Uprawy Genetycznie Zmodyfikowanych Organizmów (GMO) - zagrożenie dla rolnictwa ekologicznego i tradycyjnego.

Transkrypt

1 Uprawy Genetycznie Zmodyfikowanych Organizmów (GMO) - zagrożenie dla rolnictwa ekologicznego i tradycyjnego

2 GMO w czym rzecz? Jeżeli GMO są takie zdrowe, dobre i bezpieczne, jak twierdzi ich lobby, to dlaczego nikt nie reklamuje otwarcie: Konsumencie, to jest GMO, dobre, smaczne i bezpieczne, jedz, a będziesz żył długo i szczęśliwie, tylko wszelkie dotychczasowe starania ukierunkowane są na podszycie się pod żywność tradycyjną? Marek Madyda

3 Organizmy zmodyfikowane genetycznie w skrócie GMO (ang. Genetically Modified Organisms) to organizmy, których geny zostały celowo zmienione przez człowieka Według art. 3 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych GMO to organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji. Modyfikacje, jakim podlegają organizmy można podzielić na trzy grupy - zmieniona zostaje aktywność genów naturalnie występujących w danym organizmie - do organizmu wprowadzone zostają dodatkowe kopie jego własnych genów - wprowadzany gen pochodzi z organizmu innego gatunku (organizmy transgeniczne)

4 GMO - Obietnice Narody są przy tym karmione nie tylko żywnością pochodzącą z roślin modyfikowanych genetycznie ale i nośnymi hasłami humanitarnymi zwiększenie plonów zlikwiduje głód na świecie zmniejszając zużycie pestycydów uzyskamy czystą zdrową żywność zwiększy się zysk rolnika a jednocześnie spadną ceny żywności wprowadzenie upraw GM roślin doprowadzi do zmniejszenia presji i degradacji ekosystemów złoty ryż wyleczy chore na ślepotę zmierzchową i kseroftalmię dzieci w III świecie poprzez uprawę roślin GM uzyskamy wyższe plony żywność pochodzącą z roślin modyfikowanych

5 Czy spełniono GMO Obietnice? Nie!

6 GMO Wydaje się, że jądrem problemu GMO jest wielka naukowa i gospodarcza ekspansja kilku światowych gigantów agrobiznesu Monsanto, Syngenta, Pioneer, Dupont czy Bayer, producentów roślin GM, mających: główną pulę patentów na metody modyfikacji roślin nieograniczone wpływy na obrót produktami takimi jak ziarno GM a także wytwarzanych przez te same koncerny środków dla ochrony roślin i produkcji rolnej.

7 GMO Korporacje Korporacje te mając mocne poparcie środowisk politycznych i niektórych międzynarodowych organizacji coraz aktywniej podporządkowują sobie wielkie obszary ziemi ornej a zatem i produkcji żywności. Miliony hektarów powierzchni obsiewanych roślinami transgenicznymi to potężna broń w rękach wielkich producentów Kto ma w ręku żywność ten rządzi światem

8 Uprawy GMO na świecie Dane z 2007 Soja 91% Kukurydza 73% Bawełna 87% Rzepak 80% (Kanada)

9 Uprawy GMO W Polsce Kukurydza MON hektarów w roku ??? ha w roku ??? ha w roku 2010 Brak rzetelnych danych Nikt w Polsce nie kontroluje upraw GMO!

10 Dlaczego należy natychmiast wprowadzić w Polsce zakaz uprawy modyfikowanej kukurydzy MON 810 oraz innych genetycznie modyfikowanych roślin? O Wiele badań i obserwacji wskazuje na poważne zagrożenia ze strony produkcji GMO dla rolnictwa tradycyjnego i ekologicznego Tymczasem właśnie te dwa sektory są mocną stroną naszego rolnictwa, dzięki której możemy być naprawdę konkurencyjni w Europie. Dlatego wzorem innych krajów unijnych (takich jak np. Francja, Niemcy, Austria, Węgry) powinniśmy w Polsce wprowadzić natychmiastowy zakaz uprawy kukurydzy Monsanto 810. Tylko w ten sposób możemy uratować wysokie walory polskich obszarów wiejskich i produkowanej tam żywności.

