Dwunaste Seminarium NIENISZCZĄCE BADANIA MATERIAŁÓW Zakopane, marca 2006

Transkrypt

1 Dwunaste Seminarium NIENISZCZĄCE BADANIA MATERIAŁÓW Zakopane, marca 2006 Charakteryzowanie i sprawdzanie ultradźwiękowej aparatury do pomiarów grubości - wymagania dokumentów normatywnych Dr inż. Gracjan Wiśniewski Urząd Dozoru Technicznego - Warszawa Wstęp Na wyposażenie pomiarowe i badawcze - bez względu na metody badań prowadzonych w laboratorium badawczym w tym np. laboratorium prowadzące badania i pomiary metodami nieniszczącymi składają się: przyrządy pomiarowe, urządzenia oraz aparatura kompletna do przeprowadzania badań, próbki wzorcowe (wzorce) i próbki odniesienia, materiały i wyposażenie pomocnicze. Zgodnie z wymaganiami określonymi w rozdziale 5.5 w EN ISO/IEC 17025: : Wyposażenie... używane do badania... powinno zapewniać wymaganą dokładność oraz spełniać odpowiednie specyfikacje dotyczące badań i/lub wzorcowań. Przed zainstalowaniem na miejscu użytkowania, wyposażenie... powinno być wzorcowane lub sprawdzane aby ustalić, czy spełnia wymagania wyspecyfikowane przez laboratorium, oraz czy jest zgodne ze stosowanymi specyfikacjami... Wyposażenie powinno być sprawdzane i/lub wzorcowane przed użyciem. EN ISO/IEC wymaga, aby wyposażenie pomiarowe i badawcze było m.in: a a a kompletne oraz zapewniające wymaganą dokładność, spełniające inne specyfikacje dotyczące badań, nadzorowane w tym: - wzorcowane lub sprawdzane przed włączeniem do eksploatacji lub przed stosowaniem, - wzorcowane lub sprawdzane zgodnie z ustalonym programem i harmonogramem, Przedstawione wymagania ogólne dotyczące wyposażenia pomiarowo-badawczego wpisują się w wymagania dotyczące zasad przeprowadzania pomiarów ultradźwiękowych grubości, które zostały określone w EN oraz zasad charakteryzowania i weryfikacji aparatury stosowanej w pomiarach ultradźwiękowych grubości (UTT) które zostaną określone w przyszłej normie EN (w chwili obecnej projekcie pren w fazie opracowania jako projektu końcowego, ankieta końcowa jako EN oczekiwana w II kw r.- zatwierdzenie w IV. kw r.) - oba wymienione dokumenty normatywne opracowanych w CEN/TC 138 ds. badań nieniszczących. W przypadku laboratoriów (oraz wytwórców np. urządzeń ciśnieniowych, szczególnie III i IV kategorii w myśl dyrektywy 97/23/WE 4 ) wykonujących pomiary ultradźwiękowe grubości, wymagania te po- 1 EN ISO/IEC 17025:2005 (PN-EN ISO/IEC 17025: Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych : wzorcujących) 2 EN 14127:2004 (PN-EN 14127: Badania nieniszczące - Ultradźwiękowe pomiary grubości) 3 WI : Non-destructive testing - Ultrasonic testing - Characterization and verification of ultrasonic thickness measuring equipment 4 dyrektywa 97/23/WE- oznacza dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 97/23/WE z dnia 29 maja 1997 r. w sprawie zbliżania ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących urządzeń ciśnieniowych (OJCE - Dz. Urz. WE nrl 181) 26

