ROLA I ZNACZENIE WIEDZY W SPOŁECZE STWIE INFORMACYJNYM

Transkrypt

1 ROLA I ZNACZENIE WIEDZY W SPOŁECZE STWIE INFORMACYJNYM MAŁGORZATA NYCZ BARBARA SMOK Katedra Systemów Sztucznej Inteligencji Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu Streszczenie yjemy w czasach charakteryzuj cych si bardzo szybkimi przemianami spowodowanymi rozwojem technik informacyjno-komunikacyjnych. Szczególnego znaczenia nabiera wiedza, jej zdobywanie, wykorzystywanie i wymiana poprzez sieci komunikacyjne. Referat po wi cony jest wiedzy i jej znaczeniu we współczesnym społecze stwie okre lanym jako społecze stwo informacyjne. Słowa kluczowe: wiedza, zarz dzanie wiedz, społecze stwo informacyjne 1. Wprowadzenie W ostatnim dziesi cioleciu wzrastało znaczenie działalno ci gospodarczej realizowanej w skali mi dzynarodowej. Rozwijały si ró ne formy współpracy firm o ró nej lokalizacji geograficznej. Ten etap przemian, w którym obecnie znajduje si gospodarka wiatowa okre la si mianem globalizacji. Jej podstaw jest rozwój najnowszych technologii, który zmienia m. in. organizacj współczesnych przedsi biorstw, która wi e si z globalnym rynkiem, przepływem kapitału, towarów i ludzi, którzy sprzedaj swoje umiej tno ci. Du e znaczenie zaczynaj odgrywa mi dzynarodowe korporacje, które kieruj c si generowaniem zysku przeobra aj swoj sił ekonomiczn w polityczn. Wykorzystuj one procesy decyzyjne rz dów i przy pomocy umów mi dzynarodowych zmieniaj zasady handlu celem osi gni cia maksimum zysku bez wzgl du na ponoszone przez całe narody konsekwencje społeczne. Proces ten przebiega dynamicznie i jego skutki obserwujemy tak e w naszym kraju. W swoich działaniach przedsi biorstwa musz przewidzie wpływ globalizacji na sytuacj bie c i w przyszło ci firmy, gdy inaczej nie b d si liczy na dynamicznie zmieniaj cym si rynku. Obserwujemy pojawienie si nowej gospodarki, która nie podlega tradycyjnym analizom i narz dziom. Przemiany s widoczne nie tylko na poziomie poszczególnych przedsi biorstw ale i równie całego wiata. Przedsi biorstwa zainicjowały w tym czasie elektroniczn transmisj danych, wykorzystuj c standardy EDI oraz sie WAN. Nast pnie powstawały pakiety CAD (Computer-Aided Design), CAE (Computer Aided Engineering) oraz CAM (Computer-Aided Manufacturing), które umo liwiły in ynierom, projektantom i technikom prac nad projektowaniem opisów technicznych, rysunków in ynieryjnych i technicznej dokumentacji, szybciej i dokładniej przy wykorzystaniu wewn trznej sieci komunikacyjnej przedsi biorstwa. Upowszechnienie Internetu przyczyniło si do wykorzystania technologii e-commerce nawet przez najmniejsze przedsi biorstwa, które mogły si komunikowa elektronicznie. Ta sytuacja umo liwiła rozwój i wdra anie nowych metod, jak np. komunikacji z potencjalnym klientem, sprzeda y produktów i usług drog elektroniczn.

