Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Koncepcje i zasady kształcenia alternatywnego dr Lidia Wollman Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 25 maja 2015 r.

2 Ellen Key stulecie dziecka Była prekursorką ruchu reformy pedagogicznej. Key wiązała idee społeczne i filozoficzne z koncepcją skrajnie indywidualistycznego wychowania, w którym respektuje się prawo dziecka do swobodnego rozwoju. Ruch Nowego Wychowania dał początek licznym eksperymentom pedagogicznym, których celem było upowszechnianie i demokratyzacja oświaty - szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia, rozwijać działania i twórczość dzieci. Powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych. W Europie rozwija się pajdocentryzm - J.J. Rousseau W USA rozwija się progresywizm - J. Dewey

3 GŁÓWNE ZASADY NOWEGO WYCHOWANIA: Wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka Dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy Nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci Nauczanie powinno być zindywidualizowane Szkoły mają pobudzać aktywność dziecka Ocena prac indywidualnych i zbiorowych, oraz testy pomiaru uzdolnień, zamiast egzaminów Udział uczniów w planowaniu programu Nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar zewnętrznych a poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka Położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową Pobudzanie twórczej ekspresji i odpowiednie zaplecze szkolne: zabawki, książki, przybory do rysowania itp.

4 Pedagogika Marii Montessori Montessori zaliczana jest do pedagogów reprezentujących nurt nowego wychowania, którzy rozumieli wychowanie i nauczanie jako odkrywanie oraz wspieranie wszechstronnego rozwoju dziecka. Każde dziecko zmierza własną drogą ku dojrzałości, dlatego w klasie prowadzonej metodą Montessori znajduje się szereg pomocy rozwojowych, które sprzyjają odkrywaniu przez uczniów radości płynącej z uczenia się i odpowiadają ich zainteresowaniom. Stąd potrzeba indywidualnego traktowania dziecka oraz czasu, w którym może ono pracować własnym tempem i z materiałem, który samo wybierze.

5 Założenia koncepcji Montessori Maria Montessori opracowała całościową koncepcję pedagogiczną obejmującą rozwój dziecka od narodzin aż do wkroczenia w wiek dorosły. Wychowanie i edukacja opierają się na szacunku dla godności dziecka i rozumiane są jako pomoc wychowankom w ich indywidualnym i społecznym rozwoju w przyjaznym środowisku, tzw. "przygotowanym otoczeniu".

6 Montessori w Polsce Obecnie funkcjonuje w naszym kraju kilkanaście placówek przedszkolnych, które w całości lub stosując elementy tej metody pracują według koncepcji Marii Montessori. Istnieją również klasy w szkołach publicznych (Lublin, Opole) i niepublicznych (Łódź, Warszawa).

7 Życie praktyczne -Zapinanie guzików -Haftki -sznurowanie

8 Buteleczki smakowe Kształcenie zmysłów Butelki zapachowe

9 Puszki szmerowe Pudełko tkanin óżowa wieża Tabliczki Termiczne Tajemniczy worek

10 Wprowadzenie do systemu Dziesiętnego (perełki) Łańcuch perełek 100 Wieża z perełek Łańcuch perełek 1000 Łańcuszki z perełek do mnożenia Perełki kolorowe Kompletny materiał z regałem

11 Koncepcja pedagogiczna Korczaka Prawa dziecka do szacunku, do radosnego dzieciństwa, posiadania i tajemnic Rozwój samorządności dzieci w różnych formach aktywności. Organy samorządu: sąd koleżeński, rada samorządowa, sejm dziecięcy, plebiscyt życzliwości i niechęci

12 Wychowanie przez działanie Redagowanie gazety Zawierane zakłady- stanowiły rodzaj umowy zawieranej przez wychowanka z samym sobą, w obecności wychowawcy. Dotyczyły przezwyciężania złych skłonności, manier i nabywania dobrych nawyków i upodobań. Dziecko deklaruje o co zakłada się z wychowawcą.

13 Założenia pedagogiki Freineta nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie, 2.szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych, 3.w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka, 4.pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i dążeń, 5.w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń, 6.założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę nauczyciela.

