System wspierania inicjatyw obywatelskich i procesów integracji sektora organizacji pozarządowych PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

Transkrypt

1 System wspierania inicjatyw obywatelskich i procesów integracji sektora organizacji pozarządowych PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

2 PARTNERZY PROJEKTU: STOWARZYSZENIE WSPIERANIA INICJATYW GOSPODARCZYCH DELTA PARTNER POWIAT CIESZYŃSKI TEKST I OPRACOWANIE MERYTORYCZNE: KATARZYNA KUŚ SWIG DELTA PARTNER PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I ŁAMANIE: ALEKSANDRA ŻULIŃSKA EGZEMPLARZ BEZPŁATNY CIESZYN 2015 Opracowanie zostało wykonane w ramach projektu Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, natomiast partnerem Powiat Cieszyński. Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie Rozwój dialogu obywatelskiego. Więcej na

3 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 5 2. Organizacje pozarządowe w powiecie cieszyńskim liczba i charakterystyka 6 3. Podstawa prawna w zakresie tworzenia systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji organizacji pozarządowych Zasady współpracy samorządu i organizacji pozarządowych w zakresie wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji sektora organizacji pozarządowych Wspieranie inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz procesów integracji sektora organizacji pozarządowych - percepcja samorządowców powiatu cieszyńskiego Wspieranie inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz procesów integracji sektora organizacji pozarządowych - percepcja organizacji pozarządowych System wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji sektora organizacji pozarządowych System wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim Wspieranie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych Bariery we współpracy samorządu i organizacji pozarządowych w zakresie wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji sektora organizacji pozarządowych Rekomendacje Zamiast zakończenia 36 Literatura 36 Słowniczek 37 Spis tabel 38 Spis zestawień 38

4 4

5 1. WSTĘP Kwestia współpracy samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych, to ważny temat z perspektywy 25 lat polskiej wolności i kształtowania się demokracji oraz społeczeństwa obywatelskiego. W kwestii prawa jak i praktyki najwięcej zmieniło się kilkanaście lat temu, kiedy w 2003 roku została uchwalona ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (uodpp). Ustawa ta wprowadziła wiele nieznanych lub nienazwanych wcześniej rozwiązań w obszarze współpracy administracji samorządowej i organizacji pozarządowych. Współpraca organizacji pozarządowych (np. stowarzyszeń, fundacji) oraz jednostek samorządu terytorialnego (szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego) może mieć formę finansową (w drodze wspierania lub powierzania realizacji zadań publicznych) lub pozafinansową (np. wzajemne informowanie się o kierunkach działania, konsultowanie projektów aktów normatywnych). Jednakże dokładna analiza wszystkich płaszczyzn tejże współpracy daje obraz bardzo zróżnicowany. Nie wszystkie aspekty interakcji sektorów zasługują na równie wysoką ocenę. Pewne deficyty ujawniają się w zakresie systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz procesów integracji III sektora. To właśnie te kwestie stały się przedmiotem badań realizowanych na terenie powiatu cieszyńskiego. Przeprowadzone badania znalazły swój wyraz w opracowaniu Partnerstwo i współpraca finansowa JST i NGO w powiecie cieszyńskim. Raport z badania, Cieszyn, Zostało ono sporządzone w ramach projektu pt. Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Powyższe badania poprzedziło badanie typu desk research Identyfikacja standardów współpracy samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w zakresie systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz wspierania procesów integracji trzeciego sektora w Powiecie Cieszyńskim, Cieszyn, listopad 2014 r. Wspomniane badanie, podobnie jak poprzednie, przygotowano w ramach projektu Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Celem opracowania było podsumowanie aktualnego stanu współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi w powiecie cieszyńskim wraz z identyfikacją obszarów problemowych oraz deficytów w zakresie wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji III sektora. Punktem wyjścia do badań stały się zagadnienia dotyczące współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi zaproponowane w publikacji pt. Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych - wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy (źródło: Niniejsze opracowanie stanowi kompendium wiedzy o systemie wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz wspierania procesów integracji III sektora. Czytelnik znajdzie tu informacje o aktualnym stanie współpracy w tych obszarach, rozwiązaniach modelowych, ocenie tych procesów dokonywanej przez obu partnerów w powiecie cieszyńskim. 115 Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

6 2. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W POWIECIE CIESZYŃSKIM LICZBA I CHARAKTERYSTYKA Organizacja pozarządowa (ang. non-governmental organization, popularny skrót NGO) to podmiot działający na rzecz wybranego interesu i niedziałający w celu osiągnięcia zysku. NGO bywają nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (przedsiębiorców). W odróżnieniu od organów publicznych a podobnie jak przedsiębiorcy są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli (prywatnych osób), ale w odróżnieniu od przedsiębiorstw a podobnie jak władze publiczne działają w interesie publicznym, a nie prywatnym. USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE PODAJE DEFINICJĘ ORGANIZACJI POZARZĄ- DOWEJ. SĄ TO NIEBĘDĄCE JEDNOSTKAMI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (W ROZUMIENIU USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH) ORAZ NIEDZIAŁAJĄCE W CELU OSIĄGNIĘCIA ZYSKU OSOBY PRAWNE LUB JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NIEPOSIADAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ, KTÓRYM ODRĘBNA USTAWA PRZYZNAJE ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ. ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI SĄ FUNDACJE, STOWARZYSZENIA, SPÓŁDZIELNIE SOCJALNE ORAZ OSOBY PRAWNE I JEDNOST- KI ORGANIZACYJNE DZIAŁAJĄCE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O STOSUNKU PAŃSTWA DO KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, O STOSUNKU PAŃSTWA DO INNYCH KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH ORAZ O GWARANCJACH WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA. ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NIE SĄ PARTIE POLITYCZNE, ZWIĄZKI ZAWODOWE, ORGANIZACJE PRACODAWCÓW, ORGANIZACJE PRACODAWCÓW SAMORZĄDÓW ZAWODOWYCH ORAZ FUNDACJE UTWORZONE PRZEZ PARTIE POLITYCZNE. Liczba organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim systematycznie rośnie. W 2004 roku było ich 367, natomiast w roku 2014 już 553 (wzrost o 186). Stanowi to ważne wyzwanie dla władz samorządowych w zakresie tworzenia dogodnych warunków do współpracy z nimi, w tym w obszarze tworzenia systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji sektora organizacji pozarządowych. Dynamikę wzrostu liczby NGO w powiecie cieszyńskim przedstawia poniższe zestawienie. ZESTAWIENIE 1 LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POWIECIE CIESZYŃSKIM W LATACH Źródło: dane GUS Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 6

