KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

Transkrypt

1 ... piecztka nagłówkowa szkoły... kod pracy ucznia KONKURS PRZEDMIOTOWY BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ETAP SZKOLNY Drogi Uczniu, witaj na I etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uwanie instrukcj i postaraj si prawidłowo odpowiedzie na wszystkie pytania. Arkusz liczy 16 stron i zawiera 24 zadania. Przed rozpoczciem pracy sprawd, czy Twój test jest kompletny. Jeeli zauwaysz usterki, zgło je Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uwanie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bd piórem. Dbaj o czytelno pisma i precyzj odpowiedzi. W przypadku testu wyboru prawidłow odpowied zaznacz stawiajc znak X na literze poprzedzajcej tre wybranej odpowiedzi. Nie uywaj korektora. Jeeli pomylisz si, błdne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inn odpowied. Oceniane bd tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Czas pracy: 60 minut Liczba punktów moliwych do uzyskania: 54 Pracuj samodzielnie. Powodzenia! Strona 1 z 16

2 Ewa i Wojtek przygotowuj si do konkursu biologicznego. Maj ju spor wiedz i due umiejtnoci, chcieliby jednak upewni si czy s dobrze przygotowani. Wemy udział w ich powtórce. Zadanie 1. (0-2 pkt.) Wojtek: Zaczynamy? Na pocztek anatomia i fizjologia człowieka. Ewa: Dobrze. Ustalmy najpierw stanowisko człowieka w przyrodzie. Wojtek: Człowiek naley do Królestwa Zwierzt, jest strunowcem, krgowcem, ssakiem... Ewa: Tak, ale posiada równie cechy swoiste dla swojego gatunku. Czy potrafisz wród niej wymienionych cech podkreli te, które róni człowieka od innych ssaków? a) karmienie potomstwa mlekiem matki b) rbek czerwieni na ustach c) wystajcy podbródek d) 7 krgów szyjnych e) pionowa postawa ciała f) włosy g) yworodno h) wklsłe koci biodrowe i) mózgoczaszka mniejsza od trzewioczaszki j) wysklepiona stopa k) płuca o budowie pcherzykowatej l) uzbienie składajce si z siekaczy, kłów, zbów przedtrzonowych i trzonowych m) przeciwstawny kciuk i paluch n) wykształcenie łoyska Strona 2 z 16

3 Zadanie 2. (0-3 pkt.) W: A teraz zobaczymy czy znasz narzdy naszego organizmu. E: Prosz bardzo. To jakie bdzie moje zadanie? W: Przedstawi Ci opisy trzech narzdów. Twoim zadaniem jest poda ich nazwy. a) Gruczoł połoony jest w przestrzeni zaotrzewnowej na tylnej cianie jamy brzusznej. Ma podłuny kształt, wyrónia si w nim głow, która jest objta podkow dwunastnicy, trzon i ogon, który siga do wnki ledziony. b) Organ lecy za mostkiem, w ródpiersiu, rozwija si do roku ycia, osigajc wag 40 g. Od okresu pokwitania zaczyna zanika i elementy gruczołowe zostaj zastpione tłuszczem. c) Gruczoł lecy w jamie czaszki na podstawie mózgu, way 0,5g; połczony jest lejkiem z podwzgórzem; składa si z płata przedniego, tylnego i wystpujcej midzy nimi czci poredniej. Strona 3 z 16

4 Zadanie 3. (0-3 pkt.) E: Teraz ja mam zadanie dla Ciebie. Wiesz, e kady narzd wykazuje budow tkankow. Przyjrzyj si rysunkom tkanek, a nastpnie przyporzdkuj miejsca ich wystpowania w organizmie człowieka. Do kadej tkanki oznaczonej cyfr dobierz miejsce jej wystpowania oznaczone liter. Kad z tkanek moesz wykorzysta tylko raz. W: To proste. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) A B C D E F G Strona 4 z 16