2 winny stanowić podstawę do działań, czynności i potwierdzeń swoich kompetencji badawczych w tym zakresie a w przypadku laboratoriów akredytowanych zapewnienia wiarygodności i pewności wykonywanych pomiarów. Nie bez znaczenia dla zapewnienia takich celów jest przedstawiona w EN matryca zależności dla obliczenia niepewności pomiaru, który stanowi jedno z wymagań EN ISO/IEC Zasady ultradźwiękowych pomiarów grubości Zasady ultradźwiękowego pomiaru grubości materiałów metalowych i niemetalowych, którego podstawą jest pomiar czasu przejścia fal ultradźwiękowych określone zostały w EN Grubość mierzonego elementu jest określana przez pomiar czasu wymaganego na jedno-, dwu- lub kilkukrotne przejście krótkotrwałego impulsu ultradźwiękowego emitowanego z przetwornika przez grubość materiału i jest obliczana jako iloczyn znanej prędkości fali w danym materiale oraz czasu jego przejścia, a wynik dzielony jest przez ilość przejść impulsu przez mierzona ściankę elementu. Powyższa zasada może być realizowana w zależności od warunków badania i stosowanego wyposażenia, jednym ze sposobów, które zostały przedstawione na schematach oznaczonych od 1 do 4 x. 1: technika echa pojedynczego -jako pomiar czasu przejścia od impulsu nadawczego do pierwszego powracającego echa, pomniejszony o poprawkę zera głowicy uwzględniającego grubość warstwy ochronnej przetwornika oraz warstwy ośrodka sprzęgającego; 2: technika opóźnienia echa pojedynczego - jako pomiar czasu przejścia od końca linii opóźniającej do pierwszego echa dna; 3: technika ech wielokrotnych - jako pomiar czasu przejścia między kolejnymi echami dna; 4: technika przepuszczania - jako pomiar czasu przejścia impulsu od nadajnika do odbiornika stykającego się z dnem. 1. Wymagania ogólne dotyczące doboru aparatury kompletnej Do ultradźwiękowego pomiaru grubości można stosować następujące typy aparatów: a) z cyfrowym wyświetlaniem wartości mierzonej; b) z cyfrowym wyświetlaniem wartości mierzonej oraz zobrazowaniem typu A (z wyświetlaniem kształtu impulsów); c) przeznaczonych głównie do wykrywania wad z zobrazowaniem typu A (i możliwym zastosowaniem cyfrowych wyświetlaczy wartości). Stosowane są ogólnie głowice fal podłużnych: podwójne lub pojedyncze. Ośrodek sprzęgający stosowany w celu zapewnienia odpowiedniego sprzężenia, powinien być dobierany w zależności od stanu powierzchni oraz jej nierówności. 1.1 Uwarunkowania techniczne dotyczące doboru aparatury kompletnej Ultradźwiękowe pomiary grubości można podzielić w zależności od celu stosowania jako pomiary w fazie wytwarzania oraz pomiary w fazie eksploatacji pozostającej grubości ścianki elementów i obiektów, z których te ostatnie przeprowadzane w określonych warunkach środowiskowych, wymagających zastosowania specjalnych technik pomiarowych oraz środków ostrożności. Wybór typu wyposażenia pomiarowego oraz sposobu/techniki pomiaru, powinien być dokonany, pod warunkiem, że znany jest materiał badanego/mierzonego elementu, jego geometria oraz grubość (pierwotna i oczekiwana) oraz wymagana dokładność dokonywanego pomiaru, dla określenia jego stanu i właściwości Dobór aparatury ze względu na warunki badania Pomiar w fazie wytwarzania odbywa się zwykle na czystych, równoległych powierzchniach i może być przeprowadzany z zastosowaniem aparatów z prostym cyfrowym wyświetlaczem grubości. 1 także: Marek Lipnicki - Badania materiałów PTBN nr (6) 18, wrzesień

