje produk tu: Com m u n ity E d ition dostępną b e zpłatnie przy insta acjach do 25 użytk ow nik ów i d a poje dyncze go se rw e ra. Sm a Bu s in e s s E d ition stw orzony spe cja nie z m yś ąo m ałych i śre dnich firm ach, zaw ie ra narzędzia m igracyjne ; b rak im itu użytk ow nik ów (oszczędności naw e t do 40 % w zg ęde m w e rsji Ente rprise ). E n te rpris e E d ition um oż iw ia inte grację z Active Dire ctory z M M C, zaw ie ra narzędzia m igracyjne, w e rsja ob sługuje w ie e se rw e rów i zape w nia w ysok ą nie zaw odność;b rak im itu użytk ow nik ów. Co to je s tsca ix Sca ix to rozb udow ana p atform a k om unik acyjna zb udow ana w oparciu o rozw iązanie H P O pe n M ai. O b e jm uje rozw iązania w zak re sie poczty e e k troniczne j i k a e ndarza. Sca ix został założony w cze rw cu rok u prze z pionie ra w dzie dzinie pracy grupow e j, Ju ie H anna Farris. Firm Sca ix zatrudnia e k spe rtów, k tórzy pom aga i przy proje k tow aniu syste m ów pracy grupow e j w ydanych prze z IBM, Lotus De ve opm e nt, cc:m ai, Ne tscape, H ew e tt- Pack ard oraz M icrosoft. Sca ix um oż iw ia e astyczne b udow anie środow isk a k om unik acyjne go w firm ie. Działa na se rw e rach inuk sow ych, daje użytk ow nik om m oż iw ość k orzystania z dow o ne go oprogram ow ania k ie nck ie go i potrafi k om unik ow ać się z prak tycznie dow o nym i syste m am i ze w nętrznym i. Je st to cie k aw a propozycja d a firm o różnych rozm iarach i m oż iw ościach (zarów no finansow ych jak i ope racyjnych ). Co w ięce j um oż iw ia

11 e astyczną rozb udow ę infrastruk tury w potrze b. m iarę zm ian de e gację upraw nie ń adm inistratora do innych pracow nik ów ob sługi te ch niczne j, czy osób indyw idua nych z ograniczonym i praw am i dostępu. Konso a w połącze niu ze złożonym środow isk ie m sk ryptow ym, pom aga zautom atyzow ać I uspraw nić w ie e pow tarzających się zadań, oszczędzając prze z to ce nny czas adm inistratorów poczty. Sca ix zape w nia rów nie ż sze rok ie m oż iw ości m onitorow ania stanu syste m u oraz autom atyzow anie pow tarzających się zadań. O b sze rne dzie nnik i b łędów ułatw iają rozw iązyw anie prob e m ów. W s półpraca z innym i s ys te m am i Sca ix d aje m oż iw ość w y b oru, a tak że e asty czność d zięk i ob słud ze w ie uk ie ntów pocztow y ch i inte gracji z ob e cny m i sy ste m am i k om unik acy jny m i. Z arządzanie i adm inis tracja W now e j w e rsji Sca ik sa udostępniono narzędzie m igracyjne (Sca ix M igration Too ), k tóre pozw a a na prze nie sie nie danych z se rw e rów Exch ange (w e rsje 5.5, i ) i innych syste m ów te go typu. Adm inistratorzy m ają tak że do dyspozycji graficzną Konso ę Adm inistracyjną. Um oż iw ia ona zarządzanie zda nym i se rw e ram i i ob sługuje m e ch anizm w tycze k, k tóre służą do uruch am iania ze w nętrznych sk ryptów. O parta na Dynam icznym H TM L, XM L oraz SO AP, Konso a Adm inistracyjna Sca ix pozw a a adm inistratorom poczty, po nie w ie k im prze szk o e niu, na e fe k tyw ne zarządzanie użytk ow nik am i, grupam i, istam i dystryb ucyjnym i, proce sam i se rw e ra, k o e jk am i w iadom ości i ustaw ie niam i. M ode adm inistracyjny pozw a a rów nie ż na b e zpie czną O tw arta arch ite k tura Sca ik sa i zgodność z otw artym i standardam i um oż iw ia inte grację z różnym i ze w nętrznym i syste m am i. W poniższe j tab e i znajduje się spis rozw iązań ce rtyfik ow anych d a Sca ik sa oraz ista syste m ów zinte grow anych prze z partne rów h and ow ych firm y. Sca ix 11 zaw ie ra dw ie now e usługi sie ciow e : Sca ix M e ssaging Se rvice s oraz Sca ix M anage m e nt Se rvice s. Sca ix M e ssaging Se rvice s są to oparte na se rw e rze R EST API, służące do inte gracji ap ik acji poczty i k a e ndarza. Um oż iw iają one inte grację syste m u k om unik acji z innym i syste m am i tak im i jak CM S, rozw iązania m ob i ne, CR M, czy ER P. Funk cje k a e ndarza oraz dane m ogą b yć prze noszone b e zpośre dnio do innych ap ik acji, jak rów nie ż m ogą b yć z nich pob ie rane. Sca ix M anage m e nt Se rvice s są to API oparte na SO AP, k tóre zw ięk szają m oż iw ości zarządzania zasob am i z poziom u Konso i Adm inistracyjne jsca ix. W yb rane s ys te m y ce rtyfik ow ane prze z Sca ix An ty - w iru s - C am AV - M cafe e - Tre nd M icro Inte rscan VirusW a An ty - s pam - Spam Assassin Arch iw izacja i k opie zapas ow e - CA ilum in Asse ntor Com p iance U s łu gi k ata ogow e - Active Dire ctory - O pe n LDAP M igracja - Ste ar E- M aish utt e Sy s te m y ope racy jn e - R e d H at - SuSE - Xandros M on itorow an ie w y d ajn ości - Nagios Sca ix um oż iw ia inte grację z różny m i ze w nętrzny m i sy ste m am i Z arząd zan ie m agazy n am i - LogicaVo um e M anage r

12 Prze g ąd ark i in te rn e tow e - M ozi a Fire fox - M icrosoftinte rne texp ore r Se rw e r W W W - Apach e Tom catand H TTP Se rve r M aitran s fe r Age n t - Postfix K om u n ik acja b e zprze w od ow a - Ch apura Pock e tm irror (W indow s M ob i e) Edycja Com m u nity otw arta i b e zpłatna K om u n ik acja b e zprze w od ow a - Notify NotifyLink - Ch apura Pock e tm irror (Pa m O S) - Vie w supporte d de vice s Sys te m y dos tos ow ane prze z parte rów Sca ix An ty - w iru s - Sym ante c Anti- virus - F- Se cure AntiVirus - Kaspe rsk y Lab s - BitDe fe nde r - Soph os Arch iw izacja i k opie zapas ow e - SEP se sam - M e ssage So ution, Inc. Ente rprise Em aiarch iving Suite CR M - Sa e sforce O ut ook p ug- in - Go dm ine U s łu gi k ata ogow e - Nove e Dire ctory (częściow o) - Sun Java Syste m Dire ctory Se rve r Se rw e ry fax - Captaris R igh tfax - Fe rrari E e ctronic O ffice M aste r - Vipcom Papage no W raz z pojaw ie nie m się Sca ik sa 11 pojaw iła się otw arta i b e zpłatna w e rsja te go syste m u: Com m unity Edition. Z aw ie ra ona następujące sk ładnik i: - Se rw e r pocztow y Sca ix, - Sca ix W e b Acce ss w raz z zinte grow anym osob istym k a e ndarze m i k siążk ą adre sow ą. SW A działa na w ięk szości prze g ądare k inte rne tow ych (Inte rne t Exp ore r, M ozi a, Fire fox) oraz syste m ach ope racyjnych W indow s, Linux oraz M acintosh - W sparcie d ak ie ntów poczty PO P/IM AP Graficzny k re ator insta acji oraz k onso a adm inistracyjna dostępna prze z W W W - W ie ofunk cyjne środow isk o sk ryptow e oraz pe łny dostęp do w ie rsza po e ce ń Linux - 25 darm ow ych użytk ow nik ów pre m ium d a spraw dze nia pe łne j funk cjona ności Sca ix, w łączając ob sługę O ut ook oraz Evo ution grupow e k a e ndarze i h arm onogram y, a tak że fo de r pub iczne um oż iw iające w spółdzie e nie dok um e ntów, k a e ndarzy i k ontak tów Com m unity Edition to cie k aw a propozycja d a najm nie jszych firm, k tóre m ogą k orzystać z zaaw ansow ane go rozw iązania nie ponosząc k osztów ice ncji. Je dyny k oszt to k oszt uruch om ie nia syste m u, k tóre m oże b yć prze prow adzone prze z pracow nik a firm y ub z e cone dostaw cy. D a w ięk szych firm e dycja ułatw i podjęcie de cyzji o e w e ntua ne j m igracji po prze te stow aniu i spraw dze niu m oż iw ości te go rozw iązania. Sca ix - pane zarząd zania uży tk ow nik am i Sca ix k re ator d od aw ania now e go uży tk ow nik a

13 - W szystk ie k ie nty out ook, Evo ution, M ozi a th unde rb ird, k ie ntajax (w e b ow y), k ie nty PO P/IM AP, k ie nty b e zprze w odow e, - M ob i ne rozw iązania urządze nia Tre o, B ack b e rry i W indow s M ob i e Sca ix - pane inform acji o se rw e rze Sca ix ob sługuje k ażdą k onfigurację poczty, inte rfe js użytk ow nik a i protok oły k om unik acyjne tak, że nie m a k onie czności prze prow adzania dodatk ow ych szk o e ń z ob sługi program ów. K ie nci m ogą cze rpać k orzyści z utrzym yw ania sw oje j poczty na se rw e rze pocztow ym Linux, a je dnocze śnie zach ow ać sw oją m oż iw ość w yb oru i e astyczność w k ażdym syste m ie ope racyjnym na poziom ie użytk ow nik a k ońcow e go - W indow s, Linux, UNIX czy M acintosh. Końcow i użytk ow nicy m ają m oż iw ość w yb oru różnych k ie ntów pocztow ych, zach ow ując w pe łni funk cjona ny i zsynch ronizow any dostęp do sw oje j poczty, k a e ndarza, k ontak tów i w spółdzie onych danych. Sca ix od s trony u żytk ow nik a Te ch no ogia O 3Space s stanow i rozsze rze nie m oż iw ości pak ie tu b iurow e go O pe no ffice i StarO ffice o rozw iązania w zak re sie w spółpracy grupow e j, zarządzania dok um e ntam i i zadaniam i. Stanow i dosk onałe narzędzie uspraw niające pracę grup w yk orzystujących to oprogram ow anie. Użytk ow nicy M S O ffice już w k rótce rów nie ż zysk ają łatw y dostęp do O 3Space s ponie w aż prace nad odpow ie dnią w tyczk ą już trw ają. Sam o O 3Space s je st b e zpośre dnią k onk ure ncją rozw iązań M S Sh are Point. O 3Space s um oż iw ia: - w ym ianę inform acji m iędzy pracow nik am i firm y, partne ram i i k ie ntam i, - zarządzanie dostępe m do zasob ów inform acyjnych (dok um e ntów ), - k ontro ę w e rsji dok um e ntów, - dostęp do h istorii pracy nad dok um e ntam i. W e rsje O 3Space s: - Profe s s ion a pe łna w e rsja środow isk a insta ow ana na se rw e rze użytk ow nik a. O b sługuje uw ie rzyte nianie oparte na O pe nldap, Nove Dire ctory i usługi k ata ogow e M icrosoft. - O n d e m an d w e rsja h ostow ana na se rw e rze dostaw cy O 3Space s ( ub partne ra). Do k orzystania z O 3Space s potrze b ne są ty k o ap ik acje k ie nck ie : asyste nt i prze g ądark a inte rne tow a. - O pe n w e rsja ope n source zostanie udostępniona w rok u Sca ix ob sługuje : - O ut ook a - w szystk ie w e rsje O ut ook, w szystk ie opcje O ut ook a, a k ie ntw e b ow y m a tak i sam inte rfe js Sca ix inte rfe js m od ułu W e b Acce ss Sca ix - uży tk ow nicy m ogą k orzy stać z różny ch k ie ntów pocztow y ch O 3Space s W e rsja te stow a i prze w odnik i: Z ainte re sow ani działanie m O 3Space s m ają m oż iw ość prze te stow ania te go środow isk a. Na stronie w w w.o3space s.com znajduje się pre k onfigurow ane środow isk o, k tóre m ożna uruch om ić pod k ontro ą VM W are. W ystarczy się zare je strow ać i pob rać ob raz ISO. Dostępna je sttak że f ash ow y prze w odnik, pre ze ntujący in-

14 te rfe js oraz m oduły program u. Arch ite k tu ra s ys te m u duje. Na dzie ń dzisie jszy działanie O 3Space s m oże b yć tak że całk ow icie prze źroczyste dzięk i asyste ntow i i inte gracji z pak ie te m b iurow ym. 1.K ie n tw e b ow y Środow isk o pracy oparte na te ch no ogii W W W je stdostępne z dow o ne j prze g ądark i inte rne tow e j. Um oż iw ia ono dostęp do ob szarów rob oczych d a ze społów, grup rob oczych i proje k tów. Z aw ie ra zaaw ansow ane funk cje w yszuk iw ania w te k ście dok um e ntów (ob sługuje form at odf, pdf i dok um e nty M S O ffice ). 2.In te gracja z s y s te m e m ope racy jn y m i środ ow is k ie m graficzn y m O 3Space s - asy ste nturuch om iony w środ ow isk u KDE O 3Space s inte gruje się z pak ie te m O pe no ffice.org/staro ffice. Dzięk i te m u użytk ow nik m a b e zpośre dni dostęp do p ik ów z poziom u pak ie tu b iurow e go m oże otw ie rać, dodaw ać i zapisyw ać p ik i b e z otw ie rania prze g ądark i inte rne tow e j. W te j ch w i i Asyste nt nie inte gruje się z M S O ffice, a e trw ają prace nad przygotow anie m odpow ie dnie jw tyczk i. Będzie gotow a w I k w arta e O 3Space s arch ite k tura sy ste m u O 3Space s to ce ntra ny syste m w spom agający zarządzanie dok um e ntam i i w spółpracę w grupie. Na środow isk o sk łada się k i k a e e m e ntów. Podstaw ą je st se rw e r ap ik acji J2EE, b aza danych Postgre SQL oraz m agazyn dok um e ntów działający pod k ontro ą se rw e ra inuk sow e go. Użytk ow nicy m ogą k orzystać z dow o ne go syste m u ope racyjne go. Dostęp do w spółdzie onych zasob ów m oż iw y je st poprze z: 1.k ie nta w e b ow e go 2.asyste nta inte grujące go się z syste m e m ope racyjnym i środow isk ie m graficznym 3.inte grację z pak ie te m b iurow ym O 3Space s od s trony u żytk ow nik a Korzystanie z O 3Space s nie ogranicza użytk ow nik a w sposob ie organizacji pracy. Dostęp do dok um e ntów je st nie ograniczony i m oż iw y nie za e żnie od te go jak ie go oprogram ow ania używ a i gdzie w dane j ch w i i się znaj- O 3Space s - asy ste ntzinte grow any z O pe no ffice.org Jak w idać O 3Space s m oże b ardzo uspraw nić organizację pracy oraz pom óc w zarządzaniu i k ontro i proce su tw orze nia dok um e n- O 3Space s - ob szar rob oczy Proje k tte stow y. W id ok na se k cję P ik i Korzystanie z prze g ądark i nie je stk onie czne.o 3Space s zaw ie ra Asyste nta, k tóry inte gruje się ze środow isk ie m graficznym (dostępny w zasob nik u syste m ow ym ) i autom atyzuje w szystk ie czynności zw iązane z pracą na k o e jnym i w e rsjam i dok um e ntów. Ponadto pow iadam ia użytk ow nik a o now ościach i zm ianam i w ob szarach rob oczych O 3Space s, do k tórych m a dostęp. 3.In te gracja z O pe n O ffice.org, StarO ffice i M S O ffice O 3Space s - ok no w y b oru p ik i z poziom u O pe no ffice.org w sy ste m ie W ind ow s

15 Z ak ończe nie tów. O b sługa je stb ardzo prosta i intuicyjna, w ięc użytk ow nicy nie m uszą pośw ięcać dużo czasu na szk o e nie. Z arządzanie O 3Space s Adm inistracja O 3Space s odb yw a się za pom ocą pane u dostępne go prze z prze g ądark ęinte rne tow ą.inte rfe js, napisany w AJAX je st intuicyjny i b ardzo przyjazny. Bie żące adm inistrow anie syste m e m nie spraw i trudności ponie w aż w pane u adm inistracyjnym dostępne są narzędzia do zarządzania: - użytk ow nik am i - ob szaram i rob oczym i - se rw e re m O 3Space s d od aw anie now e go se rw e ra uw ie rzy te niania Przyjrze iśm y się dw óm rozw iązaniom O pe n Source, k tóre m ogą pom óc w e fe k tyw nym zarządzaniu inform acją w firm ie. Efe k tyw ność doce ow ych syste m ów drze m ie w m oż iw ościach jak ie zysk ująużyt- k ow nicy i adm inistratorzy: - m oż iw ość e astyczne go dostosow ania syste m ów do spe cyfik i organizacji, - duże m oż iw ości syste m ów w zak re sie funk cjona ności O 3Space s - pane ad m inistracy jny O 3Spae s narzęd zia d o zarząd zania se rw e re m O 3Space s pane zarząd zania ob szaram i rob oczy m i oraz inte gracji syste m ów, - cie k aw e opcje ice ncyjne i k onk ure ncyjne ofe rta ce now a, - nie za e żność od je dne go dostaw cy rozw iązań, - przyjazne środow isk o adm inistracyjne, - przyjazne i intuicyjne środow isk o pracy d a użytk ow nik ów k ońcow ych, - zgodność z pow sze ch nie znanym i rozw iązaniam i dostępnym i na rynk u. Prze dstaw ione rozw iązania dosk ona e w pisują się w ok re ś one na początk u założe nia e fe k tyw ne go syste m u inform atyczne go: użyte czne go, e astyczne go, O 3Space s w łaściw ości k onta uży tk ow nik a b e zpie czne go i e k onom iczne go. Ich k onstruk cja oraz ofe rta w droże niow o- usługow a spe łniają tak że podstaw ow e założe nie przyjęte na początk u naszych rozw ażań: syste m inform atyczny dopasow uje się do potrze b organizacji, w ynik ających z długote rm inow e j strate gii rozw oju de te rm inow ane jprze z ana izę m ark e tingow ą i potrze b y k ie nta. Pe łny ob raz m oż iw ości jak ie otw arte oprogram ow anie m a do zaofe row ania firm om w ym aga sze rok ie go spojrze nia. Te ch no ogie tw orzone w m ode u otw artym rozw ijają się b ardzo dynam icznie, a zak re s i głęb ok ość zm ian m oże zask ak iw ać. Postępująca k om e rcja izacja i coraz w ięk sza pe ne tracja zasob ów otw arte go oprogram ow ania prze z czołow e firm y inform atyczne je st b ardzo dob rą w iadom ością d a w szystk ich użytk ow nik ów k om pute rów. O grom ne fundusze inw e stow ane w rozw ój te ch no ogii, k tóra dzięk i ice ncji GNU/GPL je st dostępna pub icznie, pozytyw nie w płyną na k onk ure ncyjność rynk u rozw iązań inform atycznych. A k onk ure ncja i m oż iw ość w o ne go w yb oru stanow i punk t w yjścia d a coraz w yższe j jak ości produk tów i usług. Jak ości, k tóra prze k łada się na w ygodę użytk ow ania oraz e fe k tyw ność funk cjonow ania syste m ów inform acyjnych.

