TERESA KONIEWSKA POMÓ MI SAMEMU TO ZROBI

Transkrypt

1 TERESA KONIEWSKA POMÓ MI SAMEMU TO ZROBI Program Pomó mi samemu to zrobi 1 zakada realizacj misji edukacji wczesnoszkolnej z wykorzystaniem myli pedagogicznej M. Montessori. Przeznaczony jest dla uczniów kl. I III i stanowi, wdraan elementami, twórcz adaptacj alternatywnej pedagogiki M. Montessori, budowan w oparciu o program Elementariusz Marii Lorek (Nr dopuszczenia: DKW /99) oraz obowizujce podstawy programowe. Program powsta w oparciu o materiay szkoleniowe Polskiego Stowarzyszenia Montessori majcego swoj siedzib w Przedszkolu Miejskim Nr 220 w odzi oraz publikacje ksikowe, artykuy i wykady dr Magorzaty Mikszy penicej funkcj prezesa PSM. KONCEPCJA EDUKACJI DZIECKA WG M. MONTESSORI (krótka charakterystyka niezbdna do rozumienia za niniejszego programu) Maria Montessori ( ) bya pierwsz kobiet we Woszech, która zostaa lekarzem. Specjalizowaa si w psychiatrii, co stao siródem jej zainteresowa pedagogik specjaln, a w rezultacie pedagogik ogóln. Pocztkowo jej uwaga skupiona bya na poszukiwaniu skutecznych metod i form edukacji dzieci. Równolegle uzasadniaa naukowo poczynione obserwacje tworzc oryginaln koncepcj pedagogiczn, interpretowan obecnie jako konsekwentnie powizan ze sob teori antropologiczno psychologiczno pedagogiczn. Szczególnymi wyznacznikami tej teorii jest: - podmiotowa, humanistyczno personalistyczna koncepcja czowieka - rozumienie wychowania jako wspierania osobistego rozwoju dziecka, udzielania mu pomocy w tym, aby móg by budowniczym samego siebie - przygotowane otoczenie zapewnienie wciwego rodowiska edukacyjnego, które umoliwia osignicie tzw. normalizacji, czyli optimum rozwojowego, integracji wewntrzpsychicznej a zarazem integracji z caym wiatem zewntrznym. 1 M. Montessori, Kinder sind anders, München 1993, s. 201.; Tumaczenie: Magorzata Miksza. 1

2 Wedug M. Montessori dziecko buduje swoj osobowo zgodnie z pojawiajcymi si etapami rozwojowymi tzw. wraliwymi fazami, które najpeniej rozkwitaj wnie w przygotowanym otoczeniu. Stanowi je, tak klasa wyposaona w pomoce rozwojowe Montessori ( klucze do wiata dla dziecka), jak i osoba nauczyciela. Gdy we wraliwej fazie dojdzie do polaryzacji uwagi (jest to kluczowe odkrycie M. Montessori), dziecko osiga najwiksze efekty w uczeniu si. Z przeyciem polaryzacji uwagi (gbokiej koncentracji, skupienia na zajciu) wie si drugie pojcie normalizacja - czyli osignicie przez dziecko równowagi, harmonii wewntrznej i z otoczeniem. CZYM JEST WYCHOWANIE CZOWIEKA? (Wybór wypowiedzi Marii Montessori ) 2 W praktyce pedagogicznej M. Montessori kojarzy si przede wszystkim z metodami pracy z dzieckiem, jednak jej dokonania naley traktowa jako caciowe i gbokie spojrzenie na czowieka, jego rozwój, wychowanie, zwizki ze wiatem natury i kultury. Nie sposób zrozumie wielkiego dziea Montessori bez poznania jej nauki filozoficznej, psychologicznej i pedagogicznej. Dokonany wybór jest prób egzemplifikacji istoty mylenia M. Montessori o czowieku dorosym i dziecku w ich wzajemnych relacjach. Mam nadziej, e nakreli obraz koncepcji wychowawczej, która zakada wprowadzenie dziecka w wiat cywilizacji mici poprzez uczenie go odkrywania prawdy, dobra i pikna. My równie, e cytowane niej myli M. Montessori b pomocne w zrozumieniu za niniejszego programu. Mówi wprost, e punktem centralnym naszej pedagogiki, fundamentem na której si opiera, jest przemiana dziecka. Szczcie dziecka nie jest jedynym celem, do którego dymy; chcemy take by dziecko stawao si budowniczym samego siebie... Kada niepotrzebna pomoc jest przeszkod w rozwoju. Jeli dziecko w okresie, kiedy natura na to przeznacza czas, nie ma moliwoci zgromadzenia potrzebnych dowiadcze, to owo szczególne uwraliwienie przemija, za rozwój i dojrza ulegaj zaburzeniu. Dziecko, któremu powicono wicej uwagi i opieki, wyrasta na osob silniejsz, bardziej zrównowa- on duchowo i energiczniejsz. Tajemnic wychowania jest rozpoznanie i obserwacja Boego pierwiastka w czowieku. Oznacza to poznanie, umiowanie i senie pierwiastkowi Boemu w czowieku, pomoc i wspóprac z pozycji stworzenia, a nie stwórcy. Mamy wspiera Boga, a nie stawia siebie na Jego miejscu. 2 Wyboru dokonaa Magorzata Miksza (od 1991r. adiunkt w Katedrze Teorii Wychowania Uniwersytetu ódzkiego, penica funkcj prezesa Polskiego Stowarzyszenia Montessori). Tumaczenie: Magorzata Miksza i Jacek Dbrowski. 2