14 Techniki Freineta 1.Technika swobodnego tekstu. 2.Fiszki autokreatywne. 3.Korespondencja międzyszkolna. 4.Gazetka szkolna. 5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna. Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu, gdy zachodzi taka potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdźwięk między tym co dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada". 6.Doświadczenia poszukujące.

15 Pedagogika Johna Deweya Dewey wychodził z założenia, że jeżeli świat nie jest zakończony i gotowy, ale ciągle zmieniającą się rzeczywistością - to człowiek jest stale rozwijającą się istotą. Jego rozwój odbywa się przez jego własne działanie. Poprzez to działanie poznaje świat i zmienia go. Działanie - polega na rozwiązywaniu sytuacji (problemów), w których się człowiek znajduje żyjąc w świecie. Rozwiązując sytuacje - człowiek równocześnie poznaje świat i uczy się jak w nim należy postępować. W szkole nie było lekcji i przedmiotów, ośrodkiem był problem, który napotykało dziecko w codziennym życiu i jego rozwiązanie mające doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji będących źródłem owych problemów.

16 Zgodnie ze swoją ideą kształcenia i wychowania podstawą programu nauczania czyni Dewey zajęcia praktyczne typu rzemieślniczego w warsztatach i gospodarstwie domowym. Cofa się przy tym do wytwarzania narzędzi stosowanych w przeszłości i kolejno przechodzi do metod i maszyn współczesnych. Swoją teorię opiera bowiem na założeniu, że rozwój człowieka jest analogiczny do rozwoju ludzkości. Zajęcia praktyczne były więc w szkole Deweya punktem wyjścia i osi, wokół której narastała stopniowo wiedza dzieci o rzeczywistości i zjawiskach przyrody, o historycznym rozwoju produkcji. Zainteresowanie ucznia wypływa z jego działalności i harmonijnie się z nią łączy. Ponieważ przed dzieckiem stają problemy i dziecko samodzielnie uczy się je rozwiązywać, rozwija się jego zdolność myślenia refleksyjnego. Dewey wyeliminował ze szkoły nagrody i kary, oceny i klasyfikacje.

17 Edukacja domowa Edukacja domowa to odmiana kształcenia, w której rodzice przejmują od czynników społecznych całkowitą za edukację odpowiedzialność, stając się w obrębie rodzinnego domu nauczycielami dla własnych dzieci. To klasyczne wyobrażenie jest oczywiście modyfikowane przez realia. W edukacji domowej biorą udział osoby spoza małej rodziny, np. wynajęci nauczyciele, a dokonuje się ona także i w innych przestrzeniach: muzeów, ośrodków kultury, siedzib młodzieżowych organizacji, klubów sportowych, miejsc kultu religijnego, itp.

18 Regulacje prawne edukacji domowej w Polsce Edukacja domowa (określana jako "spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą") jest rozwiązaniem dopuszczonym w polskim systemie prawnym, choć praktykowanym przez niewielką liczbę polskich rodzin. Dziś edukację domową w Polsce umożliwia art. 16 ust. 7a. i 8. ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w następującym brzmieniu: "7a. Na wniosek rodziców dyrektor szkoły, o której mowa w art. 14b ust. 2, może zezwolić na spełnianie przez dziecko obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, poza przedszkolem albo oddziałem przedszkolnym oraz określić warunki jego spełniania, uwzględniając konieczność uzyskania przez dziecko przed rozpoczęciem spełniania obowiązku szkolnego opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

19 8. Na wniosek rodziców dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, lub dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko uczęszcza, może zezwolić na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą oraz określa warunki jego spełniania. Dziecko spełniając odpowiednio obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w tej formie może otrzymać świadectwo ukończenia poszczególnych klas danej szkoły lub ukończenia tej szkoły na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych przeprowadzonych przez szkołę, której dyrektor zezwolił na taką formę spełniania obowiązku szkolnego lub nauki.",

20 Prawo konstytucyjne art. 48 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej stanowi, że "1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania." Warto przeczytać: M. Budajczak: Edukacja domowa, GWP, Gdańsk i inne.