11 Brak odpowiednich uregulowań prawnych O W Polsce do dzisiaj nie ma zgodnych z przepisami Unii Europejskiej uregulowań prawnych dotyczących stosowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych, zwłaszcza w rolnictwie Nie istnieją żadne regulacje prawne gwarantujące jakiekolwiek odszkodowania za straty spowodowane krzyżowym przepyleniem lub mechanicznym zanieczyszczeniem produktów ekologicznych przez GMO

12 Zagrożenia ze stony GMO O Zagrożenia zdrowia ludzi i zwierząt Zagrożenia ekologiczne ze strony GM roślin Zagrożenia społeczne Zagrożenia prawno-ekonomiczne

13 Zagrożenie zdrowia: Kukurydza Bt MON810 Badane myszy wykazały: niższą płodność mniejszą masę ciała Badania austriackiego rządu potwierdzają, że uprawy GM zagrażają płodności ludzi oraz bezpieczeństwu żywności Austriacka Agencja ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności, 2008

14 Kukurydza Bt -raporty 12 krów zdechło na farmie w Niemczech

15 Kukurydza Bt -raporty Farmerzy stwierdzają, że świnie i krowy stają się bezpłodne

16 Kukurydza Bt -raporty Wdychany pyłek może powodować choroby

17 Bawełna Bt Tysiące owiec zdechło po wypasie na bawełnie Bt w Indiach

18 Myszy karmione soją GM Trzustka Obniżone stężenie enzymów trawiennych Zmiany w komórkach Zmieniona ekspresja genów Journal of Anatomy, 2002 European Journal of Histochemistry, 2003

19 Transfer Możliwy problem genów do naszych bakteri terii jelita lub naszego DNA

20 Zagrożenia ekologiczne ze strony GM roślin Modyfikacje genetyczne rozprzestrzeniają O się na inne rośliny poprzez zapylenie krzyżowe Nasiona GMO przenoszone przez wiatr, czy zgubione w transporcie zanieczyszczają uprawy tradycyjne i ekologiczne Zanieczyszczenie zbiorów ziarnem GM powoduje problemy ze zbytem i utratę wiarygodności producentów tradycyjnej i eko żywności ( GMO-free ) Strefy buforowe nie chronią przed zapyleniem krzyżowym i przenoszeniem się modyfikacji genetycznych na rośliny tradycyjnych upraw W Polsce gospodarstwa są często zbyt małe, aby utworzyć zalecane strefy buforowe

21 Rośliny GM zagrażają naturalnej florze Przenoszenie cech roślin GM na rośliny nie-gm tego samego gatunku lub gatunków pokrewnych (hybrydyzacja) O Hybrydyzacja następuje na drodze przepylenia (zapylenia roślin nie-gm pyłkiem roślin przenoszonym przez wiatr lub owady). Proces ten eliminuje naturalne odmiany roślin przystosowanych do swoich naturalnych warunków terenowych, gleby i klimatu, a także narusza prawa rolników do stosowania upraw konwencjonalnych i ekologicznych. Odnotowano zjawiska przepylenia cechy herbicydooporności na spokrewnione chwasty. Stwarza to nowe problemy dla rolnictwa powstają nowe odmiany wyjątkowo odpornych chwastów (tzw.( superchwasty). Źródło: Chorąży 2007

22 Rośliny GM zagrażają naturalnej florze GMO to żywy organizm, który może mutować, rozmnażać się, krzyżować z Oinnymi żywymi organizmami, a także może się w środowisku przemieszczać Wprowadzenie do środowiska transgenicznych organizmów lub fragmentów ich materiału genetycznego pociągnie za sobą powstanie trwałych nieodwracalnych skutków i nieprzewidywalne zmiany w naturalnym środowisku GMO mogą nieodwracalnie zmienić środowisko. Uwalnianie "zanieczyszczeń biologicznych" do środowiska może przynieść większe zniszczenie od zanieczyszczeń chemicznych. Źródło: Żarski