3 Dziecko i dorosy to dwie róne czci ludzkoci, które nawzajem wpywaj na siebie i przy obopólnej pomocy powinny wspóistnie w harmonii. To nie jest wic tylko tak, e dorosy musi pomaga dziecku, ale take dziecko musi pomaga dorosemu. Wychowawca musi przygotowa si wewntrznie, musi wej w gb siebie w procesie autoobserwacji po to, by odkry ograniczenia i saboci, które mogyby przeszkadza w relacjach z dzieckiem. Co jest najlepsz oznak sukcesu nauczycielki, w której dokonaa si przemiana wewntrzna? Kiedy moe powiedzie: Dzieci pracuj teraz tak, jakby mnie tam nie byo. Czego dziecko nie jest w stanie samo zrobi, musimy mu to dokadnie pokaza. Nie moemy dawa zbytecznej pomocy, ale te nie zaniechamy tej koniecznej. Wolno i dyscyplina to dwie strony tego samego medalu. Kiedy w wychowaniu mówi si o wolnoci dziecka, zapomina si czsto, e wolno nie jest równoznaczna z pozostawieniem dziecka samemu sobie. [...] Wolno jest zawsze wielk pozytywn zdobycz. [...] Wolno to budowanie, trzeba ja budowa zarówno w otaczajcym wiecie, jak w sobie. Na tym polega nasze wciwe zadanie, jedyna pomoc, jak moemy da dziecku. Musimy stale mie na uwadze, e fenomen wewntrznej dyscypliny jest czym, co musi si dokona, a nie czym, co ju wczeniej istnieje. Naszym zadaniem jest wprowadzi dziecko na drog dyscypliny. Dyscyplina powstaje wtedy, gdy dziecko skoncentruje uwag na przedmiocie, który je pociga i który umoliwi poyteczne wiczenie... Trzeba si zgodzi, e kady czowiek jest omylny. Taka jest rzeczywistoycia. Jeli to sobie powiemy, zrobimy znaczcy krok na drodze postpu. Jeli chcemy wej na drog prawdy i rzeczywistoci, to musimy przyzna, e wszystkim mog si zdarza bdy i omyki, bo w przeciwnym razie bylibymy wszyscy doskonali. Czowiek, który nie kocha, widzi tylko bdy innych. A przecie tylko, ten, kto kocha jest prawdziwym, widzcym obserwatorem i tylko on moe dostrzec w dziecku to, czego ono samo nie jest jeszcze w stanie zobaczy i zrozumie. Tylko wtedy dziecko moe przed wychowawc odkry sw prawdziw natur. Mi jest czowiekowi udzielona jak dar z przeznaczeniem na konkretny cel, na realizacj szczególnego planu jak wszystko, co istota ywa otrzymuje od kosmicznej wiadomoci. Mi t trzeba zbiera, rozwija i poszerza do maksimum jej moliwoci. Czowiek jest jedyn istot, która potrafi j sublimowa, rozwija i kumulowa. To wnie jest jego zadanie, poniewa sia ta spaja i utrzymuje wszech- wiat. Wszystko na nic, jeli nie ma mici. Mi moe wicej ni elektryczno, która wnosi wiato w ciemnoci, wicej ni fale eteru, na których nasz gos przenika przestrze, wicej, ni kada energia, któr czowiek odkry i wykorzystuje. Ze wszystkich rzeczy najwaniejsza jest mi. Uytek, jaki ludzko moe zrobi ze swych odkry i wynalazków, zaley od osoby, która je stosuje, od jej sumienia. Energia mici natomiast dana jest kademu z nas. Jest ona najwiksz si, jak dysponuje czowiek. Mi, któr okazujemy dziecku, potencjalnie musi zaistnie pomidzy ludmi. Nie ma zwizku pomidzy ludmi, gdy nie ma mici. 3

4 PRZESANIA I WYZNACZNIKI PROGRAMU ównym wyznacznikiem programu jest realizacja tezy : POMÓ MI SAMEMU TO ZROBI. Aby teza ta moga, jak najpeniej urzeczywistni si, program zakada: 1. Przyjcie podmiotowej, personalistycznej koncepcji czowieka. 2. Oparcie procesu edukacyjnego na teorii pedagogicznej M. Montessori. 3. Ukierunkowanie pomocy edukacyjnej na indywidualny, optymalny rozwój dziecka i przygotowanie go do odpowiedniego uczestnictwa w yciu spoecznym. 4. Zaenie wnikliwej, metodycznej obserwacji uczniów, celem realizacji zamierze wychowawczych ukierunkowanych na samowychowanie, samoksztacenie i uczenie si pod kierunkiem. 5. Wzmocnienie w edukacji roli wychowania dla pokoju, sprawiedliwoci, jak równie ksztacenia ekologicznego. 6. Wprowadzanie uczniów w globaln, zintegrowan wiedz o wiecie i czowieku poprzez tzw. wychowanie kosmiczne. 7. Preferowanie w dziaaniach edukacyjnych metody przykadu osobistego, metod opartych na obserwacji, dowiadczeniu, dziaalnoci praktycznej i metod zadaniowych. 8. Twórcz, pe pasji i zaangaowania prac nauczyciela, który organizuje i przygotowuje rodowisko edukacyjne, inspiruje dzieci aktywno, pomaga uczniom w nauce, jest zarazem ich doradc, przewodnikiem, konsultantem. 9. Czasie zaj szkolnych nie przedzielanych dzwonkiem. 10. Organizowanie przyjaznego rodowiska edukacyjnego w klasie, oraz poza ni, stosujc zrónicowane formy pracy i nawizujc wspóprac z rónymi placówkami kulturalno owiatowymi. 11. czenie w proces edukacyjny za programu Wychowanie przez pikno wasnego autorstwa. 12. Zwracanie uwagi na szczególne miejsce milczenia i ciszy w celu doprowadzenia dziecka do koncentracji i wewntrznego uporzdkowania. 13. Uwzgldnianie indywidualnego rozwoju dziecka, zgodnie z hasem pedagogiki M. Montessori Daj mi czas. 14. Wypracowywanie wasnych pomocy dydaktycznych stanowicych ilustracje do tzw. panoramicznych wykadów nauczyciela. CELE : I. Doskonalenie osobowoci ucznia poprzez stworzenie warunków dla rozwoju intelektualnego, spoecznego, psychicznego, duchowego i fizycznego 1. Ksztatowanie umiejtnoci scych zdobywaniu wiedzy, zwaszcza: czytania, pisania, mówienia i liczenia. 2. Usprawiedliwienie procesów mylowych: analizowania, wycigania wniosków, syntetyzowania, abs- 4 trahowania.