2 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr5, Umiej tno dostosowania si do nowego rynku wymaga ci głego doskonalenia i rozszerzania swoich umiej tno ci. Istnieje zapotrzebowanie na pracowników z do wiadczeniem w danej dziedzinie. Poszukiwani b d pracownicy, którzy b d szybciej przystosowywa si do zmieniaj cych si potrzeb przedsi biorstwa. Przedsi biorstwa wykorzystuj c m.in. internet w swoich kontaktach mog wzmocni swoj pozycj na rynku poprzez np. zwi kszenie wydajno ci transakcji handlowych, kontrol nad kanałami dystrybucyjnymi, szybk reakcj na potrzeby klientów. Na dynamicznie zmieniaj cy si rynek zareagowała tak e UE. Strategia Lizbo ska postawiła przed krajami członkowskim Unii Europejskiej zadanie stworzenia do 2010 r. najbardziej konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy. Na zało eniach tej Strategii oparto plany działa zwi zane z budow i rozwojem społecze stwa informacyjnego w krajach Unii Europejskiej. Podstaw gospodarki opartej na wiedzy jest edukacja, nauka oraz rozwój społecze stwa informacyjnego. S to obszary gospodarki, które powinny rozwija si i zapewnia dopływ wykwalifikowanych kadr oraz nowoczesnych rozwi za technologicznych. Próbuje si uchwyci najwa niejsze cechy rozwijaj cego si społecze stwa informacyjnego (zw. tak e społecze stwem wiedzy, społecze stwem XXI wieku, czy elektronicznym). Nale do nich informacja (wiedza), nauka, oraz technologie teleinformatyczne umo liwiaj ce rozpowszechnianie informacji przez rodki masowego komunikowania (m.in. przez telewizj ). Nowe rodki przekazywania informacji w zasadniczy sposób zmieniaj szeroko rozumian struktur społeczn i charakter kontaktów pomi dzy jednostkami, grupami, narodami. yjemy w czasach okre lanych jako epoka oparta na wiedzy. Zatem posiadanie wiedzy jest tym zasobem, który decyduje o powodzeniu zarówno jednostek, jak i organizacji gospodarczych. Globalizacja, której sprzyjał szybki rozwój cywilizacyjny, rozpowszechnienie si stosowania techniki komputerowej, rozwój sieci komputerowych, ułatwia dotarcie do danych informacji oraz ich wymian ułatwiaj c prac ró nym zespołom. Mówi si, e jeste my (a w ka dym razie d ymy w tym kierunku) społecze stwem informacyjnym, w którym o warto ci przedsi biorstwa decyduje zawarta w nim wiedza. Dzisiaj poj cie "społecze stwo informacyjne" stało si synonimem nowoczesno ci, kreatywno ci, aktywno ci, wolno ci oraz dobrobytu ogółu ludzi. 2. Społecze stwo informacyjne Wkroczyli my w er, gdzie najcenniejszym zasobem stała si informacja. Coraz cz ciej mo- emy zaobserwowa powstanie nowego typu społecze stwa, które zwi zane jest z rozwojem technologii teleinformatycznych. Telefonia komórkowa czy Internet umo liwiaj komunikacj i dost p do informacji na szerok skal i s istotne w porozumiewaniu si i przekazywaniu wiedzy na odległo. Obserwuje si szybki rozwój technologii, które umo liwiaj wykorzystanie, pozyskiwanie, przesyłanie i analiz informacji. Celem budowy społecze stwa informacyjnego u nas powinno by tworzenie potencjału gospodarczego umo liwiaj cego przedsi biorstwom aktywne konkurowanie w globalnej gospodarce opartej na wiedzy. Nowa gospodarka jest ródłem wielu szans, ale nale y zadba o aspekty rozwoju gospodarczego i społecznego, które zapewni konkurencyjno w skali globalnej. Istot społecze stwa informacyjnego jest przede informacja (wiedza) oraz potrzebne narz dzia (jak np. Internet), które umo liwi dost p do niej. W okre leniach społecze stwo informacyjne i społecze stwo wiedzy, poj cia informacja i wiedza s stosowane zamiennie, lecz nie nale y

