POJEDYNCZY PUNKT KONTAKTOWY W TEORII I PRAKTYCE

Transkrypt

1 MARTA MATUSZEWSKA-MAROŃ MARTA ŁAKOMIAK POJEDYNCZY PUNKT KONTAKTOWY W TEORII I PRAKTYCE STRESZCZENIE Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym powołuje do życia Pojedyncze Punkty Kontaktowe. PPK są to portale administracji elektronicznej uruchomione obligatoryjnie przez każdy kraj Unii Europejskiej. Poszczególne narodowe PSC stanowią sieć EUGO. Punkty te mają w założeniu stanowić miejsca, gdzie każdy znajdzie informacje na temat procedur, które musi dopełnić, aby prowadzić działalność usługową w danym kraju, przepisy, jakie mają do niej zastosowanie, a także gdzie będzie można załatwić wszelkie formalności administracyjne drogą elektroniczną. Na zlecenie Komisji Europejskiej firma Deloitte oceniła funkcjonowanie portali w 32 państwach europejskich. Artykuł przedstawia podstawy prawne funkcjonowania Polskiego Punktu Kontaktowego, analizuje czy PPK spełnia wymogi Dyrektywy Usługowej, a przede wszystkim, weryfikuje czy słabe strony portalu, na które zwrócono uwagę w raporcie zostały już poprawione, tak by Polski PPK stał się bardziej funkcjonalny i przyjazny dla użytkowników. SINGLE POINT OF CONTACT - IN THEORY AND PRACTICE SUMMARY Directive 2006/123/EC of the European Parliament and of the council of 12 December 2006 on services in the internal market appointed Points of Single Contacts. PSC are electronic administration portals launched obligatory by each European country. National PSC create a European Network EUGO Newtork. Those portals are intended to be the central locations where the information regarding procedures, which must be completed in order to conduct a business activity in the country, can be found. Portals should also provide the information regarding rules and law regulations and what is more, they are supposed to allow proceeding electronically. On behalf of the European Commission Deloitte assessed the functioning of the portals in 32 European countries. The article presents the legal basis for the functioning of Polish Point of Single Contact, examines whether PSC meets the requirements of the Services Directive and, above all, it verifies whether the weaknesses of the portal, highlighted in the report have already been corrected, so that the Polish PSC has become more functional and user-friendly. Instytut Logistyki i Magazynowania 45

2 Słowa klucze: epk, Pojedynczy Punkt Kontaktowy, Eu-go.gov.pl, dyrektywa usługowa, elektronizacja procedur administracyjnych Keywords: SPOC, Single Point of Contact, Eu-go.gov.pl, the Services Directive, electronisation of administrative procedures * * * WPROWADZENIE Sieć pojedynczych punktów kontaktowych jest jednym z najbardziej dostrzegalnych efektów dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym. Dyrektywa reguluje podejmowanie i wykonywanie działalności usługowej, w rozumieniu art. 57 wersji skonsolidowanej Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zarówno w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości, jak i swobody świadczenia usług. Omawiana dyrektywa usługowa nałożyła na państwa członkowskie wymóg stworzenia pojedynczych punktów kontaktowych (PPK), które mają ułatwić powstającym i istniejącym już na rynku przedsiębiorcom spełnienie wymogów i wszelkich formalności związanych z zakładaniem, prowadzeniem oraz zamykaniem działalności gospodarczej. Punkty te docelowo mają nie tylko ułatwić dostęp do informacji o wymogach realizacji procedur administracyjnych, ale również zapewnić możliwość dopełnienia procedur i formalności koniecznych do podjęcia działalności usługowej oraz uzyskania aktu administracyjnego niezbędnego do prowadzenia tejże działalności. Kolejnym zadaniem punktów kontaktowych jest wspieranie obywateli w korzystaniu z prawa do swobodnego przepływu usług. Ocena funkcjonowania portalu w Polsce i w 31. innych europejskich państwach stała się przedmiotem badań przeprowadzonych przez firmę Deloitte dla Komisji Europejskiej. Raport, który analizował funkcjonowanie polskiego punktu kontaktowego, wymienił jego pozytywne cechy jak i słabe strony. Artykuł przedstawia podstawy prawne funkcjonowania polskiego punktu kontaktowego, analizuje czy PPK je spełnia i co od czasu opublikowania Raportu zostało zmienione, aby poprawić funkcjonowanie portalu. 