IETU. Zasolenie wód zlewni Górnej Odry stan obecny i zastosowane rozwiązania SEMINARIA. mgr Monika Działoszyńska-Wawrzkiewicz

Transkrypt

1 SEMINARIA Zasolenie wód zlewni Górnej Odry stan obecny i zastosowane rozwiązania IETU mgr Monika Działoszyńska-Wawrzkiewicz Zespół Oczyszczania Wód i Gruntów/ Zakład Ochrony Środowiska

2 PLAN SEMINARIUM Opis zlewni Źródła zanieczyszczeń, jakość i ilość odprowadzanych wód Charakterystyka jakości wód zlewni pod kątem zasolenia Przykłady stosowanych rozwiązań minimalizujących wpływ zasolonych wód na wody w odbiorniku

3 OPIS ZLEWNI GÓRNEJ ODRY Całkowita powierzchnia Międzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry (MODO) obejmuje km²; 6 obszarów MODO: Odra Górna, Środkowa i Dolna, Zalew Szczeciński, Nysa Łużycka i Warta; Zlewnia Górnej Odry wg. MODO obejmuje obszar źródłowy do ujścia rzeki Nysy Kłodzkiej łącznie o powierzchni km²; km² pow. znajduje się na terenie Republiki Czeskiej (4,4%); Źródło Odry znajduje się na terytorium Republiki Czeskiej w Górach Odrzańskich (Oderských Vrchů); Najważniejsze dopływy Górnej Odry: lewostronne: Opawa, Nysa Kłodzka; prawostronne: Ostrawica, Olza, Kłodnica, Mała Panew, Stobrawa.

4 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Republika Czeska Głównym emitorem wód słonych są kopalnie węgla kamiennego zlokalizowane w obrębie Zagłębia Ostrawsko - Karwińskiego 1 1. Zagłębie Ostrawsko Karwińskie obejmuje trzy mniejsze jednostki: Ostrawską część zagłębia Petřvaldzką część zagłębia 2 Karvińską część zagłębia 2. Obszar południowy obejmujący dwa zakłady wydobywcze Zakład Paskov i Staříč 3 3. Kopalnia Frenštát

5 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Republika Czeska Zrzuty wód kopalnianych z zamkniętych części zagłębia ostrawsko karwińskiego Szyb odwadniający Jeremenko Obsługuje Ostrawską część zagłębia; Woda z szybu Jeremenko zrzucana jest do rzeki Ostravicy w km 7,9; Średnia ilość odpompowywanych wód ustaliła się obecnie na poziomie około 17 l/s (planowany wzrost do 2 l/s) Szyb odwadniający Žofie Obsługuje Petřvaldzką część zagłębia; Woda z szybu Žofie zrzucana jest do Petřvaldské stružky; Ilość odpompowywanej wody jest stabilna iwynosi około 4 l/s mg/l 3 mg Cl/l mg SO4/l chlorki siarczany chlorki siarczany Łącznie m 3 na rok

6 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Republika Czeska Zrzuty wód kopalnianych z czynnych części zagłębia ostrawsko karwińskiego Kopalnia Paskov Zakład Staříč Ostravica (8.6 km) Kopalnia Karviná Ruch Lazy Kopalnia Karviná Ruch Doubrava Kopalnia ČSM (Zakład Sever i Zakład Jih) + Kopalnia Darkov (Zakład centralny i Zakład 3) Kopalnia Karviná Ruch Jan-Karel Struźka Karvinský potok (14,1 km) (1.5 km) (7.5 km) (6.1 km) Kopalnia Paskov Ruch Frenštát Lubina (28.5 km) Łączna ilość odprowadzanych wód w 29 roku wyniosła m 3. Zawartość jonów chlorkowych i siarczanowych w odprowadzanych wodach mieściła się w bardzo szerokim zakresie: - jony chlorkowe [mg/l] - jony siarczanowe 1 32 [mg/l]