3 72 Małgorzata Nycz, Barbara Smok Rola i znaczenie wiedzy w społecze stwie informacyjnym uto samia informacji i wiedzy, poniewa informacje s to uporz dkowane dane, docieraj ce powszechnie do wi kszo ci ludzi za pomoc radia, telewizji, gazet itp. natomiast wiedza jest czym wi cej ni informacj, jest umiej tno ci wykorzystania informacji, która wci dost pna jest mniejszemu gronu ludzi. Informacja staje si coraz cz ciej towarem bardzo dochodowym. Nie ma jednej obowi zuj cej definicji Społecze stwa Informacyjnego. Zwykle pod tym poj ciem rozumie si społecze stwo wykorzystuj ce komputery i techniki informatyczne. Wi kszo definicji kładzie si nacisk na znaczenie informacji: Społecze stwo charakteryzuj ce si przygotowaniem i zdolno ci do u ytkowania systemów informatycznych, skomputeryzowane i wykorzystuj ce usługi telekomunikacji do przesyłania i zdalnego przetwarzania informacji" 1. Termin ten jest znany ju od dawna. Po raz pierwszy u ył go w 1963 roku T. Umesamo w artykule o społecze stwie przetwarzaj cym informacj w japo skiej sytuacji gospodarczej. Cechy społecze stwa informacyjnego sformułował m.in. D. Bell [8] w 1973r., zaliczaj c do nich: Dominacja sektora usług w gospodarce, a głównie rozwój finansów, ubezpiecze, słu by zdrowia, o wiaty i nauki, Dominacja specjalistów i naukowców w strukturze zawodowej, Wzrost znaczenia wiedzy teoretycznej jako ródła innowacji i polityki, D enie do społecznej kontroli nad rozwojem techniki, Tworzenie technologii intelektualnych jako podstawy podejmowania decyzji politycznych i społecznych. Od 1999 roku w Unii Europejskiej wykorzystuje si "eeurope - An Information Society for All", który ma na celu m.in. wprowadzenie Europejczyków w er informacji we wszystkich sferach aktywno ci społeczno-zawodowej, tworzenie Europy konkurencyjnej w stosunku do innych krajów, prac w gospodarce opartej na wiedzy (knowledge-based economy), powszechne korzystanie z gospodarki opartej na wiedzy. Ze społecze stwem informacyjnym zwi zana jest gospodarka oparta na wiedzy (GOW). Termin ten pojawił si na pocz tku lat 90-tych był u ywany w stosunku do Stanów Zjednoczonych, a pó niej rozszerzono go na najbardziej rozwini te gospodarki wiata. Poj cie to kojarzy si z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, post pem technicznym i innowacyjno ci. GOW cechuje rosn ce znaczenie globalizacji, nauki i wiedzy, które s podstaw współczesnych przemian. Ro nie zapotrzebowanie na wiedz i wykwalifikowanych pracowników umysłowych. Technologie informacyjne szybko si rozprzestrzeniaj i dotycz ka dego z nas. Rewolucja informacyjna zakładaj ca ci gły dost p do wiedzy i technologii, wpływa na styl ycia, pracy i nauki. Współzale no telekomunikacji, multimediów i technologii informacyjnych jest sił w procesie tworzenia nowych produktów i usług oraz wpływa na sposoby prowadzenia biznesu i handlu. Globalne Społecze stwo Informacyjne stało si jednym z kluczowych elementów strategii Komisji Europejskiej, której celem jest wzmocnienie konkurencyjno ci europejskiej gospodarki 2. Wej cie Polski do struktur UE spowodowało zmiany w obszarze ICT (technologii informacyjnych i komunikacyjnych) w naszym kraju m.in. w zakresie społecze stwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy. 1 Kongres Informatyki Polskiej, 1994, na podstawie Raportu Bangemana dla Rady Europy 2

4 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr5, Konkurencyjno na dynamicznie zmieniaj cym si rynku wymaga tworzenia i wprowadzaniu na rynek innowacji, ci głego podnoszenia kompetencji, tworzenia i przyswajania nowej wiedzy. W naszym kraju dokumentami dotycz cym budowy Społecze stwa Informacyjnego s m.in. epolska czy Program Operacyjny Nauka, nowoczesne technologie i społecze stwo informacyjne, z czerwca 2005r., opracowany przez Ministra Nauki i Informatyzacji. W ramach e- Polski kładzie si nacisk na informowanie i przygotowywanie naszego społecze stwa na przemiany społeczne oraz na zmiany na rynku pracy. Podkre la si te rol dostosowania prawa do zjawisk zwi zanych z rozwojem technologii teleinformatycznych oraz przystosowanie administracji do powszechnego stosowania narz dzi informatycznych. Za Program Operacyjny zawiera wytyczne odno nie działa, które maj by podejmowane tak, by nasze społecze stwo spełniało wymogi społecze stwa informacyjnego. Wyró nikiem ery informacji i wiedzy jest technologia informacyjna obejmuj ca informatyk, telekomunikacj, narz dzia i inne technologie zwi zane z informacj. Dostarcza ona u ytkownikom narz dzi informatycznych, za pomoc których mog pozyskiwa informacje, selekcjonowa je, analizowa, przetwarza i przekazywa innym ludziom. Społecze stwo informacyjne czy gospodarka oparta na wiedzy zwi zana jest z takimi poj ciami, jak: dane, informacja, wiedza, teleinformatyka, innowacyjno, konkurencyjno