23 Możliwości zanieczyszczenia GMO w uprawie roślin [%] Razem 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 0,09 0,05 0,05 0,2 0,2 0,3 0,13 0,05 0,2 0,28 0,1 0,5 0,5 Rzepak Kukurydza Burak Reszta Magazynowanie Transport Żniwa - 0,01% Samosiewy Przekrzyżowanie Material siewny Żródło i Wissenschaftlicher Ausschuß der EU für Pflanzenim Durchschnitt und unter idealen Anbaubedingungen und Vermeidungsmaßnahmen

24 Punkty krytyczne produkcji roślinnej i przetwórstwa 0,3-0,5% GMO = Konieczny test GMO GMO-zanieczyszczenie? Materiał siewny Import GMO GMO Przetwarzanie A Składowanie A Import Obrót Transport A PASZE GMO Siew PrzetwarzanieB-n B-n GMO Import GMO Uprawa roślin Składowanie Składowanie B-n B-n GMO GMO GMO Żniwa Składowanie Transport B-n Transport B-n Pakowanie PASZE Transport GMO Handel hurtowy Import Magazynowanie Import Handel detaliczny 0,9% GMO? Źródło: saveourseeds.org & GAFTA commodity fact-sheet

25 Pyłek kukurydzy -przykład Jedna kwitnąca roślina kukurydzy wyrzuca z wiechy od 18 do 50 milionów sztuk pyłku, a z 1 metra kwadratowego, na którym rośnie przeciętnie 10 sztuk kukurydzy wyleci w przestrzeń milionów zmodyfikowanych Bt-ziarenek pyłku przenoszonych przez wiatr oraz rzadziej przez owady. Jak łatwo wyliczyć, to z 1 ha wydostanie się w przestrzeń jeszcze o razy więcej sztuk pyłku. W odległości od 0 do 800 metrów od plantacji Bt-kukurydzy w normalnych warunkach klimatycznych odnajdujemy rośliny konwencjonalne, czy też ekologiczne, które mogą być zapylone Bt-pyłkiem, w ilości odpowiednio od 35% do 0,21%. W Wielkiej Brytanii stwierdzono, że przy prędkości wiatru 2m/s, pyłek może być przeniesiony w ciągu 24 godzin na odległość 172,8 km zachowując gotowość do zapylenia. W przypadku wiatru o prędkości 10m/s pyłek transportowany jest w ciągu jednego dnia na odległość 864 km.

26 Każda 200-tna roślina kukurydzy na tym polu jest genetycznie zmodyfikowana? 500 GMO- G roślin na każdym wolnym od GMO hektarze! Źródło:wwww.saveourseeds.org Pole z kukurydzą materiał siewny zawierał 0,5% ziaren GMO

27 Nie jest możliwa koegzystencja upraw GM z uprawami tradycyjnymi i ekologicznymi Źródło: BMELV Forschungsprogramm zur Sicherung der Koexistenz

28 Źródło: BMELV Forschungsprogramm zur Sicherung der Koexistenz Nie istnieją żadne możliwości zastosowania skutecznych stref buforowych oraz oddzielenia plantacji roślin GMO od gatunków konwencjonalnych, tradycyjnych czy ekologicznych, uprawianych od wielu pokoleń, przystosowanych do warunków glebowych i klimatycznych

29 Dodatkowe koszty współistnienia z GMO Koszty zmniejszania zawartości GMO: / hektar (przy 0,3 0,5% zanieczyszczeniu materiału siewnego (rzepak, kukurydza, ziemniaki) Źródło: & Joint Research Centre der EU

30 Koegzystencja dodatkowe koszty ponoszone przez NIE-GMO-rolników z powodu wprowadzenia GMO do środowiska 1. Testy oraz kontrola GMO na wszystkich etapach produkcji rolniczej: - koszt testów jakościowych od 100 do 150 Euro dla każdej partii, - koszt testów złożonych i ilościowych od 250 do 400 Euro. 2. Dodatkowe koszty wyprodukowania tradycyjnego materiału siewnego i jego reprodukcji - od 10 do 50% więcej 3. Koszty sterowania wydzielonymi regionalnie uprawami wolnymi od GMO Euro za hektar. 4. Dodatkowe koszty oddzielnego transportu i magazynowania Euro za tonę. Żrodło: Paweł Połanecki - wg (CESE 1656/2004) - Kampania informacyjna GMO a środowisko przyrodnicze GMO