3 W przypadku materiałów kompozytowych, generujących dodatkowe echa przed echem dna, zaleca się stosowanie do pomiaru grubości aparaty z zobrazowaniem typu A z cyfrowym wyświetlaniem wartości mierzonej oraz z zastosowaniem zobrazowania typu A lub przeznaczone głównie do wykrywania wad z zastosowaniem zobrazowania typu A w celu wyboru odpowiedniego echa do pomiaru. W przypadku, gdy materiał wykazuje wysokie tłumienie, a pomiar ma być przeprowadzony na dużej grubości, może być zastosowana wyłącznie technika przepuszczania. Podczas badań eksploatacyjnych, pomiary są wykonywane na materiałach poddawanych korozji lub erozji oraz w różnych warunkach otoczenia, co może powodować konieczność stosowania aparatury odpornej na przykład na działanie wysokiej temperatury lub wyposażonej w specjalne, dodatkowe ekranowanie elektryczne. Ponadto badane powierzchnie mogą być chropowate, zawierać wżery korozyjne lub inne wady, które są obszarami o niskiej zdolności odbijania. W przypadku takich zastosowań zaleca się stosowanie głowic podwójnych. Czułość powinna być nastawiana ręcznie, w celu wykrycia powierzchni źle odbijających Dobór głowic Po wyborze właściwej procedury pomiaru - po podjęciu decyzji dotyczącej zastosowania typu głowicy (pojedyncza lub podwójna), należy rozważyć większą ilość parametrów pozwalających na dobór głowicy w zależności od warunków pomiaru. Głowice szerokopasmowe dają impulsy krótsze niż głowice wąskopasmowe, a tym samym wyniku lepszą rozdzielczość w czasie pomiaru cienkich blach lub powłok. Wielkość głowicy i jej częstotliwość powinna tak dobierana, aby zakres pomiarowy został objęty wąską wiązką ultradźwiękową w celu uzyskania echa z wyraźnie określonego obszaru. W przypadku głowic podwójnych, zaleca się, aby strefa ogniska obejmowała oczekiwany zakres grubości. W przypadku małych grubości jest możliwe także stosowanie głowicy podwójnej z małą ogniskową. 2. Zasady charakteryzowania i weryfikacji aparatury do ultradźwiękowych pomiarów grubości Zasady postępowania w zakresie charakteryzowania i weryfikacji aparatury do ultradźwiękowych pomiarów grubości określone są w projekcie dokumentu normalizacyjnego, który określi metodykę i kryteria oceny działania różnych typów aparatów - z cyfrowym wyświetlaniem wartości mierzonej oraz z cyfrowym wyświetlaniem wartości mierzonej posiadających funkcję zobrazowania typu A, w przypadku zastosowania głowic pojedynczych lub podwójnych. Dokument ten potwierdza określoną tendencję, powtórzoną za zasadami ustalonymi w serii norm EN dotyczących aparatury do badań ultradźwiękowych 1, zawiera w kilku miejscach odniesienia do tych dokumentów lub powtarza wybrane wymagania, co nie ułatwi użytkownikowi ustalenie jednolitej procedury postępowania. 2.1 Wymagania zasadnicze dotyczące aparatury kompletnej do ultradźwiękowego pomiaru grubości Aparatura do ultradźwiękowego pomiaru grubości spełnia wymagania zgodności, jeżeli spełnia następujące zasadnicze warunki: a) aparat oraz głowica jest zgodna z wymaganiami technicznymi; 1 tematyka ta była przedstawiana na Seminarium w roku 2003 a także obszernie na łamach dwumiesięcznika Dozór Techniczny" w numerach 3/2003 oraz 4/2003. Na serię norm EN składają się odpowiednio trzy części: EN :2000 Badania nieniszczące - Charakteryzowanie i weryfikacja aparatury ultradźwiękowej -Części: Aparatura (PN-EN :2003/A1:2005(U)); EN :2001 Badania nieniszczące - Charakteryzowanie i weryfikacja aparatury ultradźwiękowej - Część 2: Głowice (PN- EN :2002/Al: 2005(U)); EN :2000 Badania nieniszczące - Charakteryzowanie i weryfikacja aparatury ultradźwiękowej - Część 3: Aparatura kompletna (PN-EN :2003/Al:2005(U)). 28