itp. Opracowania dotycz ce ery informacji traktuj wiedz jako zasób wpływaj cy na kierunki rozwoju społeczno - gospodarczego oraz wskazuj główne problemy, jakim nale y sprosta zaczynaj c od rozwoju infrastruktury technicznej, która umo liwia magazynowanie informacji, sieci telekomunikacyjnych usprawniaj cych ich wymian, poprzez regulacje pa stwa w zakresie ochrony praw własno ci intelektualnej i na dostosowaniu edukacji do potrzeb rynku ko cz c. W warunkach globalizacji i konkurencji takie podej cie do przepływu i przetwarzania wiedzy ju nie wystarcza. Konieczne staje si przej cie do zarz dzania wiedz wspomagane nowoczesn technologi. W społecze stwie informacyjnym dominuj c rol odgrywa wiedza. Zasobem strategicznym staje si kapitał intelektualny b d cy sum wiedzy posiadanej przez ludzi tworz cych organizacj oraz nieuchwytn warto ci okre laj c ogóln warto firmy lecz ró n od warto ci finansowej. Jest on poł czeniem wiedzy, umiej tno ci, kompetencji i innowacyjno ci wszystkich pracowników firmy. Jego zadaniem jest dodawanie lub te powi kszanie warto ci istniej cej w firmie. Jest on istotn warto ci przedsi biorstwa. Ma szczególne znaczenie w firmach bazuj cych na wiedzy, których silna pozycja na rynku jest zapewniona poprzez ich przewag kadrow nad konkurencj. Gospodarka oparta na wiedzy jest kolejnym etapem rozwoju gospodarki wiatowej. Zasadniczym czynnikiem, od którego zale y wzrost gospodarczy jest kapitał ludzki, za o jego bogactwie decyduj zasoby ludzkich umiej tno ci. O konkurencyjno ci firmy decyduj posiadane zasoby kadrowe, których atutem jest jako jej kapitału intelektualnego. Ka da firma musi by strategicznie zorientowana na najwy szy poziom własnego kapitału intelektualnego oraz uczestnictwo w rywalizacji w obszarze tworzenia i wprowadzania innowacji do swojej oferty rynkowej. Dlatego kluczowe znaczenie zaczyna mie technologia gromadzenia, analizy, selekcji i korzystania z globalnych informacji o innowacjach, oraz zdolno firmy do pozyskiwania tych innowacji, stosowania ich we własnych produktach i rozwijania ich.

5 74 Małgorzata Nycz, Barbara Smok Rola i znaczenie wiedzy w społecze stwie informacyjnym 3. Wiedza w przedsi biorstwie Dzisiaj wiedza uwa ana jest za jeden z kluczowych zasobów, który pozwala uzyska przewag nad konkurencj. Cz sto te jest okre lana mianem zasobu, a wi c mo na ni zarz dza, jak zasobami materialnymi. W celu optymalizacji zarz dzania zasobami materialnymi rozwini to metodyk zarz dzania ła cuchem dostaw (Supply Chain Management - SCM). Rozwini to ró ne podej cia do SCM, z których ka de miało na celu zmniejszenie kosztów zwi zanych z przepływem surowców, produktów - zasobów w procesie produkcji od momentu dostawy a do sprzeda y. Wraz z rozwojem nowoczesnych rodków transportu i wykorzystaniem rozwi za teleinformatycznych zacz to coraz cz ciej stosowa opracowan w Japonii metodyk "just-intime". Celem tego podej cia było jak najszybsze dostarczanie odpowiednich zasobów, w odpowiedniej ilo ci, minimalizuj c jednocze nie koszty magazynowania. Dzisiejsze przedsi biorstwa coraz cz ciej s zorganizowane wokół wiedzy, a technika informatyczna wnosi znaczny wkład w mo liwo ci zarz dzania wiedz, która staje si zasobem strategicznym. Wszystkie przedsi biorstwa posiadaj i wykorzystuj jak wiedz. Istnieje wiedza werbalna i niewerbalna, kodyfikowana i nie kodyfikowana, zbiorowa i indywidualna, wiedza dla pracownika, wiedza pracownika. Istnieje wiele sposobów definiowania i klasyfikowania wiedzy. Coraz wi cej ludzi postrzega wiedz jako kapitał. Trudno jest precyzyjnie okre li wiedz. Trudno jest tak e okre li granice pomi dzy informacj, wiedz, a m dro ci. Wiedz, jak ka dym innym zasobem nale y zarz dza, a wi c wykorzystywa, pozyskiwa, gromadzi i piel gnowa. Problemem jest uchwycenie wiedzy (informacji) u ytecznej dla przedsi biorstwa i przetworzenie jej i prezentacji tak, aby mo liwa była do wykorzystania. Wi kszo informacji na rynku nie mo na bezpo rednio wykorzysta w procesie zarz dzania. Informacje te musz zosta poddane analizom, a tego potrzebna jest odpowiednia technologia informatyczna. Rozwój systemów informatycznych obj ł swym zasi giem równie