Program Wieloletni Rozwój telekomunikacji i poczty w dobie społeczeństwa informacyjnego SP V.9

Transkrypt

1 Program Wieloletni Rozwój telekomunikacji i poczty w dobie społeczeństwa informacyjnego SP V.9 Prace na rzecz wdrażania krajowych rozwiązań podsystemu bezpieczeństwa informacyjnego dla systemów specjalnego przeznaczenia, sieci telekomunikacyjnych oraz teleinformatycznych Identyfikacja potrzeb usługowych i ruchowych w sieciach telekomunikacyjnych w związku z organizacją mistrzostw EURO 2012 Warszawa, październik 2008

2

3 Metryka dokumentu: Przedsięwzięcie: Grupa tematyczna: Zadanie: Zadanie na 2008r. Kierownik zadania: Wykonawcy: Program Wieloletni - Rozwój Telekomunikacji i Poczty w dobie społeczeństwa Informacyjnego Systemy łączności na potrzeby administracji państwowej Uwarunkowania techniczne i aspekty Prace na rzecz wdrażania krajowych rozwiązań podsystemu bezpieczeństwa informacyjnego dla systemów specjalnego Kod przeznaczenia, sieci telekomunikacyjnych zadania oraz teleinformatycznych SP II.1 Identyfikacja potrzeb usługowych i ruchowych w sieciach telekomunikacyjnych w związku z organizacją mistrzostw EURO 2012 mgr inż. Jerzy Paczocha mgr inż. Jerzy Paczocha dr inż. Waldemar Szczęsny mgr inż. Ryszard Nikiel Zakład sieci Z-2 Instytut Łączności - PIB ul. Szachowa 1, Warszawa

4

5 Spis treści 1. WSTĘP PRZEDMIOT DOKUMENTU CELE PODSTAWOWE PRZEZNACZENIE WYNIKÓW SPOSÓB REALIZACJI PRACY ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU WPROWADZENIE WNIOSKI Z DOŚWIADCZEŃ EURO ORGANIZACJA MISTRZOSTW W KRAJU SPECYFIKA WARUNKÓW KRAJOWYCH PLANOWANE MIEJSCA ZGRUPOWANIA UCZESTNIKÓW ANALIZA ISTNIEJĄCEJ INFRASTRUKTURY NA PRZYKŁADZIE TRÓJMIASTA PODSUMOWANIE PRZYGOTOWANIE OPERATORÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA USŁUG I SIECI TELEKOMUNIKACYJNYCH SPECYFIKA RUCHU TELEKOMUNIKACYJNEGO NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ EURO IDENTYFIKACJA PARAMETRÓW DECYDUJĄCYCH O SPOSOBIE KORZYSTANIA Z USŁUG PRZEZ KIBICÓW PODCZAS MISTRZOSTW ANALIZA DOŚWIADCZEŃ DOSTARCZANIA USŁUG TELEKOMUNIKACYJNYCH PODCZAS EURO ANALIZA DOSTĘPNYCH CHARAKTERYSTYK RUCHU W SIECIACH KOMÓRKOWYCH PODCZAS EURO WNIOSKI Z ANALIZY DOSTĘPNYCH CHARAKTERYSTYK RUCHU W SIECIACH KOMÓRKOWYCH PODCZAS EURO ZAŁOŻENIA DO METODYKI SZACOWANIA ZASOBÓW SIECI RUCHOMYCH DLA OBSŁUGI WZMOŻONEGO RUCHU W CZASIE EURO MODEL WZMOŻONEGO RUCHU TELEKOMUNIKACYJNEGO

6 6.2. MODEL ORGANIZACYJNY EURO 2012 DLA POTRZEB SZACOWANIA RUCHU TELEKOMUNIKACYJNEGO SZACOWANIA ZASOBÓW SIECI RUCHOMYCH DLA OBSŁUGI WZMOŻONEGO RUCHU W OPARCIU O ŚRODOWISKO SYMULACJI KOMPUTEROWEJ WNIOSKI PROPONOWANE ETAPY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PRZYGOTOWAŃ SIECI PUBLICZNYCH DO EURO ETAPY DZIAŁAŃ ETAP PRZYGOTOWAŃ ETAP KONTROLI SIECI ETAP ANALIZ KOŃCOWYCH PODSUMOWANIE WYKAZ DOKUMENÓW ZAŁĄCZNIK 1 LISTA PYTAŃ DLA OPERATORA TELEKOMUNIKACYJNEGO ZAŁĄCZNIK 2 - SCHEMAT ORGANIZACYJNY ROZGRYWEK EURO HARMONOGRAMY ROZGRYWEK MIASTA BIORĄCE UDZIAŁ W ORGANIZACJI EURO