1. WYMOGI OKREŚLONE W DYREKTYWIE USŁUGOWEJ Celem dyrektywy usługowej, która powołała do życia pojedyncze punkty kontaktowe, jest eliminacja barier w sektorze usług i zapewnienie zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej oraz wzmocnienie konkurencyjności i swobodnego przepływu usług między państwami członkowskimi. Dyrektywa nakłada nacisk na uproszczenie procedur i formalności oraz potrzebę analizy czy rzeczywiście występuje konieczność istnienia poszczególnych procedur, weryfikuje ich koszt, jasność i dostępność, jak również opóźnienia i praktyczne trudności dla danego usługodawcy, które te procedury i formalności mogłyby spowodować. Zgodnie z punktem 47 Preambuły dyrektywy w celu uproszczenia procedur administracyjnych, nie powinno się nakładać ogólnych wymogów formalnych, takich jak wymóg przedłożenia oryginalnych dokumentów, poświadczonych kopii lub tłumaczeń przysięgłych, chyba, że jest to obiektywnie uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym, takim jak ochrona pracowników, zdrowia publicznego, ochrona środowiska naturalnego lub konsumentów. Kolejną formą uproszczenia procedur administracyjnych ma być zapewnienie każdemu usługodawcy dostępu do pojedynczych punktów kontaktowych, w których będzie możliwość dopełnienia formalności przez usługodawcę na odległość oraz drogą elektroniczną. Zgodnie z 46

3 art. 6 dyrektywy usługowej dotyczy to w szczególności wszelkich oświadczeń, notyfikacji lub wniosków niezbędnych w celu uzyskania od właściwych organów zezwolenia, w tym wniosków o wpis do rejestru, wykazu bądź bazy danych lub wniosków o rejestrację w zrzeszeniach lub stowarzyszeniach zawodowych oraz wszelkich wniosków o uzyskanie zezwolenia niezbędnego do prowadzenia przez usługodawcę działalności usługowej. PPK mają przede wszystkim umożliwiać uzyskanie łatwego dostępu do następujących informacji: a) wymogów mających zastosowanie do usługodawców prowadzących przedsiębiorstwo na terytorium tych państw, w szczególności dotyczących procedur i formalności, jakich należy dopełnić w celu podjęcia i prowadzenia działalności usługowej; b) danych kontaktowych właściwych organów wraz ze szczegółowymi informacjami na temat organów odpowiedzialnych za kwestie dotyczące prowadzenia działalności usługowej; c) sposobów i warunków dostępu do rejestrów publicznych i baz danych dotyczących usługodawców i usług; d) ogólnie dostępnych środków prawnych w przypadku sporu między właściwymi organami a usługodawcą lub usługobiorcą lub między usługodawcą a usługobiorcą albo pomiędzy usługodawcami; e) danych kontaktowych stowarzyszeń lub organizacji, innych niż właściwe organy, które mogą udzielić praktycznej pomocy usługodawcom lub usługobiorcom [art. 7 ust. 1 dyrektywy usługowej]. Państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić usługodawcom i usługobiorcom, na ich wniosek, możliwość skorzystania z pomocy właściwych organów, polegającej na udzieleniu informacji na temat procedur w jaki sposób są one na ogół interpretowane i stosowane. W ramach obowiązku właściwych organów udzielania pomocy usługodawcom i usługobiorcom nie mieści się jednak zobowiązanie do udzielania przez te organy porad prawnych w indywidualnych sprawach. Pomoc dotyczy wyłącznie ogólnych informacji na temat sposobu, w jaki wymogi są zazwyczaj interpretowane lub stosowane. Informacje te mają być przekazywane prostym i zrozumiałym językiem. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby pojedyncze punkty kontaktowe oraz właściwe organy odpowiadały możliwie najszybciej na wszelkie wnioski o informacje lub pomoc. Ważnym jest także aby informacje były udostępniane również w innych językach Unii [art. 7 ust. 2-6 dyrektywy usługowej]. Należy podkreślić, że utworzenie pojedynczych punktów kontaktowych nie wpływa na podział obowiązków i kompetencji pomiędzy organami w systemach krajowych [art. 6 ust. 2 dyrektywy usługowej]. Organy zachowują możliwość władczego rozstrzygania spraw administracyjnych i nadal pozostają właściwe do wydawania zezwoleń i innych decyzji administracyjnych. Punkt kontaktowy ma pełnić jedynie rolę pośrednika, który umożliwia złożenie drogą elektroniczną do właściwych organów wniosków, oświadczeń lub notyfikacji niezbędnych do podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej oraz uznania kwalifikacji zawodowych. Liczba pojedynczych punktów kontaktowych przypadających na państwo członkowskie może być różna, w zależności od kompetencji regionalnych lub lokalnych lub rodzaju danej działalności. W przypadkach, w których na poziomie regionalnym lub lokalnym właściwych jest kilka organów, jeden z tych organów może przyjąć rolę pojedynczego punktu kontaktowego i koordynatora. Pojedyncze punkty kontaktowe mogą być tworzone nie tylko przez organy administracyjne, ale również przez izby handlowe lub rzemieślnicze, czy też przez organizacje zawodowe lub podmioty prywatne, którym państwo członkowskie decyduje się powierzyć tę funkcję [pkt 48 Preambuły dyrektywy usługowej ]. 47

4 2. POLSKI POJEDYNCZY PUNKT KONTAKTOWY W Polsce Punkt Kontaktowy został wprowadzony na mocy art. 46 pkt. 11 ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która wprowadziła do ustawy z dnia z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej rozdział 2a, zatytułowany Punkt kontaktowy. Nowelizacja weszła w życie z dniem 10 kwietnia 2010 roku. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na właściwe organy szereg obowiązków, które mają ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Należy do nich m.in. opracowanie niezbędnych wyjaśnień w zakresie przepisów dotyczących działalności gospodarczej i umożliwienie dostępu do nich przez stronę internetową punktu kontaktowego oraz zapewnienie aktualności i kompletności tych danych, umożliwienia realizacji wszelkich obowiązków związanych z działalnością gospodarczą za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz na przykład niezwłoczne udzielanie odpowiedzi na wnioski o informację, w terminie nie później niż 7 dni roboczych. Celem, jaki ma zostać osiągnięty jest umożliwienie przedsiębiorcy znalezienia za pośrednictwem jednej strony internetowej, szczegółowych informacji o interesującej go dziedzinie działalności gospodarczej, takich jak właściwe przepisy prawa, orzeczenia, kontakty do właściwych organów oraz bardziej szczegółowe instrukcje dalszego postępowania, przed przekazaniem dokumentu elektronicznego do właściwego organu. Informacje mają być mu podane w sposób zrozumiały i wyczerpujący [Art. 22b ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ]. Artykuł 22c przedmiotowej ustawy nakłada na właściwe organy obowiązek umożliwienia, za pośrednictwem punktu kontaktowego, załatwienia wszelkich spraw związanych z rozpoczęciem, wykonywaniem i zakończeniem działalności gospodarczej. Nałożono także na organy właściwe obowiązek przyjmowania wszelkich dokumentów elektronicznych złożonych na pośrednictwem punktu kontaktowego. Punkt kontaktowy ma obowiązek przekazania dokumentu w terminie nie później niż następnego dnia roboczego do właściwego organu realizującego daną sprawę. Początkiem biegu terminu załatwienia sprawy przez właściwy organ jest następny dzień roboczy po dniu wpływu wniosku do punktu kontaktowego. Szczegółowo kształt polskiego PPK określa rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 sierpnia 2010 r. w sprawie utworzenia punktu kontaktowego dla administracji oraz punktu kontaktowego dla usługodawców i usługobiorców, które weszło w życie 21 października 2010 r. Co ciekawe rozporządzenie reguluje utworzenie jednego punktu kontaktowego dla administracji oraz jednego punktu kontaktowego dla usługodawców i usługobiorców, co de facto powoduje, że w Polsce teoretycznie powinny funkcjonować dwa Punkty