16

17 O św ie cony E17 - En igh te nm e nt W ydajność k om pute rów s ta e rośnie, co daje pe łne po e do popis u program is tom ok ie ne k. O be cnie prym w iodą dw a m e nadże ry ok ie n: Gnom e i K DE. O ba s taw iają dość w ys ok o poprz e cz k ę d a w ym agań s prz ętow ych. Na s z cz ęście program iści obu m e nadże rów s ię opam ięta i i roz pocz ę i prace optym a iz acyjne s w oich produk tów. TO M ASZ RO SZ AK Efe k ty są już dziś w idoczne, znaczne przyśpie sze nie pracy GNO M E od w e rsji 2.14 i m nie jsze poże ranie pam ięci zaow ocow ały. Gnom e w raz z ap ik acjam i uruch am ia się szyb cie j niż starci b racia. O now ych m oż iw ościach i sposob ach w yciśnięcia zarów no ze sprzętu jak i syste m u ope racyjne go 10 0 % ich m oż iw ości pow stało już w ie e artyk ułów. Le cz co gdy ch ce m y dośw iadczyć potęgi XO R G nie posiadając sprzętu najnow sze jge ne racji. O k ie nk a Linux'a i BSD pozw a ają na sw ój indyw idua ny i nie pow tarza ny w yg ąd. Tape ty, ik ony, w idże ty zdob ią k ażde b iurk o. W ie k opo anie m ają to do sie b ie że są oszczędni i nie ch ętnie w ydają pie niądze na k o e jny upgrade PC- ta. M am sze ścio e tnią m aszynę AM D 1.2 GH z z 512 M B R AM, z k tóre j je ste m b ardzo zadow o ony. Sk oro sprzęt działa nie zaw odnie to po co go w ym ie niać. Tanie j je st dostosow ać m e nadże ra ok ie n do sprzętu. Co zrob ić ab y m ie ć nie pow tarza ne z w ie om a b aje ram i Xy i przy tym ab y w szystk o działa szyb k o i b e z prob e m ów? Ja za azłe m odpow ie dź En igh te nm e nt E17. M e nadże r ok ie n k tóry m a b ardzo m ałe w ym agania sprzętow e jak na sw oje m oż iw ości, a przy tym działa b ardzo szyb k o. En igh te nm e nt tłum acząc na język rodzim y: ośw ie ce nie, ośw ie ce niow y udostępnia m e nadże ra ok ie n z e fe k tam i św ie t nym i. Pie rw sze uruch om ie nie środow isk a i... no w łaśnie de ch zaparło. Efe k tsp ash 'a je stim ponujący. Z acznijm y je dnak od początk u. Proje k t En igh te nm e nt w ystartow ałw rok u b iorąc sw ój począte k w m e nadże rze ok ie n FVW M. O b e cnie w e rsja stab i na to M y zajm ie m y sięw e rsją En igh te nm e ntdr 17 (De ve opm e ntr e ase 17), nazyw ane jw sk rócie e 17. O b e cny stan e 17 to a fa, co oznacza że do w e rsji fina ne j je szcze da e k a droga.nie m a je dnak co się zrażać.środow isk o pracuje dość stab i nie. Pojęcie dość stab i nie nie je st rów noznaczne z pojęcie m stab i ności syste m u ze stajni M icrosoft pod szy de m W indow s 9 8/M e. O ce niając stab i ność e 17, W in9 8 i M e ze w szystk im i se rvice pack nie dosze dłnaw e tdo w e rsji a fa. Co spraw ia że e 17 je st szyb k i?m odu arność. W stosunk u do sw oje go poprze dnik a (rów nie szyb k ie go), m e nadże r napisany je st od początk u. Sk łada się głów nie z si nie zm odu aryzow anych b ib iote k En igh te nm e nt Foundation Lib rarie s w sk rócie ELF. Ins ta acja e 17 Do odpa e nia m e nadże ra e 17 w iodą dw ie drogi. Pie rw sza droga, najłatw ie jsza to gotow ce, czy i pak ie ty. Z e spół En igh te nm e nt przygotow ał pak ie ty prak tycznie d a w szystk ich iczących się dystryb ucji. Na stronie znajdują się ink i z dok ładnym i instruk cjam i insta acji d a k ażde j z dystryb ucji. Insta acja w Ub untu Edytuje m y p ik /etc/apt/sources.ist i w nim dodaje m y następujące w pisy: ## E17 repository "edeveop.org" deb edgy e17 deb-src edgy e17 ## E17 Repository "e17.dunnewind.net" deb edgy e17 deb-src edgy e17 Następnie w yk onuje m y ak tua izację re pozytorium : sudo apt-get update a naste pnie : sudo apt-get insta e17 W re pozytoriach m oże się zdarzyć że znajduje się tak że w e rsja DR 16. W ów czas na e ży w ym usić za e żność od w e rsji xxx. Edytuje m y p ik /etc/apt/preferences i w prow adzam y: Package: enightenment Pin: version * Pin-Priority: 999

18 Package: enightenment-data Pin: version * Pin-Priority: 999 Insta acja w Ge ntoo. W tym m ie jscu pozw o ę sob ie na ink do strony z H O W TO : Pod w sk azanym adre se m znajduje się b ardzo dok ładny opis prow adzący użytk ow nik a prze z cały proce s insta acji. Drugi sposób insta acji e 17 d a w szystk ich dystryb ucji - > CVS. Link odnosi się b e zpośre dnio do opisu insta acji (w w e rsji ang ojęzyczne j) e 17 z CVS. Prze jdźm y do sub k artote k i /usr/src i w yk onajm y następujące po e ce nia: $ cvs -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e ogin $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/eet $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/edb $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/evas $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/ecore $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/embryo $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/ibs/edje $ cvs -z3 -d:pserver:anonymous@anoncvs.enightenment.org:/var/cvs/e co e17/apps/e Kom pi ację rozpoczynam y od b ib iote k w sub k artote ce ib s. Jak o ostatni k om pi uje m y e17/apps/e Kom pi uje m y w ydając po e ce nie :./autogen.sh &&./configure prefix=/usr/oca/e17; make; make insta R ozw inięte m e nu: Pie rw s ze odpa e nie. Insta acja z re pe zytorium, zab acz do m e nadże ra ogow ania (gdm ub k dm ). Z ape w ne już tam został dodany. W ystarczy przy ogow aniu w yb rać En igh te nm e nt i się za ogow ać. Drugi sposób to stw orze nie p ik u ~ /.xinitrc i w prow adze nie po e ce nia: e xe c /ście żk a/do/e n igh te nm e nt Tw ój p ik je st w /usr/x11r 6/b in/e n igh te nm e nt ub /usr/b in/e n igh te nm e nt. W przypadk u insta acji z CSV, p ik u szuk aj w ście żce podane j w pre fix. D a nasze go przyk ładu b ędzie to /usr/ oca /e 17/b in/e n igh te nm e nt. A oto e fe k tnasze jinsta acji w pie rw szym uruch om ie niu. O b raz statyczny, je dnak gdy usiądzie sz prze d m onitore m uk aże Ci się pe łna anim acja e fe k tów św ie t nych. K onfigu racja e 17. Konfiguracja d a je dnych b ędzie utrapie nie m, d a drugich zb aw ie nie m. W szystk o za e ży od upodob ań i przyzw yczaje ń. Ja osob iście pre fe ruję dłub anie w p ik ach k onfiguracyjnych. Nie ste ty e 17 k onfiguruje się poprze z p ik i b inarne. Konfigurację e 17 m oże m y prze prow adzić prze z ok ie nk a ub z inii po e ce ń. Linia po e ce ń. Narzędzie m do k onfiguracji środow isk a e 17 je st e n igh te nm e nt- re m ote. W szystk ie dostępne funk cje m oże m y pode jrze ć po e ce nie m e n igh te nm e nt- re m ote h e p. W yb rane funk cje k onfiguracyjne :

19 /Poecenie/ /Opis/ enightenment_remote -ang-ist -ista dostępnych języków enightenment_remote -ang-set p_pl.utf-8 - ustaw język poski i kodowanie UTF enightenment_remote -font-avaiabe-ist - jakie sa dostepne czcionki enightenment_remote -modue-oad - ładuj moduł do pamięci enightenment_remote -modue-unoad - usuń moduł z pamięci enightenment_remote -modue-enabe - moduł dostępny enightenment_remote -modue-disabe - moduł niedostępny enightenment_remote -modue-ist - ista wszystkich załadowanych modułów - ty k o sk róty do ap ik acji - ty k o m e nu - ty k o m oduły inform acyjne, tak ie jak : ze gar czasu rze czyw iste go, te m pe ratura proce sora, pogoda. O czyw iście w szystk ie te inform acje m ogą w ystępow ać raze m na je dnym pask u. Tła, m oduły i tape ty zapisyw ane są w p ik ach b inarnych z rozsze rze nie m.e dj. W sie ci znajdzie m y w ie e różnych te m atów d a e 17. Je dną z cie k aw szych opcji je st zainicjow anie sk a ow anych ik one k w pask u zadań, przypom ina to e fe k ty znane z produk tów firm y App e. M nie dom yś ny te m at nie odpow iadał, w ięc zm ie niłe m na inny k tóry pre ze ntuje poniże j. Dostępne funk cje pane u k onfiguracyjne go. M ójpu pit, po dostosow aniu do m oich upodob ań: Pane ste rujący z podstaw ow ym i jak i i zaaw ansow anym i funk cjam i je stdopracow any. Konfiguracja z pane u ob sługuje już w ięk szość funk cji dostępnych z e n igh te nm e nt_ re m ote. Po k ik nięciu na ogo e n igh te nm e nt pojaw ia się rozw inięte m e nu, z k tóre go w yb ie ram y Konfigurację (Configuration). W podm e nu m am y dostępne następujące funk cje : - k onfiguracja pane u (Configuration Pane ) - tape ty (W a pape r) - te m aty (Th e m e ) - m oduły (M odu e s) - pask i zadań (Sh e ve s) - m e nu ap ik acji (App ication m e nus) Konfiguracja pane u, tape ty czy te m atu pozostaw iam b e z k om e ntarza. O pcja standardow a w w ięk szości m e nadże rów ok ie n. Do cie k aw ych funk cji na e żą pask i zadań. W zasadzie m oże m y zde finiow ać k i k a pask ów zadań o dow o ne jzaw artości. M ogą się na nim m ie ścić: - ty k o prze łącznik i pu pitów, /.e /e /app ications/m e nu/favorite / Ergonom icznośćw k ażdym ca u.w idaćiż de ve ope rzy w zorow a i się na YAST z SUSE. W ięk szość k onfiguracji zapisana je st do p ik u b inarne go, m nie jsza część pozostaje zapisana do p ik u te k stow e go, k tóry m oże m y sw ob odnie e dytow ać. Przyk łade m m oże b yć m e nu z u ub ionym i ap ik acjam i, k tóre znajduje się w W niosk i: M e nadże ra e 17 na e ży zainsta ow ać, ab y doce nić ogrom pracy program istów. Kie rune k zm ian je st b ardzo dob ry, w ie e e fe k tów graficznych przy m inim a nym zapotrze b ow aniu na pam ięć i proce sor. W odnie sie niu do poprze dnik a o nazw ie e 16 szata graficzna, pe rsona izacja b iurk a oraz sze rok a pa e ta now ych m oż iw ości pok azuje że pogoń za nie pow tarza nym i doznaniam i graficznym i

20 nie k onie cznie m usi iść w parze z zak upe m now e go sprzętu. Tych ce ch życzyłb ym program istom KDE i GNO M E. Użytk ow nik om inux'a zak och anych w w odotrysk ach ów m e nadże r przypadnie do gustu. Posiada dużą iczb ę opcji k onfiguracyjnych, k tóre uczynią pu pit nie pow tarza nym. Doch odzi do te go m nogość e fe k tów graficznych i św ie t nych, poczynając od anim ow anych b ack groundów, prze z e fe k ty w ciśnięcia ik ony czy naprow adze nia k ursora m yszk i na m e nu, ub pase k ok na program u. M e nadże row i e 17 dopracow ania graficzne go m ożna ty ko pozazdrościć. Środow isk o je st w fazie a fa, je dnak działa stab i nie. Nie m a gw ałtow ne go załam ania program u, czy długie go czasu ocze k iw ania na załadow anie ap ik acji. Z darzają się sporadyczne prob e m y utraty stab i ności prze z ap ik acje, je dnak b ardzo szyb k o pode jm ow ana je st ak cja ratunk ow a. Życzyłb ym M icro$oftow i, ab y ich produk ty b yły tak dob rze dopracow ane w w e rsji stab i ne j, jak En igh te nm e nt w w e rsji a fa. To ch yb a ty e poch w ał. M oim zdanie m m e nadże r m a je szcze k i k a nie dorób e k od strony e rgonom iczne j. Nie b ędę ich je dnak opisyw ał, gdyż są na b ie żąco usuw ane prze z de ve ope rów. D a Ub untu śre dnio raz na tydzie ń ub dw a w ypuszczana je stak tua izacja. Źródła h ttp://w w w.e n igh te nm e nt.org/ h ttp://w w w.ge t-e.org/ h ttp://w w w.e de ve op.org/ h ttp://w w w 1.ge t-e.org/efl_ Us e r_ Guide /Eng is h /_ page s /2.2.h tm h ttp://ge ntoo-w ik i.com /H OW TO _ e m e rge _ e 17

