WSTĘP. zmiany, którym podlega świat przyrody fizyczne i biologiczne prawa rządzące układami przestrzenno-czasowymi środowisko przyrodnicze:

Transkrypt

1

2 WSTĘP zmiany, którym podlega świat przyrody fizyczne i biologiczne prawa rządzące układami przestrzenno-czasowymi środowisko przyrodnicze: różnorodność - odmienna wielkość potencjału przyrodniczego na poszczególnych obszarach zmienność - przekształcanie środowiska w czasie

3 WSTĘP naturalne zmiany w przyrodzie - charakter długookresowy, cykliczny, incydentalny

4 WSTĘP te przyrodnicze reguły uległy zachwianiu człowiek zintensyfikował proces zmian technika i technologia rozwój nauki i techniki cywilizacja naukowotechniczna styl rozwoju społeczno-gospodarczego, oparty na technice i technologii kryzys. w wymiarze przyrodniczym kryzys = kryzys ekologiczny = wyraźne naruszenie dynamicznej równowagi biologicznej ekosystemów Ziemi

5 Wstęp kryzys ekologiczny jest odzwierciedleniem wielkiego kryzysu cywilizacyjnego kryzys odniesień w stosunku do przyrody, kryzys osobowości ludzkiej kryzys zachowań społecznych

6 WSTĘP kryzys ekologiczny degradacja przyrodniczego środowiska życia degradacja środowiska wewnętrznego człowieka antagonizm społeczny, utrata poczucia bezpieczeństwa, brak sprawiedliwości, wojny, terroryzm, niesprawiedliwość społeczna i ekonomiczna, brutalizacja życia, bezsensowność życia, utrata wartości moralnych itp

7 ETYKA ŚRODOWISKOWA etyka środowiskowa [etyka ekologiczna] = dyscyplina etyczna przedmiot badań = ujęcie i zrozumienie relacji człowieka do środowiska przyrodniczego w aspekcie moralnych powinności = relacje człowieka do pozaludzkiego życia biologicznego próby ustalenia uzasadnienia norm moralnych odnoszących się do właściwego traktowania bytów pozaludzkich

8 POJĘCIE EKOLOGIA (gr. oikos dom, środowisko; logos słowo, nauka) nauka o relacjach pomiędzy organizmami a środowiskiem ich życia. Termin ekologia stosowany w znaczeniu wąskim, przyrodniczym, szerokim, humanistycznym (nauki społeczne, publicystyka i życie potoczne)

9 HISTORIA ekologia - określona dyscyplina przyrodnicza 1866 r. E. Haeckel: nauka o stosunkach organizmów ze światem zewnętrznym F.E. Clements, (1905 r. Metody badań w ekologii), A.G. Tansley, współzałożyciel Towarzystwa Ekologicznego (Wielka Brytania, 1913) i twórca terminu ekosystem wyodrębnienie się ekologii jako nauki E.R Odum, Ecology (1963)

10 HISTORIA do lat 60. XX w. ekologia nie należała do pierwszoplanowych dziedzin nauk biologicznych jej spopularyzowanie sygnały degradacji środowiska przyrodniczego, zwł. skażenie pestycydami ekologia potocznie = problemy ludzkiego środowiska, jego czystość, stopień zagrożenia czy degradacji

11

12 ZNACZENIA TERMINU EKOLOGIA 1. stan przyrody i środowiska ludzkiego życia, wartości korzystne/ zagrożenia dla człowieka - charakterystyka ekosystemu, regionu, kraju, kontynent pod względem zasobów przyrodniczych (takich jak bioróżnorodność, surowce mineralne, paliwa kopalne) oraz pod względem zanieczyszczenia wody, powietrza i gleby = stan ekologiczny [zadowalający, kryzysowy lub katastroficzny]

13 ZNACZENIA TERMINU EKOLOGIA 2. teoria i praktyka ochrony środowiska - w różnych aspektach (technicznym, społecznym, etycznym, edukacyjnym) powinna uwzględniać wiedzę z zakresu ekologii (np. badana nad zmianami w funkcjonowaniu ekosystemu wskutek ingerencji techniki). W. Goetel w latach 60. XX w. - termin sozologia (od gr. sozein chronić, ratować, pomagać)

14 ZNACZENIA TERMINU EKOLOGIA 3. znaczenie wartościujące ekologiczny= znaczy dobry, to, co w ludzkim odczuciu harmonizuje z przyrodą (np.. ekologiczna żywność, ekoturystyka, rolnictwo ekologiczne, medycyna ekologiczna, itp..) nieekologiczny zły

15 ZNACZENIA TERMINU EKOLOGIA 4. światopogląd i ideologia ruchów społecznych zaangażowanych w ochronę przyrody i środowiska = environmentalism [ ekologizm ].