5 Zadanie 4. (0-5 pkt.) W: To teraz moja kolej na zadanie dla Ciebie. Kady narzd jest w swojej budowie przystosowany do pełnionych funkcji. Uzupełnij puste rubryki tabeli: Narzd Rola Przystosowania w budowie umoliwiajce danemu narzdowi pełnienie funkcji Płuca wymiana gazowa (na powierzchni 90 m 2 ) Tchawica oczyszczanie powietrza z drobin pyłów usuwanych z dróg oddechowych Macica rozwój zarodka i płodu człowieka Jzyk receptory w postaci kubków smakowych, które znajduj si na brodawkach jzykowych Skóra warstwa rogowa naskórka zbudowana ze zrogowaciałych, złuszczajcych si komórek Strona 5 z 16

6 Zadanie 5. (0-2 pkt.) E: Pamitasz, jak Twój brat Kuba dał Oli ró na Walentynki, a ona niechccy si pokłuła. Przypominasz sobie jej reakcj? W: Oczywicie! Nawet potrafi wyjani. E: To wyjanij! Rysunek ilustruje odruch cofania rki po dotkniciu ostrego przedmiotu. Na schemacie narysuj strzałki pokazujce kierunek przepływu impulsu nerwowego w tym łuku odruchowym. Nazwij typ odruchu przedstawionego na rysunku. Strona 6 z 16

7 Zadanie 6. (0-2 pkt.) E: Ale gorco! Pracujemy w pocie czoła! W: No to moe przejdziemy do termoregulacji? E: wietnie. Napisz, jakie jest znaczenie reakcji fizjologicznych przedstawionych na poniszych schematach w procesie termoregulacji. z serca do serca Strona 7 z 16

8 Zadanie 7. (0-3 pkt.) E: Mam ochot na co słodkiego. W: Tak si składa, e mam tabliczk czekolady. Poczstuj si. E: Potrafiłby opisa drog zjedzonej przeze mnie czekolady przez mój przewód pokarmowy? W: Musiałbym pomyle. E: Dobrze. Ułatwi Ci zadanie. Wemy pod uwag fakt, e jednym ze składników pokarmowych wystpujcych w czekoladzie s tłuszcze. Oto Twoje zadanie, Wojtek: W poniszym tekcie dotyczcym trawienia tłuszczów uzupełnij luki. Trawienie tłuszczów rozpoczyna si w pod wpływem enzymu, który znajduje si w soku trzustkowym. Tłuszcze zostaj całkowicie strawione do i pod wpływem enzymu zawartego w soku. Pomocna w trawieniu tłuszczów jest, produkowana przez komórki wtroby. Jej rola polega na rozbiciu tłuszczów na drobne kropelki, aby ułatwi prac enzymom. Proces ten nosi nazw. Zadanie 8. (0-1 pkt.) E: Ile dostarczasz organizmowi kilokalorii zjadajc tabliczk czekolady o masie 100g? W: Około 600 kcal. E: Duo! A potrafiłby korzystajc z poniszej tabeli poda dwa przykłady konkretnych czynnoci i czasu ich wykonywania, które wymagałyby takiej iloci energii jaka powstaje po spoyciu 100g czekolady? Kaloryczny koszt czynnoci Rodzaj aktywnoci (kcal na 10 minut) jazda na rowerze 50 spacer z psem 40 pływanie 83 tenis 110 bieg 70 spanie 10 Strona 8 z 16

9 Zadanie 9. (0-2 pkt.) W: A ja mam dla Ciebie wykres. Przedstawia on wpływ ph na aktywno wybranych enzymów trawiennych. Przyporzdkuj krzywe A, B i C do wymienionych niej enzymów: - amylaza linowa - - pepsyna - - trypsyna - Zadanie 10. (0-3 pkt.) E: Człowiek od momentu przyjcia na wiat przechodzi przez kilka okresów rozwojowych. Wiesz w jakim okresie rozwojowym obecnie jestemy? W: Wiem, to okres dojrzewania. A potrafisz rozwiza takie zadanie? Poniej opisano fazy rozwojowe człowieka po urodzeniu. Nazwij kady z okresów. a) doskonalenie chodzenia, pierwsze zdania, pełne uzbienie mleczne, sygnalizacja potrzeb fizjologicznych, brak umiejtnoci zabawy z rówienikami; b) zmniejszenie odpornoci organizmu, osłabienie aktywnoci układów głównie ruchu i nerwowego, odwodnienie, utrata elastycznoci tkanek; c) szybki rozwój układu ruchu, umiejtno wspólnej zabawy, ciekawo wiata, wzbogacanie wiedzy Strona 9 z 16