31 Wyniki analiz ekologicznych i konwencjonalnych produktów żywnościowych wytworzonych z kukurydzy na zawartość GMO-DNA Udział pozytywnych prób (%) EKO KON Źródło: CVUA Stuttgart 2006 kampania natura bez ranic

32 Wyniki analiz ekologicznych i konwencjonalnych produktów żywnościowych wytworzonych z soi na zawartość GMO-DNA Udział pozytywnych prób (%) EKO KON Źródło: CVUA Stuttgart 2006 kampania natura bez granic

33 Wyniki analiz ekologicznych i konwencjonalnych produktów żywnościowych wytworzonych z soi i kukurydzy na zawartość GMO-DNA Rok Soja Kukurydza produkty ekologiczne produkty konwencjonalne produkty ekologiczne produkty konwencjonalne Źródło: CVUA Stuttgart Chemisches und Veterinäruntersuchungsamt Stuttgart,

34 Zagrożenie prawno - ekonomiczne Zagrożenia ekonomiczne rolnictwa tradycyjnego, a zwłaszcza rolnictwa i żywności ekologicznej wynikają głównie z: 1) zanieczyszczania upraw = utrata rynku zbytu Zanieczyszczone płody rolne lub żywność nie mogą być już klasyfikowane jako ekologiczne, rolnik ekologiczny utraci rynek zbytu, 2) możliwości pociągania przez właścicieli patentów na GMO do odpowiedzialności prawnej i finansowej rolników tradycyjnych i ekologicznych, których pola zostały zanieczyszczone GM roślinami, za naruszenie patentów na użytkowanie tychże GM roślin 3) związane z nieuczciwą konkurencją, jak poprzez możliwości wprowadzania na rynek GM żywności lub GM paszy w sposób niejawny czasem zresztą wbrew warunkom licencji przez niektóre firmy biotechnologiczne i branży spożywczej. Oznaczać to może szybkie, po wprowadzeniu już na pewną skalę upraw roślin transgenicznych, wyeliminowanie płodów rolnictwa i żywności z rynków pasz i żywności ekologicznej (szerzej: żywności dla zdrowia czy żywności funkcjonalnej) wskutek utraty właściwej jakości i niezależnie prawno finansowe podważenie bytu takich rolników lub producentów.

35 Zagrożenie prawno - ekonomiczne Istnieją jednakże inne jeszcze zagrożenia z konkurencyjności żywności ekologicznej, a także konwencjonalnej,jak np. (Tomiałojć, 2007): 1) działania władz ustawodawczych i wykonawczych bez uzyskiwania aprobaty społecznej, jak np. decyzja Komisji Europejskiej o nie przedłużeniu moratorium na dostęp upraw i produktów GMO w Unii Europejskiej, 2) praktyki narzucania siłą upraw i pasz z GMO, jak np. w Iraku, 3) praktyki wymuszania wprowadzania upraw roślin lub zakupu pasz transgenicznych z pomocą mniej jawnego nacisku handlowego ze strony USA, WTO i biotechnologicznych korporacji. Podsumowując zagrożenia sektora żywności tradycyjnej, w tym ekologicznej, Narkiewicz-Jodko (2007, s.3-4) stwierdza: W razie wprowadzenia upraw GMO w Polsce trzeba będzie zapomnieć o uprawach ekologicznych i integrowanych, które nie mogą współistnieć z uprawami GMO, tak jak nie może współistnieć hałas z ciszą. Uderzy to w małe i średnie gospodarstwa w Polsce specjalizujące się w uprawach ekologicznych i integrowanych.

36 Zagrożenia społeczne: Zagrożenie społeczne a. możliwość zawładnięcia ziemiami rolniczymi, b. możliwość zawładnięcia zasobami słodkiej wody, a stąd c. możliwość opanowania produkcji i rynków żywności przez wielkie koncerny biotechnologiczne, po wprowadzeniu na wielkich obszarach upraw transgenicznych (Chorąży, 2007).