21 Cz aruje m y obraz k i O d k ie dy aparaty cyfrow e trafiły pod s trz e ch y je s te śm y z a ani icz bą z djęć, k tóre m us im y prz e d ich upub icz nie nie m poddać obróbce, je dne m nie jinne bardz ie j. Naw e t tak pros ta cz ynność jak prz e s k a ow anie z djęć z w ak acji do m nie js z e go form atu i dodanie autora by z am ie ścić je na s tronach w w w d a pok az ania z najom ym, s taje s ię z ajęcie m na długie z im ow e w ie cz ory, gdy m am y tych z djęć k i k as e t. Gdyby dodać je s z cz e k i k a pros tych, a prz ydatnych ope racji, jak np. norm a iz acja k o orów, to z im a m oże ok az ać s ię z a k rótk a. TO M ASZ ŁUCZ AK Na szczęście istnie ją otw arci (tak że na nasze prob e m y) czarodzie je, k tórzy potrafią pow yższe zadanie sk rócić do k i k unastu m inut, co pozw o i nam prze znaczyć w o ny czas na przyje m ności, np. rob ie nie k o e jnych zdjęć. Ninie jszym prze dstaw iam Im age M agick - ze staw narzędzi do e dycji i tw orze nia ob razów b itm apow ych.artyk ułprze dstaw ia jak za pom ocą program ów Im age M agick a pod k onso ą szyb k o i spraw nie ob rab iać ob razk i. Co m ożna zrob ić za pom ocą Im age M agick a? Jak na czarodzie ja przystało, Im age M agick um oż iw ia: k onw e rsję ob razk ów do innych form atów, transform acje (zm iana rozm iaru, k adrow anie, ob rót), pisanie i rysow anie, de k orow anie ob razk ów (np. ram k ą), dodaw ania e fe k tów spe cja nych (np. rozm ycie, w yostrzanie ) czy w re szcie m ontaż i łącze nie zdjęć. Nasz m agik pozw a a tak że rob ić zrzuty e k ranu oraz w yśw ie t ać ob razk i. M oż iw ości je st sporo, prze dstaw ię te podstaw ow e, k tóre pow inny się przydać e niw e m u am atorow i fotografii cyfrow e j. Trans form acje Do transform acji m oże m y w yk orzystać dw a program y: convert i mogrify. Ich działanie je st nie m aide ntyczne. R óżnica po e ga na tym, że program convert zapisuje w ynik działania do inne go p ik u, pozw a ając zach ow ać nie tk nięty oryginał, a program mogrify prze prow adza w szystk ie ope racje na b ie żącym p ik u. Najpow sze ch nie jszą czynnością je st prze sk a ow anie ob razk a z naszych m i ionów pik se i do w ie k ości ak ce ptow a ne j na stronach w w w. convert obrazek.tiff -resize 40% \ obrazek_zmniejszony.jpg convert obrazek.jpg -resize 640x800 \ obrazek_zmniejszony.jpg opcja -resize przyjm uje w artości w zg ędne (jak w pie rw szym przyk ładzie ), jak i b e zw zg ędne. W przypadk u jaw ne go podania rozm iaru (jak w drugim przyk ładzie ) ob raze k zostanie prze sk a ow any z zach ow anie m proporcji. Z auw ażm y, że pie rw szym przyk ładzie oprócz zm nie jsze nia rozm iaru do 40 % w ie k ości oryginału k onw e rtuje m y z for- m atu TIFF do JPEG. M oże m y rów nie ż zm ie niać w ie k ość ob razk a za pom ocą opcji: -geometry X - pre fe row any rozm iar ob razk a ub -geometry XxY{+-}dX{+-}dY - pre fe row any rozm iar ob razk a XxY, prze sunięte go w zg ęde m (0,0 ) o ± dx i ± dy, np: mogrify -geometry 800 zdjecie.jpg O b rotu ob razk a dok onuje m y po e ce nie m : mogrify -rotate 90 obrazek.jpg Kątw param e trze -rotate podaje m y w stopniach. Do odb ić ustrzanych m am y opcje : -fip w pionie i fop w poziom ie : convert obrazek.jpg -fop \ obrazek_odbity_w_ustrze_poziomo.jpg Kadrow anie w ygodnie prze prow adzać w graficznych program ach, a e m oże m y tak że po e ce nie m : convert obrazek.jpg \ -crop 100x kadr.jpg gdzie pie rw sze dw ie w artości to w ie k ość ok na k adru, a k o e jne dw ie to prze sunięcie w zg ęde m e w e go górne go narożnik a. W artości prze sunięcia m ogą b yć tak że uje m ne. D e k oracje Ładne zdjęcie w ym aga odpow ie dnie j opraw y, k tórą dodaje się w następujący sposób : convert zdjecie.jpg -bordercoor white\ -border 10x20 zdjecie_z_ramka.jpg mogrify -bodercoor "#ddddff" \ -boder 10 fotka-w-ramce.jpg R am k a je st dodaw ana do ob razk a i je ś i je st tak sam o sze rok a na w szystk ich k raw ędziach to w ystarczy podać tą sze rok ość jak w drugim przyk ładzie. M oże m y, jak w pie rw szym przyk ładzie, ok re ś ić oddzie nie sze rok ość poziom ych i pionow ych k raw ędzi. Ko or ram k i m oże m y zadaw ać prze z nazw ę (np. b ack, w h ite, b ue ) ub za pom ocą w artości R GB czy CM YK na k i k a sposob ów.

22 Efe k ty s pe cja ne Standardow ą czynnością, k tóre j poddaję m oje zdjęcia, to norm a izacja k o orów. Prosty zab ie g, k tóry przyw raca b adym tw arzom żyw e k o ory, czy i: convert zdjecie.pg -normaize \ adniejsze_zdjecie.jpg Nie rzadk o m usim y zm nie jszyć ub zw ięk szyć k ontrast zdjęć, m am y do te go opcję contrast, z k tóre j k orzystam y w następujący sposób : convert zdjecie.jpg -contrast \ zdjecie-o-zmniejszonym-kontrascie.jpg convert zdjecie.jpg +contrast \ zdjecie-o-zwiekszonym-kontrascie.jpg convert zdjecie.jpg +contrast +contrast \ +contrast zdjecie-o-duzym-kontrascie.jpg Pow tórze nie opcji contrastzw ięk sza siłę je jdziałania. D a zm nie jsze nia szcze gółow ości np. d a w ygładze nia tw arzy, m ożna zdjęcie rozm yć po e ce nie m : convert zdjecie.jpg -bur 3x5 \ zdjecie_rozmyte.jpg convert zdjecie.jpg -gaussian 2x4 \ zdjecie_rozmyte.jpg convert zdjecie.jpg -gaussian 3 \ zdjecie_rozmyte.jpg O b ie opcje posiadają dw a param e try: prom ie ń i siłę rozm yw ania. Je ś i nie podam y siły rozm ycia, to zostanie przyjęta najb ardzie j optym a na w e dług m agik a. W zory, w e dług k tórych dok onyw ane są rozm ycia, dostępne są w dok um e ntacji program u. Z w ięk sze nie ostrości zdjęcia dok onuje m y po e ce nie m : convert zdjecie.jpg -sharpen 2x4 \ zdjecie-wyostrzone.jpg Param e try opcji - sh arpe n to prom ie ń i standardow e odch y e nie sigm a. O dszum ie nie zdjęć w yk onuje m y po e ce nie m : convert zdjecie.jpg -noise 2 \ zdjecie-odszumione.jpg Param e tr opcji + noise ok re ś a prom ie ń działania. Z djęcie m oże m y tak że zaszum ić po e ce nie m : convert zdjecie.jpg -noise Gaussian \ zdjecie-zaszumione.jpg Param e tre m opcji + noise m oże b yć je de n z k i k u rodzajów fi trów szum ów : Uniform, Gaussian, M u tip icative, Im pu se, Lap acian i Poisson. Do odw róce nia ne gatyw u ub zrob ie nia ne gatyw u w yk orzystajm y po e ce nie : convert negatyw.jpg -negate pozytyw.jpg Pis ze m y i rys u je m y Na ob razk ach m oże m y rysow ać inie, prostok ąty, ok ręgi i e ipsy, k re ś ić k rzyw e Be zie ra, a tak że pisać. R ysow anie nie je st sk om p ik ow ane, a e zajm ijm y się opisyw anie m zdjęć. Na zdjęciu oprócz autora m oże b yć tak że dodany podpis. convert zdjecie.jpg \ -draw "text 50,50 To ja!" \ zdjecie-z-podpisem.jpg convert zdjecie.jpg -gravity Southeast \ -draw "text 50,50 To ja!" \ zdjecie-z-podpisem.jpg convert zdjecie.jpg -fi white -font \ -*-hevetica-*-r-*-*-18-*-*-*-*-*-*-2 \ -gravity Southeast \ -draw 'text 50,50 "To ja"!' \ zdjecie-z-podpisem.jpg Param e try opcji - draw podaje m y w cudzysłow ie ub w apostrofach, pie rw szym e e m e nte m je st słow o k uczow e ok re ś ające co b ędzie m y rysow ać (w naszym przypadk u te xt), w spółrzędne te k stu i te k st, k tóry ch ce m y um ie ścić na zdjęciu. O pcja - gravity m oże przyjąć je dną z w artości: NorthWest, North, NorthEast, West, Center, East, SouthWest, South, SouthEast dość opisow o ok re ś ającym i położe nie. O pcja ta pozw a a ok re ś ić m ie jsce um ie szcze nia, w naszym przypadk u te k stu. Param e tr opcji - fi ok re ś a k o or, jak im b ędzie m y pisać ub rysow ać. M oże m y tak że zde finiow ać jak im fonte m ch ce m y nasz podpis złożyć. Jak w idać na ostatnim przyk ładzie, m oże m y w ie e po e ce ń z e cać do w yk onania w je dnym w yw ołaniu nasze go m agik a. Na e ży pam iętać, że k o e jność opcji m a znacze nie. Nie ty k o k ons o a Do pob ie rania zrzutu e k ranu służy po e ce nie : import zrzut_ekranu.png import -frame zrzut_ekranu.png W drugim przyk ładzie pob rane ok no b ędzie zaw ie rało ram ę ozdob ną, dodaw aną prze z m e ne dże ra ok ie n. Po w yw ołaniu program u im port na e ży w sk azać e w ym k aw isze m m yszy (k ursor przyjm uje k ształt k rzyża) ok no, k tóre ch ce m y zach ow ać d a potom ności ub zaznaczam y ob szar e k ranu. Do w yśw ie t ania naszych ob razk ów, a tak że m odyfik acji za pom ocą m yszy służy po e ce nie disp ay. Au tom atyzu je m y pracę D a autom atyzacji pracy, czy i zaoszczędze nia zim ow ych w ie czorów prze dstaw iam m ój sk rypcik, k tóry w szystk ie zna e zione w b ie żącym k ata ogu p ik i z rozsze rze nie m jpg: norm a izuje, zm nie jsza tak, b y najdłuższy b ok m iał 60 0 pik se i, dodaje żółtą ram k ę o sze rok ości 5 pik se i oraz dopisuje b iałą h e e ve ticą autora zdjęcia w praw ym do nym narożnik u #!/bin/sh for i in *jpg do echo $i mogrify -normaize \ -geometry 600 \ -bordercoor yeow -border 5 \ -fi white \ -font \ -*-hevetica-*-r-*-*-18-*-*-*-*-*-*-2 \

23 -gravity SouthEast \ -draw 'text 20,20 "fot. Ja"'\ $i done Na zak ończe nie Prze dstaw ione w artyk u e w yb rane m oż iw ości i w yb rane program y to za e dw ie drob na część te go, co ofe ruje pak ie t Im age M agick. Z apraszam do zapoznania sie z narzędzie m, k tóre znajduje się prak tycznie w k ażde jb iurk ow e jdystryb ucji Linuk sa. O b ok zam ie szczone są przyk ładow e e fe k ty działania opisanych w cze śnie jpo e ce ń. Im age M agick to nie ty k o potężne narzędzie, a e posiada inte rfe jsy do w ie u język ów program ow ania, m iędzy innym i: Pe r, Pyth on, Tc /Tk, R ub y, PH P, Java, C i C+ +, co pozw a a na w yk orzystane je go pote ncjału w naszych program ach. Nie zła dok um e ntacja znajduje sie na stronie dom ow e j proje k tu:

24 Jak z robić s z ab on W W W? Żyje m y w cz as ach, k ie dy coraz w ięk s za icz ba os ób prow adz i s w ój w łas ny b og ub s tronę inte rne tow ą. K ażdy z nas ch ciałby, aby je go s trona była ładna i je dyna w s w oim rodz aju, d ate go s am odz ie nie s taram y s ię prz ygotow ać s z ab on s trony inte rne tow e j, k tórą późnie j w yk orz ys tam y w inte rne cie. W yk onanie s z ab onu W W W nie je s t rz e cz ą trudną. W ys tarcz y je dynie odrobina w yobraźni, ch ęci oraz z m ys łu p as tycz ne go aby otrz ym ać cie s z ącą ocz y grafik ę. TO M ASZ CZ UNKO Ninie jszy artyk uł napisany został w oparciu o e dytor graficzny Pixe, k tóry um oż iw ia późnie jsze pocięcie i optym a izację grafik i, je dnak do w yk onania ćw icze nia m oże sz użyć rów nie ż inne go program u. Na początk u ok re ś am y nasz ob szar rob oczy.tw orzym y zate m ob raz w yjściow y o w ym iarach 10 24x768px, k tóry pozw o i na w ygodną pracę nad szab one m. W naszym przyk ładnie stw orzym y szab on w cie m ne jk o orystyce, d ate go w ype łniam y tło ob szaru rob ocze go k o ore m czarnym strony nagłów e k graficzny, k tóry b ędzie stanow ił głów ny e e m e nt w izua ny przyszłe jstrony inte rne tow e j. W tym ce u dok onuje m y se e k cji naszych zdjęć i w yb ie ram y najcie k aw szą fotk ę. O tw ie ram y zdjęcie, k tóre następnie um ie szczam y w szab onie. Ab y nie m arnow ać pam ięci k om pute ra, prze ciągam y w arstw ę tła otw orzone go ob razu, b e zpośre dnio do ob razu szab onu. W ie u użytk ow nik ów, zape w ne użyje opcji zaznacz w szystk o, k opiuj, w k e j. Je stto b ardzo częsty b łąd, ponie w aż pow oduje nie potrze b ne zużycie pam ięci na prze ch ow yw anie grafik i w sch ow k u. Prze nie siony ob raz um ie szczam y pod w arstw ą z b e k ąm enu górne go, a następnie w razie k onie czności nak ładam y m ask ę/przycinam y, tak ab y e fe k t b ył podob ny do te go na i ustracji. # Następnie dok onuje m y zaznacze nia przy pom ocy Z aznacze nia Prostok ątne go, od e w e go górne go rogu ob razk a, ob szar o w ym iarach 10 24x70 px. Z aznaczony ob szar w ype łniam y gradie nte m ine arnym o ustaw ie niach k o orów 1. #4C4C4C 2. # Po w yk onaniu pow yższych czynności dodajm y do w arstw y e fe k t ob rysu o k o orze #1F1F1F, k tóry da nam ładne oddzie e nie b e k i od tła. Ko e jnym k rok ie m je st dodanie odnośnik ów. W tym ce u w yb ie ram y narzędzie Te k st i tw orzym y dw ie w arstw y te k stow e zaw ie rające nazw y pożądanych odnośnik ów. W naszym przypadk u są to: H om e, Pom oc, Kontak t, M apa Strony. R ozm ie szczam y e e m e nty na b e ce m e nu w e dług w łasnych potrze b. Gdy już m am y w yk onany e e m e nt m e nu, pora dodać do Dup ik uje m y w arstw ę z nagłów k ie m, a następnie dok onuje m y je j odb icia poziom e go, ustaw iając je dnocze śnie poniże j w arstw y w cze śnie j dup ik ow ane j w te n sposób, ab y styk ały się k raw ędziam i tw orząc odb icie ustrzane.

25 sób, ab y pasow ał k o orystycznie do pozostałych e e m e ntów strony. Ko e jnym k rok ie m b ędzie dodanie przyk ładow ych inform acji te k stow ych, d a e psze go zob razow ania graficzne go uk ładu tre ści w szab onie. Nak ładam y na odb itą w arstw ę m ask ę, k tórą w ype łniam y gradie nte m o param e trach k o orów : 1. # #FFFFFF, w sposób tw orzący złudze nie odb icia w taf i w ody. D a popraw ie nia e fe k tu zm ie niam y w idoczność w arstw y na 35%. Nadsze dłczas na dodanie nagłów k a te k stow e go. W tym ce u uak tyw niam y narzędzie Te k st, ustaw iam y pożądaną czcionk ę i rozm iar, a następnie w pisuje m y tytułstrony. W pa e cie w arstw, w arstw a z te k ste m m usi znajdow ać się pow yże j w arstw y z nagłów k ie m graficznym. W razie k onie czności, na te k st nak ładam y e fe k t ob rysu, e w e ntua nie cie nia ze w nętrzne go, ab y popraw ić je go w idoczność na t e grafik i. Dob ie ram y k o or nagłów k a, tak ab y pasow ał do re szty strony i dob rze się k om ponow ałz w yb raną fotografią.je że i ch ce sz, m oże sz rozsze rzyć nagłów e k o dodatk ow ą inijk ę te k stu, k tórą w pisz m nie jszą czcionk ą i um ie ść poniże jte k stu głów ne go. Pora dodać tre ści do nasze go szab onu. W tym ce u w yb ie rz narzędzie Te k st, ustaw czcionk ę oraz rozm iar i dodaj nagłów e k ak tua ności. W naszym przyk ładzie uży iśm y czcionk i Ge orgia o w ysok ości 18pt. Dob rym pom ysłe m je st rów nie ż dob ranie odpow ie dnie go k o oru w tak i spo- Przyszła pora na utw orze nie m e nu. Uk ład i form a m e nu b oczne go za e ży o rów nie ż od pozostałych e e m e ntów. Dodatk ow e ozdob nik i nie są k onie czne, je dnak proje k tując nasz w ym arzony szab on m oże m y rob ić co nam się podob a. Po e k spe rym e ntuj i zob acz czy dodatk ow a grafik a urozm aici zaw artości, pam iętajje dnak o um iarze. Ja dodałe m ik onk ę g ob u, k tóra stanow i rozdzie e nie pom iędzy tre ścią strony a e e m e nte m naw igacyjnym. Je że i ch ce sz um ie ść rów nie ż dodatk ow e e e m e nty na szab onie. Ja d a przyk ładu um ie ściłe m form u arz k ontak tow y Ty rów nie ż m oże sz to uczynić. Na k onie c pozostało już je dynie w yk onanie stopk i. O ddzie am y prostą poziom ą inią tre ść strony a następnie w do nych rogach szab onu zam ie szczam y inform acje odno- śnie proje k tanta oraz Szab on gotow y. w łaścicie a praw autorsk ich. O czyw iście w yk onany w artyk u e proje k t je st b ardzo prosty. M iałon je dynie pok azać W am jak w prosty sposób m ożna utw orzyć ładny w izua nie szab on strony W W W. Ko e jnym k rok ie m b ędzie je go pocięcie oraz w yk onanie odpow ie dnie go k odu H TM Lw k tórym b ędą osadzone nasze e e m e nty graficzne. Pow odze nia.