16 1. stan przyrody i środowiska ludzkiego życia 2. teoria i praktyka ochrony środowiska 3. znaczenie wartościujące 4. światopogląd i ideologia ruchów społecznych

17

18 ZNACZENIA EKOLOGIZMU 1 - doktryna filozoficzna - w poznawaniu rzeczywistości, w rozumieniu zjawisk zachodzących przyrodzie i społeczeństwie, w ludzkich zachowaniach i działaniach nakazuje uwzględniać tzw. moment ekologiczny, wyrażający relację pomiędzy człowiekiem a środowiskiem; {moment ekologiczny - pierwszorzędną wartością normą myślenia, zachowania i działania} zagrożenia ekologiczne paradygmat ekologiczny przezwycięża dominujący wcześniej paradygmat scjentyzmu, antropocentryzmu i ludzkiego szowinizmu gatunkowego

19 ZNACZENIA EKOLOGIZMU 2 ideologia w postaci zwerbalizowanego przekonania potocznej świadomości podmiotu zbiorowego; {silny komponent emocji, oczekiwań i życzeń dążących do zmiany całego dotychczasowego modelu życia w celu ratowania zagrożonej przyrody}

20 ZNACZENIA EKOLOGIZMU 3 kierunek wyjaśniający za pomocą i pojęć z zakresu środowiska abiotycznego, biotycznego i społecznego procesy zachodzące w psychice i osobowości oraz różnice indywidualne między ludźmi

21 1 - doktryna filozoficzna 2 ideologia w postaci zwerbalizowanego przekonania potocznej świadomości podmiotu zbiorowego 3 kierunek wyjaśniający procesy zachodzące w psychice i osobowości

22 ETYKA ŚRODOWISKOWA etyka ekologiczna dotyczy moralnej refleksji nad stosunkiem człowieka do otaczającego go naturalnego, biologicznego środowiska. podejmuje problemy szeroko rozumianej ochrony środowiska przyrodniczego poddaje w wątpliwość tradycyjny i mocno ugruntowany w myśli europejskiej pogląd, iż sfera moralności obejmuje tylko te czyny świadomego podmiotu, które w sposób bezpośredni bądź pośredni oddziaływają na ludzi

23 ETYKA ŚRODOWISKOWA Podstawowa teza etyki środowiskowej = istnieją byty nieosobowe będące przedmiotem moralności

24 ETYKA ŚRODOWISKOWA w etyce środowiskowej o wewnetrznej wartości bytów pozaludzkich, niezbywalnej i niezależnej od ludzkiej oceny założenie, że przyroda wymaga ochrony nie tylko ze względu na człowieka, ale ze względu na tożsamość istnienia i ze względu na swoją wewnętrzną wartość

25 ETYKA ŚRODOWISKOWA osiągniecie wyznaczonych celów wspierać zachowania, które będą prowadziły do: ochrony świata przyrody przed ludzką agresją i działaniami destrukcyjnymi, obrony samego człowieka jako jednostki i gatunku przed powodowanymi przez jego samego negatywnymi skutkami degradacji środowiska

26 ETYKA ŚRODOWISKOWA etyka środowiskowa system wartości i norm korzystny wpływ na całokształt relacji człowieka i jego przyrodniczego otoczenia. domeną etyki środowiskowej ochrona przyrody troska o człowieka [kwestia sensu i wartości życia, koncepcja zdrowia i choroby]

27 ETYKA ŚRODOWISKOWA TYPOLOGIE: etyka naturalistyczną i bioetyka; etyka afirmacji życia A. Schweitzera; humanizm ekologiczny J. Aleksandrowicza; etyka ochrony środowiska K. Z. Lorenza; etyka ziemi A. Leopolda; bioetyka globalna Ven Rensselaera Pottera i A. Hellegersa; etyka wspólnot J. B. Callicotta; etyka środowiskowa P. W. Taylora; antropocentryczną etyka ochrony środowiska J. Passmorea; etyka praw moralnych bytów nieosobowych T. Regana; etyka praw zwierząt i etyka jakości życia P. Singera;