5 3. Rozwijanie i doskonalenie zmysów warunkujcych poznawanie. 4. Ksztatowanie umiejtnoci wyraania swoich myli w jzyku mówionym, pisanym, równie poprzez gest, ruch i rodki artystycznego wyrazu. 5. Rozwijanie u wychowanków wiadomoci siebie oraz wiadomoci wiata, chci poznawania i rado- ci odkrywania. 6. Wprowadzanie uczniów w dziedzictwo kultury wytworzonej przez przesze pokolenia. 7. Rozbudzanie i stymulowanie zainteresowa, wyobrani, zdolnoci kreacyjnych, ekspresji ruchowej i artystycznej. 8. Usprawnianie do otwierania si na wartoci najlepiej rozwijajce czowieka takie jak: mi, dobro, prawda, pikno, sprawiedliwo Udzielanie pomocy w ksztatowaniu prawego charakteru, rozpoznawaniu wartoci moralnych, dokonywaniu pozytywnych wyborów. 10. Ksztatowanie umiejtnoci panowania nad emocjami, wiadomego kierowania swoim postpowaniem, przyjmowania odpowiedzialnoci za swoje dziaanie. 11. Uwraliwienie na pikno przyrody nieoywionej oraz pikno kadej formy ycia, w szczególnoci pikno tajemnicy ycia czowieka. 12. Odkrywanie roli i zada czowieka w wiecie, szukanie sensu, denie do celu. 13. Wyrabianie dozna estetycznych w kontaktach z dzieami sztuki. 14. Udzielanie pomocy w podejmowaniu trudu ustawicznej pracy nad sob, samodoskonaleniu, wzrastaniu ku peni osobowego rozwoju. 15. Ksztatowanie potrzeby dbania o zdrowie i sprawno swojego organizmu, wyrabianie nawyków rekreacyjnych i sportowych. 16. Wyrabianie czujnoci przed rónego rodzaju zagroeniami i uzalenieniami. 17. Umacnianie w dziecku poczucia wielkiej godnoci, wiary we wasne siy i moliwoci oraz denia do osigania postaw konstruktywnego nonkonformizmu. II. Wyrabianie umiejtnoci prawidowej komunikacji interpersonalnej, zgodnego wspódziaania z innymi 1. Poznawanie zasad prawidowej komunikacji z drugim czowiekiem, suchanie go i rozumienia. 2. Ksztatowanie poczucia przynalenoci do spoecznoci swojej szkoy, rodowiska lokalnego, regionu i kraju. 3. Przygotowanie do rozumnego przestrzegania obowizujcych zasad we wspóyciu z innymi. 4. Ukierunkowanie swojego dziaania na czynienie dobra. 5. Pogbianie norm wspóycia spoecznego, otwieranie si na potrzeby innych. 6. Wyrabianie empatii, umiejtnoci nazywania swoich uczu, dzielenia si z innymi swoimi doznaniami, odczuciami. 7. Ksztatowanie postaw szacunku, yczliwoci i bezinteresownoci w kontaktach z innymi. 8. Wdraanie do zgodnej wspópracy w grupie, nauka rozwizywania problemów i konfliktów bez agresji i zci. 5

6 9. Ksztatowanie umiejtnoci dziaania w rónych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, w tym rozpoznawanie zagro. 10. Wyrabianie umiejtnoci budowania osobowych relacji z innymi poprzez kultur prowadzenia rozmowy, yczliwo, takt i uprzejmo na co dzie. 11. Rozwijanie dyspozycji do wzajemnego zrozumienia i przyjaznego wspóycia wród wychowanków rónicych si charakterem czy pochodzeniem. 12. Ksztatowanie umiejtnoci wspóistnienia z osobami niepenosprawnymi, cierpicymi, niedonymi, chorymi. III. Przygotowanie do koegzystencji z przyrod 1. Odkrywanie porzdku, harmonii i pikna kosmosu, budzenie zdumienia i zachwytu nim. 2. Poznawanie praw natury i zgodne z nimi wspóistnienie. 3. Ksztatowanie odpowiedzialnoci za rodowisko, dba o jego ochron. 4. Ukazywanie rónorodnoci i bogactwa zjawisk wiata przyrodniczego i geograficznego. 5. Rozwijanie umiejtnoci badania i obserwowania przyrody. 6. Wyrabianie postaw ekologicznych. 7. Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrod. 8. Uwraliwianie na ka formycia, w tym szczególnie ycie czowieka. 9. Rozpoznawanie swojego miejsca w wiecie oraz zwizanych z nim zada i powinnoci. IV. Korzystanie z dóbr cywilizacji, uczestnictwo w kulturze, poznawanie dziedzictwa narodowego 1. Poznanie rónych metod pracy, nabywanie umiejtnoci planowania i organizowania nauki. 2. Budzenie zainteresowa sztuk, nauka obcowania z dzieami literatury, teatru, sztuk plastycznych, muzyki, filmu, taca, architektury. 3. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w yciu kulturalnym rodowiska i regionu. 4. Poszukiwanie kontaktu ze sztuk ludow, z tradycjami, zwyczajami, i obrzdami regionu. 5. Zwracanie uwagi na estetyk najbliszego otoczenia, dba o dobre maniery, strój, estetyk wntrz itp. 6. Rozwijanie wyobrani, dziecicych marze, postaw radoci, optymizmu. 7. Pielgnowanie tradycji i kultury narodowej, pikna jzyka ojczystego, postaw patriotyzmu, poczucia dumy z bycia Polakiem. 8. Poznawanie postaci Patrona szkoy Jana Pawa II, jego dorobku naukowego, artystycznego, spo- ecznego, itp. 9. Poznawanie, pielgnowanie oraz tworzenie tradycji szkoy. 6