kontaktowe. Na marginesie należy dodać, że taki model działania dwóch rodzajów punktów kontaktowych występuje w Niemczech i Belgii. Tymczasem w praktyce mamy w Polsce jeden portal eu-go.gov.pl, który jest dedykowany zarówno dla przedsiębiorców, obywateli i administracji. Zadaniem punktu kontaktowego dla administracji jest zbieranie, opracowywanie i przekazywanie państwom członkowskim informacji w zakresie świadczenia usług drogą elektroniczną, utworzenie skrzynki podawczej oraz publikowanie na stronie internetowej informacji w zakresie działania punktu kontaktowego dla administracji, prowadzenie i koordynacja przygotowania informacji na żądanie państw członkowskich oraz Komisji Europejskiej. Ponadto, zadaniem PPK jest również zbieranie i przekazywanie państwom członkowskim informacji o ważnych rozstrzygnięciach administracyjnych i sądowych dotyczących sporów odnoszących się do usług świadczonych drogą elektroniczną oraz praktyk, obyczajów i zwyczajów odnoszących się do handlu elektronicznego, współpraca i wymiana informacji w zakresie świadczenia usług drogą elektroniczną z właściwymi organami administracji publicznej oraz punktem kontaktowym dla usługodawców i usługobiorców [ 4 rozporządzenia w sprawie utworzenia punktu kontaktowego]. 48

5 Do zadań punktu kontaktowego dla usługodawców i usługobiorców należy utworzenie skrzynki poczty elektronicznej, udzielanie odpowiedzi na zapytania usługodawców i usługobiorców w języku polskim lub angielskim, gromadzenie, aktualizowanie i udostępnianie ogólnych informacji, szczegółowych danych dotyczących organów, stowarzyszeń lub organizacji udzielających praktyczną pomoc, współpraca i wymiana informacji z właściwymi organami administracji publicznej oraz z punktem kontaktowym dla administracji [ 5 Rozporządzenia w sprawie utworzenia punktu kontaktowego]. Ogólne informacje dotyczą: a) praw i obowiązków usługodawców i usługobiorców, b) procedur reklamacyjnych oraz naprawiania szkody w przypadku zaistniałych sporów, łącznie z informacjami na temat praktycznych aspektów związanych z wykorzystaniem tych procedur. Podsumowując, w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz rozporządzenia w sprawie utworzenia punktu kontaktowego, podstawowym zadaniem PPK ma być więc ułatwienie przedsiębiorcom, ale i administracji dopełniania wszelkich formalności i procedur związanych z rozpoczynaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej, w tym usługowej. Zgodnie z dyspozycjami dyrektywy usługowej szczególny nacisk położony jest na umożliwienie realizacji wspomnianych procedur i formalności w sposób zdalny i elektroniczny. Wobec powyższego należy uznać, iż polskie regulacje prawne prawidłowo implementują postanowienia dyrektywy usługowej w zakresie kształtu punktu kontaktowego. 3. OCENA FUNKCJONOWANIA PPK W PRAKTYCE Komisja Europejska zleciła firmie doradczej Deloitte stworzenie raportu na temat funkcjonowania i użyteczności pojedynczych punktów kontaktowych. W 2011 r. powstało pierwsze kompleksowe badanie poziomu rozwoju pojedynczych punktów kontaktowych stworzonych przez dyrektywę usługową. Badanie analizuje kluczowe aspekty funkcjonowania, wskazuje dobre praktyki, podkreśla braki i formułuje zalecenia, które mają wprowadzić usprawnienia. Badanie Deloitte składa się z końcowego raportu podsumowującego i raportów badających poszczególne kraje, w tym Polskę [ Wyniki analizy polskiego PPK zostały przedstawione jako jego mocne oraz słabe strony. Mocną stroną polskiego PPK jest jego przejrzystość. Funkcję polskiego punktu kontaktowego zarówno dla administracji jak i usługodawców i usługobiorców pełni portal Dwa Punkty Kontaktowe, o których stanowi rozporządzenie z dnia 17 sierpnia 2010 r. w sprawie utworzenia punktu kontaktowego dla administracji oraz punktu kontaktowego dla usługodawców i usługobiorców, są więc umiejscowione na jednym portalu. Portal powstał był obsługiwany w ramach projektu UEPA (Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez ich elektronizację i wdrożenie idei