7 Spośród samorządów powiatu cieszyńskiego największa liczba organizacji pozarządowych posiada siedzibę w Cieszynie. Skoczów z 86 organizacjami i Ustroń z 64, zajmują odpowiednio drugie i trzecie miejsce w tym zestawieniu. Najmniejszą liczbę NGO wpisanych do rejestru REGON zanotowano w Chybiu (13) i Zebrzydowicach (15). Liczbę organizacji pozarządowych w latach 2004, 2008 i 2014 przedstawiono w poniższej tabel. TABELA 1 LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POSZCZEGÓLNYCH SAMORZĄDACH POWIATU CIESZYŃSKIEGO LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH SAMORZĄD 2004 R R R. CIESZYN USTROŃ WISŁA BRENNA CHYBIE DĘBOWIEC GOLESZÓW HAŻLACH ISTEBNA SKOCZÓW STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE Źródło: dane GUS Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego w zakresie dynamiki powstawania i likwidacji NGO wskazuje, że w ostatnich 12 latach liczba nowo utworzonych organizacji w powiecie cieszyńskim znacznie przewyższa te likwidowane. Wskazuje to na dużą dynamikę rozwoju sektora pozarządowego. Jednakże należy wziąć pod uwagę, iż wiele organizacji, mimo zaprzestania działalność, nie zgłasza tego faktu do właściwego sądu rejestrowego lub starosty. TABELA 2 NOWO ZAREJESTROWANE I WYREJESTROWANE Z REJESTRU ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W POWIECIE CIESZYŃSKIM W LATACH STATUS ZAREJESTROWANE WYREJESTROWANE Źródło: dane GUS 117 Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

8 Charakteryzując poziom aktywności społecznej i ekonomicznej danego obszaru warto również wziąć pod uwagę wskaźnik przedsiębiorczości, który informuje o ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON (Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej) w stosunku do liczby mieszkańców. Najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości spośród samorządów powiatu cieszyńskiego zanotowano w Wiśle (1547), Ustroniu (1517) i Cieszynie (1495). Wskaźnik ten jest ściśle skorelowany z liczbą organizacji pozarządowych przypadających na 10 tys. mieszkańców. W skali powiatu cieszyńskiego to właśnie w Wiśle (45), Ustroniu (40) i Cieszynie (50) zanotowano najwyższy jego poziom. Uzasadniona wydaje się teza, że obszary miejskie powiatu cieszyńskiego są ośrodkami koncentracji działalności organizacji pozarządowych. Na obszarach wiejskich najwyższy wskaźnik liczby NGO na 10 tys. mieszkańców zanotowano w Dębowcu (35), Hażlachu (24) i Istebnej (23), przy średniej dla powiatu cieszyńskiego wynoszącej 31. TABELA 3 WSKAŹNIK PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ORAZ LICZBA NGO NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW PORÓWNANIE, STAN ZA 2014 ROK SAMORZĄD / OBSZAR PODMIOTY WPISANE DO REJESTRU REGON NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW FUNDACJE, STOWARZYSZENIA I ORGANIZACJE SPOŁECZNE NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE PODREGION BIELSKI WOJ. ŚLĄSKIEGO POWIAT CIESZYŃSKI CIESZYN USTROŃ WISŁA BRENNA CHYBIE DĘBOWIEC GOLESZÓW HAŻLACH ISTEBNA SKOCZÓW STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE Źródło: dane GUS Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 811

9 Wskaźnik liczby NGO na 10 tys. mieszkańców świadczy o tym, że powiat cieszyński stanowi jedno z miejsc w Polsce, gdzie poziom aktywności obywatelskiej jest bardzo wysoki. W powiecie tym wynosi on 31 i jest wyższy niż średnia dla podregionu bielskiego (29) i województwa śląskiego (24), zaś główne centra aktywności pozarządowej powiatu cieszyńskiego to miasta - Cieszyn, Ustroń i Wisła. Zgodnie z opracowaniem Diagnoza kondycji społeczeństwa obywatelskiego w powiecie cieszyńskim. Raport 2009 wydanym w ramach projektu Cieszyńskie Laboratorium Społeczeństwa Obywatelskiego, organizacje pozarządowe na Śląsku Cieszyńskim działają przede wszystkim na szczeblu lokalnym (gminnym) i powiatowym. 37 na 100 badanych podmiotów prowadzi działalność jedynie na terenie gminy/miasta, gdzie znajduje się ich siedziba, a 21 na terenie powiatu. Z kolei, podając za badaniem ankietowym przeprowadzonym w 2014 roku, w powiecie cieszyńskim dominują organizacje pozarządowe działające w obszarze nauki, edukacji, oświaty i wychowania (47% organizacji wskazuje ten obszar, jako jeden z najważniejszych). W samym Cieszynie blisko 80% organizacji prowadzi działalność nastawioną na edukację, naukę, oświatę i wychowanie. Inne ważne obszary wskazywane przez organizacje, jako ich główne pola działania to kultura fizyczna i sport (41%) oraz kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji (37%). Dobrze rozbudowany jest również sektor usług socjalnych i pomocy społecznej (19%) Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