7 I. Ksztacenie jzykowe 1. Czytanie 2. Pisanie 3. Mówienie II. Ksztacenie matematyczne 1. Liczenie 2. Figury geometryczne 3. Pomiary 4. Klasyfikowanie 5. Praktyczne zastosowanie matematyki ORGANIZACJA TRECI III. Wychowanie kosmiczne. Nauka 1. Obserwacje, dociekanie, badanie przyrody oywionej i nieoywionej 2. Krajobrazy, orientacja w terenie, korzystanie z mapy, skala 3. Ziemia a Wszechwiat 4. Zdobywanie sprawnoci, hodowle, dowiadczenia, eksperymenty 5. Turystyka, wycieczki 6. Poznawanie wybranych zjawisk fizycznych i chemicznych oraz zachodzcych midzy nimi zwizków przyczynowych 7. Posugiwanie si urzdzeniami technicznymi i elektronicznymi 8. Odkrywanie, poszukiwanie, rozwijanie zainteresowa IV. Relacje midzyosobowe 1. Komunikacja interpersonalna 2. Wspódziaanie z innymi 3. Poznawanie norm etycznych, zasad, praw i obowizków 4. Rola i warto rodziny, rodowiska lokalnego, ojczyzny 5. Odpowiedzialno w postpowaniu, wolno wyborów V. Kultura. Sztuka. Technika 1. Kontakt z dzieami sztuki 2. Uczestnictwo w kulturze 3. Sztuka sowa - literatura pikna 4. Dziaania plastyczne 5. Teatr, gry dramowe 6. Umuzykalnienie 7. Majsterkowanie 8. Urzdzenia techniczne codziennego uytku VI. Ruch. Zdrowie 1. Przestrzeganie zasad bezpiecznego i zdrowego trybu ycia 2. wiczenie sprawnoci fizyczno ruchowej 3. Gry zespoowe 4. Spacery, zabawy terenowe, ruch na wieym powietrzu 7

8 SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU Maria Montessori uwaa, e wychowanie jest dug drog 3, gdy proces budowy czowieczestwa nigdy nie moe by zakoczony. Std swoista rado tak dziecka, jak i dorosych z obserwacji wzrostu i rozwoju, jaki dokonuje si wspólnymi siami w klasie, gdzie wykorzystuje si pedagogik Montessori. W szkoach montesoriaskich w ramach klasy dzieci s wymieszane wiekowo, w polskich warunkach klasy nauczania zintegrowanego obejmuj dzieci 7, 8 i 9 letnie. Zasada klas wymieszanych kilkurocznikowo M. Montessori uzasadniaa wzgldami rozwojowymi, spoecznymi i edukacyjnymi. Dzieci znajduj si w rónych wraliwych fazach niekoniecznie w tym samym wieku biologicznym, mog uczy si wspólnie pod kierunkiem nauczyciela. Dzieci modsze korzystaj edukacyjnie ledzc prac starszych kolegów, starsze maj okazj pomóc modszym. Grupa przypominajca relacje rodzinne uczy wzajemnego szacunku, tolerancji, wspódziaania. Istot wychowania w rozumieniu M. Montessori ma by doprowadzenie dziecka do samodzielno- ci, niezalenoci, odpowiedzialnoci i mici do wiata. Std zadaniem rodziców i nauczycieli jest organizowanie takiego otoczenia w szkole, aby wspiera rozwój dziecka. Przygotowane otoczenie ma by pomoc dla dziecka w rozwoju, ma by drogowskazem podejmowanych dzia, ma pobudza go do aktywnoci i umoliwia mu przeycie polaryzacji uwagi prowadzcej do normalizacji. Zatem wciwie przygotowane otoczenie peni niezwykle istotn rol w koncepcji pedagogicznej M. Montessori. Przeanalizujmy moliwoci formowania otoczenia w kontekcie niniejszego programu odnoszc go do warunków Szkoy Podstawowej Nr 3 im. Jana Pawa II w Skoczowie. Przygotowanie otoczenia rozpatrujemy w trzech aspektach 4 : 1. materialnym - budynek szkoy - znajdujce si w nim sprzty - pomoce rozwojowe Montessori - inne pomoce dydaktyczne wspierajce rozwój dziecka 2. strukturalno dynamicznym - normy budowy przygotowanego otoczenia - zasady pracy z pomocami rozwojowymi - zasady porzdku i wolnoci 3. osobowym - nauczyciel - grupa dzieci - rodzice 3 M. Montessori, Spannungsfeld Kind Gesellschaft Welt, Freiburg 1979, s. 102; Tumaczenie: Magorzata Miksza. 4 Por. M. Miksza, Zrozumie Montessori, Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 1997, s