26 K PovM ode e r Pods taw y z abaw św iatłe m. O Ray-Tracingu prz e cz ytałe m po raz pie rw s z y już jak ie ś 10 at te m u. Nie je s t to now ość. W s k rócie, ch odz i o s ce ny re nde row ane na pods taw ie danych o tym, jak prom ie ń św iatła z ach ow uje s ię po napotk aniu na jak iś prz e dm iot. Program POV-Ray tw orz y w ięc m nós tw o w irtua nych prom ie ni św iatła o z adanych param e trach, a nas tępnie ś e dz i z ach ow anie s ię te go św iatła w jak ie jś s ce nie (k tórą m oże być np. m ode jak ie goś obie k tu). M ICH AŁ RZ EPK A Z ape w ne nie raz w idzie iście te go typu prace, a e nie b y iście b yć m oże św iadom i, że w dość prosty sposób m ożna je tw orzyć za pom ocą program u KPovM ode e r, k tóry je st dostępny jak o je dna z w ie u ap ik acji pak ie tu KDEGraph ics. Z ape w ne przy pie rw szym uruch om ie niu program b ędzie zgłaszał b łąd o b rak u PO V- raya. Ab y te m u zaradzić, na e ży pob rać je go źródła ze strony: h ttp://w w w.povray.org/re dire ct/w w w.povray.org/ftp/pub /povray/o fficia /Unix/povr ay- 3.6.tar.b z2. P ik na e ży rozpak ow ać, po czym z k onso i jak o root dok onać k om pi acji standardow ą m e todą:./configure CO M PILED_ BY= tw oj- e m tw oja_ dom e - R y s1 Tak i inte rfe js w ita nas po w łącze niu program u. Po e w e j: d rze w o ob ie k tów, po praw e jok na e d y cji, w praw y m d o ny m rogu w id ok z w irtua ne jk am e ry. na & & m ak e & & m ak e insta.kpovm ode e r je stb ow ie m ty k o nak ładk ą, e dytore m pozw a ającym stw orzyć dane zrozum iałe d a w łaściw e go m odułu re nde rujące go. A dane te, w postaci inform acji o ob ie k tach, m ożna tw orzyć w dość prosty sposób z gotow ych k om pone ntów. Kom pone ntam i tym i są k o ory, w yk ończe nia (finish ), figury ge om e tryczne, te k stury. Inte rfe js program u je st podzie ony na dw ie części, z e w e j strony znajduje się drze w o ob ie k tów, z praw e j zaś ob raz sce ny. O pe racje tak ie, jak ob roty, prze suw anie ob ie k tów m ożna w yk onyw ać na w łaśnie tych ob razach - k ursore m, przy czym w idok w praw e j do ne j części e k ranu to w idok z w irtua ne jk am e ry. Dom yś ną sce ną, jak ą proponuje nam po w łącze niu 'm ode e r', je st zaw ie szony w czarne j prze strze ni sze ścian. Z anim prze jdzie m y do nie co b ardzie j szcze gółow e go om ów ie nia dostępnych ob ie k tów, sprób ujm y już te raz nie co tę sce nę zm odyfik ow ać. K ik nij na k orze ń drze w a ob ie k tów (napis 'Sce ne ', po e w e j stronie e k ranu). Następnie, z m e nu w yb ie rz inse rt (w staw ) - > Infinite so id prim itive s (8 pozycja od dołu: Pow ie rzch nie sk ończone ) - > p ane (pie rw sza pozycja: Dysk ). Program zapyta czy w staw ić now y ob ie k t jak o pie rw szy potom e k, czy ostatni. W tym przypadk u m ożna w yb rać dow o ną opcję. Używ ane prze z program pojęcia potom k a czy e e m e ntu siostrzane go R y s2 Przy k ład 'd zie d zicze nia' w ty m przy pad k u k o oru. suge rują, że w drze w ie Sze ścian w głęb ie jzagnie żd żoob ie k tów KPovM ode e ra ny m 'union' b ęd zie m iałte n or, k tóry przy pisano ob ow iązuje dzie dzicze nie sam k o t y m pł y ce jzagnie żd żony m. (patrz rysune k 2). Sprób uj w yre nde row ać otrzym aną sce nę z m e nu 'w idok ' w yb ie rz 're nde r' (opcja trze cia od dołu). O b ie k t, k tóry w staw i iśm y prze d ch w i ą, to nie sk ończona płaszczyzna podłoża. A e na e k ranie re nde ringu je j nie w idać nadaje st czarno. Dzie je się tak d ate go, że k ażde m u ob ie k tow i w

27 R y s 3 Pie rw sza sce na, pók i co m ało im ponująca. KpovM ode e r na e ży nadać pe w ne atryb uty, w przypadk u podłoża m usi b yć to 'pigm e nt' a te n z k o e i m usi m ie ć zde finiow any 'so id co or'. K ik nij w ięc na w pis 'P ane ' na drze w ie ob ie k tów, i z m e nu 'Inse rt' w yb ie rz 'Te xture ', i da e j 'Pigm e nt'. Now y e e m e nt autom atycznie je st zaznaczony, w ięc ab y nadać w łaściw y k o or, w ystarczy te raz w yb rać: Inse rt - > Te xture s - > so id co or (je dno ity k o or). W e w e j do ne j części e k ranu znajdują się opcje k onfiguracyjne zaznaczone go ob ie k tu, w tym przypadk u m oże sz w y- b rać b arw ę. O b ie k ty, w tym podłoże, m ogą m ie ć zaw arty w sob ie te ż inny ob ie k t finish ( w yk ończe nie ;' ak ie r' ). K ik nij w ięc na 'pigm e nt' ub 'b ox' na drze w ie ob ie k tów, i w staw e e m e nt 'finish ' z m e nu 'Te xture s'. W łaściw ości ob ie k tu zm ie ń w sposób następujący: Bri iance 0.5, m e ta ic: 0.5, zaznaczyć te ż 're f e ction' i 'm inim um ' (przy tym ostatnim w yb rać b arw ę inną niż czarna). Um ie ść te ż na sce nie k o e jne św iatło k ik nijna k orze ń drze w a ob ie k tów i w yb ie rz ik onk ę żarów k i z ze staw u narzędzi. W e w łaściw ościach św iatła nadaj m u w spółrzędne : x 0, y 0.5, z 1.5. Sprób uj w yre nde row ać sce nę, pow inniśm y otrzym ać m nie jw ięce jtak ą, jak na rysunk u 3. Dom yś ny tryb re nde row ania (rozdzie czość, jak ość, antya iasing) m ożna zm ie niać, w yb ie rając: 'vie w ' > 're nde r m ode s...' i w cisk ając przycisk 'e dit'. Te raz, k ie dy już m nie j w ięce j w ie m y, o co w łaściw ie ch odzi w tym program ie, m oże m y prze jść do dok ładnie jsze go om ów ie nia dostępnych ob ie k tów. W szystk ie b ardzie j złożone ob ie k ty w 'm ode e rze ' na e ży k onstruow ać w łasnoręcznie. M ożna je b udow ać łącząc ze sob ą k tórąś z podstaw ow ych figur (sze ściany, torusy, prostopadłościany, k u e...). Konstruow ać m ożna te ż ode jm ując od sie b ie figury, a e o tym pote m. M oż iw e je st tw orze nie te k stu (w yb ie rając czcionk ę, na e ży zadb ać o to, b y Povray m iał praw a dostępu do k ata ogu z czcionk am i na e ży w ye dytow ać odpow ie dnio p ik '~ /.povray/3.6/povray.conf', a k onk re tnie se k cję '[Pe rm itte d Path s]'. O b ie k tam i KpovM ode e ra są te ż m.in. św iatła, nie b osk łon, te k stury. Te ostatnie m ożna de finiow ać sam e m u, m ożna te ż w czytać ob raze k z p ik u (ustaw iw szy się w e e m e ncie Pigm e nt, pozb aw ionym je szcze e e m e ntów potom nych, w yb rać Inse rt - > Te xture s - > Im age m ap;ście żk ę do p ik u podaj w e w łaściw ościach 'im age m ap'). O b ie k tam i m ogą b yć te ż zb iory ob ie k tów pow iązane w spe cyficzny sposób. W m e nu 'w staw ' znajduje się pozycja 'constructive so id ge om e try'. M ożna tam zna e źć ob ie k ty- ope racje : sum a (union), różnica (diffe re nce ), prze k rój (inte rse ction), sca anie (m e rge ). Dzięk i różnicy na przyk ład - m ożna stw orzyć pude łk o puste w środk u (np. pom ie szcze nie ) poprze z odjęcie od w ięk sze go R y s 4 Przy k ład ow e d rze w o e e m e nprostopadłościanu tów potrze b ny ch d o stw orze nia 'k ie idrugie go m nie j- ch a' sze go (z zaznaczonym atryb ute m 'h o ow ' - 'pusty'). Sprób ujm y stw orzyć coś za pom ocą pow yższych ope racji. Będzie m y potrze b ow ać tak ich ob ie k tów, jak prze dstaw iono na rysunk u 4. Spe cyficzne param e try k ażde go ob ie k tu (np. cy indra) są dostępne po k ik nięciu na nie go na drze w ie ob ie k tów. Ponadto dostępne są w ym iary (sca e ) i pozycja (trans ate ).

28 k ażde go e e m e ntu np. Nóżk i k ie iszk a co w przypadk u 'm e rge ' nie je st prob e m e m, bo e e m e nty potom ne z e w ają się w je de n. Je ś i całe m u k ie iszk ow i, czy i ob ie k tow i 'm e rge ', dodam y e e m e nty 'sca e ','trans ate ' i 'rotate ' (k ik nąć na 'm e rge ', z m e nu 'inse rt' w yb rać 'transform ations' i w staw ić dostępne tam k om pone nty), to b ędzie m y m og iw prosty sposób k opiow ać k ie ich, prze suw ać go po sce nie czy ob racać. W drze w ie ob ie k tów ob ow iązuje najzw yk e jsze w św ie cie k opiuj- w k e j. Sprób ujm y te raz dodać nie co życia nasze j sce nie z k ie iszk ie m. W e w łaściw ościach św iatła zm ie ń je go typ na 'spot igh t' (re f e k tor). Ko or ustaw na cze rw ony. Następnie stw órz k o e jne dw a św iatła, rów nie ż re f e k tory, o k o orach św iatła nie b ie sk im i zie onym. R e f e k tor re pre ze ntow any je st w ok nie e dycji za pom ocą dw óch punk tów pozycja am py i ce padania św iatła. M oże sz w ięc ustaw ić je tak, jak na rysunk u 5. Inne przyk ładow e sce ny, z k tórych m ożna zacze rpnąć w ie dzę o m oż iw ościach program u, znajdują się dom yś nie w k ata ogu: '/opt/k de 3/sh are /apps/k povm ode e r/e xam p e s/'. R y s 5 Prosta m anipu acja św iatłam i. Param e try poszcze gó nych ob ie k tów w tym przypadk u prze dstaw iono poniże j: Ab y uzysk ać e fe k t prze zroczystości, na e ży w e w łaściw ościach k o oru (zna e źć 'so id co or' na drze w ie ob ie k tów ) ustaw ić w artość 'transm it' na 0.5. Efe k t 'szk ła' uzysk uje m y tw orząc ob ie k t typu 'finish ' i k onfigurując go w następujący sposób : Bri iance : 1, Spe cu ar: 0.5, M e ta ic: 1, zaznaczyć 'R e f e ction', ustaw ić k o or 'm inim um ' inny niż czarny. Jak o ob ie k t 'rodzic' d a czte re ch sk ładnik ów k ie iszk a z tab e i w yb ra iśm y 'm e rge '. M og ib yśm y użyć 'union', a e w te dy w idzie ib yśm y prze św itujący k ształt

29 Cz e k o ada w Gim p'ie Gdz ie ś w s ie ci w idz iałe m cz e k o adę s tw orz oną w program ie Ph otosh op. Pom yś ałe m, że Gim p nie m oże być gors z y i z acz ąłe m pracow ać. O k az ało s ię, iż je s tto s tos unk ow o pros te. K IFER71 - GIM PUJ.INFO se i, m e nu Z aznacze nie - > Z m nie jsz. 5.Następnie z m e nu Z aznacze nie w yb ie rz Z aok rąg e nie i ustaw suw ak na 25%. 6.W ype łnijzaznacze nie b iałym k o ore m i z m e nu Fi try w yb ie rz R ozm ycie - > R ozm ycie Gaussa. Prom ie ń rozm ycia ustaw na Te raz w ype łnijw arstw ę k ostk a k o ore m Prze jdź do m e nu Fi try - > O dw zorow ania - > M apow anie w ypuk łości. W ok nie dia ogow ym m apow ania jak o ob ie k t m apow any ustaw w arstw ę odw zorow anie. Suw ak Głęb ia ustaw na 5, Prze sunięcie X i Y ustaw na - 1, O taczające na Z m e nu Script- fu w yb ie rz O zdob ie nia - > Dodaj fazę, odznacz Pracujna k opii, Grub ość Pow tórz Dodajfazę. Cze k o adk a z w ygraw e row anym te k ste m w yg ąda dużo e pie j, w ięc przystępuj do da sze jpracy. 1.O tw órz now y, prze zroczysty (opcje zaaw ansow ane - > W ype łnie nie : prze źroczystość) ob raz o w ym iarach 120 x 80 pik se i. 2.Dodaj dw ie now e w arstw y i nazw ij je odw zorow anie i k ostk a. 3.Na w arstw ie odw zorow anie z m e nu Z aznacze nie w yb ie rz W szystk o. 4.Z m nie jsz zaznacze nie o 10 pik - 11.Dodaj sw ój te k st, naj e pie j w k o orze b iałym. M oże sz ob rócić w arstw ę z te k ste m o dow o ny k ąt. 12.R ozm yjte k stgauss'e m o prom ie niu Dup ik uj w arstw ę k ostk a je ś i ch ce sz m ie ć dw a napisy na k ostk ach cze k o ady. R ozum ie się sam o prze z się, że m usisz m ie ć te ż drugi te k st. 14.Na w arstw ie k ostk a w yk onaj M apow anie w ypuk łości. Jak o ob ie k t m apow any ustaw iasz sw ój te k st. Najw ygodnie j je st prze dte m zre se tow ać ustaw ie nia fi trów. W ok nie dia ogow ym m apow ania ustaw Typ m apow ania na Sfe ryczny, zaznacz O dw racaj m apow anie w ypuk łości, Głęb ia na 1, O taczające na Drugi te k stodw zorujna k opii w arstw y k ostk a. 16.Te raz ustaw k rycie w arstw te k stu na 5%. W łączając i w yłączając w idok odpow ie dnich w arstw m oże sz zob aczyć sw oje k ostk i. 17.O tw órz now y prze zroczysty ob raz o w ym iarach 720 x 320 pik se i. 18.W łącz Przyciągaj do siatk i i W yśw ie t siatk ę w m e nu W idok. 19.Utw órz dw ie now e w arstw y. 20.Prze jdź do ob razu z k ostk am i. 21.Sk opiuj je dną z k oste k. M e nu Edycja - > Kopiujw idoczne. 22.Prze jdź do now e go ob razu i wk e j na je dną z now ych w arstw. Edycja - > W k e jdo. 23.Podob nie postępuje sz z drugą k ostk ą, z tym, że w k e jasz k ostk ę na drugą w arstw ę. 24.Te raz przytnij ob ie w arstw y z k ostk am i, m e nu W arstw a - > Przytnijw arstw ę. 25.Dup ik uj w arstw y aż otrzym asz po 12 k oste k. 26.Przy pom ocy narzędzia Prze suw anie w arstw i zaznacze ń rozm ie ść k ostk i. 27.Je ś i ch ce sz, zm nie jsz cze k o adę sk a ując ob raz. 28.Z apisz p ik i gotow e. Py tania d oty czące tutoria a proszę k ie row ć na ad re s k ife r71@ o2.p.