10 3. PODSTAWA PRAWNA W ZAKRESIE TWORZENIA SYSTEMU WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ INTEGRACJI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Jednym z ważnych obszarów współpracy organizacji pozarządowych oraz jednostek samorzadu terytorialnego jest tzw. infrastruktura współpracy oraz tworzenie warunków do społecznej aktywności mieszkańców. Przez infrastrukturę rozumiemy ogół lokalnie ukształtowanych czynników wpływających na funkcjonowanie organizacji pozarządowych oraz na współpracę pomiędzy sektorem samorządowym a trzecim sektorem (pozarządowym). Czynniki te w poważnej mierze stymulowane są przez działania samorządu (administracji). W tej płaszczyźnie mieszczą się zatem zarówno instytucje działające na rzecz organizacji pozarządowych, dotyczące ich prawo miejscowe, jak i relacje oraz wzorce postępowań występujące w danej jednostce samorządu. Ta płaszczyzna podzielona została na obszary: system wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych (1), wspieranie procesów integracji organizacji (2), partnerstwo lokalne (3). W niniejszym opracowaniu przedmiotem zainteresowania będą obszary 1 i 2. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm) wskazuje na następujące formy współpracy między samorządem a organizacjami pozarządowymi: zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie, wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności, konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego, tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej, zawieranie umów o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie, zawieranie umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241). Z jednej strony podstawę prawną dla tworzenia systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji organizacji pozarządowych stanowią wprost zapisy ustawowe dotyczące wzajemnego informowania się o planowanych kierunkach działalności (art. 5 ust. 2 pkt 2), tworzenia rad działalności pożytku publicznego (art. 41e), tworzenia wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym (art. 5 ust. 2 pkt. 5), zawierania umów o wykonanie inicjatywy lokalnej (art. 5 ust. 2 pkt. 6), udzielania pożyczek, gwarancji i poręczeń na realizację zadań (art. 5 ust 8). Z drugiej zaś strony szerokie pole do działań daje określona w art. 4 ust 1 sfera zadań publicznych, do której zaliczono między innymi działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych (pkt. 13), promocję i organizację wolontariatu (pkt. 27) czy działalność na rzecz organizacji pozarządowych (pkt. 33). Zadania takie mogą być zlecane NGO. Składowe systemu wspierania inicjatyw i integracji powinien uszczegółowić przyjęty po konsultacjach z organizacjami pozarządowymi program współpracy. Elementy te w zakresie wspierania Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 10 11

11 inicjatyw to m.in.: wsparcie instytucjonalne czyli udostępnianie infrastruktury będącej w dyspozycji samorządów, wsparcie szkoleniowo-doradcze w zakresie rozwoju inicjatyw obywatelskich, wsparcie w animacji, wsparcie informacyjno-promocyjne oraz wsparcie finansowe. Istotną rolę w procesie wspierania inicjatyw może odegrać forma współpracy, jaką dała nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2010 roku. Wprowadzono wówczas instytucję inicjatywy lokalnej realizowanej z jednej strony przez mieszkańców i reprezentujące ich organizacje, z drugiej - przez samorząd terytorialny. Jeśli obywatele uznają, że na ich terenie konieczna jest określona inwestycja lub działania, występują z wnioskiem w tej sprawie do organu wykonawczego właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Z wnioskiem takim mieszkańcy mogą wystąpić jako grupa nieformalna, ale także za pośrednictwem lokalnej organizacji pozarządowej. Zakres zadań, które mogą być realizowane poprzez inicjatywę lokalną, został określony w ustawie dosyć szeroko (art. 19 b ust. 1), może to być np. remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność JST, działalność charytatywna, działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, edukacja czy działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach. Mieszkańcy nie tyle kreują pomysł na konkretne przedsięwzięcie, co deklarują współudział w jego realizacji, polegający na pracy społecznej, świadczeniu pieniężnym lub rzeczowym. Z kolei wsparcie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych może odbywać się m.in. za pomocą tworzenia ogólnodostępnych baz danych o organizacjach pozarządowych, tworzenia tematycznych grup problemowych, udostępniania przez samorząd kanałów informacyjnych czy powoływania rad działalności pożytku publicznego. 11 Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

12 4. ZASADY WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W ZAKRESIE WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje zarówno sferę zadań publicznych, w których powinna być realizowana współpraca między JST i NGO, formy tejże współpracy, jak i jej zasady. Współpraca we wspomnianych wyżej obszarach powinna odbywać się w oparciu o określone w ustawie zasady: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Sposób rozumienia tych zasad w odniesieniu do wskazanych obszarów prezentują poniższe tabele. TABELA 4 ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO W ZAKRESIE WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Suwerenności Oznacza, że wspierane organizacje pozarządowe i inicjatywy nieformalne zachowują niezależność od podmiotów wspierających Partnerstwa Oznacza, że system wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych opiera się na współpracy samorządu i organizacji przy planowaniu, realizacji i ocenie realizowanego wsparcia. Zakłada również, że samorząd i organizacje pozarządowe tworzą partnerstwo publiczno społeczne do realizacji tych zadań ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO Pomocniczości Efektywności Oznacza możliwość powierzenia świadczenia usług wspierających organizacjom pozarządowym, a w przypadku, gdy organizacje już realizują takie zadanie wzmacniania go Oznacza, że wsparcie dla organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich opiera się na wykorzystaniu dostępnych zasobów lokalnych. Zakłada również, że samorząd powierza realizację zadania w ramach umów wieloletnich w oparciu o standardy i procedury oceny. Dla zapewnienia lepszego wykorzystania zasobów wspiera się tworzenie partnerstwa publiczno społecznego Uczciwej konkurencji Oznacza, że system wsparcia jest dostępny na równych warunkach zarówno w zakresie korzystania z usług, jak i szans ich realizacji Jawności Oznacza, że informacje o funkcjonowaniu systemu wsparcia są powszechnie dostępne, dotyczą form usług wspierających, ich kosztów, jakości i dostępności Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 12

13 TABELA 5 ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO W WSPIERANIA PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH WSPIERANIE PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Pomocniczości Oznacza, że samorząd w jak najmniejszym stopniu ingeruje w zadania integrujące sektor pozarządowy, tworzy jedynie warunki dla tego procesu Efektywności Sprzyja tworzeniu reprezentacji sektora pozarządowego, poprzez łączenie kompetencji i zasobów pozwalających aktywnie uczestniczyć w procesie konsultacji polityk publicznych (strategie, wieloletnie plany działania). Zasada odwołuje się do przekonania, że zintegrowane środowisko lepiej i skuteczniej realizuje powierzone zadania. Zakłada również, że wiedza o aktywnych w najbliższym otoczeniu podmiotach, pozwala tworzyć porozumienia i partnerstwa zdolne do efektywniejszej realizacji zadań publicznych. Integracja pozwala również na eliminowanie dublowania realizacji zadań i konkurowania o tego samego klienta ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO Partnerstwa Suwerenności stron Oznacza równoprawne traktowanie wszystkich zaangażowanych w proces organizacji, niezależnie od ich kondycji i kompetencji. W związku ze specyfiką procesu integracji sektora pozarządowego zakłada podejmowanie współpracy o charakterze długofalowym Oznacza, że integracja sektora pozarządowego ma charakter autonomiczny, dobrowolny i oddolny oraz wynika z przekonania organizacji pozarządowych o korzyściach oraz kosztach związanych z tym procesem Uczciwej konkurencji Oznacza, że szanse udziału w integracji sektora mają wszystkie działające na terenie gminy lub regionu organizacje pozarządowe. Zakłada również, że istnieje możliwość tworzenia wielu reprezentacji branżowych trzeciego sektora, z którymi samorząd podejmuje współpracę Jawności Zakłada, że powszechnie dostępne są informacje o zarejestrowanych podmiotach trzeciego sektora, porozumieniach między organizacjami i o ich reprezentacjach, a także o udziale przedstawicieli organizacji pozarządowych w ciałach dialogu (np. rady zatrudnienia, rady działalności pożytku publicznego) Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