9 1. Aspekt materialny: Szkoa posiada niewielkie zielone otoczenie, jej usytuowanie sprzyja bezporednim kontaktom z przyrod, pozwala na prowadzenie obserwacji, eksperymentów, dowiadcze, hodowli itp. Jest to ogromne wzmocnienie dla realizowanego programu. Sala lekcyjna jest niewielka, ma wymiary 4,5 m x 7 m., co stanowi powane utrudnienie, gdy dua, wciwie zaaranowana przestrze edukacyjna, stanowi zasadniczy atut klasy montessoriaskiej. Meble, wg za M. Montessori, powinny by lekkie, niskie, otwarte, aby wszystkie pomoce byy w zasigu wzroku i rki dziecka. awki s tradycyjne, zaplanowano jednak ich wymian na lekkie stoliki jednoosobowe. Najwaniejsze w klasie Montessori s pomoce rozwojowe ( klucze do wiata dla dziecka). W kadej pomocy zawarte s pojcia, które ksztatowane s przez zmysy. M.Montessori zgadzaa si z my Pascala, który twierdzi: czego nie ma najpierw w zmysach, tego nie ma póniej w umyle. Zadaniem materiau dydaktycznego jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego zwany jest on materiaem rozwojowym. Do tej pory, po czteroletnim cyklu realizacji programu, udao mi si, dziki pomocy szkolnego konserwatora Pana Wojciecha Kucieja, zgromadzi du liczb pomocy rozwojowych. W zaczonym do programu katalogu, pomoce wykonane sposobem wasnym, stanowi jego zasadnicz cz. 2. Aspekt strukturalno dynamiczny. Pomoce wprowadzane s wg nastpujcych zasad: a/ zasada estetyki b/ zasada ograniczenia (jedna pomoc). Ma to uzasadnienie: antropologiczne nie ma dwóch identycznych rzeczy psychologiczne na ogó nie zdarza si aby wikszo chciaa korzysta z tej samej pomocy wychowawcze uczy cierpliwoci, czekania, wspópracy c/ zasada izolacji trudnoci d/ zasada kontroli bdów (samokontrola) e/ zasada stopniowania trudnoci f/ zasada kontynuacji (pomoce s ze sob logicznie poczone, jedna pomoc stanowi baz do budowy kolejnych ) g/ zasada transferu (przeniesienie wprawy na otoczenie) h/ zasada porzdku i wolnoci (porzdek i wolno s nierozczne - wg M. Montessori to dwie strony tego samego medalu ): porzdek pary szereg kontrast luka dysharmonia wybór przedmiotu miejsca czasu 9

10 3. Aspekt osobowy: a/ Nauczyciel, którego musi charakteryzowa mi do dziecka. Ma on by jego pomocnikiem, doradc, przewodnikiem, tumaczem supernatury czyli cywilizacji i kultury. To on aranuje tzw. przygotowane otoczenie w którym peni niezbdn, niezastpion rol. Zadaniem nauczyciela jest wspomaganie samodzielnych wysików dziecka, które ono podejmuje penetrujc swoje rodowisko. Wykonujc to zadanie, staram si opiera swoje dziaania pedagogiczne na prawach rozwoju, wspiera je, wspódzia z nimi, a nie urabia dziecka wedug jakiegokolwiek wzoru. Chodzi o to, by wnikliwie obserwowa dziecko i jego dziaania, by niczego nie przeoczy, zwaszcza pojawienia si okresu krytycznego; by dostrzec które dziecko potrzebuje wsparcia i pomocy. Samodzielna praca dziecka wspierana jest indywidualn pomoc nauczyciela tylko wtedy, kiedy to rzeczywicie konieczne i zgodne z dewiz: pomó mi samemu to zrobi. Wanym zadaniem nauczyciela jest równie wzbudzanie atmosfery pracy, poprzez stae oferowanie rónorodnych tematów i sposobów dziaania. Musi on sta na stray prywatnoci dziecka, jego autonomii, wykazywa szacunek dla jego godnoci jako osoby ludzkiej. b/ Grupa dzieci w naszym przypadku stanowi j uczniowie tego samego rocznika. c/ Rodzice, którzy owocnie wspópracuj ze szko. Program zakada: umocnienie roli rodziny w wychowaniu ujednolicenie oddziaywa wychowawczych domu i szkoy zwikszenie zaangaowania w proces rozwojowy dziecka poprzez poznawanie jego potencjalnych moliwoci zwikszanie zainteresowania postpami dziecka w zdobywaniu kompetencji i umiejtnoci poznawanie regu wychowania ku budowaniu cywilizacji mici METODY I FORMY PRACY Program Pomó mi samemu to zrobi odwouje si do metod pracy z pomocami rozwojowymi opartymi na pedagogice M.Montessori. Praca ta koncentruje si na formach indywidualnych. Biorc jednak pod uwag warunki realizacji programu, zasadnym staje si uwzgldnianie rónych form pracy grupowej. Indywidualizacja procesu ksztacenia i wychowania ma by prowadzona równolegle, czy na tle, form kierowanych do caej klasy. Kada jednak forma pracy ma swoist metodyk. Dobór metod pracy zosta oparty na koncepcji ksztacenia wielostronnego wg W. Okonia, przyjtej przez Mari Lorek- autor- programu Elementariusz. Przedstawia je tabela 5 : Drogi uczenia si Strategia uczenie si przez przyswajanie uczenie si przez odkrywanie A P Czynnoci nauczyciela podawanie lub udostpnianie kierowanie procesem rozwizywania Czynnoci ucznia Metody nauczania przyswajanie gotowej wiedzy metody sowne, niektóre ogldowe rozwizywanie zagadnie, dokonymetody problemowe, gry dydaktyczne 5 J. Adamek, Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Kraków