4 b) posiada deklarację zgodności wydaną przez organizację (producenta) certyfikowanego zgodnie z EN ISO 9001 lub posiada certyfikat wydany przez organizację (producenta) akredytowanego zgodnie z serią EN 45000, lub posiada sprawozdanie z badań wydane przez organizację (producenta) wykonującą wewnętrzne wzorcowania; c) aparat i głowica są jednoznacznie oznaczone celem identyfikacji wytwórcy, typu i serii oraz posiada jednoznaczny numer seryjny; d) dostępna jest instrukcja użytkownika (obsługi) dla określonego typu i serii; e) dostępna jest specyfikacja techniczna wytwórcy dla odpowiedniego typu i serii, określająca zasady i kryteria działania aparatu. Specyfikacja techniczna producenta nie stanowi sama w sobie potwierdzenia wielkości mierzonych, tak jak jest to wymagane w b). 2.2 Specyfikacja techniczna producenta aparatu do ultradźwiękowego pomiaru grubości Specyfikacja techniczna producenta określonego modelu aparatu do ultradźwiękowego pomiaru grubości powinna jako minimum zawierać informacje podane poniżej, a wartości danych uzyskanych w wyniku prób fabrycznych modelu aparatu powinny być wyrażone w wartościach nominalnych z podaniem ich tolerancji. Charakterystycznymi ogólnymi właściwościami aparatu, które powinna zawierać specyfikacja producenta są: a) wymiary (wysokość x szerokość x głębokość); b) masa (w czasie dokonywania pomiaru tj. wraz bateriami/akumulatorami zasilającymi); c) rodzaj(-e) zasilania; d) rodzaj(-e) gniazd do wtyków głowic pomiarowych; e) czas pracy zasilaczy bateryjnych/akumulatorowych (w przypadku jak dla nowego zestawu, przy maksymalnym poborze mocy w określonym cyklu obciążenia); f) zakres temperatur pracy i napięcia (sieciowe i/lub bateryjne/akumulatorowe), przy których praca jest zgodna ze specyfikacja techniczną. Jeżeli przewidywane jest czas wygrzania aparatu przed przystąpieniem do pomiaru, to czas takiego wygrzania powinien być określony; g) sposób sygnalizacji przez aparat stanu w którym niskie napięcie zasilania powoduje zakłócenie prawidłowego działania aparatu; h) częstotliwości powtórzenia impulsu (PRF) (przełączana i/lub sprzężona ze zmianą zakresów); i) jeśli jest właściwe, wyjścia sygnałowe monitora celem wskazania kiedy wielkości mierzone przekraczają ustalone tolerancje; j) uwagę o możliwość stosowania aparatu do pomiaru przez powłoki; k) minimalny i maksymalny zakres pomiarowy dla ustalonego materiału; I) dokładność pomiaru i rozdzielczość aparatu powinny być wyrażone w [mm]. Ponadto powinny zostać określone i podane dane dotyczące typu zobrazowania/ wyświetlacza (alfanumeryczny lub graficzny, także ich rodzaj: LED, LCD lub CRT) oraz ich wymiarów. W przypadku nadajnika w specyfikacji powinny być określone: a) kształt impulsu nadawczego; b) dla każdej nastawy energii impulsu z wyjściem połączonym z odpowiednią głowicą lub ustalonym obciążeniem sztucznym; 1) napięcie impulsu nadajnika (szczyt/ szczyt); 2) czas narastania impulsu; 3) czas trwania impulsu (w przypadku impulsu prostokątnego zakres powyżej, którego może być nastawiany czas trwania impulsu); W przypadku odbiornika w specyfikacji powinny być określone charakterystyka kontroli wzmocnienia, jeżeli dokonywana jest przez użytkownika oraz zakres częstotliwości działania. 29