14 Omówione zasady powinny znaleźć przełożenie na określone procedury stosowane przez samorządy i organizacje pozarządowe. Aby procedura została uznana za zgodną z modelem, musi wypełniać co najmniej założenia wzorca minimalnego. Wymagane procedury i wzorce minimalne w odniesieniu do omawianych obszarów przedstawiają poniższe tabele. TABELA 6 SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH STOSOWANA PROCEDURA WZORZEC MINIMALNY REKOMENDOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW Wsparcie instytucjonalne w zakresie rozwoju organizacji i inicjatyw obywatelskich: istnieją jawne procedury dostępu do lokali samorządowych dla organizacji i inicjatyw obywatelskich, istnieją jawne procedury dostępu do infrastruktury samorządu wykorzystywanej przez organizacje i inicjatywy obywatelskie. Procedura wykorzystania mienia komunalnego Zapisy w programie współpracy uwzględniające wsparcie instytucjonalne, np. poprzez zlecenia zadania publicznego w ramach art. 4 ust. 1 pkt. 33 uodpp WSKAŹNIKI PODSTAWOWE: Czy w programie współpracy z organizacjami jest zadanie przewidujące działania na rzecz rozwoju organizacji i inicjatyw obywatelskich poprzez szkolenia, doradztwo i animacje? Czy istnieje co najmniej jedno z rozwiązań stanowiących instytucjonalne wsparcie organizacji możliwość udzielania pożyczek / gwarancji organizacjom lub fundusz wkładu własnego, centrum organizacji pozarządowych? Wsparcie informacyjno-promocyjne: procedura wsparcia przez samorząd kampanii informacyjno-promocyjnych organizacji i inicjatyw obywatelskich z wykorzystaniem narzędzi będących w dyspozycji samorządu (portal internetowy, materiały promocyjne samorządu), program wspierania powstawania nowych organizacji z uwzględnieniem grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją, program wspierania wolontariatu i aktywności obywatelskiej, organizacja regularnych spotkań informacyjnych dla organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich, program wspierania współpracy organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich ze środowiskiem biznesu, ustalone zasady wymiany informacji pomiędzy samorządem i organizacjami pozarządowymi o podejmowanych działaniach Procedura wykorzystania narzędzi informacyjno-promocyjnych będących w dyspozycji samorządu Czy w samorządzie jest osoba odpowiedzialna za współpracę z organizacjami pozarządowymi np. pełnomocnik ds. współpracy z organizacjami? WSKAŹNIKI DODATKOWE: Czy w samorządzie istnieje: a) procedura wykorzystania mienia komunalnego przez organizacje pozarządowe, b) zapis programu współpracy, przewidujący możliwość wykorzystania mienia komunalnego przez organizacje pozarządowe, c) program wsparcia merytorycznego dla organizacji pozarządowych w przeciwdziałaniu dyskryminacji i promowaniu równości, d) zapis w programie dotyczący udzielania pożyczek, gwarancji i wkładów własnych, e) procedura zawierania partnerstwa na rzecz prowadzenia ośrodka wspierania organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich, f) zapis w programie współpracy o tworzeniu ośrodka wspierania organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich, g) uchwała o inicjatywie lokalnej, h) zapis o wspieraniu inicjatyw obywatelskich w programie współpracy, i) zapis w programie współpracy przewidujący wsparcie instytucjonalne, doradcze, szkoleniowe, informacyjne i promocyjne, np. poprzez zlecenia zadania publicznego w ramach art. 4 ust. 1 pkt. 33 dla inicjatyw obywatelskich, Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 14

15 Wsparcie finansowe: utworzenie funduszu pożyczkowego i gwarancyjnego, utworzenie funduszu wkładów własnych Procedura wsparcia w zakresie nawiązywania współpracy międzynarodowej Zapis w programie współpracy o możliwości udzielania pożyczek i gwarancji dla organizacji pozarządowych na realizację zadań publicznych Program współpracy zawiera zapisy o możliwości wspierania przez samorząd współpracy międzynarodowej organizacji pozarządowych j) baza inicjatyw obywatelskich? Liczba zawartych umów na wykorzystanie mienia komunalnego w ciągu roku Liczba informacji dotyczących działań organizacji pozarządowych na stronach samorządu w ciągu roku Liczba pożyczek i gwarancji udzielona przez samorząd organizacjom pozarządowym Pełnomocnik ds. organizacji pozarządowych - urzędnik odpowiedzialny za współpracę z organizacjami pozarządowymi i za realizację programu współpracy Zlecanie zadań publicznych w oparciu o inicjatywę lokalną Uwzględnianie inicjatywy lokalnej jako narzędzia współpracy w programach współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi Określenie w programie współpracy kompetencji pełnomocnika, obejmujących dbałość o stosowanie zasad współpracy Rozdzielenie zadań i roli pełnomocnika od zlecania realizacji zadań publicznych i kontroli ich realizacji Uchwała organu stanowiącego, określająca tryb i szczegółowe kryteria wyboru wniosków w ramach inicjatywy lokalnej Zapis w programie współpracy wskazujący na inicjatywę lokalną jako narzędzie realizacji zadań publicznych z możliwym udziałem organizacji pozarządowych jako reprezentanta mieszkańców Liczba wniosków na wkład własny do zadań publicznych realizowanych ze źródeł pozabudżetowych Liczba spotkań informacyjnych dla społeczności dotyczących inicjatywy lokalnej Liczba wniosków w ramach inicjatywy lokalnej Liczba umów podpisanych w ramach inicjatywy Liczba inicjatyw obywatelskich objętych różnego rodzaju wsparciem, w tym inicjatyw grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją Upublicznianie informacji o możliwościach realizacji zadań publicznych i realizowanych zadaniach z wykorzystaniem inicjatywy lokalnej: informatory urzędowe (strona www, BIP, tablice ogłoszeń), informacje w lokalnych mediach i poprzez organizacje pozarządowe Spotkania informacyjne o inicjatywie lokalnej Informacja na stronie www dostępnej dla osób z niepełnosprawnością wzroku Wsparcie i promowanie grup obywatelskich, które chcą działać lokalnie, korzystając z możliwości finansowania pozabudżetowego Procedura określająca zasady udzielania przez samorząd pomocy informacyjnej i doradczej dla grup obywatelskich Zapisy w programie współpracy dające podstawę wspierania grup obywatelskich Pomoc w integrowaniu osób i grup podejmujących inicjatywy obywatelskie Organizacja spotkań informacyjnych dla grup nieformalnych Prowadzenie przez samorząd bazy danych inicjatyw lokalnych Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