7 Spis rysunków Rysunek 1. Rozmieszczenie infrastruktury sieci komórkowych w Trójmieście Rysunek 2. Rozmieszczenie stacji bazowych wszystkich operatorów okolicy planowanego stadionu w Gdańsku Rysunek 3. Rozmieszczenie stacji bazowych w strefie kibica - Gdańsk Stare Miasto Rysunek 4. Rozmieszczenie stacji bazowych w strefach fanów - Sopot Hipodrom Spis tabel Tabela 1. Rozważane miejsca zgrupowania uczestników EURO Tabela 2. Parametry modelu dla potrzeb szacowania ruchu... 26

8

9 1. WSTĘP 1.1. Przedmiot dokumentu Opracowanie stanowi realizację tematu pt. Identyfikacja potrzeb usługowych i ruchowych w sieciach telekomunikacyjnych w związku z organizacją mistrzostw Euro 2012 zadania SP V.9 pt.: Prace na rzecz wdrażania krajowych rozwiązań podsystemu bezpieczeństwa informacyjnego dla systemów specjalnego przeznaczenia, sieci telekomunikacyjnych oraz teleinformatycznych Cele podstawowe Zgodnie z kartą zadania, określone zostały następujące cele podstawowe: 1. Opracowanie metodyki wymiarowania zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej. 2. Opracowanie modelu infrastruktury telekomunikacyjnej na potrzeby imprez masowych. 3. Oszacowanie potrzeb w zakresie ruchu oraz zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej na potrzeby EURO Przeznaczenie wyników Przygotowania do mistrzostw EURO 2012 obejmują działania administracji publicznej, w tym Ministerstwa Infrastruktury oraz także operatorów telekomunikacyjnych. Wymagane jest zapewnienie obsługi wzmożonego ruchu telekomunikacyjnego w trakcie trwania mistrzostw i związanej z tym rozbudowy infrastruktury. Podstawą tych działań powinny być metody oszacowania wielkości ruchu i niezbędnych zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej, aby w czasie EURO nie nastąpił niedobór usług, zła jakość obsługi i zagrożenie bezpieczeństwa. Niniejsza praca będzie pomocna dla określenia kierunków tych działań. Beneficjentem zadania jest Ministerstwo Infrastruktury. 1.4 Sposób realizacji pracy W ramach pracy zapoznano się z aktualnymi przygotowaniami w kraju. W tym celu współpracowano ze Spółką PL. 2012, która koordynuje i nadzoruje przedsięwzięcia przygotowawcze do Euro 2012 w Polsce. Przeprowadzono także konsultacje z Biurem ds. Euro 2012 i Biurem Informatyki Urzędu Miasta Gdańsk oraz Departamentem Społeczeństwa Informacyjnego i Informatyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku. Uczestniczono w konferencji organizowanej przez Institute for International Research pt. Projekt Euro2012w telekomach. Przedstawiciele Instytutu Łączności wzięli udział w dniu 2 lipca 2008 r. w debacie dotyczącej przygotowania przedsiębiorców telekomunikacyjnych w Ministerstwie Infrastruktury, gdzie przedyskutowano kwestie związane przygotowaniami do mistrzostw EURO 2012 dotyczące m.in.: - zapewnienia potrzeb w zakresie usług telekomunikacyjnych w warunkach wzmożonego ruchu telekomunikacyjnego, 5