5 Dodatkowo do informacji podanych powyżej zalecane jest dostarczenie użytkownikowi danych dotyczących: a) wyjść danych oraz urządzeń przechowywania danych (pojemności pamięci); b) danych dotyczących skalowania nastaw; c) sposoby skalowania; d) urządzeń zobrazowania i wywoływania; e) czasu odpowiedzi zobrazowania; f) liczby pikseli do wyświetlenia kształtu impulsu; f) wyjścia na drukarkę; Jeżeli ma to jest zastosowanie, zaleca się, aby dane te zawierały stosowane prędkości próbkowania, wpływ częstotliwości powtarzania impulsu lub zakresu zobrazowania prędkość próbkowania i czas odpowiedzi. Dodatkowo zalecane jest opisanie zasady zastosowanego algorytmu przetwarzania wyświetlanych danych. 2.3 Próbki wzorcowe W celu dokonania weryfikacji aparatury do ultradźwiękowego pomiaru grubości niezbędne jest przeprowadzenie pomiarów na określonym typach próbek wzorcowych, o określonych charakterystykach materiałowych i geometrycznych. Materiałem próbek wzorcowych powinna być stal gatunku S355JO zgodnie z EN 10025/A1, zgrubnie obrobiona mechanicznie przed cyklem obróbki cieplnej na którą składa się austenityzacja w temperaturze 920 C przez 30 minut a następnie szybkie chłodzenie (hartowanie ) w wodzie oraz odpuszczanie w temperaturze 650 C przez 3 godziny i następnie chłodzenie na powietrzu. Prędkość fali podłużnej w materiale próbki wzorcowej powinna wynosić 5920 ± 30 ms-1. Powierzchnie pomiarowe być obrobione do wartości R a nie większej niż 0,8 firn. Dopuszcza się chromowanie lub elektrolityczne niklowanie powierzchni próbki wzorcowej. W przypadku zastosowania chromowania powinna być zwrócona uwaga na grubość pokrycia, celem uniknięcia rozdzielenia plateru od podłoża. 1 Przed obróbką wykańczającą, należy sprawdzić czy próbka wzorcowa nie zawiera nieciągłości wewnętrznych Kształt i wielkość próbek wzorcowych - próbki do skalowania Próbki wzorcowe do skalowania dokładności powinny mieć kształt walca o średnicy D t długości L o wymiarach podanych w tablicy Kształt i wielkość próbek wzorcowych - próbki do skalowania rozdzielczości Próbka wzorcowa stosowana do skalowania rozdzielczości aparatu powinna zawierać minimum 5 stopni (schodków), o stałych wymiarach każdego stopnia wx w, gdzie w powinno być większe/ równe 3 1 wymienione warunki wykonania i obróbki mechanicznej oraz cieplnej są identyczne jak dla próbki wzorcowej nr 1 opisanych w EN 12223:1999 (PN-EN 12223:2003. Badania nieniszczące - Badania ultradźwiękowe - Opis próbki wzorcowej nr 1) 30

6 krotności wymiaru przekątnej czoła głowicy oraz r mniejsze/ równe określonej rozdzielczości. Wymiar /; - pierwszych dwóch schodków/stopni powinien być odniesiony do wymiaru próbki wzorcowej typu C, określonej w tablicy powyżej. Rzeczywista rozdzielczość ultradźwiękowego aparatu do pomiaru grubości stanowi najmniejszy przyrost mierzonej wielkości, którą może rozpoznawać system pomiarowy. Aparaty cyfrowe mogą wykazywać pozorną rozdzielczość 0,001 mm, ale umożliwiają pomiar z rozdzielczością 0,01 mm a aparaty z zobrazowaniem typu A, nie mają stwierdzonej ani założonej rozdzielczości grubości, która jest zależna od wielu czynników, np. przekształcenia prędkości impulsu na postać cyfrową, rozdzielczości ekranu (ilość pikseli na osiach x i y) i nastawienia podstawy czasu. Dodatkowo na rozdzielczość aparatu ma wpływ typ wybranej głowicy i jej częstotliwość. 