technologie wspomagaj ce zarz dzanie w przedsi biorstwach. Mo na zaobserwowa przej cie od poj cia przetwarzania danych do poj cia zarz dzania i przetwarzania wiedzy. Dane i informacje s zwi zane ze sprz tem i systemami informatycznymi. Natomiast wiedza i m dro zwi zana jest z lud mi (rys.1). Wiedza potrzebna jest w ka dej dziedzinie ycia, a potocznie na ogół jest kojarzona z erudycj i z zasobami danych. Istnieje jednak inny aspekt wiedzy, jako narz dzia umo liwiaj cego wyci ganie wniosków z sytuacji. W sztucznej inteligencji ten wła nie aspekt wiedzy ma podstawowe znaczenie i mo na j zdefiniowa nast puj co [1]: wiedza jest to zbiór informacji daj cy mo liwo wyci gania wniosków na podstawie przesłanek. M dro to sztuka i umiej tno przewidywania ró nych stanów rzeczy oraz wyboru z wielu mo liwo ci tego, co jest najbardziej optymalnym w danej sytuacji. Odkrycie nowej wiedzy i przetworzenie jej w m dro powinno umo liwi firmie osi gni cie przewagi konkurencyjnej. Rys.1. Interpretacja wiedzy

6 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr5, Wiedza, która coraz cz ciej jest postrzegana jako wa ny element potencjału strategicznego przedsi biorstwa, powoli staje si aktywem podlegaj cym procesom zarz dzania. Jest niematerialnym zasobem przedsi biorstwa, w skład którego wchodz m.in.: pracownicy (ich wiedza i umiej tno ci), powi zania z klientami i partnerami na rynku, własno intelektualna (znaki handlowe, marki, licencje, patenty, prawa wył czno ci, prawa autorskie), zasoby organizacyjne (stosowane procesy, procedury, zasady post powania), zasady relacyjne (umowy, alianse, powi zania z innymi podmiotami). Zarz dzanie wiedz prowadzi do osi gania korzy ci przez organizacj oraz bardziej sprawnego i efektywnego realizowania jej misji i celów strategicznych. Jest zasadnicz zmian zarz dzania przedsi biorstwem polegaj c na efektywnym wykorzystaniu zasobów niematerialnych a głównie kapitału intelektualnego. Racjonalne wykorzystanie tego kapitału jest mo liwe tylko przy wykorzystaniu odpowiednich narz dzi i form zarz dzania. Wiedza [TIWA03, s.60] jest płynn mieszanin kontekstowych do wiadcze, warto ci, informacji i umiej tno ci tworz c ramy dla oceny rozumienia i przyswojenia nowych do wiadcze i informacji. Tego typu wiedza znajduje odzwierciedlenie nie tylko w dokumentach i repozytoriach ale równie w zwyczajach, procesach, praktykach i normach organizacji. Wiedza to informacje [TIWA03, s.61] umo liwiaj ce podejmowanie działa informacje gł bsze, bogatsze i praktyczniejsze. Jest dost pna we wła ciwym kontek cie, tam gdzie wymagane jest podejmowanie wła ciwych decyzji. Jest aktualn informacj posiadaj c znaczenie, kontekst i cel, dzi ki którym wywiera stale wpływ na podejmowanie decyzji. Wiedza jest podzbiorem kapitału intelektualnego. 4. Kapitał intelektualny Kapitał intelektualny to aktywa takie, jak wiedza, zbiorowe kompetencje, klientela i renoma firmy (good will), warto marki, patenty, których nie da si zmierzy tradycyjnymi metodami ksi gowymi, ale mimo to przynosz firmie korzy ci. Umiej tno ci i kompetencje ludzi, pozycja rynkowa, renoma i stała klientela firmy, uznanie, osi gni cia, patenty, kontakty, poparcie i partnerzy s ró nymi aspektami kapitału intelektualnego. Wg Mi dzynarodowego Stowarzyszenia Ksi gowych [3] kapitał intelektualny jest całkowitym kapitałem przedsi biorstwa (odnosi si do zawartej w nim wiedzy), na który składaj si wiedza, do wiadczenie pracowników, zaufanie, marka, umowy z partnerami, systemy informacyjne, procedury administracyjne, patenty, znaki handlowe, efektywno procesów. Warto kapitału intelektualnego mo na obliczy jako ró nic pomi dzy warto ci ksi gow a rynkowa przedsi biorstwa. W ramach kapitału intelektualnego wyró nia si : kapitał ludzki (umiej tno ci i wiedza ludzi), kapitał innowacyjny (zdolno do innowacji), kapitał procesowy (procesy, techniki, narz dzia wykorzystywane w organizacji). Kapitał intelektualny jest oparty na wiedzy, chocia obejmuje jeszcze inne wymiary tworzenia warto ci przedsi biorstwa (np. marka handlowa, powi zania z zewn trznymi zainteresowanymi itp.) [BRST01, s.69]. Cz sto do jego składników zalicza si : kapitał społeczny rozumiany jako kapitał strukturalny (powi zania w sieci, konfiguracja sieci, odpowiedzialno organizacji), stosunki mi dzyludzkie (zaufanie, normy, zobowi -