11 uczenie si przez przeywanie uczenie si przez dziaanie E O problemów eksponowanie wartoci moralnych, estetycznych organizowanie dzia- alnoci praktycznej wanie odkry, zdobywanie wiedzy poznawanie wartoci, ich przeywanie, dokonywanie oceny dziaania przeobraajce rzeczywisto symulacyjne, metody zadaniowe, niektóre metody programowane waloryzacyjne praktyczne (operacyjne) Propozycje metod pracy w poszczególnych krgach treciowych (metody wg pedagogiki M. Montessori napisane s pismem pochyym): Ksztacenie jzykowe Czytanie - metody analityczno - syntetyczne - globalne - polisensoryczne Pisanie i mówienie - analizy i twórczego naladowania wzorów - pimiennictwo ( swobodne teksty wg C.Freineta ), pamitniki,,dzienniki ) - nauka pisania z pomocami rozwojowymi - przekadu intersemiotycznego - wicze sprawnociowych - norm i instrukcji ( ortografia, gramatyka ) - lekcje trójstopniowe - aktywnego dziaania - wykady panoramiczne - waloryzacyjne ( eksponujce ) - teatralizacje ( gry dramowe, inscenizacje - klasyczne metody problemowe - gwiazda pyta (polowanie na orzeczenie) - wiczenia z pomocami do gramatyki Ksztacenie matematyczne - praktycznego dziaania - aktywizujce 11

12 - praca z pomocami rozwojowymi: cyfry dotykowe, wrzeciona, czerwono-niebieskie beleczki, tablice Seguin a, zote pery, znaczki, cuchy, liczyda-mae, due, lece, tablice do mnoenia i dzielenia, trójkty konstrukcyjne, gra w bank - lekcje trójstopniowe - gier i zabaw - problemowa Wychowanie kosmiczne. Nauka - obserwacje, pokazy - wiczenia laboratoryjne, eksperymenty - metody projektów - wykady panoramiczne - wiczenia z pomocami rozwojowymi: wstgi czasu, cuchy, planety, ksiyce, globusy, puzzle - lekcje ciszy - wiczenia ciszy - zdobywanie sprawnoci - hodowle, dowiadczenia - wycieczki, spacery - celebracje, obrzdy Relacje midzyosobowe - problemowe - dyskusje dydaktyczne ( okry stó, dywanik pomysów ) - wywiady - gry symulacyjne - metaplan - metody integracji krg - wiczenia ciszy - burze mózgów - klasowe obrzdy i zwyczaje - pokazy - treningi interpersonalne - wizualizacje, afirmacje Kultura. Sztuka. Technika - metody eksponujce (filmy, sztuki teatralne, koncerty, wystawy) - wizualizacje - metody praktycznego dziaania - teatralizacje - przekady intersemiotyczne - burze mózgów - gry dramowe - metody projektów - majsterkowanie 12

13 Ruch. Zdrowie. Bezpieczestwo - metody praktycznego dziaania - metody wicze - gry i zabawy ruchowe - spacery, wycieczki - pokazy - zdobywanie sprawnoci OPIS ZAONYCH OSIGNI UCZNIA Ucznia klasy III powinien cechowa nastpujcy poziom wiedzy (A),umiejtnoci (B), postaw (C): A - Ucze posiada wiedz okrelon standardami wymaga szkolnych w zakresie czytania, pisania, mówienia i rachowania. Zauwaa w dziaaniach artystycznych uniwersalne wartoci dobra, prawdy i pikna oraz dostrzega w nich ródo wzrusze. Odczuwa potrzeb poznawania, badania i dociekania prawdy o otaczajcym wiecie. Posuguje si wyobrani i fantazj tworzc wasne teksty, obrazy, scenki teatralne, projekty. Ma wiadomo, e kluczem do wiedzy i sprawnoci umysu jest czytanie (samodzielnie lub za rad dorosego wybiera ksiki, czyta literatur dla dzieci). Rozumie, e rodzina, rodowisko lokalne, ojczyzna, stanowa wielka warto w yciu kadego czowieka, i e kady ma wobec tych wspólnot obowizki. wiadomie przebywa wród przyrody, dostrzega jej pikno, dba o trwae uytkowanie jej zasobów. Zna imiona i nazwiska wybitnych Polaków i wie czym si zajmowali. Uczestniczy w wydarzeniach kulturalnych. wiadamia sobie ci dziejów ludzkoci oraz bogactwo dorobku kulturalnego naszych przodków. B Posiada umiejtnoci sformuowane w podstawie programowej. Posuguje si podstawowymi narzdziami w trakcie prac konstrukcyjnych, gotowania, szycia, itp. Wykonuje majsterki z rónorodnych materiaów. Potrafi posugiwa si podstawowym sprztem w gospodarstwie domowym, jak równie sprztem audio wizualnym, w miar moliwoci korzysta z komputera. Korzysta z biblioteki, nowoczesnych technologii informacyjnych oraz wasnych dowiadcze. Efektywnie wykorzystuje czas pracy i odpoczynku. Przejawia ciekawowiata. Chtnie przebywa w naturalnych rodowiskach przyrodniczych. Orientuje si w najbliszym terenie. 13

14 Bada, eksperymentuje, odkrywa wzajemne zwizki i wyciga wnioski z przeprowadzonych dowiadcze. Opiekuje si rolinami i hodowanymi zwierztami. Stara si postpowa ostronie i rozwanie. Rozpoznaje zagroenia wynikajce z wasnego oraz innych zachowa, wie jak szuka pomocy. Posuguje sirodkami artystycznymi z rónych dziedzin sztuki w wyraaniu wasnych myli i uczu. C Przestrzega zasad dobrych obyczajów, kultury i etyki. Dostrzega zwizek midzy zachowaniem a uczuciami wasnymi i innych. Przejawia empati czyli rozumienie, wczuwanie si w przeycia innych. Rozumie rozmaite umowy i reguy spoeczne oraz stosuje je w kontaktach w szkole oraz innych rodowiskach spoecznych. Potrafi pracowa samodzielnie oraz we wspópracy z grup. Przyjmuje odpowiedzialno za swoje dziaanie. Pozytywnie reaguje na sugesti i krytyk. Rozumie co oznacza dobro, szacunek, tolerancja. Stara si by sumienny i punktualny. Wyraa swoje zdanie i such innych. Jest wiadomy swoich zobowiza w stosunku do innych. Rozpoznaje i wybiera wartoci i sposoby postpowania, które s ukierunkowane na czynienie dobra. Rozumie wartoci kolestwa, dobroci, yczliwoci, umiejtnoci panowania nad sob, uczciwoci, obowizkowoci. EWALUACJA. SPOSOBY OCENIANIA Program jest ewaluowany poprzez sta systematyczn refleksj nad wasn prac pedagogiczn nauczyciela oraz osigniciami ucznia. W zakresie pracy nauczyciela autodiagnoza ma odniesienie do realizacji zada: I. Ksztatowanie otoczenia edukacyjnego. a) Wg okrelonych zasad - porównaj program s. 10, 11. b) Poszerzenie przestrzeni edukacyjnej o wspóprac z instytucjami i placówkami pozaszkolnymi. c) Zapewnienie czstych kontaktów ze rodowiskiem naturalnym. II. Udzielanie wszechstronnej pomocy dziecku, aby mogo by budowniczym samego siebie. III. Rozwijanie wspópracy z rodzin dziecka. IV. Wczanie si w ycie szkoy, kreowanie jej pracy. 14