37 Inne potencjalne skutki społeczno ekonomiczne dla rolnictwa 1. Utrata przez farmerów dostępu do materiału roślinnego. Rozwiniemy istotę tego zagrożenia tłumacząc dosłownie odnośny tekst FAO (2003a): Badania biotechnologiczne są prowadzone głównie przez sektor prywatny i istnieją obawy, że rynek sektora rolniczego zostanie zdominowany przez kilka potężnych firm. To mogłoby mieć negatywny wpływ na małych farmerów na całym świecie. Farmerzy obawiają się, że musieliby płacić nawet za odmiany roślin wyhodowanych z materiału genetycznego, który pochodziłby z ich własnych pól, podczas kupowania nasion od korporacji posiadających patenty na szczególne przypadki genetycznych modyfikacji. Niektórzy argumentują, że układ World Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu) dotyczący Praw Własności Intelektualnej związanej z Handlem (TRIPS) zachęca do tego, choć istnieją opcje ochrony w ramach tego układu tradycyjnych praktyk farmerów.

38 Inne potencjalne skutki społeczno ekonomiczne dla rolnictwa 2. Wpływ technologii typu terminator. Technologia terminator, jeśli zastosowana, pozbawi rolników możliwości wykorzystania do siewu w następnym sezonie ziarna uzyskanego z własnych zbiorów GM roślin i trwale uzależni ich pod tym względem od koncernów biotechnologicznych posiadających patent na takie ziarno. Dodatkowo: 3. Patentowanie życia: np. patent na DNA świni, patenty na DNA roślin nie GMO.

39 Przyszłość, a zwłaszcza konkurencyjność rolnictwa i żywności ekologicznej względem rolnictwa molekularnego produkującego GM żywność leży, jak się wydaje, głównie w rękach ustawodawców i konsumentów. Jednym i drugim brakuje, jak się wydaje, podstawowej wiedzy nie tylko o korzyściach i wadach, ale zwłaszcza o zagrożeniach związanych z jednym i drugim rodzajem rolnictwa i produkcji żywności. Brakuje wiedzy zwłaszcza o zagrożeniach związanych z uwalnianiem GMO do środowiska i tym samym wprowadzaniem do lokalnych i globalnych łańcuchów pokarmowych genów, powodujących zmiany, które nigdy by samodzielnie w przyrodzie nie nastąpiły.

40 Jak uniknąć GMO jako konsument? Kupując produkty ekologiczne EKO Kupując produkty oznakowane non GMO Kupując produkty wymienione w poradnikach dostępnych na Uświadamiając innych Uważając również na groźne dodatki żywnościowe Zobacz:

41 Co możesz zrobić? JAKO ROLNIK i PRODUCENT ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ: Przyłącz się do międzynarodowej sieci Gospodarstwo wolne od GMO! Produkuj żywność dobrej jakości! Kupuj nasiona i pasze dla zwierząt z pewnego źródła. Sprawdzaj czy są wolne od GMO. Zorganizuj spotkanie nt. zagrożeń GMO. Uświadamiaj sąsiadów i swoich klientów. Żądaj od władz i polityków aby stworzyli mechanizmy chroniące Twój region/całą Polskę przed GMO. Przyłącz się do Koalicji Polski Wolnej od GMO

42 Co możesz zrobić? ŻĄDANIA. Domagajmy się od Rządu RP, PE i UE: Aby wszelkie koszty środowiska, zdrowia i ekonomii będące wynikiem wprowadzenia i stosowania GMO były ponoszone przez firmy zajmujące się ich wprowadzaniem i dystrybucją Unieważnienia wszystkich praw patentowych wydanych na żywe organizmy Zmiany przepisów w UE tak, aby każde państwo i region miały prawo do całkowitego zakazu importu, uprawy i sprzedaży poszczególnych lub wszystkich GMO Pełnego i bezpłatnego dostępu do wszystkich informacji związanych z GMO

43 Co możesz zrobić? ŻĄDANIA. Domagajmy się od Rządu RP, PE i UE: Stworzenia bazy danych przedsiębiorstw, hurtowni, sklepów wolnych od GMO Aby przeznaczono fundusze na promocję i rozwój rolnictwa tradycyjnego i ekologicznego zamiast na badania i promocję GMO Stworzenia skutecznego systemu kontroli uniemożliwiającego przenikanie GMO do Polski i innych krajów, które chcą być wolne od GMO Wprowadzenia całkowitego zakazu (MORATORIUM) na GMO w Polsce i innych krajach UE