7 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Republika Czeska Rzeka Podmiot odprowadzający wody kopalniane km rzeki Ilość odprowadzanych wód min. max., śr. [tyśm 3 ] Jakość odprowadzanych wód chlorki min. max., śr [mg/l] siarczany min. max., śr. [mg/l] OSTRAVICA Kopalnia Paskov Zakład Stařič 8.6 3,3 93, 61, , ,1 STRUŽKA Kopalnia Karvina Ruch Lazy Kopalnia Karvina Ruch Doubrava ,2 51,5 36,6 47,6 88,3 69, , , , ,4 KARVINSKY POTOK Kopalnia Darkov+ Kopalnia ČSM Kopalnia Karvina Ruch Jan-Karel ,7 224,8 168, 8,3 115, 96, , ,4 LUBINA Kopalnia PaskovRuch Frenštát* 28.5,68 1,79 1, ,8

8 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA Republika Czeska JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH WG. MONITORINGU KRAJOWEGO REPUBLIKI CZESKIEJ OSTRAVICA nad Moravku (25+3 km) OSTRAVICA Ostrava (1+7 km) OLZA Trinec (5+6 km) OLZA ujście (+5 km) ODRA Svinov (19+1 km) ODRA Bohumin (3+3 km) Wskaźniki dopuszczalnego zanieczyszczenia wód powierzchniowych standardy imisyjne (załącznik nr 3 do Zarządzenie Rady Ministrów Č 229/27 Sb.) CHLORKI 25 mg/l SIARCZANY 3 mg/l

9 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA Republika Czeska mg Cl/l mg SO4/l mg/l 8.1 chlorki siarczany jony chlorkowe limit 25 mg Cl/l (wg CZ 299/27 Sb.) OSTRAVICA nad Moravku(25+3 km) mg/l 8.1 stężenia jonów chlorkowych wahały się w zakresie od 21 do 282 mg/l natomiast stężenia jonów siarczanowych od 37 do 235 mg/l. jony siarczanow e limit 3 mg SO4/l (w g CZ 299/27 Sb.) OSTRAVICA Ostrava(1+7 km)

10 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA Republika Czeska mg Cl/l mg SO4/l mg Cl/l mg/l chlorki siarczany jony chlorkowe limit 25 mg Cl/l (wg CZ 299/27 Sb.) OLZA Trinec(5+6 km) OLZA ujście (+5 km) Dopływ Olzy: Karvinský potok mg/l mg SO4/l chlorki siarczany jony siarczanowe limit 3 mg SO4/l (wg CZ 299/27 Sb.)

11 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA Republika Czeska ODRA Svinov(19+1 km) mg Cl/l 2 15 mg SO4/l chlorki s iarczany 2 ODRA Bohumin (3+3 km) mg Cl/l mg SO4/l chlorki s iarczany mg/l mg/l 6 4 jony chlorkowe limit 25 mg Cl/l (wg CZ 299/27 Sb.) jony chlorkowe limit 25 mg Cl/l (wg CZ 299/27 Sb.) Dopływ Odry: Potok Stružka (Vrbická + Bohumínská Stružka) mg/l jony siarczanowe limit 3 mg SO4/l (wg CZ 299/27 Sb.) jony siarczanowe limit 3 mg SO4/l (wg CZ 299/27 Sb.)

12 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Polska Głównym emitorem wód słonych są kopalnie węgla kamiennego zlokalizowane w obrębie Górnośląskiego Zagłębia Węglowego należące do Kompanii Węglowej S.A. oraz Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. Wody do zlewni rzeki Odry odprowadzane są z 15 czynnych kopalń a także z nieczynnych kopalń obsługiwanych przez Centralny Zakład Odwadniania Kopalń Centrum Wydobywcze ZACHÓD Rydułtowy- Anna Chwałowice Marcel Knurów Szczygłowice Jankowice Sośnica- Makoszowy Bielszowice Centrum Wydobywcze POŁUDNIE Bobrek-Centrum Bolesław Śmiały ZG Piekary Pokój Halemba-Wirek KATOWICE Centrala Kompanii Węglowej SA Centrum Wydobywcze PÓŁNOC Ziemowit Piast Brzeszcze-Silesia Centrum Wydobywcze WSCHÓD