28 ETYKA ŚRODOWISKOWA szereg etyk związanych z poszczególnymi kierunkami ekofilozofii np.: etyka ekologii głębokiej A. Naessa; etyka biopersonalistyczna związana z hipotezą Gai J. Lovelocka; teoria etyczno-ekocentryczna H. Rolstona III; etyka odpowiedzialności za przyszłość H. Jonasa; etyka związana z nowym ładem ekologicznym zaproponowanym przez L. Ferryego etyka związana z Trzecią FalaE. Tofflera.

29 ETYKA ŚRODOWISKOWA podstawowe kierunki etyki środowiskowej jak: etyka antropocentryczna (homocentryczna), etyka biocentryczna (indywidualistyczna), etyka holistyczna, etyka ochrony zwierząt

30 ETYKA ŚRODOWISKOWA etyka holistyczna: każdą część świata traktuje się w całości jako jego część ważną autonomicznie obowiązki moralne - wobec wszystkich istot żywych oraz materii nieożywionej najwyższe dobro = cała przyroda jako wspólnota wszystkich organizmów zachowanie bogactwa przyrody dla niej samej a nie tylko dla człowieka [A. Leopold i B. Callicott] w sposób odpowiedzialny obchodzić się ze wszystkimi. wszystko co sprzyja utrzymaniu (przywracaniu) piękna, stabilizacji i integralności całości zwanej Przyrodą jest dobrem, wszystko co temu szkodzi jest złem.

31 ETYKA ŚRODOWISKOWA etyka ochrony zwierząt przedmiotem moralności = zwierzęta wyższe następujące kwestie: eksperymenty naukowe przeprowadzane na zwierzętach, warunki przemysłowej hodowli, transport zwierząt, sposób uboju, wypieranie dziko żyjących zwierząt z ich terenów na skutek rozwoju cywilizacji, całkowite wyniszczenie i doprowadzenie do zaniku niektórych gatunków, łowienie i zabijanie zwierząt itp.

32 UJĘCIE NIEANTROPOCENTRYCZNE etyka środowiskowa etyka ochrony zwierząt

33 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM stanowisko nieantropocentryzmu - rozszerzenie moralnego statusu na inne istoty żywe człowiek uznany tylko za jedną z takich istot podejście antropocentryczne zostało oskarżone o niesłuszne preferowanie interesów tylko jednego z gatunków zamieszkujących ziemię gatunku Homo sapiens projekt antropocentryczny jako speciesism [typ egoizmu gatunkowego, jak seksizm czy nawet rasizm] poddaje krytycznej analizie nie tyle bezpośrednie tezy antropocentryzmu, ile cały paradygmat filozofii zachodniej, traktującej człowieka jako centrum istniejącej rzeczywistości

34 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM odwołuje się do Darwinowskiej teorii ewolucji przeformułowuje całe spojrzenia na gatunek Homo sapiens z punktu widzenia ewoluującej natury jedynie w świetle tego spojrzenia mówienie o człowieku niesie ze sobą nową inspirację wyzwoliciele zwierząt(animal liberationists): P. Singer i T. Regan

35 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM Singer odrzuca Kantowskie przekonanie człowiek nie może być uznany za jedyny cel działania moralnego czy też kogoś, komu przysługuje szczególny moralny status H. Sidgwick: z punktu widzenia Wszechświata, (...) dobro każdej jednostki jest tyle samo warte. Człowiek jako jednostka nie może być postawiony wyżej niż jednostki, którym nie przysługuje status bycia człowiekiem za J. Benthamem - o statusie moralnym określonej jednostki ma decydować to, czy posiada ona jakiś interes w powszechnym interesie żyjących istot - unikanie bólu i cierpienia zdolność do doznawania cierpienia i przyjemności jest wstępnym warunkiem posiadania interesów

36 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM Singer odrzuca pojęcie wewnętrznej ludzkiej godności ocenia wartość człowieka tylko ze stanowiska teorii ewolucji czyli ze stanowiska naturalistycznego poddaje się pod wątpliwość typowo ludzkie cechy pewne właściwości, które przypisywano dotychczas człowiekowi mogą być, w pewnym zakresie, obecne także w życiu zwierząt. czym jest owa zdolność do cieszenia się dobrym życiem, którą posiadają wszyscy ludzie, ale nie zwierzęta? zachowanie małp człekokształtnych, delfinów czy nawet psów sugeruje, że niektóre z nich posiadają tego typu zdolności