16 TABELA 7 WSPIERANIE PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH STOSOWANA PROCEDURA WZORZEC MINIMALNY REKOMENDOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW Ogólnodostępna baza danych o organizacjach pozarządowych Baza danych dostępna na stronie internetowej samorządu, portalu organizacji pozarządowych WSKAŹNIKI ZAGADNIENIA PODSTAWOWE: Czy samorząd wspiera rozwój wolontariatu i inicjatyw obywatelskich podejmowanych przez mieszkańców? Nieformalne spotkania organizacji pozarządowych Współorganizacja nieformalnego spotkania organizacji pozarządowych, np. pikniku organizacji pozarządowych, przynajmniej raz w roku Czy samorząd wspiera i uczestniczy przynajmniej raz w roku w plenarnym spotkaniu miejscowych organizacji? Czy istnieje lokalna federacja, sieć, związek lokalnych organizacji pozarządowych? Dofinansowywanie i/lub organizacja wspólnych wyjazdów przedstawicieli sektora pozarządowego na ogólnopolskie fora inicjatyw pozarządowych lub inne spotkania tematyczne o podobnym charakterze Wspólne działania promocyjne organizacji pozarządowych w ramach określonych wydarzeń lokalnych Udostępnienie przez samorząd kanałów informacyjnych Plenarne spotkania organizacji pozarządowych Powołanie Rady Działalności Pożytku Publicznego Zapis w programie współpracy umożliwiający realizację takiego działania Procedura włączania partnerów pozarządowych we współorganizowanie wydarzeń lokalnych Zapis w programie współpracy umożliwiający udział organizacji w wydarzeniach lokalnych Procedura wykorzystywania kanałów informacyjnych samorządu przez organizacje pozarządowe Współorganizacja przynajmniej jednego spotkania plenarnego w roku Procedura powołania RDPP WSKAŹNIKI ZAGADNIENIA DODATKOWE: Czy istnieje: a) aktualna i dostępna na stronach www baza organizacji pozarządowych, b) procedura powoływania grup tematycznych i problemowych, c) procedura wykorzystywania kanałów informacji samorządu, d) procedura wyłaniania RDPP? Liczba spotkań branżowych organizowanych w ciągu roku Liczba spotkań plenarnych organizowanych w ciągu roku Liczba spotkań nieformalnych organizowanych w ciągu roku Liczba informacji o działaniach organizacji pozarządowych umieszczona na stronie samorządu Liczba reprezentacji organizacji pozarządowych Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 16

17 5. WSPIERANIE INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH - PERCEPCJA SAMORZĄDOWCÓW POWIATU CIESZYŃSKIEGO W ramach projektu Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy realizowanego przez Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner i Powiat Cieszyński, w 2015 roku przygotowano raport Partnerstwo i współpraca finansowa JST i NGO w powiecie cieszyńskim. Raport z badania. W badaniu wzięli udział przedstawiciele wszystkich gmin powiatu cieszyńskiego oraz Starostwa Powiatowego w Cieszynie. Zgodnie z założeniami metodologicznym przeprowadzono wywiad pogłębiony z dwoma przedstawicielami samorządu z każdej JST. Jednostki samorządowe same typowały pracowników do badania, zwracając przy tym uwagę na jak największe ich doświadczenie i wiedzę w zakresie współpracy JST i NGO. Integracja organizacji III sektora jest bardzo istotna zarówno z punktu widzenia samorządu, jak i samych organizacji pozarządowych. Zasadniczą korzyścią wynikającą ze wspierania procesów integracji organizacji pozarządowych jest fakt, że samorząd zyskuje efektywniejszego partnera w zakresie tworzenia polityk i realizacji zadań publicznych. Organizacje pozarządowe natomiast nie dublują realizacji zadań publicznych i ograniczają konkurencję, częściej tworząc partnerstwa. Badanie ankietowe pokazało, że w opinii 66% samorządowców powiatu cieszyńskiego infrastruktura tworząca warunki współpracy NGO i JST funkcjonuje na dobrym lub bardzo dobrym poziomie (jednakże 26% wskazuje, że jest na średnim poziomie). Najlepiej oceniane są wzorce i zasady dotyczące wspierania integracji (68% odpowiedzi pozytywnych), najsłabiej partnerstw lokalnych (44% wskazań pozytywnych). Generalnie wysoka ocena dokonana przez przedstawicieli samorządów lokalnych powiatu cieszyńskiego wynika przede wszystkim z faktu, że ze strony organizacji wywierany jest niewielki nacisk na wdrożenie odpowiednich procedur, a współpraca w tym zakresie oparta jest w większości na kontaktach nieformalnych, które przynoszą wymierne efekty dla organizacji. ZESTAWIENIE 2 WARUNKI DLA WSPÓŁPRACY JST I NGO (OPINIA PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDÓW POWIATU CIESZYŃSKIEGO) JAK PANI/PAN OCENIA OGÓLNIE INFRASTRUKTURĘ SZEROKO ROZUMIANE WARUNKI DLA WSPÓŁPRACY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO POWIATU CIESZYŃSKIEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH, A W SZCZEGÓLNOŚCI FUNKCJONUJĄCE W JST WZORY/ZASADY: Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

