Kształt i rozmiary Ziemi. Globus modelem Ziemi

Transkrypt

1 4 Ksztłt i rozmiry Ziemi. Globus modelem Ziemi Ziemi, podobnie jk pozostłe plnety, jest bryłą o ksztłcie zbliżonym do kuli. Jej modelem jest globus. Przedstwi on przybliżony ksztłt Ziemi orz rozmieszczenie n niej lądów i wód. Nzw nszej plnety pochodzi od łcińskiego słow terr oznczjącego glebę, ziemię Poglądy n ksztłt Ziemi Dzisij nikt nie m wątpliwości, jki ksztłt m Ziemi. Jednk w strożytności i średniowieczu wcle nie było to tkie oczywiste. W różnych częścich ówczesnego świt Ziemię wyobrżno sobie inczej. W strożytnej Grecji pnowł powszechny pogląd, że Ziemi jest wyspą w ksztłcie dysku otoczoną bezkresnym ocenem. W strożytnych Indich wyobrżeni o ksztłcie Ziemi wywodziły się z tmtejszej mitologii.? Opisz n podstwie rysunku, jk wyobrżno sobie Ziemię w strożytnych Indich. 24

2 Jednk już w strożytności niektórzy uczeni, n przykłd Pitgors czy Arystoteles, przypuszczli, że nsz plnet m ksztłt kuli. Jkie mieli n to dowody? Dowodów n kulistość Ziemi dostrczły obserwcje horyzontu, położeni gwizd nd widnokręgiem, zćmieni Księżyc czy sttków wyłnijących się zz horyzontu. Nie były to wprwdzie dowody w pełni potwierdzjące kulisty ksztłt Ziemi, le zprzeczły temu, że jest on płsk. Strożytni szukli odpowiedzi n nstępujące pytni: 1. Gdyby Ziemi nie był kulą, czy widnokrąg miłby ksztłt okręgu? 2. Dlczego żeglrze płynący n północ obserwują Gwizdę Polrną n corz większej wysokości nd widnokręgiem? Czy gdyby Ziemi był płsk, byłoby tk smo? 3. Czy istnieje jeszcze jkś inn brył, poz kulą, któr podczs zćmieni Księżyc rzuc cień w ksztłcie koł? Kżdy z ns może zdć sobie pytnie o ksztłt Ziemi, obserwując sttki wpływjące do portu. Kiedy obserwujemy sttki wpływjące do portu, njpierw widzimy wierzchołek msztu, dopiero potem wyłnijący się zz krzywizny Ziemi kdłub. Z kolei w mirę oddlni się od brzegu wydje się, że sttki znikją, toną.? Czy tk sytucj miłby miejsce, gdyby Ziemi był płsk? 25

3 4.2. Skąd wiemy, jki jest ksztłt Ziemi? Pierwszych nmclnych dowodów n kulistość Ziemi dostrczyły wyprwy morskie dookoł świt w XVI wieku. Dowiodły one, że płynąc cły czs w tym smym kierunku, możn powrócić do miejsc, z którego się wypłynęło. Pierwszym żeglrzem, który tego dokonł, był Ferdynnd Mgelln. Współcześnie dowodów n kulistość Ziemi dostrczją zdjęci wykonywne z Kosmosu. Ukzują one nszą plnetę jko bryłę o ksztłcie zbliżonym do kuli. Zdjęcie Ziemi z Kosmosu Globus Modelem Ziemi jest globus. Przedstwi on przybliżony ksztłt nszej plnety orz rozmieszczenie n niej lądów i wód. oś ziemsk Przyjrzyj się modelowi Ziemi. Przez jej środek przechodzi oś ziemsk, któr przecin jej powierzchnię w dwóch punktch, zwnych biegunmi. Znsz już ich nzwy to biegun północny i biegun południowy. Zwróć uwgę, że oś ziemsk nie tworzy z podstwą globus kąt prostego. Wynik to z nchyleni osi ziemskiej do płszczyzny orbity. Płszczyzną orbity jest w tym wypdku blt stolik, n którym stoi globus. W czsie ruchu Ziemi po orbicie nchylenie osi ziemskiej jest zwsze tkie smo. płąk 66½ oś ziemsk 26 podstw globus

4 doświdczenie Jki kąt tworzy oś ziemsk z podstwą globus? Co będzie potrzebne? globus uczniowski, kątomierz, sznurek lub ptyk Jk to zrobić? 1. Przedłuż oś ziemską z pomocą sznurk lub ptyk ż do podstwy globus. 2. Zmierz kątomierzem, jki kąt tworzy oś ziemsk z podstwą globus. 3. Zpisz swój pomir i porównj go z wynikmi koleżnek i kolegów. Jeśli wrtość zmierzonego przez ciebie kąt wynosi 66½, to znczy, że twój pomir jest prwidłowy.! Pmiętj! Oś ziemsk jest nchylon do płszczyzny orbity pod stłym kątem 66½. Model Ziemi wykonuje się w skli. Globusy uczniowskie wykonne są przewżnie w skli 1: Ozncz to, że wszystkie zmieszczone n nim wymiry liniowe, n przykłd odległości, są pomniejszone 80 milionów rzy w stosunku do odległości rzeczywistych. doświdczenie Oblicz rzeczywisty obwód Ziemi n podstwie globus uczniowskiego. Co będzie potrzebne? globus uczniowski, sznurek (grub nić), linijk Jk to zrobić? 1. Sprwdź, w jkiej skli wykonny jest globus. 2. Obwiedź sznurkiem globus wzdłuż równik. Zmierz długość sznurk. 3. Wykorzystj swoje widomości z mtemtyki n temt skli i oblicz długość rzeczywistą obwodu Ziemi. 4. Wynik podj w kilometrch. W tym celu musisz zmienić centymetry n kilometry. Jeśli obliczony przez ciebie obwód Ziemi wynosi około kilometrów, to znczy, że twój wynik jest poprwny. 27

5 4.4. Wymiry Ziemi Jk duż jest nsz plnet? W Ukłdzie Słonecznym nleży do plnet średniej wielkości. Pierwszych pomirów Ziemi dokonł około 230 roku p.n.e. Ertostenes, geogrf i mtemtyk z Aleksndrii. Już wtedy złożył, że Ziemi jest kulą, po czym obliczył promień i obwód nszej plnety. Swoje obliczeni wykonł z dosyć dużą dokłdnością w porównniu ze współczesnymi pomirmi. obwód Ziemi km Powierzchni Ziemi: 510 milionów km 2. Obwód Ziemi: km. Aleksndri Syene Ertostenes wyznczył obwód Ziemi dzięki pomirom wysokości górowni Słońc w dniu przesileni letniego w dwóch mistch leżących n tym smym południku. W Syene (obecnie Asun) Słońce świeciło w zenicie, w położonej n północ Aleksndrii wysokość górowni Słońc był mniejsz o wrtość kąt α (lf). Bdcz wywnioskowł, że kąt pełny (360 ) jest tyle rzy większy od kąt α, ile rzy obwód Ziemi jest większy od odległości między mistmi. Odległość tę Ertostenes ocenił n 5000 stdiów (około 800 km). Stwierdził też, że kąt α stnowi 1/50 kąt pełnego. Ztem obwód Ziemi powinien wynosić 50 x 5000 stdiów stdiów Powtórzenie podsumownie sądzono, że Ziemi jest płsk. zdni domowe 3. Oblicz, jki obwód m model Ziemi wykonny w skli 1: Wynik podj w centymetrch. 28