37 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM teza: rozgraniczenie pomiędzy ludźmi, a nie-ludźmi nie ma charakteru ostrego podziału raczej - kontinuum, wzdłuż którego stopniowo się poruszamy pomiędzy gatunkami istnieją nakładające się zakresy własności, które rozciągają się od prostych zdolności do przeżywania radości, satysfakcji, bólu i cierpienia do bardziej skomplikowanych funkcji

38 CZŁOWIEK W UJĘCIU NIEANTROPOCENTRYCZNYM Nieantropocentryzm kwestionuje - mocną i jedyną pozycję człowieka w obrębie naturalnego świata. niewiele różni się on od innych gatunków zwierząt zamieszkujących ziemię pozbawia człowieka szczególnego statusu moralnego.

39 A) ETYKA TYPU BIOCENTRYCZNEGO biocentryczna etyk środowiskowa (P. W. Taylor) nie ma przepaści pomiędzy człowiekiem a innymi istotami żyjącymi człowiek nie jest ponad ani poza przyrodą lecz stanowi jej integralną cześć, każda istota żywa stanowi wartość per se, gatunek ludzki nie jest wyższy w stosunku do pozostałych istot żywych, a nasze pojawienie się na Ziemi nie jest celem ostatecznym trwającego nadal procesu ewolucji

40 A) ETYKA TYPU BIOCENTRYCZNEGO Biocentryzm przyznaje wszystkim żywym istotom (tak ludziom jak i zwierzętom) prawo do naczelną zasadą - respekt dla natury 4 normy moralne: nie zabijaj i nie krzywdź istot żywych oraz nie niszcz środowiska ich życia, maksymalnie ograniczaj swoją ingerencję w życie przyrody, nie oszukuj zwierząt żyjących w stanie dzikim, w przypadku naruszenia którejś z poprzednich norm, staraj się naprawić wyrządzone wcześniej przyrodzie krzywdy.

41 A) ETYKA TYPU BIOCENTRYCZNEGO Etyka biocentryczna interesy i potrzeby człowieka nie są wystarczającym usprawiedliwieniem niszczenia przyrody

42 BIOCENTRYZM O CZŁOWIEKU wszystkiemu co żyje w naturalnym środowisku powinien być nadany status moralny, wszystko dąży do zrealizowania swojego naturalnego celu i dzięki temu posiada swoistą, wewnątrzną wartość [G. Varner i P. Taylor]

43 BIOCENTRYZM O CZŁOWIEKU człowiek posiada obowiązki nie tylko względem siebie i innych ludzi, ale także względem innych form życia, zamieszkujących ziemię. te formy życia są po prostu członkamiziemskiej wspólnoty życia przynależnośćdo tej wspólnoty wypływa z ich wewnętrznej wartości P. Taylor: dlaczego standardy, które bazują na ludzkich wartościach mają być jedynymi kryteriami i, konsekwentnie, mają być uznane za jedyne oznaki wyższości?

44 BIOCENTRYZM O CZŁOWIEKU Taylor: człowiek w istocie nie posiada żadnych cech i własności, które nadawałyby mu wyższy status. racjonalność jest tylko jedną z własności, jaką dysponuje pewna klasa żyjących istot; istoty te potrzebują jej w celu realizacji swojego dobrostanu inne żyjące istoty osiągają właściwe sobie dobro bez tej własności, posiadają zarazem zdolności, które daleko przekraczają ludzkie możliwości Nie ma powodu, aby twierdzić, że racjonalne i intelektualne zdolności właściwe człowiekowi są dowodem na jego wyższość względem, powiedzmy, orła; w tym bowiem wypadku siła wzroku czy zdolność szybowania, typowa dla gatunku orłów, byłaby dowodem na wyższość orła nad człowiekiem

45 BIOCENTRYZM O CZŁOWIEKU dotychczasowe dzieje Homo sapiens są jego intelektualną i moralną porażką wobec wymogów funkcjonowania w biowspólnocie współczesny eko-szok jest szokiem aksjologicznym ujawnia, że Homo sapiens nie jest żadną miarą wszechrzeczyi musi, jak k a ż d a istota żywa, podporządkować się biologicznej dyscyplinie Bytu