18 Analizując oceny przedstawicieli samorządów powiatu cieszyńskiego w zakresie zastosowania rozwiązań mogących usprawnić proces wzajemnego informowania się JST i NGO o planach, zamierzeniach i kierunkach działań, należy zauważyć, iż większość, bo aż 58% pracowników JST, za jedno z najbardziej pilnych wskazało stały dostęp do bazy danych o organizacjach pozarządowych. Istotną rolę samorządy przypisują także spotkaniom informacyjnym (43% badanych uznało ten element za pilny i bardzo pilny). TABELA 8 OCENA ROZWIĄZAŃ USPRAWNIAJĄCYCH WZAJEMNE INFORMOWANIE SIĘ JST I NGO O PLANACH, ZAMIERZENIACH I KIERUNKACH DZIAŁAŃ (OPINIA SAMORZĄDÓW POWIATU CIESZYŃSKIEGO) ROZWIĄZANIA MOGĄCE USPRAWNIĆ PROCES WZAJEMNEGO INFORMOWANIA SIĘ JST I NGO W POWIECIE CIESZYŃSKIM ODSETEK OCEN POZYTYWNYCH Stały dostęp do bazy danych o organizacjach pozarządowych (dane teleadresowe, ) 58 % Spotkania informacyjne 43 % Ustalony system publikowania informacji ważnych dla organizacji pozarządowych 42 % Strona internetowa samorządu zawierająca podstronę dotyczącą NGO oraz informacji NGO 39 % Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab W badaniu ankietowym przedstawicieli samorządów w powiecie cieszyńskim 96% z nich zadeklarowało, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy samorząd współpracował z NGO, udzielając im wsparcia niefinansowego. Jednocześnie ocena tego wsparcia wypada pozytywnie: 73% respondentów ocenia sposób, w jaki samorząd wspiera niefinansowo NGO dobrze lub bardzo dobrze, a 69% dobrze lub bardzo dobrze ocenia aktywność JST w sferze aktywizacji społecznej mieszkańców. W opinii samorządowców w powiecie cieszyńskim najważniejszym zadaniem, które należy podjąć dla usprawnienia współpracy międzysektorowej przy realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych jest pomoc merytoryczna ze strony pracowników samorządowych w trakcie realizacji zadań i usług publicznych. Przez wsparcie merytoryczne należy rozumieć m.in.: spotkania informacyjne dotyczące rozliczania środków na realizację zadań publicznych, szkolenia w zakresie zapewniania równych szans w realizacji zadań publicznych oraz włączanie pracowników samorządu w realizacje zadań publicznych. Respondenci wskazali również na potrzebę wprowadzenia procedury wykorzystania mienia samorządu przez organizacje pozarządowe. Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 18

19 ZESTAWIENIE 3 HIERARCHIA ROZWIĄZAŃ MOGĄCYCH USPRAWNIĆ WSPÓŁPRACĘ SAMORZĄDU I NGO PRZY REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM NIEFINANSOWEGO WSPARCIA ZE STRONY JST W POWIECIE CIESZYŃSKIM POMOC MERYTORYCZNA JST W TRAKCIE REALIZACJI ZADANIA PUBLICZNEGO WDROŻENIE PROCEDUR WYKORZYSTANIA MIENIA SAMORZĄDOWGO PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE UMIESZCZANIE INFORMACJI O DZIAŁANIACH ORGANZIACJI POZARZĄDOWYCH NA STRONACH INTERNETOWYCH JST OPRACOWANIE I WDROŻENIE PROCEDUR UDZIELANIA PARTRONATÓW DLA NGO POWOŁANIE WSPÓLNYCH ZESPOŁÓW DS. ZADAŃ PUBLICZNYCH Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Badanie ankietowe samorządowców powiatu cieszyńskiego w ramach projektu Ciesz-Lab dotyczyło również oceny wspierania organizacji III sektora w zakresie realizacji inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych. Ocenie poddano 19 potencjalnych rozwiązań, których wdrożenie warunkuje usprawnienie realizacji inicjatyw podejmowanych przez organizacje pozarządowe. Badania pokazało, że aby usprawnić system wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim, najpilniejsze jest wprowadzenie szerokiego programu wsparcia merytorycznego NGO (73% wskazań), zapewnienie usług doradczych i szkoleniowych (66% wskazań) oraz powołanie pełnomocnika ds. organizacji pozarządowych (61%). Można z tego wnioskować, że samorządowcy w powiecie w ich kontaktach z organizacjami pozarządowymi napotykają na podmioty, które oczekują przede wszystkim pomocy w bieżącej działalności, pozyskiwaniu środków na działalność bądź realizowane projekty. W dalszej kolejności najczęściej wymieniono działania związane z promocją przedsięwzięć realizowanych przez organizacje pozarządowe (np. publikowanie informacji na stronach www samorządów, tworzenie baz danych o inicjatywach lokalnych) oraz ustalenie jasnych zasad w zakresie wymiany informacji pomiędzy organizacjami a samorządem. Ważnym zadaniem jest również wspieranie powstawania nowych organizacji pozarządowych. W tym kontekście należy wziąć pod uwagę fakt, że terenie powiatu odnotowywany jest stały wzrost liczby organizacji pozarządowych, co może świadczyć o jednak sprzyjających warunkach do ich rozwoju. Z drugiej zaś strony powstające nowe organizacje w sposób szczególny potrzebują wsparcia ze strony samorządu (zarówno merytorycznego, jak i technicznego) Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

20 ZESTAWIENIE 4 OCENA ROZWIĄZAŃ USPRAWNIAJĄCYCH SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH (1) (OPINIA PRZEDSTAWICIELI JST W POWIECIE CIESZYŃSKIM) JAKIE ROZWIĄZANIA, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH? Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 20

21 ZESTAWIENIE 5 OCENA ROZWIĄZAŃ USPRAWNIAJĄCYCH SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH (2) (OPINIA PRZEDSTAWICIELI JST W POWIECIE CIESZYŃSKIM) JAKIE ROZWIĄZANIA, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH? Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