10 Zadanie 11. (0-1 pkt.) E: Widziałe dzisiaj Elk? Ma załoony gips. W: Wiem. Mówiła mi, e złamała sobie na podwórku ko piszczelow. Pomogła jej ssiadka Pani Kowalska. E: A Ty potrafiłby udzieli Eli pierwszej pomocy? W: Tak. E: W jaki sposób by to zrobił? Wybierz jedn poprawn odpowied. a) unieruchomiłbym złaman ko b) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem łokciowym i nadgarstkowo promieniowym c) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem kolanowym i skokowo goleniowym d) unieruchomiłbym ko wraz ze stawem biodrowym i skokowo - goleniowym Zadanie 12. (0-1 pkt.) W: Wiesz, e 50% wszystkich zgonów w Polsce spowodowanych jest chorobami układu krenia. E: To przez niewłaciwy tryb ycia. Potrafisz sporód wymienionych czynników wybra te, które podwyszaj ryzyko wystpienia chorób układu krenia. a) stosowanie niesterylnego sprztu przez kosmetyczki b) spoywanie pokarmów bogatych w czerwone miso c) alkoholizm d) spoywanie pokarmów ubogich w chlorek sodu e) długotrwały stres f) nikotynizm g) zbyt długie przesiadywanie przed komputerem Strona 10 z 16

11 Zadanie 13. (0-3 pkt.) W: Wiesz, ostatnio mój ojciec pracujc na działce mocno skaleczył si. Do rany dostała si ziemia. Zdezynfekował uszkodzone miejsce, ale mama kazała mu i na pogotowie. To moe by niebezpieczne ze wzgldu na zarazki, jakie mogły dosta si do rany. Odpowiedz na pytania: a) O jakich zarazkach mówiła mama Wojtka? b) Jaki rodek podano tacie Wojtka w placówce słuby zdrowia? c) W jaki sposób podany rodek zadziałał na organizm mczyzny? Zadanie 14. (0-2 pkt.) W: Bakterie, o których była mowa w poprzednim zadaniu, dostaj si do organizmu najczciej w wyniku zabrudzenia rany zakaon ziemi. Zarazki wybieraj róne drogi wtargnicia do naszego ciała. Połcz nazwy chorób z drogami atakowania organizmu przez zarazki wywołujce te choroby. Choroba borelioza grypa choroba Heinego Medina rzeczka Droga szerzenia si choroby wraz z powietrzem wraz z pokarmem podczas kontaktów płciowych przez ukszenie zwierzt Strona 11 z 16

12 Zadanie 15. (0-3 pkt.) W: Ewa, oce czy niej podane zdania s prawdziwe czy fałszywe. a) Wirus HIV wnika do limfocytów B, przez co limfocyty te nie produkuj przeciwciał. b) Dziki metodom inynierii genetycznej w laboratoriach otrzymuje si roliny zawierajce szczepionki przeciw chorobom zakanym np. sałat zawierajc szczepionk przeciw WZW typu B. c) Wrzody ołdka wywoływane s przez bakterie z gatunku Helicobacter pylori. d) Włonica to choroba wywoływana przez włonia spiralnego, którego larwy yj w miniach nawet do 40 lat. e) Anoreksja to choroba przejawiajca si niechci do jedzenia o podłou psychicznym. Strona 12 z 16