30 Ne onow y napis Prz e ds taw iam ne onow y napis z pośw iatą w z orow any na h ttp://s h adow ne s s.com /vie w.ph p?s e ction=tutoria & id=135 Tutoriaprz e z nacz ony je s t d a os ób pocz ątk ujących z apoz nanych je dnak z pods taw am i GIM P'a. NO SS - GIM PUJ.INFO O to e fe k tjak i uzysk am y po prze rob ie niu te go tutoria u: W yk onuje m y napis dużą czcionk ą w k o orze #10 315E np. O range LET U tra- Ligh t o rozm iarze 135px. Czcionk ę m oże m y pob rać na przyk ład z adre su h ttp://w w w.noss.yoyo.p /noss/gim p/ _.rar trzyk rotnie fi tr Fi try R ozm ycie R ozm ycie Gaussa z ustaw ie niam i jak podano w yże j. Dup ik uje m y w arstw ę te k stow ą i zm ie niam y je j k o or te k stu na #1757AE. Te raz dup ik uje m y w arstw ę d a k tóre j zm ie ni iśm y prze d ch w i ą k o or na #1757AE, tak ab y otrzym ać dw ie w arstw y o tym sam ym k o orze w ype łnie nia. W łaśnie uzysk a iśm y nasz pięk ny e fe k t Tw orzym y dw ie now e w arstw y i um ie szczam y je pom iędzy w arstw am i te k stow ym i. Z nie co w ięk szym rozm ycie m : góra:3, środe k :8, dół:15 uzysk am y tak i e fe k t: Niższą w arstw ę pok ryw am y k o ore m #888888, a w yższą #CDCDCD. D a ob u tych w arstw ustaw iam y "tryb " k rycia jak o "R ozjaśnianie ". Pow inniśm y m ie ć tak i uk ład w arstw : Tutajje stdok ładny opis w raz z rozm ie szcze nie m w arstw : Pracę rozpoczynam y od utw orze nia now e go ob razk a o w ym iarach np. 420 x30 0 z czarnym tłe m. K ik am y k o e jno na k ażde j w arstw ie te k stow e j w pa e cie w arstw praw ą m yszą i w yb ie ram y "Dopasujw ym iary w arstw y do ob razu". Dup ik uje m y do ną w arstw ę te k stow ą, prze suw am y na w ie rzch ołe k i już je jnie dotyk am y. Te raz górną w arstw ę te k stow ą (drugą od góry) rozm yw am y Gausse m o prom ie niu 2, środk ow ą 5 a do ną 10, czy i stosuje m y odpow ie dnio

31 Ch e m too- narz ędz ie Ch e m too je s t pros tym i w ygodnym program e m do graficz ne j w iz ua iz acji cz ąs te cz e k ch e m icz nych w 2D. K ARO LKO Z IO Ł "AXIO " Sw e go czasu, gdy m usiałe m narysow ać k i k a w zork ów zw iązk ów ch e m icznych, szuk ałe m dob re go program u do w izua izacji graficzne j cząste cze k. Po prze szuk aniu sie ci i re pozytoriów oprogram ow ania, oraz prze te stow aniu k i ku program ów (m.in. Xdraw ch e m ), m ójw yb ór padłna Ch e m too. Je st to b ardzo dob ry program do rysow ania w zorów dw uw ym iarow ych cząste cze k ch e m icznych. Nie ste ty program nie ofe ruje w izua izacji 3D d a cząste k, aczk o w ie k to w zupe łności nie prze szk adza, a b ow ie m w ięk szość w zorów w ite raturze je st je dnak dw uw ym iarow a. Ch e m tooszcze gó nie dob rze spraw dza się przy k re ow aniu uproszczonych, półstruk tura nych w zorów zw iązk ów organicznych, gdyż za pom ocą k i k u(nastu) ruch ów m yszk i m ożna narysow ać popraw nie zw iąze k. Inte rfe js program u je st prosty i w ygodny, a w szystk ie je go e e m e nty zgrupow ane są na górnym pask u narzędziow ym (patrz ob raze k na następne jstronie ).Na początk u na e ży w yb rać rodzaj inii rysujące j (w iązanie poje dyńcze, podw ójne, potrójne, inia prze ryw ana, prze strze nnie pogrub iona i w ie e innych ), a następnie k ąt m iędzy w iązaniam i (m oż iw e są w ie ok rotności 18, 30, 36, 45 stopni oraz k rzyw e Be zie ra). Gdy zacznie m y rysow ać inię to w punk cie startu pojaw ia się tak ie k ółk o w zaznaczonym i autom atycznie k ątam i, co pozw a a rów no rysow ać. O czyw iście m ożna te ż rysow ać pod dow o nym k ąte m, a e e ste tycznie jje stm ie ć już spre cyzow ane k ąty m iędzy w iąza- d a ch e m ik a niam i. Nie m ów iąc już o cząste czk ach z h yb rysyzacją sp2 (np. e ty e n, b e nze n), gdzie k ąty m iędzy w iązaniam i m uszą m ie ć 120.Pom ocne w rysow aniu sk om p ik ow anych zw iązk ów są iczne szab ony (patrz na następne j stronie ), zaw ie rające głów ne szk ie e ty zw iązk ów organicznych (pie rście nie arom atyczne, uk ład ste roidow y, cuk ry w form ie piranozy, furanozy i rzucie k rze se łk ow ym ). W ie e b ow ie m zw iązk ów organicznych k orzysta z te go sam e go szk ie e tu, zm ie niając ty k o nie k tóre grupy funk cyjne. Tak w ięc nie w ie k a je st różnica m iędzy m orfiną ( e k prze ciw b ó ow y i nark otyk ), h e roiną (tw ardy nark otyk ) i k ode iną (środe k na k asze ). O sob ną k w e stią k tórą na e żało b y om ów ić je stnarzędzie zaznaczania. Po zaznacze niu całe j cząste czk i ub je jczęści (co ob jaw ia się nie b ie sk im k o ore m, zam iaststandardow e go czarne go) m ożna zaznaczony fragm e nt prze nosić, ob racać, odb ijać ustrzanie, k opiow ać oraz usuw ać. Z aznaczony fragm e nt usuw a się k ik ając praw ym przycisk ie m m yszk i. Z je dne j strony to rozw iązanie b ardzo poręczne i szyb k ie. Z drugie j - naraża czasam i na przypadk ow e sk asow anie cze goś prze z przypadk ow e k ik nięcie k aw isze m m yszk i. Na szczęście w program ie znajduje się opcja Cofnij (ch ociaż szcze rze m ów iąc b yłb ym zdziw iony gdyb y je j nie b yło), k tóra potrafi napraw ić naszą przypadk ow ość. O dnośnie sam e go m e ch anizm u zaznaczania to m a on ch arak te r ob szarow y (co znajdzie się w utw orzonym prze z nas prostok ącie to je st zaznaczone ) i m am do nie go sporo zastrze że ń. Czasam i trudno je st zaznaczyć coś pre cyzyjnie, szcze gó nie je s i cząste czk a je st sk om p ik ow ana. Szcze gó nie często zdarza się to d a uproszczonych w zorów struk tura nych, gdzie w iązania w ch odzą na sie b ie b e zpośre dnio, b e z atom ów w w ęzłach. Bardzo często się zdarzało, że nie m ogąc pre cyzyjnie zaznaczyć jak ie goś w iązania zaznaczałe m dw a czy trzy ob ok, po czym usuw ałe m w szystk o i rysow ałe m od now a. Było to dość uciąż iw e. W e dług m nie w program ie b rak uje jak ie goś sk ładne go m e ch anizm u zaznaczania poje dyńczych w iązań. W prow adze nie tak ie go m e ch anizm u b yłob y napraw dę pom ocne. Szcze gó nie, ze ob e cnie w ięk szość w zorów rysuje się je dnak w zapisie uproszczonym, a nie pe łnym, a jak w cze śnie j zauw ażyłe m, m e ch anizm zaznaczania najczęście j w te dy szw ank uje. Bo w Ch e m too u napraw de przyje m nie się rysuje w zory, ty k o zaznaczanie nie k ie dy b yw a m ęczące. Na e ży w spom nie ć że w śród przydatnych opcji ułatw iających rysow anie, w m e nu w idok u oprócz standardow e go Pow ięk sz/pom nie jsz znajduje się tak że opcja ce ntrow ania, oraz siatk a: prostok ątna i rom b ow a. A ponie w aż w śród m oż iw ych do w yb oru inii są te ż strzałk i (z grote m ub półgrote m ) to Ch e m toonadaje się te ż do tw orze nia sch e m atów ide ow ych, np. te ch no ogii produk cji dane go środk a ch e m iczne go czy te ż proce sów re ak cji następczych. Przy ok azji napiszę (b o pote m je szcze zapom nę), że gdy prze suw am y/sk a uje m y część sch e m atu z zaznaczonym i strzałk am i, to k ie ru- W zór H aw orth a d a g uk ozy nary sow any za pom oca Ch e m too ne k /długość strzałe k autom atycznie się dostosow yw uje. M ała rze cz, a cie szy. O prócz rysow ania, drugą w ażnie jszą rze czą w

32 k onstruow aniu w zorów je st pisanie. W program ie Ch e m toonie m a form atow ania pisane go te k stu tak ie go jak b iurow e proce sory te k stu. Z am iast te go posługuje m y się syste m e m k tóry b ym nazw ał "pse udo- ate x- ow y". W szystk ie w ażnie jsze opcje pojaw iają się w dym k u po naje ch aniu k ursoe rm na narzędzie te k stu. I tak : - - inde k s do ny k onstruuje sie za pom ocą _ - - inde k s górny k onstruuje sie za pom ocą ^ - - te k stpogrub iony # - - te k stpisany k ursyw ą - - sym b o e gre ck ie tw orzy się poprze dzając ite rę łacińsk ą sym b o e np. a fa a, gam m a c itd.i tak np. CH 3CO O - na e ży zapisać jak o CH _ 3CO O ^- Szk oda, że form atow ania nie da się prze prow adzać w grupach ob jętych naw iasam i (jaw k ażdym razie nie zna azłe m tak ie go sposob u). Bo tak np. ch cąc napisać trzy ite ry pogrub ione pod rząd na e ży prze d k ażdą w staw ić #. W ażnie jsze opcje ch yb a opisałe m, inne w idać na rysunk u pow yże j.i w k ońcu została je szcze w ażna k w e stia do om ów ie nia, a m ianow icie k w e stia zapisu danych.ch e m too zapisuje p ik i w sw oim w łasnym form acie (co cie k aw e, b e z zde finiow ane go rozsze rze nia), k tóre są w istocie p ik am i te k stow ym i z zapisam k onfiguracji atom ów i w iązań.je dnak tak ie go p ik u nie da się da e jopub ik ow ać. D ate go te ż dane na e ży w ye k sportow ać. Ek sportow ać dane m ożna w następujących form atach : LaTe X, XFig, EPS, X Bitm ap, SVG, M O L, EM F. Je że i używ am y Te X- a do pisania prac to oczyw istym je st w yb ór w yjścia LaTe X- ow e go. Gdy natom iast m uszę opub ik ow ać w zory ch e m iczne w inny sposób, to najpie rw e k sportuje do XBitm ap, a następnie za pom ocą GIM P- a zapisuje p ik jak o.png ub.jpg, co um oż iw ia zob acze nie go w szędzie, jak rów nie ż e w e ntua ną e dycję za pom ocą innych program ów. R e asum ując: Ch e m tooje st prosty w ob słudze ipozw a a na tw orze nie naw e t b ardzo sk om p ik ow anych struk tur ch e m icznych. De ne rw uje nie co k w e stia zaznaczania i k i k a innych nie dorób e r, a e to nie przysłania całościow ych za e t program u. Szk oda ty k o, że program nie pozw a a na zapis e fe k tu pracy w postaci norm a ne go jpg/png/tiff/b m p, ty k o zm usza do pe w nych zab ie gów ok rężnych. Z danie k ończące : k to szuk ałprogram u do w izua izacji 2D zw iązk ów ch e m icznych to go w łaśnie zna azł.strona, dom ow a program u: h ttp://rub y.ch e m ie.uni- fre ib urg.de /~ m artin/ch e m too /

33 Te e fonia inte rne tow a w Linuk s ie Rośnie z ainte re s ow anie w yk orz ys tanie m Inte rne tu do połącz e ń głos ow ych. Na rynk u m oże m y s potk ać dw a rodz aje roz w iąz ań: s prz ętow e bram k i, k os z tow ne, unie z a e żniające nas od k om pute ra, bądź z nacz nie tańs z e - k om pute r w ypos ażony w odpow ie dnie oprogram ow anie. O k az uje s ię, że dz ięk i otw artym i pow s z e ch nie s tos ow anym s tandardom "Linuk s iarz e " nie m us z ą cz uć s ię gors i od innych, co w ięce j, ap ik acje pod Linuk s e m pod w z g ęde m z aaw ans ow ania i funk cji cz ęs to biją na głow ę program y s pod płatnych s ys te m ów. Artyk uł prz e ds taw ia opis dz iałania te e fonii Inte rne tow e j (VoIP), k rótk i prz e g ąd k rajow ych ope ratorów a tak że - a m oże prz e de w s z ys tk im - z as tos ow anie Linuk s a w naw iąz yw aniu połącz e ń te e fonicz nych prz e z Sie ć. Jak działa VoIP Nie w ątp iw ą za e tą VoIP je st ce na połącze ń: znacznie niższa niż w przypadk u te e fonu k om órk ow e go czy stacjonarne go. Je dnak b o ączk ą te go typu połącze ń b yła i nadaje st jak ość transm isji (spe cja iści uw ażają, że M ACIEJ RUTECK I (UNIXY.PL) R y sune k 1 to je st głów ny czynnik b ok ujący ich rozw ój). Z punk tu w idze nia k ie ntów w arto w spom nie ć, że SIP (Se ssion Initiation Protoco ) je st otw artym standarde m, nie zw iązanym z żadnym produce nte m. W odróżnie niu od innych

34 rozw iązań ce ch uje się zde ce ntra izow aną sie cią połącze ń, gdzie ope rator je dynie zajm uje sięprze ch ow yw anie m inform acji o k ie ntach, na iczanie m opłat oraz ofe row anie m usług dodatk ow ych (fak s, poczta głosow a itp.). Budow a sie ci je st prosta. Jak o że całość w yk orzystuje Inte rne t, zate m on je st łącznik ie m pom iędzy k ie ntam i a ope ratore m (patrz: rys. 1 na poprze dnie j stronie ). K ie ntam i m ogą b yć: zw yk ły te e fon (2) podłączony prze z b ram k ę ub route r z ob sługą VoIP (3) oraz k om pute r (1) z zainsta ow anym oprogram ow anie m do rozm ów te e fonicznych (ang. softph one ). O pe rator, rów nie ż k orzystający z Sie ci, m usi posiadać se rw e r proxy oraz re je strator (k tóre om ów ię k o e jno). R e je strator jak sam a nazw a w sk azuje zb ie ra i prze ch ow uje inform acje o użytk ow nik ach. Dzięk i nie m u m oże m y uzysk ać nie pow tarza ny num e r (nazw ę użytk ow nik a) w sie ci, nie zb ędne podczas naw iązyw ania połącze ń z użytk ow nik am i (odnajdyw anie k ie ntów w Inte rne cie ). SIP proxy (pośre dnik ) prze k azuje połącze nia te e foniczne pom iędzy użytk ow nik am i oraz innym i se rw e ram i (m oże b yć ich w ięce j). Co praw da nie je st nie zb ędny, je dnak je ś i k tok o w ie k nie posiada pub iczne go adre su inte rne tow e go (k ie nt w sie ci ok a ne j) m ógłb y m ie ć prob e m z re a izacją rozm ow y. Proxy pozw a a w m om e ncie dzw onie nia na usta e nie prze z jak ie w ęzły m ają b yć prze syłane dane. Innym zadanie m proxy je st um oż iw ie nie połącze ń z sie cią pub iczną PSTN (poprze z b ram ę gate w ay). O pe rator poprze z narzuce nie k onie czności używ ania proxy m a m oż iw ość prow adze nia re je strów b i ingow ych i na iczania opłaty. O pe rator W łas ny num e r T e nofon 6,10/m ie s iąc w icz one w 0,09 ce nę num e ru 0,61 e as ycall 5,00 0,39 Abonam e nt be z M inuta poł. M inuta poł. na s tacjonarne na k om órk ow e opłat0,08 K rótk i prze g ąd ope ratorów VoIP w Po s ce T e nofon ope rator zw iązany z k om unik atore m T e n, dzięk i cze m u je st je dnym z b ardzie j rozpoznaw anych. Strona dom ow a: h ttp://t e nofon.p / e asycall re k am uje się jak o najw ięk szy ope rator w Po sce. Strona dom ow a: h ttp://w w w.e asyca.p / IPFO N Strona dom ow a: h ttp://ipfon.p / ifo N Strona dom ow a: h ttp://ifon.p / Actio je dyny ope rator, k tóry w żade n sposób nie pob ie ra opłat za posiadanie pub iczne go num e ru te e fonu. Strona dom ow a: h ttp://actio.p / Ce nnik znajduje się w tab e i 1 (ce ny PLN b rutto). Pod w zg ęde m ce n najcie k aw ie j prze dstaw ia się e asycall, je dnak ty k o Actio daje pub iczny num e r te e fonu b e z jak ich k o w ie k opłat, co w ięce j, num e r te n nie prze pada, gdy go nie używ am y prze z dłuższy czas. Z te go pow odu da sze rozw ażania b ędą dotyczyły te go ope ratora. Użytk ow nicy m ogą b e zpłatnie i b e z żadne go prob e m u zare je strow ać się na stronie actio.pi uzysk ać w łasny num e r te e fonu. Nie b agate ną za e tą je st to, że Actio na sw oje j stronie udostępnia ap ik acje d a syste m u Linux (!). A jak o że prom uje m y norm a ne syste m y... ( :- ) ) K onfigu ru je m y s ys te m opłat10,00 IPFO N be z ifo N 1,00/m ie s iąc brak Actio be z opłatbe z 0,09 0,68 danych 0,09 0,40 opłat0,09 0,70 Da sze rozw ażania dotyczą k onfiguracji dw óch popu arnych program ów do te e fonii inte rne tow e j: Tw ink e (środow isk o KDE) oraz Ek iga (Gnom e ). Tw ink e : je de n z najb ardzie j zaaw ansow anych program ów VoIP pod Linuk sa. Posiada funk cje w strzym yw ania i zaw ie szania rozm ow y, prze nie sie nie i odrzuce nie połącze nia, ob sługę dw óch inii, k onfe re ncje, w sparcie d a NAT, szyfrow anie. W yk orzystuje b ib iote k i Qt. Strona dom ow a: h ttp://w w w.tw ink e ph one.com / Ek iga: znana w cze śnie j jak o Gnom e M e e ting, ob sługuje zarów no standard SIP jak i H.323 (pie rw sza ap i-