10 - wprowadzenia i promocji nowych usług telekomunikacyjnych, - rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym barier w procesie budowy i ochrony inwestycji, - współpracy przedsiębiorców telekomunikacyjnych, - wykorzystania inwestycji telekomunikacyjnych po zakończeniu mistrzostw. W pracy wykorzystano także informacje z doświadczeń operatora telekomunikacyjnego Swisscom, jednego z operatorów publicznej sieci telekomunikacyjnej w Szwajcarii. Opracowano pytania dla Swisscom (rozdział 9), które dotyczyły: - działań instytucji rządowych i regulatora w zakresie przygotowania operatorów telekomunikacyjnych, - zastosowanych metod i modeli dla szacowania ruchu, - jakości usług telekomunikacyjnych w trakcie mistrzostw, - wykorzystania hotspotów, - serwisów informacyjnych dostępnych świadczonych w sieci PSTN, Internet oraz sieci ruchomej mających wpływ na ruch telekomunikacyjny w trakcie mistrzostw. - wielkości ruchu telekomunikacyjnego w sieciach ruchomych dla typowych miejsc zgrupowania kibiców, - zasobach infrastruktury sieci komórkowej stadionów. Z doświadczeń EURO 2008 wynika potrzeba analizy publicznych sieci ruchomych w zakresie wzmożonego ruchu. Dla publicznej sieci telefonicznej oraz stacjonarnej sieci Internet zjawiska te nie wystąpiły w trakcie trwania mistrzostw i na obecnym etapie nie przewiduje się analiz tych sieci. Aktualnie przygotowania do mistrzostw w kraju są w fazie początkowej, określane są miejsca mistrzostw i strefy kibiców. Należy się liczyć z tym, że dane te będą podlegały zmianom. Opracowano metodykę wymiarowania infrastruktury telekomunikacyjnej, dla której przewidziano zastosowanie specjalizowanego oprogramowania: - MapInfo dla prezentacji w formie graficznej lokalizacji miejsc gromadzenia uczestników i rozmieszczenia elementów infrastruktury telekomunikacyjnej, - środowisko modelowania i symulacji komputerowej ruchu telekomunikacyjnego i zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej. 1.5 Zawartość dokumentu Zgodnie z kartą zadania opracowano założenia do szacowania potrzeb w zakresie ruchu oraz zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej dla obszarów zwiększonego ruchu telekomunikacyjnego - miejsc organizacji imprez sportowych, przemieszczania i zakwaterowania uczestników EURO W tym celu dokonano analizy dotychczasowych doświadczeń, w szczególności EURO 2008, z których wynika, że wzmożony ruch telekomunikacyjny obejmuje co prawda ograniczone obszary i występuje w krótkim okresie czasu trwania mistrzostw to problem jest istotny bowiem dotyczy bardzo dużych grup użytkowników. Ponadto warunki obsługi tego ruchu przez infrastrukturę telekomunikacyjną na obszarach gromadzenia się kibiców ulegają diametralnej zmianie. Wielokrotnie rośnie obciążenie infrastruktury na wiele godzin w ciągu doby, w stosunku do warunków obserwowanych poza mistrzostwami. 6

11 Ponadto badano specyfikę ruchu generowanego przez duże grupy kibiców na podstawie dostępnych danych ruchowych z zawodów, które odbyły się podczas EURO 2008, modelu organizacyjnego mistrzostw Europy w piłce nożnej, a także przykładowych warunków organizacji EURO 2012 w jednym z polskich miast. W wyniku przeprowadzonych badań i analiz, zgodnie z kartą zadania, przedstawiono założenia do modelu infrastruktury telekomunikacyjnej oraz określono metodykę jej wymiarowania na potrzeby przygotowań publicznych sieci telekomunikacyjnych do EURO Badania i analizy opisane w dokumencie należy traktować jako wstępne ze względu na początkową fazę przygotowań do EURO Konieczne jest systematyczne uzupełnianie danych w miarę postępu przygotowań i identyfikacji problemów, mających wpływ na dokładność szacunków wielkości i rozkładów wzmożonego ruchu oraz niezbędnych zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej, wykonywanych w oparciu o zaproponowaną metodykę. Strukturę dokumentu opisano poniżej. W rozdziale 3 przedstawiono wnioski z doświadczeń EURO 2008 na podstawie analizy informacji uzyskanych od operatora Swisscom. W rozdziale 4 opisano warunki organizacji mistrzostw w Polsce w 2012 z uwzględnieniem krajowej specyfiki, przedstawiono aktualne dane. W rozdziale 5 zbadano specyfikę wzmożonego ruchu telekomunikacyjnego na podstawie danych ruchowych sieci komórkowych obsługujących zawody, które odbyły się podczas EURO W rozdziale 6 określono założenia dla metodyki wymiarowania infrastruktury telekomunikacyjnej dla wzmożonego ruchu na potrzeby EURO 2012 w Polsce z zastosowaniem technik modelowania i symulacji komputerowej. W rozdziale 7 przedstawiono główne wnioski przeprowadzonych badań i analiz, zaproponowano kierunki i etapy dalszych prac w zakresie przygotowań do EURO Niniejszy dokument nie zawiera danych o ruchu w sieciach komórkowych obsługujących zawody podczas EURO 2008 ze względu na brak zgody na ich publikowanie. Zgody nie wyraziły instytucje, które udostępniły dane. 7