46 BIOCENTRYZM O CZŁOWIEKU na czym miałaby polegać owa dyscyplina koegzystencji? każdy byt realizuje właściwe sobie dobro za pomocą typowych mu władz dla człowieka jest to racjonalność i wolność działania. wytworzenie wysoce zorganizowanej sfery (niszy), gdzie pojawiają się wyższe, duchowe wartości naturalistyczny imperatyw ekologicznej dyscypliny koegzystencji w biosferze = postulat odarcia istoty ludzkiej z tego, co stanowi o istocie jego/jej człowieczeństwa

47 B) ETYKA TYPU ANTROPOCENTRYCZNEGO antropocentryczna etyka środowiskowa przyznaje status bytu moralnego jedynie człowiekowi podmiotem moralności nie może być przyroda -ani pojmowana jako całość, ani jako poszczególne elementy

48 B) ETYKA TYPU ANTROPOCENTRYCZNEGO tylko człowiek dysponuje takimi własnościami jak np. wolność, odpowiedzialność tylko on może pojąć co to jest moralnośći co to znaczy odpowiedzialność wszelkie działania dotyczące środowiska przyrodniczego, nabierają charakteru moralnego tylko dlatego, że ich ostatecznym odbiorcą jest człowiek

49 B) ETYKA TYPU ANTROPOCENTRYCZNEGO ochrona i poszanowanie przyrody przejawem ochrony samego człowieka i szacunku do osoby ludzkiej nie można pojmować świata przyrody z innej niż ludzka perspektywy.

50 B) ETYKA TYPU ANTROPOCENTRYCZNEGO W ramach antropocentryzmu - wiele odmian i stanowisk antropocentryzm skrajny umiarkowany

51 B) ETYKA TYPU ANTROPOCENTRYCZNEGO umiarkowany przyroda - niezbędny składnik oraz podłoże życia i funkcjonowania człowieka przyroda służy człowiekowi ale nie może być bezmyślnie wykorzystywana i niszczona. zobowiązania wobec przyszłych pokoleń

52 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU koncepcja środowiska naturalnego jako domu człowieka wyklucza utylitarne odniesienie człowiek w centrum istniejącego świata, ale zarazem miał względem niego obowiązek okazywania szacunku tylko taka postawa zapewnia odpowiednie warunki przeżycia dla człowieka i jego przyszłych pokoleń

53 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU jednak - niewystarczalność tego typu argumentacji możliwy jest taki typ zniszczenia naturalnego środowiska, który materialnie nie zagraża dobru człowieka gatunki zwierząt czy roślin, których istnienie nie łączą się bezpośrednio ze światem ludzkim czy w tej perspektywie można jeszcze mówić o potrzebie czy nawet konieczności ochrony środowiska naturalnego? postulat ochrony środowiska jest aktualny w każdym kontekście rozszerzyć koncepcję dobra, dobrostanu człowieka [M. Sagoff, E. C. Hargrove czy B. G. Norton]

54 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU Sagoff szeroko rozumiana kultura, w ramach której racje przemawiające za poszanowaniem świata naturalnego jedną z części kultury - wartości estetyczne status wartości estetycznej: na ile posiada ona charakter subiektywny, a na ile można mówić o obiektywizmie jakości estetycznej Natura i sztuka nie tylko bodźcami, na które odpowiadamy emocjami zawierają symbole rzeczywistość jako symbol nadaje środowisku naturalnemu znaczenie uniwersalne >> utylitarne, subiektywne

55 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU święte dziedzictwo - w środowisku naturalnym poprzez postrzeganie lokalnej fauny i flory jako świętego dziedzictwa, uznając ich wewnętrzną wartość, rozpoznajemy raczej to, kim jesteśmy niż to, co pragniemy posiadać

56 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU poznanie/odczytanie natury w kategoriach symbolu, świętego dziedzictwa w atmosferze podziwu kształtowanie postawy szacunku względem świata naturalnego broniąc stare puszcze, bagna czy gatunki [roślin i zwierząt] posługujemy się najlepszymi argumentami kiedy myślimy o naturze w kategoriach estetycznych czy w ramach pojęć moralnych