7 76 Małgorzata Nycz, Barbara Smok Rola i znaczenie wiedzy w społecze stwie informacyjnym zania, identyfikacja), kapitał poznawczy (wspólnie podzielane słowniki, wspólny j zyk, wspólnie dzielone opowie ci), kapitał ludzki to kompetentno (umiej tno ci, wiedza teoretyczna, talenty), zr czno intelektualna (innowacyjno ludzi, zdolno do na ladowania, przedsi biorczo, zdolno do zmian), motywacja (ch ci działania, predyspozycje osobowo ciowe, zaanga owanie w procesy organizacyjne, skłonno ci do zachowa etycznych, władza organizacyjna, przywództwo mened erskie), kapitał organizacyjny tworzy struktura wewn trzna (struktura organizacyjna, systemy działania, własno intelektualna, procesy wewn trzne, kultura organizacyjna), struktura zewn trzna (zasoby rynkowe, powi zania z dostawcami i partnerami odbiorców strategicznych i zainteresowanymi w otoczeniu przedsi biorstwa) oraz kapitał rozwojowy (innowacyjno przedsi biorstwa, organizacyjne uczenie si, zamierzenia strategiczne, cele i strategie przedsi biorstwa, procesy tworzenia strategii, gotowo do zmian). Obserwacje dotycz ce zmian w gospodarkach krajów wysoko rozwini tych ekonomicznie wskazuj na kapitał społeczny jako znacz cy czynnik rozwoju gospodarczego. Kapitał ludzki jest zasobem niematerialnym, który w du ej mierze warunkuje efektywne funkcjonowanie gospodarki. Kapitał społeczny obejmuje zasoby umiej tno ci, informacji, kultury, wiedzy i kreatywno ci jednostek oraz zwi zki pomi dzy lud mi i organizacjami. Znaczenie wymienionych zasobów w rozwoju gospodarczym w tym kontek cie Rozwój społeczno-gospodarczy Polski w nadchodz cych latach b dzie zale ał od zdolno ci tworzenia kapitału społecznego na poziomie strategicznym jak i operacyjnym. To szczególne wyzwanie w sytuacji nierównomiernego dost pu do kultury. Społecze stwo uznaje si za informacyjne, je li wykorzystuje ono rozbudowan nowoczesn sie telekomunikacyjn (zasi g obejmuje wszystkich obywateli) oraz rozbudowane zasoby informacyjne dost pne publicznie, które mog wykorzystywa rodki masowej komunikacji i informacji. W społecze stwie informacyjnym informacja zaczyna by traktowana równorz dnie z surowcami, ziemi i sił robocz. Zarz dzanie wiedz to wiadome i zaplanowane wykorzystanie kapitału intelektualnego pracowników i informacji zgromadzonych w firmie. Modele zarz dzania wiedz, prezentuj teoretyczne podej cie do dziedziny. Dla praktyków najwa niejsze s zastosowania oraz mo liwo zmierzenia wyników okre lonego podej cia w biznesie. Wyznaczenie odpowiednich miar skuteczno ci procesów zarz dzania wiedz jest trudnym zagadnieniem. Mamy do czynienia z wiedz, której warto nie zawsze w danej chwili jest mo liwa do zmierzenia, równie i w przedsi biorstwie wyst puj znaczne trudno ci w pomiarze istotnych wielko ci je charakteryzuj cych. Cz sto stosuje si estymacje, przybli enia warto ci, prognozy i modele statystyczne z ró nych powodów. Wraz z kapitałem intelektualnym pojawia si nowe spojrzenie na rol i warto ludzi w przedsi biorstwie. Zasobowe my lenie o ludziach w przedsi biorstwie ma wpływ na zwi kszenie korzy- ci m.in. z ich wykorzystania. W GOW istnieje konieczno narastaj cego tworzenia i u ytkowania zasobów materialnych, a wi c istnieje potrzeba ich pomiaru. Propozycj zestawu miar do mierzenia efektywno ci zarz dzania wiedz w przedsi biorstwie podał Mark Van Buren 3 wraz z grup zło on z praktyków zarz dzania wiedz i przemysłu. Zaproponował model zarz dzania kapitałem intelektualnym, w którym kluczowym czynnikiem był opracowany zestaw miar. Bardzo cz sto w wielu przedsi biorstwach nie mierzy si inwestycji w 3 Ameryka skie Towarzystwo Szkole i Rozwoju (American Society for Training and Development)