15 System oceniania. I. Ocena opisowa - skierowana do ucznia i rodziców (w formie: listu, relacji z pracy ucznia, arkusza diagnostycznego, opisu osigni) uwzgldnia trzy funkcje oceny: - informacyjno diagnostyczn (dostarcza informacji na temat poziomu wiedzy, stanu umiejtnoci i postaw, wskazuje przewidywania na przysz) - instruktaowo- kontroln ( sprawdza postpy ucznia, jego moliwoci, okrela drogi rozwoju, pozwala uczniowi uruchamia refleksj nad sob: jak dziaam, jak bardzo angauj si w to co robi, co osigam, co zamierzaem osign, co mog zmieni w samym sposobie dziaania) - motywacyjno- wspieraj ( dopinguje ucznia do pogbiania wiedzy, poszerzania wasnych zainteresowa, modyfikowania zachowa, stawiania sobie wymaga). Ocen opisow redaguje si na podstawie: 1. systematycznej obserwacji prowadzonej w dzienniku 2. informacji dotyczcej wasnych inicjatyw uczniów oraz pracy poza szko 3. monitoringu zachowania prowadzonego wg Punktowego systemu oceny zachowania uczniów w klasach od I do III wasnego autorstwa. 4. teczek prac dziecka 5. testów i sprawdzianów 6. prac konkursowych, pamitników, rozmów 7. zdobytych sprawnoci II. Ocena sowna - adresowana do uczniów w trakcie zaj (niezaplanowana, spontaniczna, poczona z gestem, umiechem, ma charakter wspierajcy, zachcajcy, pozytywnie stymulujcy), rodzaj rady, wskazówki, uznania. III. Ocena symboliczna znaczki, odznaki, medale, dyplomy, kody. Standardy podstawowych wymaga w zakresie wiedzy, umiejtnoci i postaw ucznia klasy pierwszej Wspódziaanie, porozumiewanie si nawizuje znajomoci z rówienikami stosuje si do zasad obowizujcych w klasie i szkole bierze udzia w rozmowach rozumie proste sowne informacje korzysta z rad wychowawcy przekazuje rodzicom informacje i polecenia nauczyciela odczuwa, e kady jest wany wspópracuje z kolegami uczestniczy w klasowych obrzdach i zwyczajach zna zasady uczestnictwa w wiczeniach i lekcjach ciszy peni dyur w szatni i klasie stosuje zwroty grzecznociowe 15

16 bierze udzia w uroczystociach wynikajcych z ceremoniau wewntrzszkolnego Wymowa poprawnie wypowiada goski prawidowo akcentuje wyrazy Rozmowa tworzy proste dialogi do konkretnych sytuacji zadaje pytania i udziela na nie odpowiedzi prowadzi rozmowy w grupie stosuje w rozmowie zwroty grzecznociowe umie przedstawi si, podzikowa, przeprosi sze wypowiedzi no i starannie wypowiada swoje myli w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi buduje zdania opisujce przedmioty z otoczenia rozumie polecenia i wykonuje je Czytanie przeprowadza analiz wzrokowo-suchow wyrazów czyta gno i poprawnie tekst drukowany i pisany osiga wynik minimum 22 wyrazy na minut (test do badania techniki czytania gnego wg Karola Lausza) czyta cicho ze zrozumieniem zdania oraz krótkie teksty czyta wiersze z wciw intonacj i potrafi nauczy si ich na pami czyta atwe ksieczki Praca z tekstem wymienia zdarzenia i postacie wystpujce w utworze formuje pytania i odpowiedzi na podstawie tekstu opowiada wybrane fragmenty treci potrafi wyszuka w tekcie wyrazy oraz zdania zwizane z podanym tematem czyta z podziaem na role proste, krótkie teksty Pisanie sprawnie lepi, wycina z papieru utrzymuje pismo w liniaturze pisze litery i wyrazy z zachowaniem pocze i wciwych ksztatów pisze pismem czytelnym i pynnym pisze 40 do 50 liter na minut (próba tempa pisania wg E. Grzegorzewskiej) pisze z pamici wyrazy oraz krótkie zdania pisze ze suchu wyrazy, których pisownia jest zgodna z brzmieniem podpisuje obrazek penym zdaniem pod kierunkiem nauczyciela redaguje 4-5 zda na podany temat zbiorowo redaguje list i adresuje go zbiorowo pisze proste yczenia Gramatyka rozrónia samogoski i spóoski 16