57 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU Hargrove argument ontologiczny obowiązek ochrony naturalnego świata rozróżnia piękno istniejące naturalnie w środowisku od piękna dzieł sztuki piękno jako aspekt przypadłościowy natury a samo istnienie natury

58 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU dowód ontologicznyhargrove a: 1) ludzie mają obowiązek promocji i zachowania istniejącego dobra w świecie; 2) piękno tak piękno sztuki, jak i natury jest częścią tego dobra; 3) piękno naturalne jest w większości przypadków tak samo wartościowe, jak piękno sztuki i dlatego jest warte promocji i ochrony na gruncie nieegzystencjalnym; 4) ponieważ zaistnienie naturalnego piękna jest zasadniczo przypadłościowe wobec faktu fizycznego istnienia natury, potrzeba ochrony naturalnych obiektów i systemów jest istotniejsza od potrzeby ochrony samych dzieł sztuki piękno środowiska jako wrażliwaczęść dobra istniejącego świata zostaje objęte imperatywem ochrony

59 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU Norton natura nie musi już dłużej być widziana jedynie jako to, co zaspokaja ustalone i często konsumpcyjne wartości jest ona również ważnym źródłem inspiracji w procesie formowania wartości wyższych potrzeba ujmowania naturalnego świata przez pryzmat podejścia antropocentrycznego, jednak w jego umiarkowanej czy nawet słabej interpretacji

60 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU Norton jedną z centralnych racji przemawiających za poszanowaniem środowiska jest postrzeganie go jako źródła doświadczenia estetycznego kontakt ze środowiskiem naturalnym i troska o jego integralność może wpłynąć przemieniająco na samego człowieka

61 W STRONĘ UMIARKOWANEGO ANTROPOCENTRYZMU Inne żyjące gatunki dostarczają najlepszego klucza do zrozumienia naszej historii ewolucyjnej. Doświadczenia, jakie ludzie nabywają w obcowaniu z tymi gatunkami, mogą przemienić ludzki system wartości.

62 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Pojęcie wartości ze względu na nią samą, odnosi się do systemu norm i powinności postepowania, czyli do etyki. Przez wartośćnależy rozumieć to wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa oraz jest godne pożądania, co łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich. Wartość dotyczy zarówno elementów świata materialnego jak i duchowego. Z wartościami, w sposób logiczny, łączą się normy. Normy, to powinności, nakazy i zakazy wskazujące sposoby i metody realizowania nadrzędnych wartości. Możemy spotkać się z wartościami teologicznymi, dla których nadrzędną wartością jest dobro lub formalnymi, dla których nadrzędną wartością jest obowiązek.

63 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Według filozofii bytu, wartość bierze się z właściwości bytu, jeśli staje się on przedmiotem aktów poznawczo wolitywnych, do niego skierowanych. Wartość realnie związana z bytem istniejącym, posiada podstawę w samym bycie, w realnej naturze ludzkiej lub pozaludzkiej. Wartość, w procesie wartościowanie, pojawia się jako szczególne znamię pewnych przedmiotów, czynów, sytuacji czy relacji. Jest wiele rodzajów wartości, z których najczęściej wymienia się życiowe, użytecznościowe, przyjemnościowe, obyczajowe, estetyczne, moralne i religijne. Wartości i prawa moralne istnieją niezależnie od historii i woli człowieka. Istnieje zatem moralność przedmiotowa i ponadczasowa, której podlega każdy ludzki czyn.

64 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Zagadnienie wartości nie jest obce chrześcijaństwu i nie jest przedmiotem jedynie filozoficznych rozpatrywań. W Piśmie Świętym występuje kilka razy synonim słowa wartość w znaczeniu godnego i odpowiedniego działania zgodnie z tym, co obowiązuje, gdy człowiek odpowiada na działanie Boga. Można także rozumieć w sensie aksjologicznym niektóre przypowieści, np. przypowieść o cennej perle. K. Krajewski utrzymuje, że nazwa wartości chrześcijańskiewystępuje w trzech znaczeniach. Po pierwsze, dotyczy faktów historii zbawienia. Po drugie, może oznaczać prawdy objawione, odnoszące się do człowieka i jego życia i są to treści o charakterze antropologiczno etycznym, takie jak: cel ostateczny i finalna sprawiedliwość, konieczność odkupienia, normy moralne: Kazanie na Górze i Dekalog, modlitwa, znaki sakramentalne i Kościół jako wspólnota zbawienia. Niektóre z wymienionych treści możliwe są do rozpoznania na drodze aktywności samego rozumu ludzkiego, jego sił naturalnych. Po trzecie, oznacza role, jaką pełnią wszystkie wymienione wartości w życiu człowieka, w kulturze, w dziejach ludzkości. Można zatem stwierdzić, że wartości chrześcijańskie to przede wszystkim wartości moralne