13 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Polska Zrzuty wód dołowych z zamkniętych kopalń Rejon Siemianowice Pompownia Chorzów Rejon Szombierki Rów Graniczny Bytomka (km 18.1) Bytomka (km 15.8) Rejon Pstrowski Bytomka (km 1.693) Rejon Gliwice Kłodnica (km ) Łączna ilość odprowadzanych wód w 29 r. wyniosła około m 3. Zawartość jonów chlorkowych i siarczanowych w odprowadzanych wodach mieściła się w zakresie: - jony chlorkowe [mg/l] - jony siarczanowe [mg/l]

14 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Polska Zrzuty wód dołowych z czynnych kopalń Wujek, Ruch Śląsk Halemba Wirek, Ruch Halemba Halemba - Wirek, Ruch Wirek Bielszowice Sośnica Makoszowy, Ruch Makoszowy Sośnica Makoszowy, Ruch Sośnica Bobrek-Centrum, Ruch Bobrek Bobrek-Centrum, Ruch Centrum Rydułtowy Anna Szczygłowice Knurów Chwałowice, Jankowice, Marcel, JAS-MOS, Borynia,, Zofiówka, Pniówek, Krupiński Kłodnica Kłodnica p. Bielszowicki p.bielszowicki, p. Czarniawka p. Czarniawka Kłodnica Bytomka Bytomka Nacyna, p. Syrynka p.książenicki Bierawka Kolektor OLZA Zlewnia Kłodnicy Zlewnia Ruda Zlewnia Bierawka Odra

15 ŹRÓDŁA ZASOLENIA Polska Zrzuty wód dołowych z czynnych kopalń Zlewnia Kłodnicy ok m 3 /d mg Cl/l mg SO4/l Zlewnia Bierawki * ok. 6 1 m 3 /d mg Cl/l mg SO4 /l Zlewnia Ruda * ok m 3 /d mg Cl/l 1 4 mg SO4/l * Wartości wg. pozwoleń wodnoprawnych Łącznie odprowadzanych jest około m 3 /d co w skali roku daje m 3 /rok

16 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA - Polska JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH WG. MONITORINGU KRAJOWEGO Kłodnica (km 74.) Katowice Kłodnica (km 47.) poniżej ujścia Bytomki Ruda (km 28.4) powyżej zbiornika Rybnik Ruda (km.1) ujście do Odry Bierawka (km 33.1) poniżej ujścia potoku Knurowskiego Bierawka (km 1.8) ujście Odra (km 95.5) poniżej ujścia Kłodnicy Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 26 roku (Dz.U. 26 nr 137 poz. 984) w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. sumaryczna zawartość chlorków i siarczanów w śródlądowych wodach powierzchniowych płynących, wyliczona przy założeniu pełnego wymieszania, nie przekroczy 1 g/l.

17 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA - Polska 45 4 POTOK BIELSZOWICKI (km.5) chlorki Chlorki siarczany Siarczany Chlorki 451, 7 15, mg/l (śr ,) Siarczany 239, , mg/l (śr. 825,) POTOK CZARNIAWKA (km 2.5) Chlorki 18, 11 91, mg/l (śr. 3141,) Siarczany 336,6 1 46, mg/l (śr. 776,) Kłodnica (km 47.2) 74.) BYTOMKA (km 2.5) Chlorki 881, 2 78, mg/l (śr ,4) Siarczany 393, , mg/l (śr. 7,)

18 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA - Polska Ruda (km 28,4) powyżej zbiornika Rybnik chlorki min 54. max 99.2 średnia 73.6 Bierawka (km 33.1) poniżej ujścia potoku Knurowskiego siarczany chlorki min 992. max średnia Ruda (km.1) ujście do Odry siarczany min max średnia Bierawka (km 1.8) ujście chlorki siarczany chlorki min 1 39 max średnia 2 46 siarczany Dane WIOŚ, 28-29r.