8 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr5, kapitał intelektualny, jak równie nie posiada informacji o wynikach tych inwestycji. Jedn z tego rodzaju miar jest miara warto ci kapitału intelektualnego firmy, a wi c stosunek warto ci rynkowej (cen akcji pomno on przez ich ilo ) do warto ci ksi gowej przedsi biorstwa. Wyceniaj c warto przedsi biorstwa powy ej jego warto ci ksi gowej, bierze si pod uwag tak e warto jego kapitału intelektualnego. Jednak ta miara podlega ci głym fluktuacjom i czynnikom psychologicznym oddziałuj cym na rynek. Teoria zarz dzania wiedz jest now koncepcj w naukach ekonomicznych. Głównymi podmiotami gospodarczymi, które przyczyniły si do rozpowszechnienia koncepcji zwi zanych z zarz dzaniem wiedz były firmy konsultingowe, które jako jedne z pierwszych, wprowadziły u siebie systemy zarz dzania wiedz i zacz ły przenosi te rozwi zania do innych organizacji. Wiedza bardzo cz sto jest rozproszona, trudna do lokalizacji i udost pniania, niespójna i nadmiarowa, a w konsekwencji cz sto ignorowana przy podejmowaniu optymalnych decyzji przedsi biorstwa. Aby zachowa konkurencyjno, firmy musz skutecznie i wydajnie tworzy, lokalizowa, rejestrowa i dzieli si wiedz organizacji, a przede wszystkim stosowa j do rozwi zywania problemów i wykorzystywania nadarzaj cych si mo liwo ci. Przedsi biorstwa powinny dysponowa mechanizmami dost pu do wiedzy w czasie rzeczywistym, aby móc j stosowa oraz integrowa w celu reakcji na dynamicznie zmieniaj cy si rynek. Wymaga to dzielenia si wiedz, współpracy oraz mechanizmów ułatwiaj cych szybk adaptacj. Wiedza si starzeje, a wiec nale y j aktualizowa. Wiedza i zarz dzanie relacjami funkcjonuj najlepiej jako zintegrowany model biznesowy. Kapitał intelektualny jest jednym z czynników determinuj cych konkurencyjno oraz dynamik organizacyjn przedsi biorstwa w celu zwi kszenia tworzonej warto ci dodanej. Współczesne przedsi biorstwo powinno si równie koncentrowa na kompetencjach, czyli wiedzy i umiej tno ciach swoich pracowników, które powinny by stale rozwijane, gdy jest to jedna z wa nych cech nowoczesnego przedsi biorstwa. Pracownicy wykonuj powierzone zadania, realizuj postawione cele, wykorzystuj technologie, kreuj rzeczywisto i uczestnicz w niej. Od tego, kim s, co robi, jak robi, a wi c od ich kompetencji i zaanga owania w prac zale y rozwój i sukces przedsi biorstwa. Warto przedsi biorstwa chocia ma wymiar pieni ny, nie jest poj ciem jednoznacznym. Na jego warto wpływa wiele czynników zarówno w przedsi biorstwie jak i w jego otoczeniu.

9 78 Małgorzata Nycz, Barbara Smok Rola i znaczenie wiedzy w społecze stwie informacyjnym Opracowano na podstawie [BRST01, s.70] Rys.2. Drzewo warto ci przedsi biorstwa Proces globalizacji przebiega dynamicznie i nie mo na go lekcewa y nie przewiduj c jego skutków na przyszło, jak i na podejmowanie decyzji odno nie wszystkich typów przedsi wzi. Kompetencje to osobiste [11] dyspozycje w zakresie wiedzy umiej tno ci i postaw pozwalaj ce realizowa zadania zawodowe na odpowiednim poziomie. S to zdolno ci ludzi do okre lonego zachowania co powoduje realizacj postawionych zada i generowanie rezultatów w danych warunkach. Kompetencje to wiedza, umiej tno ci, uzdolnienia, style działania, osobowo, zainteresowania i inne cechy, które u ywane i rozwijane prowadz do osi gania rezultatów zgodnych ze strategicznymi zamierzeniami przedsi biorstwa. S to praktyczne umiej tno ci biznesowe pracowników. Wg [4] kapitał jest warto ci rodków ekonomicznych skapitalizowanych w zasobach rzeczowych i ludzkich. Stopa kapitalizacji jest uwarunkowana przez naturalne i społeczne warunki rodowiska, w którym kapitał wyst puje i wzrasta. 5. Podsumowanie Reakcja przedsi biorstwa na wymagania otoczenia podnosi jego zdolno innowacyjn. Aby odnosi sukcesy na rynku, powinno traktowa dynamik otoczenia jako sposobno do nowego działania. Obecnie gospodarka coraz cz ciej oparta jest na wiedzy. Bazuje na wytwarzaniu, dystrybucji oraz wykorzystywaniu wiedzy jako podstawowego zasobu przedsi biorstwa. Ró nice mi dzy Polsk a krajami Unii Europejskiej w zakresie informatyzacji wpływaj niekorzystnie na konkurencyjno polskiej gospodarki oraz jako ycia mieszka ców. Podejmowane działania powinny dotyczy m.in. zwi kszania umiej tno ci w korzystaniu z nowych technologii, a tak e dalszego rozwoju nowoczesnych usług dotycz cych: elektronicznego biznesu (e-business), elektronicznej administracji (e-government), nauczania na odległo (e-learning), usług medycznych na odległo (e-health), etc.