12 2. WPROWADZENIE Organizacja imprezy sportowej EURO 2012 będzie wiązała się ze wzrostem zapotrzebowania na publiczne usługi telekomunikacyjne, w krótkim okresie czasu i na ograniczonym obszarze. W zależności od harmonogramu imprez, przemieszczania i zakwaterowania uczestników należy spodziewać się dużego wzrostu ruchu w publicznych sieciach telekomunikacyjnych. Wstępnie określa się, że obszary o dużym natężeniu ruchu wystąpią w okolicy stadionów i stref fanów z uwagi na duże zgromadzenia uczestników. Zwiększenie ruchu telekomunikacyjnego wystąpi także w okolicy szlaków komunikacyjnych, miejsc zakwaterowania. Okres wzmożonego ruchu będzie krótki z uwagi na czas trwania mistrzostw i może nie zachęcać operatorów do inwestycji biorąc pod uwagę działalność biznesową. Organizacja EURO 2012 jest procesem dynamicznym, który będzie trwał kilka lat. Podobnie jest z przygotowaniami w zakresie usług telekomunikacyjnych. Przygotowania te powinny zmierzać w kierunku dostosowania możliwości publicznych sieci telekomunikacyjnych do obsługi zwiększonego ruchu i stworzenie takich warunków, aby w czasie trwania imprezy nie nastąpił niedobór, zła jakość obsługi, usług telekomunikacyjnych. Niniejsze zadanie będzie pierwszym etapem przygotowań do określenie zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej dla zapewnienia przewidywanego zapotrzebowania na ruch. Została określona metodyka do stworzenia sparametryzowanego modelu infrastruktury uwzględniającego rodzaj usług i sieci, statystyki i profile ruchu, obszary i trasy występowania wzmożonego ruchu telekomunikacyjnego, terminy i statystyki przemieszczania uczestników imprez. Przewiduje się, że w drugim etapie, realizowanym w 2009 roku, opracowana metoda będzie wykorzystana do zwymiarowania niezbędnych zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej, tworzenia prognoz, kierunków i wariantów jej budowy, zakresu usług, biorąc pod uwagę rozwój rynku, technologii i sieci telekomunikacyjnych. Do czasu rozpoczęcia mistrzostw można spodziewać się zwiększenia powszechności dostępu do Internetu w sieciach bezprzewodowych, telewizji mobilnej, usług konwergentnych, rozwoju usług internetowych oraz rosnącej substytucji usług. Zastosowanie multimedialnych usług telekomunikacyjnych może także wymagać rozbudowy sieci szkieletowych. Zastosowana metoda pozwoli także na bieżącą analizę i ocenę procesu rozbudowy infrastruktury przedsiębiorców telekomunikacyjnych w okresie przygotowania do mistrzostw. Określenie modelu szacowania potrzeb ruchowych z uwzględnieniem rodzaju usług, zwymiarowanie infrastruktury z uwzględnieniem sieci przewodowych i bezprzewodowych w aspekcie mistrzostwa Euro 2012 może być stymulatorem rozwoju krajowej infrastruktury telekomunikacyjnej. 8

13 3. WNIOSKI Z DOŚWIADCZEŃ EURO 2008 Analizę w zakresie doświadczeń opracowano na podstawie informacji uzyskanych od operatora Swisscom. Administracja Szwajcarska nie podejmowała działań w zakresie przygotowań operatorów telekomunikacyjnych do mistrzostw Operatorzy telekomunikacyjni przygotowywali się do obsługi wzmożonego ruchu na podstawie własnych decyzji. Korzystano także z doświadczeń z EURO 2004 w Niemczech. Swisscom szwajcarski operator narodowy, posiadający udziału w ok. 70 % rynku, realizował także dla UEFA, organizatora mistrzostw usługi telekomunikacyjne w wewnętrznej sieci telefonicznej, transmisji danych, transmisji telewizyjnych oraz sieci trankingowej TETRA realizowane na podstawie odrębnej umowy z organizatorem i specyficznych wymagań. Umowa ta była podpisana dwa lata przed imprezą, a wymagania techniczne były określone w terminie późniejszym. Stadiony oraz strefy fanów zlokalizowane były w miejscowościach turystycznych, w których także organizowane są inne duże imprezy sportowe np. igrzyska zimowe. Są to sieci już dostosowane do pracy w zwiększonym ruchu. Możliwości obsługi zwiększonego ruchu w czasie EURO 2008 określono na podstawie danych pracy sieci w trakcie innych imprez sportowych. Na stadionach i okolicy były rozmieszczane kontenerowe stacje bazowe GSM i UMTS o różnych rozwiązaniach anten. Obserwowano wzrost głównie w sieciach ruchomych GSM, UMTS dla usług głosowych, SMS i transmisji danych. Występowały znaczne skoki ruchu w sieci w odniesieniu do harmonogramu mistrzostw. Jakość usług była na bieżąco monitorowana przez centrum zarządzania siecią. Nie stosowano zewnętrznych urządzeń badania jakości usług (próbników). Zwrócono także uwagę, że ważnym elementem jest zapewnienie bezpieczeństwa usług i publicznych sieci telekomunikacyjnych z uwagi na zagrożenia atakami terrorystycznymi i cyberterrorystycznymi. Przygotowane były procedury oraz monitorowanie sieci pod kątem bezpieczeństwa usług. Nie było większego zainteresowania innymi metodami dostępu np. hospotów. Na stadionach sieć WiFi była dostępna tylko dla organizatorów mistrzostw. Zauważono niewielki wzrost w tym okresie ok. 20 % ruchu w sieci Internet. Wynika to z tego, że serwisy informacyjne oraz rozpowszechnianie treści związane z mistrzostwami podlega ograniczeniom praw autorskich UEFA. Transmisje telewizyjne realizowane są także przez UEFA i rozprowadzane do nadawców, z którymi podpisane są umowy. 9