19 CHARAKTERYSTYKA JAKOŚCI WÓD POD KĄTEM ZASOLENIA - Polska ODRA (km 95.5) poniżej ujścia Kłodnicy, Kędzierzyn-Koźle min max średnia chlorki siarczany Dane WIOŚ, 28 r. Odra w Zdzieszowicach

20 PRZYKŁADY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃMINIMALIZUJĄCYCH WPŁYW ZASOLONYCH WÓD NA WODY W ODBIORNIKU SYSTEM OLZA - ochrona rzek przed nadmiernym zasoleniem System Olza ma na celu ochronę wód płynących o małych przepływach naturalnych przed zanieczyszczeniem solami zawartymi w zasolonych wodach dołowych z kopalń oraz minimalizacjęskutków wprowadzania tych wód do Odry. Jest to system kontrolowanego zrzutu wód. Składa się z sieci rurociągów przesyłowych wód zasolonych o łącznej długości ok. 83 km, osadników powierzchniowych poszczególnych kopalń, pełniących w razie potrzeby równieżfunkcje retencyjne, pompowni przetłaczających wody z osadników do kolektora, zbiorników retencyjnych byłej Moszczenica i instalacji zrzutowej w km Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Rekultywacji S.A.

21 PRZYKŁADY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃMINIMALIZUJĄCYCH WPŁYW ZASOLONYCH WÓD NA WODY W ODBIORNIKU STĘŻENIA ZAKŁAD Q [m 3 /d] Cl [mg/l] SO 4 [mg/l] Chwałowice Jankowice Marcel Borynia Jas-Mos Krupiński Pniówek Pniówek zwałowisko Kościelniok Zofiówka Zofiówka zwałowisko Pochwacie ŁĄCZNIE m 3 /d

22 PRZYKŁADY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃMINIMALIZUJĄCYCH WPŁYW ZASOLONYCH WÓD NA WODY W ODBIORNIKU 1 28 r. mg/l Wielkośc zasolenia Odry w Krzyżanowicach w odniesieniu do wewnętrznej normy PGWiRS.A. 5 mg/l i normy wg. pozwolenia 1 mg/l styczeń 8 luty 8 marzec 8 kwiecień 8 maj 8 czerwiec 8 lipiec 8 sierpień 8 wrzesień 8 październik 8 listopad 8 grudzień r. norma w ew netrzna PGWiR 5 mg (Cl+SO4)/l Odra w Krzyżanow icach mg (Cl+SO4)/l 8 w g. rozporządzenia 1 mg (Cl+SO4)/l 6 mg/l 4 2 styczeń 8 luty 8 marzec 8 kwiecień 8 maj 8 czerwiec 8 lipiec 8 sierpień 8 wrzesień 8 październik 8 listopad 8 grudzień 8 norma w ew netrzna PGWiR 5 mg (Cl+SO4)/l Odra w Krzyżanow icach mg (Cl+SO4)/l w g. rozporządzenia 1 mg (Cl+SO4)/l

23 PRZYKŁADY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃMINIMALIZUJĄCYCH WPŁYW ZASOLONYCH WÓD NA WODY W ODBIORNIKU ZBIORNIK DAWKUJĄCY SŁONYCH WÓD KOPALNIANYCH W OSTRAWIE-HEŘMANICACH Były staw, obecnie budowla gospodarki wodnej (zbiornik przepływowy), zapewnia sterowane zrzuty części słonych wód kopalnianych, dopływających przez system Stružek z karvińskiej i petřvaldzkiej części zagłębia. Do zbiornika oprócz wód zszybu odwadniającego Žofie dopływają także wody kopalniane z Zakładu Lazy Kopalni Karviná, Kopalni Karvinái Zakładu Jan-Karel z DP Doubrava. wlot do zbiornika 1 2 mgcl/l wylot ze zbiornika 3 8 mgcl/l

24 PRZYKŁADY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃMINIMALIZUJĄCYCH WPŁYW ZASOLONYCH WÓD NA WODY W ODBIORNIKU DZIAŁANIA INNE POLEGAJACE NA POPRAWIE GOSPODAREK WODNO ŚCIEKOWEJ W KOPALNIACH m.in.: - wykorzystywanie wody do celów technologicznych, - wykorzystanie do zasilania sieci rurociągów przeciwpożarowych, - do wytwarzania emulgatu popiołowo-wodnego, - produkcji posadzki hydraulicznej, - uzdatnianie

25 Dziękuję za uwagę Kontakt mgr Monika Działoszyńska-Wawrzkiewicz Zespół Oczyszczania Wód i Gruntów/ Zakład Ochrony Środowiska tel w mdw@ietu.katowice.pl