3. Wymagania dotyczące działania aparatury kompletnej do ultradźwiękowych pomiarów grubości Dla potwierdzenia zgodności aparatura do ultradźwiękowych pomiarów grubości powinna być weryfikowana z zastosowaniem prób przyporządkowanych do odpowiednich Grup oznaczonych 1,2 i 3, w zależności od odpowiedzialności dotyczącej ich zakresu: Grupa 1: próby wykonane przez producenta (lub jego przedstawiciela) na reprezentatywnej próbce produkowanego aparatu celem umożliwienia weryfikacji i potwierdzenia technicznej specyfikacji aparatu; Grupa 2: próby wykonywane dla wszystkich typów aparatury: 1) wykonane przez producenta (lub jego przedstawiciela) przed dostawą (próby odbiorcze tzw. zerowe); 2) wykonane przez producenta, właściciela lub laboratorium, corocznie celem weryfikacji działania w czasie użytkowania; 3) po każdej naprawie. Grupa 3: próby wykonane przez operatora w miejscu badania, przed i po zakończeniu serii pomiarów. W przypadku głowic pomiarowych należy zastosować metodykę określoną w rozdz. 7.3 EN , celem weryfikacji wskazywanej częstotliwości głowicy z częstotliwością środkowa ( średniej arytmetycznej dolnej i górnej częstotliwości) dla wszystkich zalecanych przez producenta do stosowania z określonym typem aparatu. 31

7 Próby dla aparatu z Grupy 1 jako próby przeprowadzane/ zastrzeżone wyłącznie dla produ-centa z zastosowaniem specjalistycznej aparatury kontrolno-pomiarowej są pominięte w niniejszej prezentacji. Do tej Grupy zaliczane są próby dotyczące ogólnej charakterystyki aparatu ( m.in. stabilności temperaturowej, próby napięcia i prądu, badania wskazania stanu baterii/akumulatorów lub zasilania) oraz dotyczących charakterystyk nadajnika i odbiornika, działania oraz wyświetlacza/pamięci danych oraz głowicy. 3.1 Próby dla aparatu z Grupy 2 Próby w Grupie 2 powinny być wykonywane dla wszystkich typów aparatów do ultradźwiękowych pomiarów grubości, przez producenta przed dostawą aparatu (próba odbiorcza/ zerowa) lub producenta, właściciela lub użytkownika (laboratorium), corocznie celem weryfikacji działania w czasie jego użytkowania lub w następstwie każdej naprawy aparatu. Może to w określonych warunkach powodować trudności szczególnie w przypadku bezpośredniego użytkownika wobec konieczności posiadania określonego typu wyposażenia kontrolnego (oscyloskop cyfrowy lub analogowy, amperomierze lub woltomierze analogowe, zasilacze itp.) dla wymaganych typów prób jak m.in. dla tych które były wymienione wyżej i są przewidziane dla Grupy 1. Racjonalne w warunkach użytkownika będzie przeprowadzenie przeprowadzenie prób związanych ze sprawdzeniem stanu fizycznego oraz zasadniczych charakterystyk działania przedstawionych poniżej. A) Badanie ogólnego stanu mechanicznego i czynników zewnętrznych Aparat powinien być sprawdzony wizualnie celem stwierdzenia obecności uszkodzeń fizycznych, które mogą mieć wpływ jego bieżące działanie lub przyszłą niezawodność. Szczególna uwaga powinna być zwrócona na stan wszystkich elementów połączeniowych oraz zabezpieczenia przed zawilgoceniem i/lub uszkodzeniem. Sprawdzić stan głowicy (oraz integralność kabla łączącego) ze względu na potencjalne uszkodzenia i/lub nadmierne zużycie i tam gdzie to właściwe stan materiału linii opóźniającej ( bucika głowicy)" czoła głowicy oraz jeżeli jest to stan sprzężenia. B) Minimalny i maksymalny zakres pomiarowy grubości Aparat powinien być badany na próbkach wzorcowych z zastosowaniem wszystkich określonych głowic pomiarowych. Uzyskane odczyty powinny się mieścić w zakresie określonej przez producenta dokładności i rozdzielczości. C) Dokładność