14 4. ORGANIZACJA MISTRZOSTW W KRAJU 4.1. Specyfika warunków krajowych Organizacja mistrzostw EURO 2012 w kraju wymaga innego podejścia z uwagi na różnice w zakresie infrastruktury oraz z uwagi na odległy okres przeprowadzenia mistrzostw, spodziewany rozwój technologii telekomunikacyjnej w tym czasie, zmiany zachowań użytkowników, wprowadzenie nowych usług, pojawienie się nowych operatorów telekomunikacyjnych, obniżenie taryf, libelaryzację rynku telekomunikacyjnego. Impreza może być także okazją do promowania marek i wprowadzenia nowych usług telekomunikacyjnych. Aktualnie nie jest znany operator telekomunikacyjny, który będzie realizował usługi telekomunikacyjne dla organizatora (UEFA). Z uwagi na konieczność wybudowania infrastruktury telekomunikacyjnej umowa będzie musiała być podpisana wcześniej niż w przypadku EURO Ponadto z uwagi na konieczność podjęcia inwestycji wcześniej wymagane będzie określenie wymagań technicznych. Stadiony będą budowane w obszarach nie zurbanizowanych, w związku z tym należy spodziewać się, że infrastruktura w tych rejonach nie jest rozwinięta, a sieci ruchome przystosowane są do obsługi małego ruchu. Budowa autostrad, także będzie wymagała rozbudowy sieci ruchomych. Rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej w związku z mistrzostwami może stymulować jej rozwój i wykorzystanie po imprezie. Wcześniej na stadionach oraz w strefach fanów nie było tak dużej liczby uczestników, w tym przyjezdnych z zagranicy. Pozostaje pytanie, jakie będą potrzeby w zakresie rodzaju usług i sieci dostępowych oraz jak zmienią się technologie, ich popularność oraz zachowania kibiców? Na zachowanie kibiców wpływ będzie miał krótki okres mistrzostw, a w związku z tym niewielkie możliwości na eksperymentowanie z usługami decydować będzie dostępność usługi, wysokość opłat oraz wygoda korzystania z usługi. Biorąc pod uwagę okres ok. czterech lat należy spodziewać się wprowadzenia usług telekomunikacyjnych np. usługi Fixed Mobile Convergence pozwalającej na wykorzystanie alternatywnych radiowych sieci dostępowych np. WiFi lub korzystanie z telefonii VoIP, jeśli w miejscach zgrupowania kibiców zostaną zainstalowane hotspoty Planowane miejsca zgrupowania uczestników Aktualnie mistrzostwa są w fazie przygotowań. Znane są planowane lokalizacje stadionów. Ustalane są strefy fanów oraz inne miejsca np. specjalne miejsca zakwaterowania. Biorąc pod uwagę określenie skali problemu istotna jest liczba tych lokalizacji, rodzaj terenu (zurbanizowany, tereny zielone, lub poza miastem) oraz liczba uczestników w porównaniu do stadionów. Tabela 1 przedstawia aktualnie rozważane miejsca i liczbę uczestników otrzymane od organizatora. Są to dane wstępne, podlegają bieżącej aktualizacji i obecnie należy traktować je jako ogólne, potrzebne dla określenia skali problemu. 10

15 Tabela 1. Rozważane miejsca zgrupowania uczestników EURO 2012 Lp. Nazwa obiektu Lokalizacja Uwagi 1. a. b. c. 2. Stadion Narodowy w Warszawie Strefa fanów I Warszawa niecka obecnego Stadionu Dziesięciolecia podzamcze nad Wisłą - Wybrzeże Gdańskie od ul. Sanguszki z zamknięciem odcinka Wisłostrady Liczba widzów (tys.) do 100 Strefa fanów II Warszawa rejon Agrykoli Strefa fanów III Warszawa Pola Mokotowskie Stadion Miejski we Wrocławiu ul. Drzymały (Maślice) 44 a. b. c. d. 3. a. b. c. d. e. f. 4. Strefa fanów I Wrocław Strefa fanów II Wrocław Strefa fanów III Wrocław Strefa fanów IV Wrocław Arena Bałtycka w Gdańsku Strefa fanów Gdańsk I Strefa fanów II Gdańsk Strefa fanów III Gdańsk Strefa fanów IV Gdańsk Strefa fanów V Sopot Strefa fanów VI Gdańsk Stadion Miejski w Poznaniu Centrum 34 do 64 Pola Marsowe Hala Stulecia 3 Stadion przy ul. Oporowskiej obecny WKS Śląsk dzielnica Letnica Plac Zebrań Ludowych Stare Miasto (Targ Węglowy, Szeroka) 11 aktualnie ogródki działkowe im. L. Waryńskiego pomiędzy ul. Al. Zwycięstwa, Chodowieckiego i Giełguda Zaspa - Park im. Jana Pawła II 20 Skwer Kościuszki 20 Hippodrom Kawiarnie i puby na terenie Starego Miasta oraz w centrach handlowych centrum miasta przy skrzyżowaniu ulicy Bułgarskiej i Ptasiej obszar pomiędzy torami SKM i ul. Polną, Łokietka oraz Rybacką