22 6. WSPIERANIE INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH - PERCEPCJA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W tym rozdziale zwrócono szczególną uwagę na opinie organizacji III sektora w zakresie wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji NGO. Opinie te pozyskano w badaniu, którego wyniki zostały zawarte w opracowaniu Partnerstwo i współpraca finansowa JST i NGO w powiecie cieszyńskim. Raport z badania, Cieszyn 2015 r. W badaniu wzięło udział 60 organizacji pozarządowych z powiatu cieszyńskiego. Organizacje były reprezentowane przez wydelegowanych przedstawicieli posiadających największą wiedzę w zakresie współpracy z jednostkami samorządów terytorialnych. TABELA 9 SZCZEGÓŁOWA OCENA WSPÓŁPRACY JST I NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH (OPINIA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POWIECIE CIESZYŃSKIM) ELEMENT WSPÓŁPRACY JST-NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH ODSETEK OCEN POZYTYWNYCH ODSETEK OCEN NEGATYWNYCH Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem środków finansowych JST 51% 14% Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowego wsparcia ze strony JST 49% 21% Partnerstwa projektowe w realizacji zadań publicznych 45% 27% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w projekcie Ciesz-Lab W badaniu ankietowym poddano ocenie funkcjonujące wzory i zasady współpracy dotyczące systemu wspierania inicjatyw obywatelskich, procesów integracji NGO oraz tworzenia partnerstw lokalnych z udziałem organizacji. Badanie pokazało, że najsłabiej w opinii respondentów wypadło wsparcie procesów integracji organizacji III sektora (33% ocen negatywnych). Za najlepiej funkcjonujący mechanizm uznano tworzenie lokalnych związków (partnerstw) zrzeszających sektor pozarządowy (33% ocen pozytywnych). Słabe oceny uzyskał natomiast system wspierania inicjatyw obywatelskich (23% oceniło źle, 28% średnio i 27% dobrze). W istocie, w żadnej jednostce samorządowej powiatu cieszyńskiego nie funkcjonuje internetowa baza inicjatyw obywatelskich, która mogłaby skutecznie wspierać współpracę JST i NGO w tym zakresie. Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 22

23 ZESTAWIENIE 6 OCENA WZORÓW I ZASAD WSPÓŁPRACY MIĘDZYSEKTOROWEJ (OPINIA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Analiza wyników badania ankietowego pokazała, że opinie przedstawicieli organizacji pozarządowych w zakresie rozwiązań usprawniających proces wzajemnego informowania się o planach, zamierzeniach i kierunkach działań są nieco rozbieżne od opinii pracowników samorządowych. Znaczna większość przedstawicieli trzeciego sektora wskazuje, jako pilne, praktycznie wszystkie wskazane w zestawieniu rozwiązania, tj.: ustalony system publikacji informacji ważnych dla NGO (83%), spotkania informacyjne (78%), stronę internetową umożliwiającą publikowanie informacji NGO (76%), stały dostęp do bazy danych NGO (65%). W opinii pracowników samorządowych tylko jedno rozwiązanie zostało uznane przez min. 50% badanych za pilne, tj. stały dostęp do bazy danych o NGO. Oznacza to, że organizacje pozarządowe w powiecie cieszyńskim są dużo bardziej nastawione na wdrożenie rozwiązań składających się na system wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

24 ZESTAWIENIE 7 OCENA ROZWIĄZAŃ USPRAWNIAJĄCYCH SYSTEM WZAJEMNEGO INFORMOWANIA SIĘ JST I NGO O PLANACH, ZAMIERZENIACH I KIERUNKACH DZIAŁAŃ (OPINIA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH) JAKIE ROZWIĄZANIA, PANI/PANA ZDANIEM, MOGĄ USPRAWNIĆ PROCES WZAJEMNEGO INFORMOWANIA SIĘ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH O PLANACH, ZAMIERZENIACH I KIERUNKACH DZIAŁAŃ? Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab W badaniu ankietowym przedstawiciele NGO zostali także poproszeni o wskazanie rozwiązań, których wprowadzenie mogłoby usprawnić współpracę niefinansową z samorządami. Za najistotniejsze respondenci uznali możliwość korzystania z narzędzi informacyjnych JST (91% ocenia jako pilne i bardzo pilne), ustalenie procedury korzystania z mienia komunalnego JST (89% ocenia jako pilne i bardzo pilne), możliwość korzystania ze wsparcia merytorycznego oferowanego przez JST (87% ocenia jako pilne i bardzo pilne), funkcjonowanie wspólnych zespołów koordynujących i monitorujących realizację zadań publicznych (75% ocenia jako pilne i bardzo pilne) oraz wprowadzenie procedur udzielania patronatów realizacji zadań publicznych (75% ocenia jako pilne i bardzo pilne). ZESTAWIENIE 8 HIERARCHIA ROZWIĄZAŃ MOGĄCYCH USPRAWNIĆ WSPÓŁPRACĘ JST I NGO PRZY REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM NIEFINANSOWEGO WSPARCIA (OPINIA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH) PRZYJĘCIE ZASADY UMIESZCZANIA INFORMACJI O DZIAŁANIACH NGO NA STRONACH INTERNETOWYCH JST USTALENIE PROCEDURY WYKORZYSTANIA MIENIA BĘDACEGO W DYSPOZYCJI JST (NP. KORZYSTANIE ZE SPRZETU, PRZESTRZENI PUBLICZNEJ) WPROWADZENIE ZASADY POMOCY MERYTORYCZNEJ JST W TRAKCIE REALIZACJI ZADANIA PUBLICZNEGO Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 24

25 ZESTAWIENIE 9 OCENA ROZWIĄZAŃ TWORZĄCYCH SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH (OPINIA PRZEDSTAWICIELI ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH POWIATU CIESZYŃSKIEGO) Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w ramach projektu Ciesz-Lab Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

26 7. SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Analiza systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i NGO oraz integracji III sektora przeprowadzona w powiecie cieszyńskim na cele publikacji Identyfikacja standardów współpracy samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w zakresie systemu wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz wspierania procesów integracji trzeciego sektora w Powiecie Cieszyńskim, obejmowała zebranie informacji dotyczących stosowania możliwych rozwiązań w gminach powiatu cieszyńskiego w dwóch obszarach: System wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych, Wspieranie procesów integracji sektora organizacji pozarządowych. Źródłem informacji w omawianym zakresie były roczne pogramy współpracy, Biuletyny Informacji Publicznej i serwisy internetowe każdej jednostki samorządu terytorialnego w powiecie cieszyńskim. 7.1 SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POWIECIE CIESZYŃSKIM ELEMENT SYSTEMU WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH X OZNACZA, ŻE DANE ROZWIĄZANIE JEST STOSOWANE /PRZYJĘTE W SAMORZĄDZIE STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE HAŻLACH DĘBOWIEC BRENNA GOLESZÓW CHYBIE ISTEBNA SKOCZÓW USTROŃ WISŁA CIESZYN POWIAT CIESZYŃSKI Czy w Programie współpracy z organizacjami jest zadanie przewidujące działania na rzecz rozwoju organizacji i inicjatyw obywatelskich poprzez szkolenia, doradztwo i animacje? X X Czy istnieje co najmniej jedno z rozwiązań stanowiących instytucjonalne wsparcie organizacji możliwość udzielania pożyczek / gwarancji organizacjom lub fundusz wkładu własnego, centrum organizacji pozarządowych? X X X X X Czy w samorządzie jest osoba odpowiedzialna za współpracę z organizacjami pozarządowymi np. pełnomocnik ds. współpracy z organizacjami? X X X X Czy w samorządzie istnieje procedura wykorzystania mienia komunalnego przez organizacje pozarządowe? X Czy istnieją zapisy programu współpracy, przewidujące możliwość wykorzystania mienia komunalnego przez organizacje pozarządowe? X X X X X X X X X Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 26