17 dzieli wyrazy na sylaby zapisuje goski z uyciem dwuznaków i znaków diakrytycznych (,, dz, d, d,, ) pisze wyrazy ze spóoskami mikkimi wymienia kolejne litery w alfabecie wskazuje nazwy rzeczy, osób, rolin i zwierzt (rzeczowniki) oraz prawidowo je oznacza (wg koncepcji M. Montessori) wskazuje nazwy czynnoci (czasowniki) oraz prawidowo je oznacza (wg koncepcji M. Montessori) odrónia liczb mnog od pojedynczej (bez uywania poj) Ortografia rozpoczyna zdanie wielk liter buduje zdania oznajmujce, pytajce i wykrzyknikowe stosuje wielk liter w nazwach wasnych, adresie, korespondencji stosuje w zdaniu przecinek przy wyliczaniu pisze poprawnie czciej spotykane wyrazy z ó, rz wymiennym i niewymiennym pisze poprawnie kilka najprostszych z h, poprawnie pisze skróty: ul., nr, m. mieszkania. s. strona, cm, m, kg, dag, z, gr, min. godz. Matematyka w yciu codziennym okrela poenie przedmiotów i osób w przestrzeni i na paszczynie wyodrbnia zbiory przedmiotów o danych cechach nazywa dni tygodnia odczytuje wskazania zegara dokonuje pomiarów dugoci, podaje i zapisuje wynik szacuje ciar przedmiotów posuguje si jednostk pojemnoci 1 l posuguje si jednostk masy 1 kg rozpoznaje monety i banknoty odczytuje wartoci pienidzy i zapisuje je (z, gr) Geometria rozrónia i nazywa figury geometryczne rysuje za pomoc szablonu, ukada z patyczków wskazan figur Liczby naturalne zapisuje i odczytuje liczby naturalne umieszcza kolejne liczby naturalne na osi liczbowej porzdkuje i rozkada liczby z wykorzystaniem pomocy posuguje si liczb porzdkow liczy penymi dziesitkami w zakresie 100 wyrónia liczby parzyste i nieparzyste poprawnie stosuje znaki: <, >, = wykonuje proste obliczenia w pamici oraz na konkretach dopenia do 10 i 20 zapisuje liczby jako sumy skadników i jako iloczyn biegle mnoy i dzieli w zakresie 20 17

18 stosuje w obliczeniach przemienno dodawania i mnoenia dostrzega zalenoci midzy dodawaniem, odejmowaniem, mnoeniem, dzieleniem rozwizuje proste zadania do przedstawionej sytuacji przeksztaca zadania wg zmieniajcej si formuy Wychowanie kosmiczne rozrónia i nazywa podstawowe gatunki drzew rosncych w najbliszym otoczeniu obserwuje proces kiekowania i rozwój modej roliny zakada hodowle rolin obserwuje pogod docieka, dlaczego po nocy nastpuje dzie i dlaczego zmieniaj si pory roku obserwuje ptaki, nazywa podstawowe gatunki ptaków spotykanych w swoim otoczeniu wymienia nazwy pór roku i nazwy kolejnych miesicy ma wiadomo, e wiat funkcjonuje wg okrelonych praw dostrzega róne stany skupienia cia obserwuje zjawiska wietlne, akustyczne, elektrostatyczne i inne orientuje si w najbliszym terenie zna zawód jaki wykonuj jego rodzice wie, e ycie ludzkie rozpoczyna si w momencie poczcia wie jak nazywa si rodzinne miasto i kraj w którym yje wie na jakim kontynencie ley Polska potrafi wymieni kilka planet Ukadu Sonecznego Kultura, sztuka (plastyka, technika, muzyka) nazywa ksztaty zauwaony w otoczeniu, na ilustracjach rozrónia i nazywa barwy podstawowe wymienia kolejne barwy tczy maluje farbami plakatowymi, kredkami wiecowymi ywa kreski jako elementu dziea plastycznego posuguje si barwn plam w tworzeniu dziea posuguje si dowolnymi technikami, np. przy wykonywaniu ilustracji do lektur opisuje czynnoci malarza, rzebiarza, architekta uczestniczy w zajciach w ramach klasowego programu Wychowanie przez pikno rozpoznaje materiay: tkaniny, papier, drewno okrela wciwoci papieru, bibuy, tektury czy: klei papier, bibu tnie oraz skada papier po linii przerywanej posuguje si prostymi narzdziami: noyczkami, dziurkaczem, zszywaczem utrzymuje porzdek w miejscu pracy zachowuje si bezpiecznie, uywajc narzdzi organizuje swoj prac i doprowadza ja do koca o reaguje na zmiany tempa, dynamiki, wysokoci dwiku o interpretuje ruchem wartoci rytmiczne nut i pauz o poprawnie piewa piosenki jednogosowe o piewa w rytm maszerowania 18

19 o zna wartoci rytmiczne ósemki, wiernuty i pónuty o rozpoznaje brzmienie rónych instrumentów, np. pianina, skrzypiec, trbki o ucha utworów muzycznych, niektóre rozpoznaje o okrela nastrój melodii o odrónia dwiki wysokie i niskie Zdrowie, bezpieczestwo, ruch zna zasady bezpiecznego poruszania si po drogach rozpoznaje zagroenia wynikajce z wasnego oraz innych zachowa oraz wie, jak szuka pomocy ustawia si w rzdzie, szeregu, parach, przodem, tyem, bokiem reaguje ruchem na sygnay wzrokowe, suchowe poprawnie wykonuje wiczenia korygujce wady postawy: wiczenia szyi, ramion, nóg i tuowia rzuca i chwyta pi oburcz oraz praw i lew r przekracza i pokonuje przeszkody paskie i nieruchome o rónych wysokociach odtwarza sposób poruszania si zwierzt czworononych (czworakowanie) zachowuje równowag w czasie wicze na podwyszonej powierzchni przechodzi po wyznaczonym torze zachowuje si bezpiecznie podczas wykonywania wicze na przyrzdach bezpiecznie wykonuje zwis na drabinkach ciwie wykonuje przewroty wykonuje proste ukady taneczne 19