16 Lp. Nazwa obiektu Lokalizacja Uwagi a. b. 5. a. b. c. d. Strefa fanów I Poznań Strefa fanów II Poznań Stadion Miejski w Krakowie Strefa fanów I Kraków Strefa fanów II Kraków Strefa fanów III Kraków Strefa fanów IV Kraków Liczba widzów (tys.) Plac Wolności 5-6 Międzynarodowe Targi Poznańskie Krakowskie Błonia Bulwary Wiślane teren położony wzdłuż brzegów Wisły w okolicy Zamku Królewskiego na Wawelu Rynek Główny Plac Wolnica - plac położony u zbiegu ulic Krakowskiej i św. Wawrzyńca 48 hektarowa łąka, podczas pielgrzymki Jana Pawła II pomieściły ok. 3 miliony wiernych wianki gromadzą ponad 120- tysięczną publiczność plac 200m x 200m do 120 do 150 brak danych Stadion Śląski w 6. rezerwowy 52 Chorzowie a. Strefa fanów brak danych Aktualnie jest to 25 lokalizacji zróżnicowanej pojemności od 5 do 120 tys. lub więcej kibiców. Większe liczby uczestników planowane są w strefach kibica. Z tabeli wynikają, różne kierunki rozbudowy infrastruktury telekomunikacyjnej, uzależnione od warunków lokalnych: - budowy stadionów w nowych lokalizacjach, - rozbudowy stadionów istniejących obiektów, - organizacji strefy kibica na terenie zurbanizowanym miasta, - organizacji strefy kibica na terenie zielonym w obszarze miasta, - organizacji strefy kibica poza terenem zurbanizowanym Analiza istniejącej infrastruktury na przykładzie Trójmiasta W niniejszym rozdziale pokazano podejście do zasobów infrastruktury telekomunikacyjnej na przykładzie Trójmiasta. W tabeli 1 wymieniono miejsca zgrupowania kibiców, a na rysunku 1 przedstawiono, przy wykorzystaniu narzędzia GIS, rozmieszczenie stacji bazowych sieci komórkowych jednego operatora telekomunikacyjnego na podstawie danych dotyczących wydanych pozwoleń radiowych dostępnych na stronie internetowej UKE. 12

17 Rysunek 1. Rozmieszczenie infrastruktury sieci komórkowych w Trójmieście Oznaczenia na rysunku: 1. Stacje bazowe GSM 900 punkty brązowe. 2. Stacje bazowe GSM 1800 punkty żółte. 3. Stacje bazowe UMTS punkty niebieskie (mogą nakładać się na GSM). 4. Strefy kibiców w postaci kwadratów zaznaczono kolorem błękitnym. Jak widać na powyższym rysunku w Gdyni, Sopocie oraz w okolicy stadionu jest małe zagęszczenie stacji bazowych. 13

18 Rysunek 2. Rozmieszczenie stacji bazowych wszystkich operatorów okolicy planowanego stadionu w Gdańsku Oznaczenia na rysunku: 1. Stacje bazowe GSM 900 punkty czerwone. 2. Stacje bazowe GSM 1800 punkty brązowe. 3. Stacje bazowe UMTS punkty niebieskie (mogą nakładać się na GSM). Rysunek 2 przedstawia rozmieszczenie stacji bazowych wszystkich operatorów okolicy stadionu w Gdańsku, na którym widać, że w najbliższym sąsiedztwie nie ma stacji bazowych. Stadion znajduje się na obszarze niezurbanizowanym, aktualnie ogródków działkowych. Biorąc pod uwagę rodzaj obszaru sieci są dostosowane do małej gęstości ruchu. 14