35 k acja O pe n Source, ob sługująca ob ydw a standardy) dzięk i cze m u m ożna dok onyw ać tak że połącze ń vide o (w tym k onfe re ncje ). W yk orzystuje b ib iote k i Gtk + (2.x). Strona dom ow a: h ttp://w w w.e k iga.org/ W zak adce SIP se rve r (rys. 3): zaznaczone Use outb ound proxy O utb ound proxy: sip.actio.p R e gistar: /udp, /udp - m im o, że ope ratorzy m ów ią o k i k u z nich. Gdy ze tk nie m y się ze zjaw isk ie m, że ty k o m y m oże m y dzw onić, a do nas połącze nia nie przych odzą, to na 9 9 % prob em e ży po stronie fire w a a/nat. Innym prob e m e m, gdy dzw onim y w e w nątrz te j sam e j Z ak ładam, że czyte nik m a założone k onto o następujących param e trach Num e r te e fonu: H asło: jasio_ w e drow nicze k Co w pisuje m y w opcjach program u: Tw ink e: M e nu- > Edit- > Use r profi e (rys. 2): Z ak ładk a Use r: Use r nam e : (czy i nasz num e r te e fonu) Dom an: sip.actio.p SIP auth e ntication: Nam e : Passw ord: jasio_ w e drow nicze k R y sune k 2 R y sune k 5 M e nu - > Syste m Se ttings - > Audio (rys. 4) na e ży w yb rać urządze nie dźw ięk ow e O SS b adz ALSA. W przypadk u w yb rania syste m u ALSA pow inno b yć to urządze nie inne niż "de fau t". sie ci, je st dob ór k ode k ów m ow y, za e cam uak tyw nie nie w szystk ich m oż iw ych (m e nu - > Edit - > Use r profi e -> R TP Audio) (rys. 5). W przypadk u NAT m ożna uak tyw nić opcję STUN, pozw a ającą na połącze nia przy b rak u prze k ie row ań (m e nu - > Edit- > Use r profi e - > NAT - rys. 6): stun: stun.fw dne t.ne t( ub ) R y sune k 4 R y sune k 6 W przypadk u, gdy je ste śm y za NATe m, rozw iązanie m je st prze k ie row anie (a przynajm nie j otw arcie ) portów na route rze. Z w łasne go dośw iadcze nia w ie m, że w arto zw rócić uw agę na porty: /udp, /udp, Inny (z Ek igi): stun.e k iga.ne t A e naw e t w przypadk u b rak u prze k ie row ań na route rze porty m uszą b yć otw arte. Gdy k toś m a prze - R y sune k 3

36 R y sune k 10 R y sune k 7 k ie row anie, to pow yższa zak ładk a pow inna w yg ądać podob nie jak na rysunk u 7 (adre s m rute ck i.m yftp.org na e ży zam ie nić na sw ój). Te raz m oże m y k ogoś poprosić, ab y do nas zadzw onił, ch w i k ę to potrw a. Po ode b raniu, je ś i m am y szczęście, pow inniśm y zob aczyć num e r dzw oniące go (a e w notacji: sip:num e r@ ip_ se rw e ra_ ope ratora). Po ode b raniu m oże m y prow adzić norm a ną rozm ow ę. se rw e ra STUN (rys. 11): R y sune k 8 Po zatw ie rdze niu, zaznaczam y k rzyżyk ie m przy k o um nie "A"ab y k onto b yło ak tyw ne (rys. 9 ) Te raz M e nu - > Edycja - > Ustaw ie nia. Ek iga R y sune k 11 Konfiguracja Ek igi prze b ie ga podob nie, różnica (na p us) to tak a, że posiada de te k cję połącze ń prze z NAT, co ułatw ia ob sługę prze z m nie j dośw iadczonych użytk ow nik ów. Sam inte rfe js b ardzie j przypom ina zw yk ły te e fon niż je stto w przypadk u Tw ink e. Konfiguracja M e nu- > Edycja- > Konta- > Dodaj(rys. 8) Nazw a k onta: Actio R e je strator: Użytk ow nik : H asło: jasio_ w e drow nicze k Logow anie uw ie rzyte niające : Dzie dzina/dom e na: sip.actio.p O granicze nie czasow e re je stracji: Link i: O te e fonii inte rne tow e j: h ttp://p.w ik ipe dia.org/w ik i/se ssion_ Initiation_ Protoco h ttp://p.w ik ipe dia.org/w ik i/voip h ttp://p.w ik ipe dia.org/w ik i/pstn R y sune k 9 Protok oły - > Ustaw ie nia SIP (rys. 10 ): W ych odzący pośre dnik sie ciow y SIP: sip.actio.p W przypadk u NAT postępuje m y podob nie : w se k cji Ustaw ie nia sie ci - d a Natna e ży w yb rać Prze k ształce nia adre sów IP, d a STUN w yb rać odpow ie dnią opcję i adre s Tw ink e: h ttp://w w w.tw ink e ph one.com / Ek iga: h ttp://w w w.e k iga.org/ As te ris k - ce ntra a VoIP: h ttp://w w w.aste risk.org/

37 Po pros tu Jabbe r Cz ęść 1 - w prow adz e nie, ins ta acja, uruch om ie nie uzasadnioną prośb ę czyte nik ów. Z apraszam do dysk usji na forum, zach ęcam do tw órcze go m yś e nia nad rozw ijanie m nasze go k om unik atora, życzę duże j satysfak cji z prac nad b udow ą k om unik atora. Do dzie ła! Z ałoże nia, s przęt, oprogram ow anie i za e żności M ój w arsztat stanow i środow isk o dw óch m aszyn w irtua nych insta ow anych w ob ręb ie se rw e ra VM w are. Na je dne j o nazw ie jab b e r@ draśw iat k om unik atorów roz k w itł. Użytk ow - a tak że innych sie ci tak ich jak GaduGadu czy ICQ. Ch ciałb ym zach ęcić czyte nik ów do uruch o- gonia.p znajduje się oprogram ow anie Jab b e rd2 nik k om pute ra, k tóry nie używ ał nigdy m ie nia te go oprogram ow ania. M am nadzie ję do- oraz se rw e r DNS. M aszyna ta została naeżycie Sk ype cz y GaduGadu na e ży do rz ad- k onać te go poprze z napisanie se rii artyk ułów ok rojona z oprogram ow ania, stosow nie do funk cji w prow adzających do św iata IM (Instant M e ssaging) k ości. Ins tant M e s s aging z na az ł z a- - natych m iastow e j k om unik acji te k stow e j, oparte j jak ą b ędzie pe łnić (se rw e r). Na drugie j m aszynie jab b e rc ie nt@ dragonia.p zainsta ow any je st te n s tos ow anie z arów no w dom u jak o protok ółxm PP (e Xte nsib e M e ssaging and Pre se n- sam syste m w pe łne j w e rsji w raz ze środow isk ie m ). ok ie nk ow ym. Druga m aszyna b ędzie pe łniła ro ę i w s ie ciach k orporacyjnych, a je go poz y- ce ProtZoco ajm ę się prostą insta acją i k onfiguracją se r- k ie nta m oje j w irtua ne j sie ci a najw ażnie jszym cja w z as tos ow aniach bus ine s s ow ych w e ra, następnie prze dstaw ię b ardzie j zaaw ansow ane oprogram ow anie m instaow anym na nie jb ędą k ie nje s tnie podw aża na. Jak na t e innych po- m ożiw ości k onfiguracyjne oraz te zw iązane z b e z- ty sie ci jab b e r. O program ow anie DNS zostało zainpie cze ństw e m. Kie dy już nasz se rw e r b ędzie ofe a ow ane i sk onfigurow ane tak, ab y zape w nić pu arnych k om unik atorów w ypada Jab- row ał m ożiw ość b e zpie czne j k om unik acji, pok ażę st popraw ne działanie usłudze i zach ow ać tak ą ogik ę be r? Prz e k onajm y s ię s am i ins ta ując jak oddać w ręce stae rosnące j iczb y użytk ow nik ów funk cjonow ania, jak a istnie je w sie ci inte rne t. Każdy nasze go se rw e ra m oż iw ość k om unik ow ania się z in- k to m a do dyspozycji k om pute r oraz łącze inte rne i k onfigurując s e rw e r IM Jabbe rd2. nym i sie ciam i. O b uduje m y nasz se rw e r w proste tow e ze stałym, pub icznym adre se m IP ob ędzie się a m oże naw e t b ardzie j sk om p ik ow ane sk rypty PH P b e z se rw e ra DNS. Se rw e r Jab b e rd2 k onfiguruje m y dające m oż iw ość ob sługiw ania se rw e ra za pom ocą d a dom e ny dragonia.p a przyk ładow y jid to RAFAŁ DO M ERACK I graficzne go inte rfe jsu. Na k onie c (m am nadzie ję po- use r@ dragonia.p. Z ape w ni nam to je dno ite naze w e k troniczjab b e r, czy trze b a prze dstaw iać?nie sądzę.je - dołać w yzw aniu) ch ciałb ym zw ie ńczyć ciężk ą pracę nictw o w połącze niu z adre sam i poczty e proje k te m w droże nia k orporacyjne go ne j. ś i je ste ś cie k aw y czym je st Jab b e r to odsyłam do za- prostym k om unik atora. Te i w ie e innych inform acji zakw e stią nie b e z znacze nia je st w ydajność w artych w inte rne cie icznych opisów. Po e cam k o sprzętu. W tym m ie jscu cze k a nas nie spodziank a. inform acje zaw arte w W ik ipe dii1 oraz na stronie do- m ie rzam opisać w tak prosty sposób, jak ty iw e. Jab b e r to b ardzo e k k a usługa w ięc nie prze w iduję m ow e j JSF (Jab b e r Softw are Foundation)2 dostęp- b ędzie to m oż Każdy art yk uł pow inie n zak ończyć się działa- tutaj w ie k ie go zapotrze b ow ania na zasob y. Z w yk ły ne j rów nie ż w język u po sk im 3. Nie b ędę w ym ie niał uczam k om p ik acji, k tóre k om pute r k asy PC pow inie n w ystarczyć. Je ś i p anupozytyw nych i ne gatyw nych ce ch te go jącą k onfiguracją. Nie w yk m ogą sk ł onić nas do m igracj i, do inne j dyst ryb ucji Li- je m y w droże nie, to i tak z pe w nością prze prow adzi"k om unik atora" ani porów nyw ał go z innym i. Istotub zupe łnie inne j p atform y syste m ow e j, na m y proje k t pi otażow y zapoznający użytk ow nik ów ne je st to, że je st to te ch no ogia pow stała w duch u nuk sa z usługą. W tak im przypadk u nie użyje m y k om pute w o ne go oprogram ow ania. Dzięk i te m u k ażdy m oże przyk ład *BSD. Po k ażde j pub ik acji k o e jne go artyk ułu gotów ra o m ocy w ięk sze j niż ta k tórą ofe ruje prze ciętny uruch om ić w łasny se rw e r i cie szyć się m oż iw ością j e st e m zm odyfik ow ać got ow y już p an artyk ułów na PC'e t. Je ś i dysponuje m y m oż iw ościam i to w arto k om unik acji z innym i użytk ow nik am i sie ci Jab b e r

38 11.0. Grupy oprogram ow ania na se rw e rze dob rałe m następująco: [A], [AP], [L], [N]. Dodatk ow o insta uje m y następujące pak ie ty: pe r i486-3.tgz z grupy [D] O czyw iście w ciąż m ożna szuk ać oprogram ow ania, k tóre na e żałob y odinsta ow ać z uw agi na zagroże nie jak ie m oże stanow ić ub po prostu d ate go b y zaoszczędzić i ość m ie jsca na dysk u m aszyny. Spośród b ogate jofe rty se rw e rów Jab b e r (e jab b e rd, jab b e rd, jab b e rd2, W PJab b e r) w yb rałe m je de n, jab b e rd2. Przyczyna w yb oru je st b ardzo prosta. M oja przygoda z sie cią jab b e r zaczęła się od jab b e rd i w ciąż trw a ty e, że już z w e rsją drugą te go sam e go oprogram ow ania. O program ow anie jab b e rd2 zostało zupe łnie prze pisane. Autorzy ch w a ą się sk a ow a nością oraz zgodnością z rozsze rze niam i protok ołu XM PP opisane go w dok um e ncie R FC Na potrze b y b udow y pak ie tu założyłe m, że nasz se rw e r b ędzie ob sługiw ał szyfrow anie połącze ń oraz w yk orzystyw ał do prze ch ow yw ania danych autoryzacyjnych, re je stracyjnych oraz danych użytk ow nik ów b azę M ysql. Konfiguracja se rw e ra z ob sługą połącze ń SSLnie je st p anow ana na tym e tapie k onfiguracji a e w arto pom yś e ć o tym już te raz. Je dnym słow e m w tym artyk u e uruch om im y najprostszą k onfigurację se rw e ra a w następnych częściach b ędzie m y dodaw ać k o e jne e e m e nty. Jak b u dow any b yłpak ie t?ins ta acja Źródła pob rałe m ze strony dom ow e j proje k tu4. Z godnie z założe niam i oprogram ow anie m a w k om pi ow aną ob sługę O pe nssloraz M ysql. Przyda się rów nie ż opcja uruch om ie nia w tryb ie de b ugow ania. O k re ś iłe m położe nie p ik ów w struk turze za pom ocą param e trów w yw ołania sk ryptu configure. Konfigurację źróde ł na potrze b y tw orze nia pak ie tu b inarne go w yk onałe m następującym po e ce nie m : root@pakietownia:/usr/oca/src/jabberd-2.0s11#./configure -- prefix=/usr --sysconfdir=/etc - ocastatedir=/var/run --enabe-ss -enabe-mysq --enabe-debug W oficja ne j dok um e ntacji opcja w łączająca de b ugow anie nie je stza e cana d a środow isk produk cyjnych.w yłącze nie je jw iąże się z ponow ną k om pi acją źróde ł i b udow ą pak ie tu. M am nadzie ję, że nie zapom nę stw orzyć i zainsta ow ać popraw ne go pak ie tu k ie dy przyjdzie stosow na ch w i a. Pak ie t zb udow any został za pom ocą ch e ck insta i je st dostępny na re dak cyjnym se rw e rze 5. Insta ację pak ie tu prze prow adzam y na naszym se rw e rze po e ce nie m : root@jabber:~# instapkg jabberd2.0s11-i386-1.tgz Sk rypt poinsta acyjny w yk onuje następujące k om e ndy: groupadd jabber useradd -g jabber -s /bin/sh -d /home/jabber -m jabber mkdir -p /var/run/jabberd/pid chown -R jabber:jabber /var/run/jabberd/pid chown -R root:jabber /etc/jabberd/* chmod -R 640 /etc/jabberd/* K onfigu racja b azy danych Z ak ładam, że zainsta ow any je st now y syste m ope racyjny i przystępuje m y do pie rw sze go uruch om ie nia se rw e ra M ysql. W tak im przypadk u zaraz po pie rw szym uruch om ie niu m usim y ustaw ić h asło adm inistratora root b azy danych. O pe racje utw orze nia p ik ów b az danych, uruch om ie nia b azy oraz nadania h asła użytk ow nik ow i root w yk onam y następującym i po e ce niam i: root@jabber:~# mysq_insta_db user=mysq root@jabber:~# chmod 755 /etc/rc.d/rc.mysqd root@jabber:~# /etc/rc.d/rc.mysqd start root@jabber:~# /usr/bin/mysqadmin u root password 'twoje_haso_root' Je ś i natrafim y na prob e m y z uruch om ie nie m se rw e ra M ysql pow inniśm y szuk ać pom ocy w ogu ge ne row anym prze z se rw e r b az danych : root@jabber:/var/ib/mysq# cat jabber.err Te raz sk onfiguruje m y b azę tak, ab y spe łniała ocze k iw ania se rw e ra jab b e rd2. W k ata ogu /usr/doc/jab b e rd/db - se tup znajdują się p ik i te k stow e d a różnych se rw e rów b az danych. Nas inte re suje p ik db - se tup.m ysq. W tym p ik u zde finiow ana je st cała struk tura b azy danych jak a je st nie zb ędna do działania se rw e ra jab b e rd2. Je st on b ardzo przydatny w proce sie k onfiguracji: root@jabber:~# cd /usr/doc/jabberd/dbsetup root@jabber:/usr/doc/jabberd/dbsetup# mysq -u root -p Enter password: twoje_haso_root mysq> \. db-setup.mysq M am y już b azę danych, w k tóre j b ędą prze ch ow yw ane dane autoryzacyjne, inform acje o użytk ow nik ach, roste ry i w ie e innych. Je ś i ze ch cie ib yśm y zm ie nić nazw ę te j b azy, to na e ży prze d utw orze nie m je j w ye dytow ać p ik db se tup.m ysq, odna e źć inię CR EATE DATABASE jab b e rd2; i ciąg jab b e rd2 zam ie nić na odpow iadający naszym ocze k iw aniom. O czyw iście trze b a stosow ać re guły naze w nicze ob ow iązujące w M ysql. Trze b a rów nie ż pam iętać o uw zg ędnie niu te j zm iany podczas da sze j k onfiguracji se rw e ra jab b e row e go. Na k onie c m usim y je szcze nadać h asło odpow ie dnie m u użytk ow nik ow i na k tóre go praw ach se rw e r jab b e r b ędzie łączyłsię z b azą: root@jabber:/etc/jabberd# mysq u root -p