jednego okienka ), realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki przy współpracy z Instytutem Logistyki i Magazynowania z Poznania. Portal jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach projektu organy administracji publicznej otrzymują wsparcie w realizacji obowiązków związanych z wdrożeniem dyrektywy usługowej. Portal prowadzony jest przez Ministra Gospodarki. Tak zwane EUGO rzeczywiście zawiera informacje dedykowane dla przedsiębiorców, obywateli jak i administracji [Poland Country Report - Pojedynczy Punkt Kontaktowy (Single Point of Contact), Deilotte Report, str. 3, pkt. 1], co zostało uwypuklone poprzez podzielenie strony głównej na trzy sekcje informacyjne (jest to widoczne na zrzucie ekranu umieszczonym na Rysunku 1). 49

6 Rysunek 1. Fragment strony głównej/main website Do pozytywów należy zaliczyć podejście do zakresu zadań realizowanych przez Polski Punkt Kontaktowy [Deilotte Report, op. cit., str. 4]. Jest ono szerokie, co oznacza, że obecnie polski PPK skupił się na opisaniu oraz umożliwieniu realizacji elektronicznej procedur związanych z działalnością gospodarczą, docelowo na portalu, mają się jednak znaleźć wszelkie istotne dla przedsiębiorców procedury, a nie tylko wynikające z dyrektywy unijnej. Co więcej, planuje się rozszerzyć zakres informacyjny o procedury dla obywateli. W przytoczonym Raporcie zaznaczono, że wprawdzie na portalu EUGO nie ma informacji w innych wersjach językowych, to jednak jest możliwość korzystania z translatora Google, który został zintegrowany z portalem [Deilotte Report, op. cit., str. 12, pkt ]. Zastosowanie narzędzi Google Translate umożliwia zarówno przeczytanie opisów procedur w obcym języku, ale również wyszukanie ich za pomocą dostępnej na portalu wyszukiwarki (Rysunek 2). Oczywiście zasadna jest sugestia o konieczności przetłumaczenia aktów prawnych ze względu na niezbyt precyzyjne tłumaczenie języka prawniczego [Deilotte Report, op. cit., str. 23, pkt. 6.3], jednak na razie nie planuje się w tym zakresie żadnych prac. 50

7 Rysunek 2 Wyszukiwarka procedur po zastosowaniu Google Translate/ Search engine - after Google Translate use Ważne są, znajdujące się na PPK, liczne metody wyszukiwania procedur, które umożliwiają znalezienie spraw administracyjnych na wiele sposobów [Raport Deloitte, op. cit., str. 8, pkt ]. Na portalu możemy skorzystać z wyszukiwarki tradycyjnej, jak również katalogów tematycznych, katalogów zawodów czy numerów PKD. Za bardzo dużą zaletę uznano połączenie portalu EUGO z CEIDG [Raport Deloitte, op. cit., str. 9, pkt ], gdzie wypełniając jeden formularz jednocześnie składa się: żądanie wpisu albo zmiany wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON); zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne, o którym mowa w przepisach o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników; zgłoszenie płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych albo zgłoszenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników; przyjęcie oświadczenia o wyborze przez przedsiębiorcę formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej. W ramach Raportu przestawione są również słabe strony PPK. Portal jest jednak cały czas udoskonalany w ramach projektu UEPA, realizowanego przez Ministra Gospodarki i Instytut Logistyki i Magazynowania. Wobec czego wiele z tych uwag jest już nieaktualnych. Pierwszy z zarzutów dotyczył małej liczby e-usług [Raport Deloitte, str. 7, pkt ]. Obowiązek wdrożenia Pojedynczego Punktu Kontaktowego oznacza umożliwienie przeprowadzenia całej procedury w sposób elektroniczny, bez konieczności kontaktowania się z jakimikolwiek instytucjami i organami, innym niż pojedynczy punkt kontaktowy. W 2011 roku Deloitte badał liczbę i możliwość realizacji procedur na EUGO. Z analizy reprezentatywnej, badanej grupy procedur wynikło, że można zrealizować 17% procedur, 61% jest linkowanych do zewnętrznych portali a 20% nie ma żadnej możliwości realizacji w sposób elektroniczny. Warto podkreślić fakt, że tworzenie usług elektronicznych przez jednostki administracji publicznej jest dopiero w początkowej fazie rozwoju. W ramach projektu UEPA zelektronizowano już czterysta dwadzieścia procedur, na 51