19 Rysunek 3. Rozmieszczenie stacji bazowych w strefie kibica - Gdańsk Stare Miasto Rozmieszczenie stacji bazowych w strefach fanów Oznaczenia na rysunku: 1. Stacje bazowe GSM 900 punkty czerwone. 2. Stacje bazowe GSM 1800 punkty brązowe. 3. Stacje bazowe UMTS punkty niebieskie (mogą nakładać się na GSM). 4. Strefa kibiców zaznaczona na czerwono. Rysunek 3 przedstawia rozmieszczenie stacji bazowych wszystkich operatorów w planowanej strefie kibiców na Starym Mieście w Gdańsku, jako przykład obszaru zurbanizowanego, na którym widać, że w najbliższym sąsiedztwie są stacje bazowe, jednak nie w tej liczbie, aby zapewnić obsługę wzmożonego ruchu. 15

20 Rysunek 4. Rozmieszczenie stacji bazowych w strefach fanów - Sopot Hipodrom Rozmieszczenie stacji bazowych w strefach fanów Oznaczenia na rysunku: 1. Stacje bazowe GSM 900 punkty czerwone. 2. Stacje bazowe GSM 1800 punkty brązowe. 3. Stacje bazowe UMTS punkty niebieskie (mogą nakładać się na GSM). 4. Strefa kibiców zaznaczona na czerwono. Rysunek 4 przedstawia rozmieszczenie stacji bazowych wszystkich operatorów w planowanej strefie kibiców Sopot Hippodrom, jako przykład obszaru zielonego na terenie miasta, na którym widać, że w najbliższym sąsiedztwie są stacje bazowe, jednak nie w tej liczbie, aby zapewnić obsługę wzmożonego ruchu Podsumowanie Jak wynika z aktualnych planów przedstawionych na rysunkach 1-4 występuje znaczne zróżnicowanie obszarów pod względem infrastruktury sieci ruchomych. Jednak dla wszystkich tych obszarów będzie konieczna rozbudowa istniejącej infrastruktury operatorów komórkowych związana z budową nowych obiektów sportowych oraz zaplanowanie instalacji infrastruktury tymczasowej na czas trwania mistrzostw. Metodykę oszacowania zakresu niezbędnej infrastruktury operatorów komórkowych opisano w następnych rozdziałach. 16

21 4.4. Przygotowanie operatorów telekomunikacyjnych w zakresie bezpieczeństwa usług i sieci telekomunikacyjnych Mistrzostwa z uwagi charakter imprezy mogą stanowić okazję dla działań, cyberterrorystycznych i terrorystycznych na sieci i systemach telekomunikacyjne. Z uwagi na dostępność będą szczególnie narażone sieci realizujące publiczne usługi telekomunikacyjne. Przedstawiciele operatora Swisscom stwierdzili, że jest to jeden z ważnych z problemów, który uznali jako ważny w przygotowaniach do EURO Głównym celem działań terrorystycznych i cyberterrorystycznych będzie charakter medialny ewentualnych zakłóceń usług publicznych w okresie EURO Mogą wystąpić zagrożenia, których skutki mogą mieć charakter bezpośredni lub pośredni na funkcjonowanie usług w publicznych sieciach telekomunikacyjnych. Do zagrożeń bezpośrednich zalicza się m. in: - wandalizm, zniszczenia, katastrofy techniczne, klęski żywiołowe, - włamania komputerowe, ataki sieciowe, zakłócanie elektromagnetyczne. Do zagrożeń pośrednich zalicza się m. in: - zakłócenia w zasilaniu energetycznym spowodowane uszkodzeniami systemów energetycznych, - lawinowy wzrost ruchu w sieciach telekomunikacyjnych, - wpływające na warunki działania personelu technicznego np. brak dojazdu, brak zaopatrzenia, w tym także skażenia i zakażenia. Operatorzy telekomunikacyjni powinni zapewnić ciągłość świadczenia usług telekomunikacyjnych na zasadach priorytetowych dla służb koordynującym działania ratownicze i ustawowo powołanym do niesienia pomocy oraz innym podmiotom realizującym zadania na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego według określonych priorytetów. Także będzie niezbędne zapewnienie niezawodnej komunikacji w publicznych sieciach telekomunikacyjnych dla innych podmiotów publicznych i przedsiębiorstw realizujących obsługę z zakresu ochrony zdrowia, zaopatrzenia, zakwaterowania itp. Przygotowania samorządów do EURO 2012 także powinny objąć działania z zakresu zarządzania kryzysowego na etapie planowania. W procesie planowania zgodnie z Ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89 poz. 590 w ramach planu reagowania kryzysowego należy opracować organizację łączności między jednostkami realizującymi zadania z zakresu zarządzania kryzysowego. Także zgodnie z Ustawą z dnia 16 lipca 2004 Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171 poz. 1800) przedsiębiorca telekomunikacyjny obowiązany jest posiadać aktualny plan działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń uzgodniony na szczeblu lokalnym ze starostą miasta gospodarza rozgrywek. Rozporządzenie Ministra właściwego do spraw łączności z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu sporządzania przez operatorów publicznych planu działań w sytuacjach szczególnych zagrożeń oraz jego aktualizacji (Dz. U. Nr 66, poz. 667) określa obowiązki przygotowania przedsiębiorców telekomunikacyjnych w warunkach pracy szczególnych zagrożeń oraz sposób budowy sieci w obszarach zagrożonych. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni powinni być przygotowani do zapewnienia ciągłości usług w sytuacjach 17