39 Enter password: twoje_haso_root mysq> GRANT seect,insert,deete,update ON jabberd2.* -> to IDENTIFIED by 'secret'; Nadane h asło je st h asłe m dom yś nym i zajm ie m y się je go zm ianą w części pośw ięcone j b e zpie cze ństw u. K onfigu racja jab b e rd2 Konfiguracja se rw e ra jab b e r nie je st sk om p ik ow ana. W szystk ie p ik i k onfiguracyjne znajdują się w k ata ogu /e tc/jab b e rd. Nie b ędzie m y zagłęb iać się w se ns istnie nia k ażde go p ik u *.xm. Naszym ce em je sturuch om ie nie usługi. Te ore tycznie pow inniśm y ustaw ić pe łną nazw ę h osta w raz z nazw ą dom e ny czy i FQDN. Na nasze potrze b y w yk onam y k onfigurację ty k o d a dom e ny. Dok onuje m y te go k o e jno w p ik ach sm.xm (Listing 1) oraz c2s.xm (Listing 2). Te s t Je że i w yłączy iśm y se rw e r M ysqlto m usim y go uruch om ić: root@jabber:~# /etc/rc.d/rc.mysqd start Se rw e r uruch am iam y na praw ach użytk ow nik a jab b e r: root@jabber:~# su jabber jabber@jabber:/root$ jabberd -D Pow inno pojaw ić się dużo k om unik atów. Sam fak t, że se rw e r uruch om iłsię je stw ystarczającym dow ode m na popraw ność je go k onfiguracji. Podana opcja - D spow oduje, że na k ońcu uruch om ie nia nie otrzym am y w ie rsza po e ce ń. W te n sposób m oże m y ob se rw ow ać co się dzie je z oprogram ow anie m podczas pracy. Pora uruch om ić m aszynę z k ie nte m sie ci jab b e r. W KDE dostarczonym w raz ze S ack w are m am y do dyspozycji k ie nta Kope te. W yb ie ram y: Km e nu - Listing 1: sm.xm <!-- Session manager configuration --> <sm> <!-- Our ID on the network. Users wi have this as the domain part of their JID. If you want your server to be accessibe from other Jabber servers, this ID must be resovabe by DNS.s (defaut: ocahost) --> <id>dragonia.p</id> > Inte rne t- > Kope te (Kom unik ator inte rne tow y). gonia.p. Se rw e r nie pozw o ił m i na to. NaJe go k onfiguracja je st łatw a, w ięc nie b ędę e ży zdaw ać s ob ie s praw ę ze zw iązk u w daw ałsię w szcze góły. W ażne je st, ab y podczas zapom iędzy nazw ą dom e ny w nazw ach zak ładak ładania k onta k ie nte m, w po u Ide ntyfik ator Jab nych k ont a k onfigu racją. M ożna pow ie dzie ć, b e ra w pisać nazw ę JID w pe łne j postaci że m im o popraw ne j k onfigu racji use r@ dragonia.p. oprogram ow ania, s e rw e r nie ze zw a ałna ob UW AGA!!! s łu gę dom e ny inne j niż s k onfigu row ana, naprze z nie u w agę prób ow ałe m założyć w e t je ś i adre s y IP d a ob ydw u dom e n s ą k onto z JID w pos taci tak ie j jak podałe m po- tak ie s am e. w yże j. Nie zw róciłe m u w agi, że s e rw e r Bardzie j dośw iadcze ni u żytk ow nicy m iałe m s k onfigu row any (w pis y w s m.xm m ogą pow iązać tak ie zach ow anie z zach ow aoraz c2s.xm ) d a FQD N czy i jab b e r.dra- nie m s e rw e rów STM P. Cóż za zb ie g ok o icz Listing 2: c2s.xm <!-- Loca network configuration --> <oca> <!-- Who we identify ourseves as. This shoud correspond to the ID (host) that the session manager thinks it is. You can specify more than one to support virtua hosts, as ong as you have additiona session manager instances on the network to hande those hosts. The ream attribute specifies the auth/reg or SASL authentication ream for the host. If the attribute is not specified, the ream wi be seected by the SASL mechanism, or wi be the same as the ID itsef. Be aware that users are assigned to a ream, not a host, so two hosts in the same ream wi have the same users. If no ream is specified, it wi be set to be the same as the ID. --> <id>dragonia.p</id>

40 ności?jid w pos taci te j s am e j co adre s e -m ai, s ztyw na k onfigu racja d a dane j dom e ny. M oż iw ość k onfigu racji jab b e ra do ob s łu gi dom e n w irtu a nych rów nie ż nie pozos taw ia złu dze ń. Aż s ię pros i ab y te u s łu gi b yły zinte grow ane. W te j ch w i i pow inniśm y dysponow ać działającym se rw e re m oraz pie rw szym założonym k onte m. Na k onso i, na k tóre j m am y uruch om iony jab b e rd z de b ugow anie m ciąg e b ędą pok azyw ać się jak ie ś w pisy i b ędzie ich b ardzo dużo. W e dług m nie w szystk ie te inform acje są dość nie czyte ne i je ste m gotów potrak tow ać to za w adę te go oprogram ow ania. Uru ch om ie nie W te j ch w i i nie pozostaje nam nic inne go, jak dopie ścić k onfigurację m aszyny o autom atyczne uruch am ianie usługi jab b e r. W pak ie cie ze źródłam i oprogram ow ania nie zna azłe m sk ryptu startow e go d a S ack w are w ięc napisałe m go sam. Je ś i uznasz, że trze b a w nim coś popraw ić to zapraszam do w spółpracy. Sk rypt rc.jab b e rd znajduje się w /usr/doc/jab b e rd i pow inie n zostać sk opiow any do /e tc/rc.d/ oraz pow inno m u się nadać praw a w yk onyw a ności: root@jabber:~# chmod 755 /etc/rc.d/rc.jabberd oraz w staw ić następujące w pisy na k ońcu sk ryptu rc. oca : # Start the Jabberd2 server. if [ -x /etc/rc.d/rc.jabberd ]; then. /etc/rc.d/rc.jabberd start fi oraz rc.6. za se k cją # Sh utdow n PCM CIA de vice s: # Shut down the Jabberd2 server: if [ -x /etc/rc.d/rc.jabberd ] ; then. /etc/rc.d/rc.jabberd stop fi Po re starcie se rw e ra, jab b e r sam b ędzie się uruch am iał i zam yk ał podczas zatrzym yw ania syste m u. Pods u m ow anie Z ak ończy iśm y pie rw szy e tap tw orze nia w łasne jsie ci jab b e r. M am y działający se rw e r, k tóry sk ładuje dane w b azie M ysql. Potrafim y zak ładać k onta za pom ocą k ie nta Kope te. M oże m y zak ładać k o e jne k onta i ofe row ać te stow e k onta znajom ym. Je ś i m am y znajom ych używ ających już jak ie goś se rw e ra jab b e r to m oże m y prze te stow ać k om unik ację m ie dzyse rw e row ą dw óch se rw e rów poprze z dodanie k o e gi do isty k ontak tów (roste r) oraz prób ę rozm ow y. Je ś i się uda to k om unik acja s2s działa. W następne j części przyjrzym y się b iże j b e zpie cze ństw u se rw e ra i usługi. W s ie ci... 1 h ttp://p.w ik ipe dia.org/ 2 h ttp://w w w.jab b e r.org/ 3 h ttp://w w w.jab b e rp.org/ 4 h ttp://jab b e rd.jab b e rstudio.org/ 5 h ttp://dragonia.rdne t.w aw.p /re pos/sdf

41 W łas ny 's ca ing_ gove rnor' M ICH AŁ RZ EPK A O co ch odzi? O sob y posiadające proce sory z ob sługą tak ich te ch no ogii jak Spe e dste p czy Coo 'n'quie t, ob niżających i podw yższających m nożnik proce sora w za e żności od ob ciąże nia, są zm uszone k orzystać z przygotow anych w cze śnie justaw ie ń te jte ch no ogii, zw anych 'sca ing gove rnoram i'. W yb ór odpow ie dnie go 'zarządcy' w nie k tórych przypadk ach m oże w ydłużyć czas życia b ate rii w aptopie o m inut. D om yś ne u s taw ie nia m oże w ys tarczą? Z ak ładam, że tw ój syste m je st już sk onfigurow any na ty e, że te ch no ogie te są już w łączone i działają praw idłow o. Ponadto, je ś i już k orzystasz z tak ich narzędzi jak 'cpudyn', to nie w ie e now e go tutajzysk asz. Dom yś ne gove rnory, jak ie syste m proponuje, to m.in. 'pow e rsave ', 'onde m and' i 'conse rvative '. Pow e rsave b ędzie ob niżałczęstot iw ość proce sora nie za e żnie od ob ciąże nia, ab y zm ak sym a izow ać żyw ot b ate rii i zm inim a izow ać e m isję cie p ną. 'O nde m and' b ędzie utrzym yw ał prędk ość na poziom ie nisk im, a e szyb k o ją podb ije, k ie dy ob ciąże nie sięgnie 80 %.Je stto ch yb a najpopu arnie jszy zarządca. Je ś i m asz je dnak jak ie ś b ardzie j nie typow e w ym agania co do pracy m odułu, a b o po prostu ch ce sz się nim pob aw ić, to przygotujźródła jądra, jak iś e dytor, prze jdź na k onto roota i czytajda e j. Je ś i je dnak nie w ys tarczą... To, co opisałe m niże j, działa d a m nie, w m oje j k onfiguracji.nie m ogę zagw arantow ać, że zadziała na pe w no i u cie b ie, że ob ędzie się b e z prob e m ów i b e z spopie e nia tw e jw arte jtysiące złotych m aszyny. Je ś i je dnak czuje sz się na siłach, a naj e pie j m asz już za sob ą przynajm nie j je dną re k om pi ację jądra, to zacznij od zrob ie nia k opii zapasow ych dw óch k uczow ych tu p ik ów : '/usr/src/ (w e rsja jądra tw e go syste m u) /drive rs/cpufre q /cpufre q _ onde m and.c' '/ ib /m odu e s/ (w e rsja jądra tw e go syste m u) /k e rne /drive rs/cpufre q /cpufre q _ onde m and.k o' Te raz prze jdź do k ata ogu '/usr/src/(w e rsja jądra tw e go syste m u)/drive rs/cpufre q '. Z najdują się tu k ody źródłow e w spom nianych w cze śnie j zarządców. O tw órz do e dycji p ik cpufre q _ onde m and.c. W ok o icach inii 35- te j znajdują się de finicję stałych : #define DEF_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (80) #define MIN_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (11) #define MAX_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (100) Są to progi, pow yże jk tórych proce sor 'w sk oczy' na sw ą nom ina ną prędk ość.jak w idaćw pie rw sze jstałe j, standardow o je st to śre dnio 80 % zużycia. Je ś i na przyk ład ch ce sz stw orzyć b ardzo czułe go gove rnora, k tóry b ędzie podw yższał ze gar już przy prze suw aniu ok ie ne k po e k ranie, po prostu zm ie ń w artości w sposób następujący: #define DEF_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (20) #define MIN_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (15) #define MAX_FREQUENCY_UP_THRESHOLD (100) Następnie prze jdź do k ata ogu '/usr/src/(w e rsja jądra)' i zb udujm oduły pisząc: make modues Now y m oduł pow inie n zna e źć się po k om pi acji tu: 'drive rs/cpufre q /cpufre q _ onde m and.k o'. Te raz w ystarczy w rzucić go do k ata ogu ''/ ib /m odu e s/ (w e rsja jądra tw e go syste m u) /k e rne /drive rs/cpufre q /' na m ie jsce stare go m odułu 'cpufre q _ onde m and.k o'. W ana ogiczny sposób m oże sz stw orzyć zarządcę, k tóry prze łączy ze gar w yłącznie przy sporym zużyciu np. podczas grania. W ystarczy zm ie nić pie rw szą w artość na (9 9 ). Te raz m oże sz prze ładow ać m oduły ub zre startow ać k om pute r, i spraw dzić działanie now e go zarządcy. W razie prob e m ów zaw sze m oże sz przyw rócić zach ow any w cze śnie jm oduł.

42 O dtw arz anie utraconych danych Z ESPÓŁ O PENSUSE.W IK IDO T.CO M Pom im o spraw nie działające go syste m u czase m je dnak zdarzają się prob e m y. Je dnym z nich je st utrata danych na dysk u. Dośw iadcze nie w sk azuje naw e t, że te go rodzaju sytuacja zdarzy się na pe w no, pytanie ty k o k ie dy. Brak danych arch iw a nych nie je st je dnak rów noznaczny z k onie cznością re zygnacji z te go co w ypracow a iśm y. W w ięk szości przypadk ów dane da się odtw orzyć. UW AGA! Poniże j opisanych działań nie m ożna stosow ać do partycji /.Je że i to ona poddaw ana je stodtw arzaniu na e ży to zrob ić z syste m u ze w nętrzne go np. uruch am iając k om pute r z syste m e m ive cd. O znacze nie w iniach po e ce ń # oznacza, że dane po e ce nie w yk onać na e ży jak o root. O dm otow anie u s zk odzone j/s k as ow ane jpartycji Pie rw szym k rok ie m jak i na e ży zrob ić to och łonąć i ode tch nąć, co znacznie ułatw ia rozpoczęcie ak cji ratunk ow e j. Po tym m ożna rozpocząć część w łaściw ą. O dm ontow anie uszk odzone j b ądź sk asow ane j partycji zab e zpie czy ją prze d nadpisanie m danych. W Yast2 => Syste m => Partycjonow anie m oże m y uzysk ać inform ację, k tórą partycję na e ży odm ontow ać. Kie dy m am y już inform ację co na e ży zab e zpie czyć w ydaje m y po e ce nie : # umount /dev/hdb6 Gdzie oczyw iście h db 6 zastępuje m y oznacze nie m urządze nia, k tóre nas inte re suje. Uzysk anie odpow ie dzi de vice is b usy oznacza, że jak iś proce s k orzysta z dane j partycji i je j odm ontow anie je st nie m oż iw e. Na e ży go w ięc w yłączyć, a e w cze śnie j nam ie rzyć. Służy do te go po e ce nie : # fuser -v -m dev/hdb6 Po ich prze jrze niu m am y pe w ność co zak ończym y po e ce nie m : # fuser -k -v -m /dev/hdb6 Te raz w racam y do k om e ndy um ount, k tóra już b e z prze szk ód zatrzym a nasze urządze nie. Tw orze nie ob razu odtw arzane jpartycji Ko e jny k rok to zna e zie nie m ie jsca, gdzie odzysk ane dane zostaną zapisane. Na e ży pam iętać, że uzysk any ob raz partycji je stw ie k ości nie m nie jsze jniż sam a partycja w ięc odtw orze nie 10 G b ędzie w ym agało sporo m ie jsca. I rozpoczynam y w łaściw ą część ope racji. Służy do te go po e ce nie # dd_rescue /dev/hdb6 /mnt/hdb1/hdb6_rescue.iso sk ryptdd_ re scue pozw a a na odczytyw anie zaw artości dysk u pom im o uszk odze ń. Je że i się pojaw ią, to proce s je st k ontynuow any da e j. /m nt/h db 1/h db 6_ re scue.iso oznacza nazw ę i m ie jsce gdzie pojaw i się ob raz odczytane jpartycji. Poniże jprze dstaw iony je stw ynik te go po e ce nia: === aunched via 'dd_rhep' at 0k, 0 >>> === dd_rescue: (info): ipos: k, opos: k, xferd: k errs: 0, errxfer: 0.0k, succxfer: k +curr.rate: 23916kB/s, avg.rate: 23916kB/s, avg.oad: 15.3% dd_rescue: (info): /dev/hdb6 ( k): EOF Summary for /dev/hdb6 -> /mnt/hdb1/hdb6_rescue.iso: dd_rescue: (info): ipos: k, opos: k, xferd: k errs: 0, errxfer: 0.0k, succxfer: k +curr.rate: 1820kB/s, avg.rate: 23916kB/s, avg.oad: 15.3% M ożna w ięc w yczytać, że odzysk iw ana partycja m iała w ie k ość ok 35G i nie zgłoszono żadnych b łędów. D a tak ie w ie k ości partycji czas na je j odczytanie to ok oło 20 m in. W ynik te n za e ży je dnak od w ydajności sprzętu i prze de w szystk im od i ości uszk odze ń, k tórych odczytyw anie w ydłuża czas ocze k iw ania. W przyk ładzie tym utrata nastąpiła ty k o w w ynik u sk asow ania danych w ięc odzysk iw anie b yło w m iarę proste. M ożna te raz w syste m ie zam ontow ać pow stały ob raz: # mount -o ro oop /mnt/hdb1/hdb6_rescue.iso /mnt/hda7 gdzie /m nt/h da7 to oczyw iści m ie jsce zam ontow ania Napraw a s ys te m u p ik ów Trze b a te raz napraw ić uszk odzony syste m p ik ów. W za e żności od syste m u m am różne narzędzia: fsck.ext2 fsck.reiserfs fsck.vfat fsck.jfs

43 xfs_repair Po po e ce niu podaje m y nazw ę urządze nia czy i np. # xfs_repair /mnt/hda7 Napraw ę prze prow adzić m ożna te ż b e z m ontow ania. Po e ce nie b ędzie w yg ądało w te dy tak : # xfs_repair -L /mnt/hdb1/hdb6_rescue.iso U e gają je dnak w te dy zniszcze niu ogi. Pojaw ia się te ż ostrze że nie.pe łny w ynik tak ie go po e cania na naszym przyk ładzie w yg ąda tak : Phase 1 - find and verify superbock... Phase 2 - using interna og - zero og... ALERT: The fiesystem has vauabe metadata changes in a og which is being destroyed because the -L option was used. - scan fiesystem freespace and inode maps... - found root inode chunk Phase 3 - for each AG... - scan and cear agi uninked ists... - process known inodes and perform inode discovery... - agno = 0 - agno = 1 data fork in reguar inode caims used bock bad data fork in inode ceared inode agno = 2 - agno = 3 - agno = 4 - agno = 5 - agno = 6 - agno = 7 - agno = 8 - agno = 9 - agno = 10 - agno = 11 - agno = 12 - agno = 13 - agno = 14 - agno = 15 - process newy discovered inodes... Phase 4 - check for dupicate bocks... - setting up dupicate extent ist... - cear ost+found (if it exists)... - check for inodes caiming dupicate bocks... - agno = 0 - agno = 1 - agno = 2 - agno = 3 - agno = 4 - agno = 5 - agno = 6 - agno = 7 - agno = 8 - agno = 9 - agno = 10 - agno = 11 - agno = 12 - agno = 13 - agno = 14 - agno = 15 Phase 5 - rebuid AG headers and trees... - reset superbock... Phase 6 - check inode connectivity... - resetting contents of reatime bitmap and summary inodes - ensuring existence of ost+found directory - traversing fiesystem starting at /... - traversa finished... - traversing a unattached subtrees... - traversas finished... - moving disconnected inodes to ost+found... disconnected inode , moving to ost+found disconnected inode , moving to ost+found Phase 7 - verify and correct ink counts... done D ob ra rada M ontuje m y ponow nie nasz ob raz i m oże m y się cie szyć odzysk anym i danym i. Pow yższa proce dura nie je st nie ste ty 10 0 % sk ute czna, a w ynik za e ży od przyczyny utraty danych oraz rodzaju uszk odze ń dysk u. Pe w ność odzysk ania danych daje je dynie ak tua na i praw idłow o sporządzona k opia zapasow a istotnych danych. ;- ) Pom ocne dodatk i 1.Spraw dzanie inte gra ności danych 2.spraw dzanie uszk odze ń fizycznych na dysk u badbocks -s /dev/hdb6 O dtw arzanie u s zk odzonych cd Pow yższą proce durę i k om e ndę m ożna rów nie ż w yk orzystać do odzysk ania danych na uszk odzonym nośnik u cd. W w ynik u porysow ania pow ie rzch ni czase m zdarza się, że norm a ne k orzystanie z płyty staje się nie m oż iw ie. Dzięk i dd_ re scue m ożna utw orzyć ob raz tak ie j płyty i ponow nie nagrać go na nie uszk odzony nośnik. Co praw da m ie jsca uszk odze ń b ędą w idoczne podczas og ądania np. fi m ów, a e czytnik nie b ędzie się już zacinał.