10 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr5, Wa nym zadaniem dla nas jest wł czenie si w proces budowy ery informacyjnej poprzez tworzenie warunków dla zapewnienia bezpo redniego dost pu do informacji, kształtowanie wiadomo ci społecze stwa oraz rozwijanie jego potencjału intelektualnego i gospodarczego. Bibliografia 1. Baborski A.(red.), Efektywne zarz dzanie a sztuczna inteligencja. Wyd. AE we Wrocławiu, Chwistecka-Dudek H., Soroka W., Core Competencies koncepcja strategiczna. Przegl d Organizacji nr Dobija D., Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsi biorstwa. PFPK Warszawa, Dobija D Pomiar i sprawozdawczo kapitału intelektualnego przedsi biorstwa. Wyd. Wy szej Szkoły Przedsi biorczo ci i zarz dzania im. L. Ko mi skiego. Warszawa, Dobija M., How to Place Human Resources into Balance Sheet? Journal of Human Resource Costing and Accounting, vol 3(1), Drucker P., My li przewodnie Druckera. Warszawa. 7. Edvinsson L., Malone M Kapitał intelektualny. PWN Warszawa. 8. Giza J., Historia społecze stwa informacyjnego: z dn Gonez-Mejia L.R.,Balkin D.B., Cardy R.L., Managing Human Resources. Prentice Hall New Jersey. 10. Goban-Klas T., Społecze stwo informacyjne: szanse, zagro enia, wyzwania. Kraków. 11. Juchowicz M., Kapitał ludzki a kształtowanie przedsi biorczo ci. Poltext Warszawa, Kluszczy ski R.W., Społecze stwo informacyjne. Cyberkultura. Sztuka multimediów. Kraków. 13. Kukli ski A., Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku. Warszawa. 14. Leonard-Barton D., Core Capabilities and Core Rigidities: A Paradox in Managing New Product Development. Strategic Management Journal Mouritsen J., Larsen H. T., Bukh P. N., Johansen M.R., Reading an Intellectual Capital statement. Describing and Prescribing Knowledge Management Strategies. Journal of Intellectual Capital, Vol. 2, Issue Nycz M., Smok B., Bariery wprowadzania zarz dzania wiedz w przedsi biorstwie, [W]: Niedzielska E., Dyczkowski M., Dudycz H. (red.): Nowoczesne technologie informacyjne w zarz dzaniu. Prace Naukowe AE we Wrocławiu 1081, Nycz M., Smok B., Jak mierzy kapitał intelektualny, [W]: Por bska-mi c T., Sroka H. (red.): Systemy wspomagania organizacji. Prace Naukowe AE w Katowicach. 18. Probst G., Raub S., Romhardt K., Zarz dzanie wiedz w organizacji. Oficyna Ekonomiczna Kraków.

11 80 Małgorzata Nycz, Barbara Smok Rola i znaczenie wiedzy w społecze stwie informacyjnym 19. Reinhardt R., Bornemann M., Pawlowsky P., Schneider U Intellectual Capital and Knowledge Management [W:] Dierkes H., Child J., Nonaka I. (red.), Handbook of Organizational Learning. 20. Rybak M., Kapitał ludzki a konkurencyjno przedsi biorstw. POLTEXT Warszawa. THE ROLE AND IMPORTANCE OF KNOWLEDGE IN THE INFORMATION SOCIETY Summary Times we live in, are changed very quickly, because of developing of information-communication technology. Knowledge is of very importance, especially its gathering, using and exchange via networks. The paper is sacrificed the importance of the knowledge in the present-day society, which is described as the information society. Keywords: Knowledge, Knowledge Management, Information Society MAŁGORZATA NYCZ malgorzata.nycz@ae.wroc.pl BARBARA SMOK barbara.smok@ae.wroc.pl Katedra Systemów Sztucznej Inteligencji Akademia Ekonomiczna im. O. Langego ul. Komandorska 118/ Wrocław