22 szczególnych zagrożeń. Zobowiązuje to przedsiębiorców telekomunikacyjnych do wdrożenia Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem. Oprócz koordynacji planów, będzie konieczna w czasie działań w sytuacji kryzysowej współpraca Zespołu Zarządzania Kryzysowego z przedsiębiorcą telekomunikacyjnym. Centralizacja utrzymania i zarządzania sieciami telekomunikacyjnymi powoduje, że przedsiębiorca telekomunikacyjny będzie musiał posiadać Centrum Zarządzania Bezpieczeństwem współpracujące z zespołami zarządzania kryzysowego i koordynujące w planowanie i zapewnienie ciągłości świadczonych usług telekomunikacyjnych w sytuacji kryzysowej. System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (SZBI) operatora telekomunikacyjnego to część całościowego systemu zarządzania, opartego na podejściu wynikającym z ryzyka infrastruktury teleinformatycznej, odnoszący się do ustanawiania, wdrażania, eksploatacji, monitorowania, utrzymywania i doskonalenia bezpieczeństwa informacji. 18

23 5. SPECYFIKA RUCHU TELEKOMUNIKACYJNEGO NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ EURO Identyfikacja parametrów decydujących o sposobie korzystania z usług przez kibiców podczas mistrzostw Dla potrzeb rozważań wyróżnia się następujące publiczne usługi telekomunikacyjne: - w sieci ruchomej: połączenia telefoniczne, SMS, MMS, transmisję danych, - w sieci stacjonarnej publiczna sieć telefoniczna PSTN, Internet. Zakłada się, że wykorzystanie sieci telekomunikacyjnych będzie wynikało głównie z zachowania użytkowników i ich mobilność, a w mniejszym stopniu z dostępnych technologii. Wobec powyższego dominował będzie ruch w sieciach ruchomych. Wielkość i zmienność tego ruchu będzie zależała od wielu parametrów m.in. takich jak miejscowe warunki, rodzaj i skład grup kibiców, szczebel rozgrywek ich poziom i inne zdarzenia sportowe. W załączniku (rozdział 10) przedstawiono elementy organizacji EURO 2008 biorąc pod uwagę, że schemat organizacji mistrzostw w Polsce w 2012 będzie podobny. Zawarte w załączniku dane będą służyły jako parametry modelu ruchu telekomunikacyjnego stanowiącego podstawę metodyki szacowania zasobów sieci dla wzmożonego ruchu w okresach dużych zgromadzeń kibiców. W sieci PSTN wzrost ruchu może wystąpić w relacjach połączeń z usługami informacyjnymi dotyczącymi organizacji mistrzostw. Wzrost ruchu w sieci Internet mógłby wynikać udostępnianiem treści informacyjnej oraz usługi IP TV. Jednak udostępnianie treści będzie realizowane przez UEFA i będzie podlegało prawom autorskim. Wobec powyższego nie należy spodziewać się dużego wzrostu tego rodzaju ruchu. Zakłada się natomiast duży ruch do portali z informacjami lokalnymi (miejsca zakwaterowania dojazdu, parkingi, usługi). W chwili obecnej analizowane są doświadczenia organizatorów Euro Zakłada się, identyfikację portali oraz określenie wielkości ruchu generowanego do nich przez kibiców. Nie ma jeszcze danych o sposobie realizacji serwisów informacyjnych przez polskie miasta gospodarzy EURO Analiza doświadczeń dostarczania usług telekomunikacyjnych podczas EURO 2008 Analiza doświadczeń związanych z dostarczaniem usług telekomunikacyjnych, a przede wszystkim usług w sieciach ruchomych, podczas EURO 2008 zorganizowanego w Szwajcarii i Austrii jest bardo istotna dla określenia potrzeb dla prawidłowej obsługi kibiców w czasie organizowanych w Polsce mistrzostw EURO Wynika to z faktu, że schemat organizacyjny w obu przypadkach będzie bardzo podobny. Podobnie jak w Austrii i Szwajcarii, w Polsce i na Ukrainie mistrzostwa będą organizowane: 1. W wytypowanych miastach na jednym stadionie. 2. Przy podobnych wielkościach stadionów. 3. Wg identycznego harmonogramu rozgrywek: - rozgrywki grupowe 4 drużyny na jednym stadionie w tym samym mieście, 19