44 SSH Z ESPÓŁ O PENSUSE.W IK IDO T.CO M SSH (Se cu re Sh e ) je stto program, k tóry um oż iw ia ogow anie do innych k om pute rów, k opiow anie p ik ów m iędzy k om pute ram i, zda ne w yk onyw anie po e ce ń na innych k om pute rach, łącze nie sie ci k om pute row ych za pom ocą tzw. tune i oraz prze k azyw anie (forw arding) środow isk a graficzne go X, czy i uruch am ianie graficznych ap ik acji na zda ne j m aszynie i og ądanie ich na sw oim k om pute rze. Logow anie do innych k om pute rów m oże b yć uw ie rzyte niane h asłe m użytk ow nik a, ub w yge ne row anym k ucze m. Cała transm isja danych pom iędzy k om pute ram i je st szyfrow ana. Program te n zastępuje m nie j b e zpie czne r ogin, rsh, rcp, rdisti te ne t. Im p e m e ntacja O pe nssh w SUSE sk łada się z dw óch części: - k ie nta ssh, k tóry um oż iw ia ogow anie się na inne m aszyny - de m ona ssh d, k tóry um oż iw ia ogow anie się do k om pute ra, na k tórym je sturuch om iony D o cze go u żyw ać? Najczęście jużyw am y ssh do w yk onyw ania po e ce ń na zda ne jm aszynie, jak np.insta ow anie oprogram ow ania na se rw e rze, prze g ądanie ogów syste m ow ych. W te dy używ am y po e ce nia ssh w postaci uzytk ow adre s_ ub _ nazw a_ m aszyny. Często w yk orzystuje się rów nie ż po e ce nie scp, k tóre służy do b e zpie czne go k opiow ania p ik ów na inną m aszynę, np. now e pak ie ty R PM, k tóre ch ce m y zainsta ow ać na m aszynie b e z dostępu do inte rne tu. W ięce j o tych po e ce niach m ożna prze czytać w da sze jczęści artyk ułu. Jak w łączyć? Je ś i ch ce m y um oż iw ić ogow anie do sw oje go k om pute ra prze z ssh, m usim y uruch om ić de m ona ssh d i odb ok ow ać na fire w a u port22, k tóry je stw yk orzystyw any prze z ssh. Uruch am iam y YaST»Syste m»usługi syste m ow e odszuk uje m y ssh d i upe w niam y się czy je stw łączony. Następnie w YaST prze ch odzim y do Z ab e zpie cze nia i użytk ow nicy»z apora sie ciow a»dozw o one usługi. Z isty usług w yszuk uje m y SSH i k ik am y dodaj, następnie da e ji ak ce ptuj. Je ś i ch ce m y uruch om ić usługę je dnorazow o, m oże m y w yk onać po e ce nie : /etc/init.d/sshd start W yłącze nie usługi podob nie : /etc/init.d/sshd stop Że b y spraw dzić czy działa ssh działa m oże m y w yk onać ssh ocahost Z ostanie sz zapytany o h asło użytk ow nik a, z k tóre go w yk onałe ś po e ce nie. Po za ogow aniu otrzym asz znak zach ęty, tak i jak i standardow o m asz ustaw iony w k onso i. Że b y się w y ogow ać naciśnijctr + d. K onfigu racja SSH O czyw iście k onfiguracja O pe nssh sk łada się z dw óch odręb nych części, je dne j d a de m ona, je ś i tak ie go uruch am iam y na nasze j m aszynie i je st to p ik : /etc/ssh/sshd_config. Konfiguracja k ie nta O pe nssh je st osob na d a k ażde go k onta w syste m ie i znajduje się w k ata ogu ~ /.ssh, je dnak że istnie je rów nie ż p ik /etc/ssh/ssh_config, w k tórym znajduje się k onfiguracja ogó na, w spó na d a w szystk ich. Ko e jność w czytyw ania k onfiguracji d ak ie nta: 1.opcje podane w inii po e ce ń 2.opcje zaw arte w p ik u ssh _ config z k ata ogu dom ow e go 3.opcje zaw arte w p ik u /e tc/ssh /ssh _ config Te raz om ów im y zaw artość p ik ów k onfiguracyjnych, naj- pie rw najw ażnie jsze opcje. ssh d_ config H ost O granicza istę h ostów, k tóre m ają dostęp do usługi ssh na tym h oście. Dostęp m ają ty k o h osty, k tóre pasują do zde finiow ane go tutaj w zorca. W zorze c to np.: *.co.uk h osty z dom e ny co.uk, ?- h osty posiadające IP z zak re su [0-9 ], m ożna te ż zab raniać dostępu ok re ś onym h ostom from ="!*.dia up.e xam p e.com,*.e xam p e.com ". M ożna podać k i k a w zorców oddzie ając je prze cink am i. Batch M ode Tryb b atch ow y. Je ś i je st w łączony, ssh nie pyta o h asło. M oż iw e w artości to ye s i no. O pcja ta je st użyte czna ty k o je ś i m am y potrze b ę uruch am iania sk ryptów k orzystających z ssh, k tóre nie używ ają h ase ł. Z a e ca się ustaw ić w artość no i rozw iązać to k uczam i d a odpow ie dnie go użytk ow nik a, a e o tym w da sze jczęści. Ch e ck H ostip O k re ś a czy spraw dzać k ucz h osta w p ik u k now n_ h osts. M oż iw e w artości ye s i no. Dom yś na w artość: ye s. Com pre ssion W łącza/w yłącza k om pre sję transm isji. Dom yś na w artość: no. Pam iętajm y, że w łączona k om pre sja zw ięk sza szyb k ość prze syłania danych, a e zw ięk sza tak że zużycie zasob ów k om pute ra. Conne ctionatte m pts Dopuszcza na iczb a prób połącze nia na se k undę prze d odrzuce nie m połącze nia. Dom yś na w artość: 1 Port Port, na k tórym działa usługa. Dom yś na w artość: 22. Pe rm itr ootlogin O k re ś a czy um oż iw ić zda ne ogow anie na użytk ow nik a root. Dom yś na w artość za e ży od dystryb ucji inuk sa. Z a e ca się ze w zg ędów b e zpie cze ństw a ustaw ić no i ogow ać się na k onto zw yk łe go użytk ow nik a, a pote m zrob ić su. Je ś i nie m oże m y za ogow ać się na św ie żo zainsta ow any syste m na użytk ow nik a root, to w arto spraw -

45 dzić tę opcję. :) X11Forw arding O k re ś a czy uruch om ić forw arding środow isk a graficzne go X. M oż iw e w artości to ye s i no. Dom yś na w artość za e ży od dystryb ucji inuk sa, w SuSE ye s. PrintM otd O k re ś a czy w yśw ie t ać k om unik at pow ita ny z p ik u /e tc/m otd po za ogow aniu.m oż iw e w artości ye s i no.dom yś nie opcja zak om e ntow ana. Use PAM O k re ś a czy k orzystać z m odułów uw ie rzyte niania PAM. Dom yś nie na SuSE ye s i e pie jte go nie zm ie niać. K orzys tanie z k u czy Po co nam to? Korzystanie z k uczy zw ięk sza b e zpie cze ństw o, ponie w aż złam anie h asła je st prostsze niż uzysk anie dostępu do k ucza pryw atne go. Poza tym je ś i używ asz w ie u m aszyn, na k ażde j inne go h asła na k onto roota czy te ż inne, ciężk o zapam iętać je w szystk ie. Kie dy k orzystasz z k uczy m usisz pam iętać ty k o h asło do sw oje go k ucza, a b o w ca e. K rótk i tu toria Na potrze b y te go tutoria a zak ładam y, że je ste ś za ogow any na m aszynie aptop jak o użytk ow nik use r i ch ce sz k orzystać z k ucza rsa, że b y za ogow ać się na m aszynę m ainfram e. Ge ne ruje m y k ucz user@aptop:~> ssh-keygen -t rsa Generating pubic/private rsa key pair. Enter fie in which to save the key (/home/user/.ssh/id_rsa): Je ś i ch ce sz zapisać k ucz w innym p ik u niż dom yś nie suge row any podaj ście żk ę do te go p ik u, je ś i nie naciśnij e nte r. Created directory '/home/user/.ssh'. Enter passphrase (empty for no passphrase): Kata og został ~ /.ssh został utw orzony je ś i w cze śnie j go nie b yło. Te raz de cyduje sz czy ch ce sz ch ronić k ucz h asłe m. Je ś i tak, to podaj i pow tórz h asło, je ś i nie, naciśnij e nte r dw a razy. R e zu tat: Your identification has been saved in /home/user/.ssh/id_rsa. Your pubic key has been saved in /home/user/.ssh/id_rsa.pub. The key fingerprint is: 32:23:e4:11:34:45:0e:7f:81:00:d2:b2:72:f2:6 2:1c user@aptop Z a e ca się prze nie sie nie k uczy na pe ndrive ub inny nośnik. I najw ażnie jsze : nie udostępniajich nik om u. Je ś i ch ce sz użyć inne go a gorytm u do ge ne row ania k uczy, jak na przyk ład dsa, to podaj je go typ po param e trze - t. Um ie szczam y k ucz pub iczny na zda ne jm aszynie Że b y k orzystać z k ucza, m usim y dodać k ucz pub iczny do p ik u auth orize d_ k e ys (d a rsa) ub auth orize d_ k e ys2 (d a dsa) w k ata ogu./ssh d a użytk ow nik a d a k tóre go w yge ne row a iśm y k ucz (w tym w ypadk u /h om e /use r/.ssh /auth orize d_ k e ys). user@aptop:~> cd.ssh user@aptop:~> scp id_rsa.pub user@mainframe:/home/user/id_rsa.pub Tym raze m je szcze b ędzie m y prosze ni o h asło. Loguje m y się do zda ne jm aszyny: user@aptop:~> ssh user@mainframe user@mainframe:~> Je ś i k ata og.ssh i p ik auth orize d_ k e ys nie istnie ją, to je tw orzym y: user@mainframe:~> mkdir.ssh user@mainframe:~> touch authorized_keys user@mainframe:~> chmod 600 authorized_keys Dołączam y sw ój k ucz do auth orize d_ k e ys i usuw am y p ik zk ucze m : user@mainframe:~> cat id_rsa.pub >>.ssh/authorized_keys user@mainframe:~> rm id_rsa.pub W y ogow uje m y się z m aszyny: user@mainframe:~> exit Connection to mainframe cosed. user@aptop:~> Loguje m y się już za pom ocą k ucza Z k ucze m rsa uzyw am y opcji - 1 z k ucze m dsa - 2 user@aptop:~> ssh -1 -v user@mainframe Je ś i przy ge ne racji k uczy zde finiow a iśm y h asło, te raz m usim y je podać. O pcja - v, czy i tak zw any tryb gadat iw y używ am y przy pie rw szym ogow aniu, że b y łatw ie jzdiagnozow ać e w e ntua ne b łędy.

46

47 A ie nare na 2007 Na w s tępie ch ciałbym z az nacz yć, że Sm ok Nacz e ny nie narz ucał m i te go te m atu. Ba, naw e t de ik atnie nie s uge row ał, że bym te j gry nie opis yw ał. Pos tanow iłe m w ięc te go nie robić. A jak m i w ys z ło (a bo i nie ) - prz e cz ytacie z a ch w i ę K ARO LKO Z IO Ł "AXIO " FPS- ów ci u nas dostate k. W poprze dnim num e rze opisyw ałe m Saue rb rate n, a te raz przypadło opisać k o e jny sh oote r sie ciow o/b ootow y. Fani R PG/R TS/sym u acji pe w nie poczują się zaw ie dze ni, a e co ja poradzę że po ciężk im dniu studiow ania pragnę czasam i rozw a ić k i k a ufok ów. Na w stępię zaznaczam te ż, że nie b ędę opisyw ał po k o ei prze ciw nik ów, p ansz czy b roni, b o na stronie produce nta [1] znajdują się ich dok ładne opisy w raz ze zdjęciam i, stanow iąc sw oistą m ini- b ib iote czk ę gry. Ch ętnie za to opisze m oje w raże nia z gry. Pie rw sze w raże nia dotyczą gry w tryb ie Sing e P aye r, czy i gry żyw y użytk ow nik k ontra b oty (pow ie dzm y, że żyw e do pe w ne go m om e ntu). Pie rw sze w raże nie je st nie co ne gatyw ne, b o w ch odząc do m e nu gry poje dyńcze j w yb ie ram y poziom trudności...i ty k o ty e. Nie m a m oż iw ości w yb oru m apy na k tóre j toczyła b y się rozgryw k a, co osob iście uw ażam za b łąd. Sk oro w tak ich grach tryb Sing e P aye r je st głów nie przygotow anie m do M u tip aye ra, to m iło b y b yło przygotow yw ać się na w yb ranych prze z sie b ie p anszach, b e z żadnych ogranicze ń. A tak SP po e ga na prze ch odze niu iniow o ułożonych m ap, tak że ab y dostać się do jak ie jś późnie jsze j m apy trze b a prze jść w szystk ie w cze śnie jsze. O czyw iście je st w yjście z te j sytuacji, otóż trze b a otw orzyć podręczna k onso ę (za pom ocą ty dy, o tak ie j~ ) i następnie w pisać: norm a nie, co na e ży uw zg ędnić przy p anow aniu sk ok ów przy k raw ędzi. Ź e w ym ie rzony sk ok - > postać gracza poza p anszą sw ob odnie dryfująca w prze strze ni k osm iczne j> sam ob ójstw o = m ało przyje m ne. Co do ogó ne go w yg ądu p ansz, to odnosi się w raże nie ich 'ob cości' (w k ońcu nazw a zob ow iązuje ). Naw e t w zam k u zam iast norm a nych k am ie nnych sch odów są sta ow e k ratow nice, a w fosie zam iast w ody - map nazwa_mapy co otw orzy nam dow o ną m apę. D a przyk ładu nie ch to b ędzie : map dm-obsidian2 Ty k o ab y znać nazw y m ap to trze b a a bo w łam ać się do k ata ogu z grą, a b o odw ie dzić je j stronę dom ow ą ( ink podany w cze śnie j). Troch ę to m ało e e ganck ie ;m yś ę, że e pie j b yłob y dać po prostu odpow ie dnią opcję w m e nu. Co do p ansz, to je st ich dość dużo, aczk o w ie k w ięk szość przypom ina jak ąś stację k osm iczną ub je j część. Do w yjątk ów za icza się p ansza im itująca e gipsk ie k rypty (p us sty ow e pajęczyny w k orytarzach ; cóż, ch yb a daw no nik t tędy nie ch odził) oraz inna podob na do zam k u. P ansze m ożna podzie ić na otw arte i zam k nięte, przy czym naj e psze są te, m iędzy częściam i k tórych trze b a poruszać sie za pom ocą odsk oczni. Na p anszach k osm icznych zaw ie szonych w ności sk ład a się z w ie u części, a e na potrze b y gry w arto w ie d zie ć prze strze ni graw itacja je st m nie jsza niż O b cy w ogó ty k o o 3 z nich : m ózg, k orpus i prze d łuże nie k ażd e go O b ce go, czy i b roń.