65 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Taki ład utwierdza i ubogaca Chrystus światłem swej Ewangelii, a Jego orędzie prawdy i miłości staje się przesłaniem ogólnoludzkim. Wartości chrześcijańskie stają się w tej sytuacji latarnia, dzięki której lepiej można dostrzec obiektywny ład wartości, wyznaczający zasadny kształt ludzkiego życia. Wnikliwie analizując Biblijne przesłanie, można w nim odnaleźć wiele wątków, które w sposób bezpośredni bądź pośredni łączą się z poruszaną kwestią ekologiczną i związaną z nią etyką środowiskowa.

66 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Najważniejsze dla nas tezy doktryny ekologicznej, znaleźć możemy w Katechizmie Kościoła Katolickiego. W tej najważniejszej i oficjalnej wykładni nauki Kościoła, problematyka etyki ekologicznej rozważana jest w świetle prawdy o Bogu Stwórcy, prawdy o stworzeniu świata i człowieka. Dowiadujemy się, że Bóg w miłości i mądrości stwarza dobry świat z niczego, porządkuje całą różnorodność, podtrzymuje w istnieniu i kieruje jego losami będąc sam transcendentny wobec niego. Pomimo swojej transcendencji, Bóg Stwórca jest równie. immanentny w świecie i poprzez naturę świata daje się rozpoznać człowiekowi. Skoro Bóg jest przyczyną istnienia i świata, i człowieka oraz jest obecny w swoim dziele poprzez naturalną harmonie, piękno i dobro, to można z tego wyprowadzić imperatyw o charakterze moralnym.

67 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Każdy chrześcijanin powinien powstrzymywać się od takiego działania, które naruszałoby prawa rządzące światem, godziłoby w piękno i pierwotnie zaplanowaną harmonię stworzonego przez Boga dzieła. Z teologicznej prawdy o Bogu Stwórcy świata wynika, że wszystkie rzeczy () z samego faktu, że są stworzone, mają własną trwałość, prawdziwość, dobroć i równocześnie własne prawa i porządek. Z tych racji człowiek powinien szanować dobro każdego stworzenia i dostrzegać wzajemne powiazania oraz zależności pomiędzy poszczególnymi elementami stworzonego świat. Musi czuć świadomość, że w materialnym wymiarze swego bytu, jego istnienie zależy od wielu powiazań z innymi stworzeniami. Stwórca powołując człowieka do istnienia i czyniąc z niego koronęwszelkiego stworzenia, dał mu udział w życiu samego siebie i przez to powołał do współpracy w dalszym dziele stwórczym.

68 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Z tego faktu wynika obowiązek odpowiedzialności za powierzony władzy człowieka świat. Nie może on być bezwzględnym panem lecz jedynie zarządcą i odpowiedzialnym ogrodnikiem materialnego i duchowego świata. Ale każde działanie wypływa z wartości działającego. Wynika z tego poważne zobowiązanie spoczywające na człowieku. W myśl chrześcijańskiej antropologii, każdy człowiek ma moralny obowiązek otaczania opieką i troską wszystkich stworzeń i całego świata przyrody.

69 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Z biblijnej prawdy o Bogu Stwórcy i człowieku jako wyjątkowym stworzeniu, wynikają w sposób bezpośredni lub na drodze teologicznej interpretacji, ważne kanony, zasady, normy i wartości, których respektowanie w życiu indywidualnym i społecznym, pozwala ułożyć poprawnie relacje międzyludzkie i relacje ekologiczne. Wiele z tych zasad ma charakter uniwersalny, dlatego są one dostępne i zrozumiałe wszystkim ludziom, nie tylko chrześcijanom. Do tego zbioru należy zaliczyć zasadę pokoju, solidarności, sprawiedliwości, wolności, prawdy i zasadę chrześcijańskiej miłości.

70 WARTOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIE Warto znać i uwzględniać te zasady, przy tworzeniu i podejmowaniu jakiekolwiek działań ochronnych.