21 Wyzwania dla edukacji XXI wieku Technologie informacyjne Społeczeństwo sieci Uczeń zdobywa 70-80% wiedzy poza szkołą Dzisiejszy uczeń do 35 roku życia będzie zmieniał pracę kilkanaście razy! Będzie pracował w zawodach, które jeszcze nie istnieją! Uczenie się jest konsekwencją myślenia Szkoła tradycyjna nie uczy myślenia Szkoła powinna uczyć jak się uczyć, kształtować nawyki uczenia się przez całe życie

22

23 Jakie kształcenie w 21 wieku? Edukacja to przygotowanie do przyszłości na całe życie, nie tylko na okres studiów, bądź życia zawodowego dla wszystkich, nie tylko dla wybranych Przyszłość jest złożona, stanowiąca wyzwania i niepewna W obszarach takich jak: praca, nowoczesne technologie, globalizacja, czas wolny Stąd też, kształcenie 21 wieku powinno skupiać się na przygotowaniu wszystkich młodych ludzi do radzenia sobie w przypadkowych, niepewnych sytuacjach Aby być pewnymi siebie, zdolnymi do wielu rzeczy, entuzjastycznie nastawionymi uczniami, a

24 Cel uczenia się i nauczania to zdobycie biegłości adaptacyjnej, czyli umiejętności elastycznego i kreatywnego stosowania nabytych w danym kontekście umiejętności i wiedzy w różnych sytuacjach, co wymaga przyswojenia przez uczniów: dobrze zorganizowanej i elastycznie dostępnej wiedzy obejmującej fakty, symbole, koncepcje i zasady; metod heurystycznych, czyli strategii wyszukiwania służących analizie i przekształcaniu zadania; metawiedzy obejmującej wiedzę o funkcjonowaniu naszego myślenia i wiedzę o swoich motywacjach i emocjach, które można wykorzystać, by ulepszyć proces uczenia się; umiejętności samoregulujących, porządkujących nasze procesy myślowe oraz wolicjonalne; pozytywnych przekonań na temat siebie jako ucznia, kontekstu w jakim nauka ma miejsce i materiału uczenia się. (H. Dumont, D. Instance, F. Benavides (red.): Istota uczenia się. Wykorzystanie wyników badań w praktyce. Warszawa 2013, s ),

25 Nowa metafora siłownia umysłu Mózg jest jak mięsień Przedmioty szkolne są jak maszyny do ćwiczeń Nauczyciele są jak trenerzy sportowi Każda lekcja jest mentalnym ćwiczeniem Program jest jak zestaw ćwiczeń Inteligentni próżniacy marnują swój czas

26 Potencjał uczenia się wg Guya Determinacja - emocjonalny aspekt uczenia się Przedsiębiorczośćpoznawczy aspekt uczenia się Refleksyjność - strategiczny aspekt uczenia się. Odwzajemnianie - społeczny aspekt uczenia się Claxtona

27 Determinacja Zaaobsorbowanie - bycie w stanie zatopienia się w nauce, bycie pochłoniętym przez to, co robisz, skupionym, uważnym, w stanie przepływu. Opanowanie zakłóceń - (koncentracja) rozpoznawanie i redukcja zakłóceń, wyczucie, kiedy odejść i odświeżyć się. Tworzenie własnych, najlepszych warunków do nauki. Spostrzegawczość - postrzeganie subtelnych niuansów, wzorów i szczegółów w doświadczeniu. Wytrwałość - utrzymanie zamiaru w obliczu trudności, wykorzystanie energii frustracji produktywnie. Rozumienie, jak często proces uczenia się jest niepewny i powolny.