13 Zadanie 16. (0-4 pkt.) W: Boisz si czasem? E: Oczywicie, jak kady. W: A wiesz jaki hormon jest hormonem strachu? E: Wiem, to adrenalina - hormon wytwarzany przez rdze nadnerczy, który jest przekanikiem wydzielanym na zakoczeniach zwojowych włókien nerwowych układu współczulnego. Zwiksza on gotowo organizmu do natychmiastowego działania, odgrywa rol w sytuacjach stresowych, przy duym napiciu emocjonalnym. W: W takim razie napisz jakie zmiany w niej zaznaczonych organach wywołuje adrenalina? E: A teraz przejdziemy do genetyki. W: wietnie, to bardzo przyszłociowa nauka. E: Mam gotowy test z kilkoma pytaniami z zakresu tej nauki. Moemy go rozwizywa osobno a póniej porównamy odpowiedzi. Zaczynamy? Zadanie 17. (0-1 pkt.) DNA kota i psa róni si: a) budow nukleotydów b) rodzajem zasad azotowych c) rodzajem wiza chemicznych midzy parami zasad azotowych d) sekwencj zasad azotowych Strona 13 z 16

14 Zadanie 18. (0-1 pkt.) Pewne białko składa si ze 117 aminokwasów. Okrel wybierajc sporód odpowiedzi a,b,c,d ile nukleotydów i ile tripletów w czsteczce DNA koduje to białko. Liczba nukleotydów liczba tripletów a) b) c) d) Zadanie 19. (0-1 pkt.) W badanym DNA stwierdza si, e tymina stanowi 23% wszystkich zasad azotowych. Ile procent bdzie stanowi cytozyna? a) 23% b) 27% c) 77% d) 0% - cytozyna nie wystpuje w czsteczce DNA Zadanie 20. (0-3 pkt.) Rysunki przedstawiaj okres midzypodziałowy oraz wszystkie fazy podziału mitotycznego komórek. Uporzdkuj rysunki w logiczny cig ilustrujcy przebieg cyklu komórkowego oraz podaj nazwy poszczególnych faz oznaczonych literami od A do E. Strona 14 z 16

15 Zadanie 21. (0-2 pkt.) Zdolno zwijania jzyka w rurk zaley od jednej pary alleli. Allel dominujcy A warunkuje t czynno, allel recesywny a nie niesie informacji umoliwiajcej zwijanie jzyka. Matka nie potrafi zwija jzyka, ale urodziła dziecko, które t zdolno posiada. Podaj genotypy wymienionych osób i odpowiedz na pytanie: Czy ojciec dziecka jest homo- czy heterozygot ze wzgldu na t cech? Zadanie 22. (0-1 pkt.) Kobieta o grupie krwi B urodziła syna o grupie krwi 0. Jakiej grupy krwi nie moe mie ojciec tego dziecka? Strona 15 z 16

16 Zadanie 23. (0-3 pkt.) Barwa piór u kur jest cech sprzon z płci. Gen S warunkuje jasne ubarwienie piór, gen s ciemne. Jakie bdzie ubarwienie kurek i kogucików w potomstwie jasno ubarwionego heterozygotycznego koguta z ciemno ubarwion kur? Chromosomy płci u kury XY Chromosomy płci u koguta XX Genotypy potomstwa Fenotypy potomstwa Zadanie 24. (0-2 pkt.) Przyporzdkuj nazwy chorób genetycznych ich charakterystycznym objawom. Posłu si oznaczeniami literowymi i cyfrowymi. 1. hemofilia A niekontrolowane skurcze mini i zaburzenia umysłowe 2. fenyloktetonuria B zaburzenia w pracy nabłonków, wydzielanie gstego luzu w układzie oddechowym 3. mukowiscydoza C zaburzenia w krzepniciu krwi 4. plsawica Huntingtona D zaburzenia w metabolizmie fenyloalaniny, gromadzenie si toksycznych produktów rozkładu fenyloalaniny, które uszkadzaj układ nerwowy Strona 16 z 16