i rozdzielczość Aparat powinien być badany z zastosowaniem wszystkich określonych głowic na próbkach wzorcowych typu od A do E celem weryfikagi dokładności. Aparat celem weryfikacji rozdzielczości powinien być badany z zastosowaniem wszystkich określonych głowic na próbce wzorcowej rozdzielczości. Przy pomiarze należy pamiętać, że dokładność pomiaru nie jest identyczna z dokładnością wskazania bowiem jest ona zależna od jest szczególnie od temperatury, stałości prędkości dźwięku oraz równomierności jakości powierzchni pomiarowej. Uzyskane odczyty powinny się mieścić w zakresie dokładności i rozdzielczości określonej przez producenta. D) Nastawy pamięci skalowania Skalować aparat z zastosowaniem zalecanej głowicy na próbce wzorcowej typu C. Wykonać serię odczytów próbkach wzorcowych typu od A do E. Powtórzyć odczyty dla następujących trzech prób: - po umyślnym wyłączeniu aparatu; - po wyłączenie automatycznie (jeśli to możliwe); - po rozłączeniu zasilania bateryjnego (jeśli to możliwe). Pozostawić aparat wyłączony przez co najmniej 3 minuty, a następnie włączyć i powtórzyć pomiary na próbkach wzorcowych typu od A do E. Uzyskane odczyty powinny mieścić się w zakresie dokładności określonym przez producenta. 32

8 E) Zobrazowanie i odpowiedź Reprezentatywna liczba przechowywanych danych powinna zostać wykazana na wyświetlaczu aparatu. Dane powinny być zgodne z tymi w specyfikacji producenta. 3.2 Próby dla Grupy 3 Próby powinny być wykonane przez operatora aparatu przed przystąpieniem i po zakończeniu każdej serii pomiarów z zachowaniem warunku postępowania z dostępną instrukcją działania (użytkowania) producenta. A) Badanie ogólnego stanu mechanicznego i czynników zewnętrznych Jak dla Grupy 2 z zachowaniem warunku posiadania instrukcji obsługi producenta. B) Sposoby sprawdzania (skalowania) Przed przystąpieniem do sprawdzania (skalowania) należy dokonać wyboru zalecanej (rekomendowanej) głowicy dla mierzonego materiału i mierzonej grubości a następnie: Krok 1: Jeśli jest to potrzebne wykonać próbę punktu zerowego głowicy zgodnie z instrukcją producenta Krok 2: Zastosować próbkę odniesienia wykonaną z materiału jak materiał mierzony i o grubości mieszczącej się w oczekiwanym zakresie pomiaru, a następnie nastawić system prędkości dźwięku w badanym materiale. Uzyskane odczyty powinny mieścić się w zakresie dokładności określonym przez producenta. C) Nastawy pamięci skalowania Aparat należy skalować aparat z rekomendowaną głowicą na próbce odniesienia wykonanej z tego samego materiału jak mierzony materiał i o grubości mieszczącej się w oczekiwanym zakresie. Badanie skalowania polega na przeprowadzić następujących trzech prób: - po umyślnym wyłączeniu aparatu; - po wyłączenie automatycznie (jeśli to możliwe); - po rozłączeniu zasilania bateryjnego (jeśli to możliwe). Aparat powinien być wyłączony co najmniej 3 minuty, a następnie ponownie włączony i powinny być powtórzone pomiary na próbce odniesienia. Uzyskane odczyty powinny mieścić się w zakresie dokładności określonym przez producenta. D) Przechowywanie danych Odczyty powinny być dokonywane i zachowywane zgodnie z instrukcją producenta zgodnie z typowym ustawieniem działania aparatu. Wyświetlić reprezentatywną liczbę przechowywanych danych na wyświetlaczu aparatu. Dane i ich format powinny być zgodne ze specyfikacją producenta. 33