27 Czy istnieje program wsparcia merytorycznego dla organizacji pozarządowych w przeciwdziałaniu dyskryminacji i promowaniu równości? Czy istnieją zapisy w programie dotyczące możliwości wspierania przez samorząd współpracy międzynarodowej organizacji pozarządowych? X X X X X X Czy istnieją zapisy w programie dotyczące udzielania pożyczek, gwarancji i wkładów własnych? X X Czy istnieje procedura zawierania partnerstwa na rzecz prowadzenia ośrodka wspierania organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich? Czy istnieje zapis w programie współpracy o tworzeniu ośrodka wspierania organizacji pozarządowych i inicjatyw obywatelskich? Czy w samorządzie jest uchwała o inicjatywie lokalnej? X X X X X Czy istnieją zapisy o wspieraniu inicjatyw obywatelskich w programie współpracy? X X X Czy istnieją zapisy w programie przewidujące wsparcie instytucjonalne, doradcze, szkoleniowe, informacyjne i promocyjne, np. poprzez zlecenia zadania publicznego w ramach art. 4 ust.1 pkt.33 dla inicjatyw obywatelskich? Czy istnieje baza inicjatyw obywatelskich? 7.2 WSPIERANIE PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ELEMENT SYSTEMU WSPIERANIA PROCESÓW INTEGRACJI SEKTORA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH X OZNACZA, ŻE DANE ROZWIĄZANIE JEST STOSOWANE /PRZYJĘTE W SAMORZĄDZIE STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE HAŻLACH DĘBOWIEC BRENNA GOLESZÓW CHYBIE ISTEBNA SKOCZÓW USTROŃ WISŁA CIESZYN POWIAT CIESZYŃSKI Czy samorząd wspiera rozwój wolontariatu i inicjatyw obywatelskich podejmowanych przez mieszkańców? X X X X X X Czy samorząd wspiera i uczestniczy przynajmniej raz w roku w plenarnym/integracyjnym spotkaniu miejscowych organizacji typu Forum Organizacji lub np. Piknik/Festiwal Organizacji Pozarządowych? Czy samorząd dofinansowuje lub współorganizuje wyjazdy organizacji pozarządowych na imprezy regionalne lub ogólnopolskie typu OFIP itp.? X Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI

28 Czy istnieje lokalna federacja, sieć, związek lokalnych organizacji pozarządowych? X Czy istnieje aktualna i dostępna na stronach www baza organizacji pozarządowych? X X X X X X X Czy istnieje procedura powoływania grup tematycznych i problemowych? Czy istnieje procedura wykorzystywania kanałów informacji samorządu? Czy istnieje procedura wyłaniania rady działalności pożytku publicznego? X X X Czy istnieje zapis w Programie Współpracy umożliwiający udział organizacji w wydarzeniach lokalnych? X X Wskazane formy współpracy wymagają, dla jasności publikacji, kilku słów wyjaśnienia. Poniżej omówiono najważniejsze aspekty każdej z form wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych oraz integracji III sektora. SYSTEM WSPIERANIA INICJATYW OBYWATELSKICH I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH CZY W PROGRAMIE WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI JEST ZADANIE PRZEWIDUJĄCE DZIAŁANIA NA RZECZ ROZWOJU ORGANIZACJI I INICJATYW OBYWATELSKICH POPRZEZ SZKOLENIA, DORADZTWO I ANIMACJE? Żaden samorząd nie planuje działań animacyjnych w swoim programie współpracy. Bardzo nieliczne zakładają szkolenia i doradztwo dla organizacji pozarządowych. Animacja jest traktowana nieco marginalnie, być może jest uznawana za działanie mało konkretne. Natomiast jest to element wsparcia dla działań obywateli i organizacji pozarządowych pożądany, zwłaszcza w gminach, w których organizacje są mało aktywne, co często wynika z braku wiedzy, świadomości lub lęku przed kontaktem z władzami. CZY ISTNIEJE CO NAJMNIEJ JEDNO Z ROZWIĄZAŃ STANOWIĄCYCH INSTYTUCJONALNE WSPARCIE ORGANIZACJI MOŻLIWOŚĆ UDZIELANIA POŻYCZEK / GWARANCJI ORGANIZACJOM LUB FUNDUSZ WKŁADU WŁASNEGO, CENTRUM ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH? Są samorządy, które dopuszczają możliwość udzielania pożyczek. Żaden natomiast nie finansuje wkładów własnych. Tymczasem jest to dobry instrument dla przyciągania kapitału zarówno finansowego, jak i społecznego do gminy. Na każdą złotówkę zaoferowaną przez samorząd, organizacja dzięki dofinansowaniu z zewnątrz, może przynieść 5-10 kolejnych. CZY W SAMORZĄDZIE JEST OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA WSPÓŁPRACĘ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NP. PEŁNOMOCNIK DS. WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI? Nawet jeśli w samorządzie są osoby odpowiedzialne za współpracę z organizacjami pozarządowymi, to dość rzadko posiadają rangę pełnomocnika. Tymczasem obszar współpracy z organizacjami jest na tyle obszarem wrażliwym na rozstrzygnięcia podejmowane w gminie, że dobrze, jeśli osoba taka posiada określone uprawnienia decyzyjne. CZY W SAMORZĄDZIE ISTNIEJE PROCEDURA WYKORZYSTANIA MIENIA KOMUNALNEGO PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE? Procedura wykorzystania mienia komunalnego istnieje zaledwie w jedne analizowanej gminie. Tymczasem jest to istotna kwestia z punktu widzenia zwłaszcza zasady jawności i równości każdy podmiot obywatelski w gminie powinien mieć Ciesz-Lab. PODRĘCZNIK AKTYWNOŚCI 11 28