28 Przedsiębiorczość Dociekliwość - zadawanie pytań sobie i innym. Bycie ciekawym, bawienie się pomysłami, szukanie drugiego dna Tworzenie połączeń - dostrzeganie powiązań pomiędzy różnymi/rozbieżnymi wydarzeniami i przeżyciami tworzenie schematów tkanie sieci zrozumienia Wyobraźnia - wykorzystywanie swojej wyobraźni i intuicji do przeżycia sytuacji na nowo w celu odkrycia nowych możliwości. Zastanawianie się co jeśli? Rozumowanie - powoływanie się na logiczne i racjonalne umiejętności w celu metodycznego i konsekwentnego rozwiązywania problemów; rzeczowa argumentacja i zwracanie uwagi na błędy innych. Kapitalizacja - wykorzystanie szeroko pojętych środków/zasobów doświadczenia innych, książki, Internet, doświadczenie, przyszłe możliwości/perspektywy

29 OTWARTY DOSTĘP DO ZASOBÓW - BIBLIOTEKA

30 Refleksyjność Planowanie - myślenie o tym, gdzie dążysz, jakie masz zamiary, jakie działania zamierzasz podjąć, jaki czas i zasoby będą ci potrzebne, jakie przeszkody możesz napotkać. Korygowanie - bycie elastycznym, zmienianie planów w świetle różnych okoliczności, kontrolowanie jak się mają sprawy i dostrzeganie nowych możliwości. Selekcja i transfer - przyglądanie się temu, czego się uczymy, wyciąganie wniosków, wykorzystanie ich do pomocy w dalszym uczeniu; stawanie się swoim własnym trenerem uczenia się. Meta-uczenie się wiedza o sobie jako o uczniu jak uczę się najlepiej, jak rozmawiać o procesie uczenia się.

31 PLANOWANIE SWOJEGO UCZENIA SIĘ

32 Odwzajemnianie Współzależność - wyczucie, kiedy należy się uczyć samemu lub z innymi, umiejętność obrony swego stanowiska Współpraca - wiedza jak zarządzać sobą w procesie dawania i brania podczas współpracy, poszanowanie i uznanie innych punktów widzenia, pracowanie na rzecz grupy, a także korzystanie z siły grupy Empatia i słuchanie - przyczynianie się do cudzych doświadczeń, poprzez słuchanie innych i zrozumienie, co naprawdę mówią, postawienie się w ich sytuacji. Naśladowanie - konstruktywne przejęcie metod, nawyków i wartości innych ludzi, których możemy zaobserwować.

33 Paleta działań nauczyciela Wyjaśnianie dotyczy rozmów nauczyciela z uczniami na temat potencjału uczenia się. Komentowanie - przekazywanie wiadomości na temat potencjału uczenia się poprzez nieformalne rozmowy oraz formalną i nieformalną ewaluację Organizowanie - wybieranie aktywności i aranżowanie środowiska Modelowanie - pokazywanie sobą, co oznacza bycie efektywnym uczniem

34 Nauczyciele powinni odnaleźć się w roli uczniów

35 Widzialne uczenie się Największy wpływ na osiągnięcia uczniów następuję wtedy, gdy nauczyciele stają się uczniami w temacie własnego nauczania, a uczniowie stają się swoimi własnymi nauczycielami" John Hattie

36 Ocenianie kształtujące

37 Wspólna praca min.

38 Współpraca w grupach

39 Samodzielna praca w grupach

40 Praca z indywidualnym dzieckiem

41 Ciągłe skupianie się nad rozwijaniem dyspozycji uczenia się

42 Zamiast zakończenia Naturalnie dziecko nie wie, jaką wiedzę będzie za dziesięć lat potrzebować (a kto to już wie?), ale ono wie, i to lepiej niż ktokolwiek inny, co chce i musi teraz wiedzieć, na co jest otwarte i czego jego umysł pragnie. Gdy pomożemy mu lub tylko pozwolimy mu tego się uczyć, zapamięta to, będzie tego używało i mogło to rozszerzać. Gdy próbujemy nauczyć go czegoś, o czym my myślimy, że jest ważniejsze, mamy duże szanse, że niczego się nie nauczy lub tylko mały ułamek, że wkrótce to zapomni i, co najgorsze, w ciągu najkrótszego czasu straci apetyt do uczenia się czegokolwiek. John Holt: Teach your own, 1981, s. 60

43 Przydatna literatura