44 Jak uniknąć GMO? PODPISZ EUROPEJSKĄ PETYCJĘ PRZECIW GMO Komisja Europejska pierwszy raz od 12 lat zatwierdziła uprawy genetycznie zmodyfikowanych upraw, przedkładając interesy koncernów biotechnologicznych ponad dobro ogółu. Ignorując głos sprzeciwu 60% Europejczyków, wprowadziła zezwolenie na uprawę ziemniaka GMO. Podpisz petycję na rzecz powołania niezależnej pracy badawczej i ustanowienia moratorium na rozprzestrzenianie się upraw GMO. Z 1 milionem podpisów obywateli Europy, możemy złożyć oficjalny, prawomocny wniosek do Komisji Europejskiej

45 Niektóre kampak ampanie ochraniające polską dobrą żywność i zdrowie Polaków:

46 Świat według Codex Alimentarius a nasze zdrowie Wiedza jest kluczem! Życie wymyka się spod kontroli Świński Patent Monsanto

47 Już sama możliwość takich skutków dla ludzi i zwierząt przemawia za niedopuszczeniem w najbliższych latach na nasz rynek tak ryzykownej innowacji oraz powstrzymaniem się od niepotrzebnego traktowania Polaków, jako szczurów doświadczalnych. Polska nie ma żadnego powodu by już sięgać po GMO mając nadprodukcję własnej niekontrowersyjnej żywności. Możemy poczekać przez jedno dwa pokolenia, czy nie ujawnią się negatywne skutki tego eksperymentu (tak jak ze znacznym opóźnieniem ujawniły się uboczne skutki thalidomidu, DDT lub mączki kostnej) prof. dr hab. Ludwik Tomiałojć, AURA nr 3/06

48 Francuscy rolnicy sprzedają większość swych produktów we Francji i w Europie, czyli na rynkach znanych z nieakceptowania GMO. Najmniejsze zagrożenie skażeniem przez GMO spowoduje utratę zaufania klientów i bankructwo wielu tysięcy rolników. W interesie francuskiego rolnictwa leży ochrona jego najbardziej dochodowego rynku, a nie ryzykowanie jego utraty w imię pogoni za mniej dochodowym rolnictwem niszowym (chodzi o uprawy GMO), dzięki któremu wzbogacą się jedynie ponadnarodowe firmy produkujące nasiona... - Guy Kastler, Francja

49 W przeszłości, gdy zdarzały się klęski nieurodzaju, rolnicy zachowywali część nasion i wysiewali je w roku następnym. Nie mogą tego robić z nasionami GMO. Nasiona te podlegają licencji i niektóre mogą być oparte na technologii terminatora, co sprawia, że rośliny nie produkują nadających się do wysiewu nasion. W rezultacie rolnicy muszą kupować nasiona co roku po wysokich cenach. Dla wielu oznacza to balansowanie na krawędzi życia i śmierci.

50 Walczymy z Monsanto z bardzo ważnego powodu. Zniszczyli to, co moja żona i ja wyhodowaliśmy przez ponad 50 lat. Nasze nasiona rzepaku były odporne na najróżniejsze choroby, jakie występują na stepach. Zniszczyli to, co było wynikiem naszych badań i upraw. Jestem przekonany gdybym ja to zrobił na polach firmy Monsanto, poszedłbym do więzienia. Ale im wolno skażać nasze pola i niszczyć dzieło naszego życia. I na dodatek to oni wnieśli do sądu sprawę przeciw mnie. ( ) Gdy w 1996 r. został wprowadzony genetycznie zmodyfikowany rzepak, nie było nikogo, kto potrafiłby nam powiedzieć, co z tego wyniknie. Dziś na całym świecie są ludzie świadomi tych skutków dzięki naszym doświadczeniom: skażenia, zubożenia różnorodności gatunkowej, zanieczyszczenia czystego materiału siewnego i odebranie prawa wyboru - Percy Schmeiser, Kanada

51