8 podstawie których do końca projektu zostanie uruchomionych pięćset siedemdziesiąt usług elektronicznych. Niestety, jak wynika z doświadczeń wdrożeniowych projektu UEPA, jednym z największych ograniczeń elektronizacji jest niechęć organów realizujących procedury administracyjne do uruchamiania usług elektronicznych. Należy podkreślić, że urzędy mogą skorzystać z efektów prac projektu i dzięki temu nie ponieść żadnych kosztów związanych z przygotowaniem dostosowanej do wymogów danego urzędu paczki dokumentów gotowych do instalacji. Mimo to nadal jest obawa organów przed implementacją e-usług. Myląca, zdaniem autorów Raportu, jest relacja między narzędziami Pojedynczego Punktu Kontaktowego umieszczonego na portalu EUGO, a platformą epuap. Oba narzędzia mimo integracji znacznie różnią się wyglądem i sposobem korzystania. Nie należy jednak zapominać, że w świetle obowiązującego prawa polskiego, wszystkie usługi elektroniczne jakie będą obsługiwane przez urzędy, muszą bazować na wzorach formularzy opublikowanych w centralnym repozytorium wzorów dokumentów elektronicznych, tak zwanym CRD, które to z kolei stanowi integralną część platformy epuap. Co więcej, epuap jest rządowym portalem administrowanym przez Ministra Administracji i Cyfryzacji, przygotowanym do tworzenia usług elektronicznych. Portal ten posiada skrzynki podawcze dla poszczególnych organów, wiarygodne metody uwierzytelnia (podpis elektroniczny oraz bezpłatny profil zaufany), środowisko budowy aplikacji oraz szereg innych całkowicie bezpłatnych usług dla przedstawicieli jednostek samorządowych. Chcąc uniknąć dublowania rozwiązań, twórcy PPK przyjęli założenie, że część informacyjna, dotycząca opisów procedur administracyjnych, będzie umieszczona na stronach PPK, realizacja usług elektronicznych zaś będzie dokonywana za pośrednictwem przygotowanej do tych celów platformy epuap. Na Rysunku nr 3 przedstawiono przykład takiego przekierowania. Rysunek 3 Przekierowanie na epuap/ Redirection to epuap Należy również zwrócić uwagę na fakt, że zgodnie z art. 58 ust. 2 ustawy o podpisie elektronicznym w terminie do dnia 1 maja 2008 r. organy miały obowiązek zapewnienia odbiorcom usług certyfikacyjnych, wnoszenia podań i wniosków oraz innych czynności w postaci elektronicznej, czyli de facto założenia skrzynki podawczej na epuap umożliwiającej odbieranie nadesłanych na nią wniosków. Nie miały jednak obowiązku budowania e-usług na tej platformie. W praktyce oznaczało to dopuszczenie możliwości uruchamiania e-usług w innych środowiskach. Stąd powstała konieczność dostosowania się PPK do wszystkich stosowanych w Polsce rozwiązań oraz zastosowanie mechanizmu przekierowania użytkownika na inne portale, w celu realizacji procedury drogą elektroniczną (Rysunek 4). Portal PPK został zatem tak przygotowany, aby decyzja o miejscu 52

9 przekierowania wnioskodawcy była podejmowana przez sam organ realizujący daną procedurę, poprzez dokonanie odpowiedniej konfiguracji usług w panelu administracyjnym danego urzędu. Dzięki temu to organ rekomenduje miejsce świadczenia e-usług, na które po przeczytaniu części informacyjnej na EUGO, zostanie przeniesiony użytkownik, w celu złożenia wniosku drogą elektroniczną (może to być przykładowo epuap lub platforma regionalna). Rysunek 4. Przekierowanie na usługę własną/ Redirection to the institution s service Należy jednak przyznać, że różnorodność dopuszczonych do stosowania rozwiązań może wprowadzić użytkownika w błąd. Co więcej, może wręcz zniechęcić do składania wniosków drogą elektroniczną, gdyż korzystanie z wielu systemów łączy się z koniecznością posiadania kilku kont, osobnych haseł oraz umiejętności posługiwania się wieloma narzędziami na raz. Problem ten powinien zostać rozwiązany z momencie, gdy obowiązek publikacji usług na epuap zostanie uszczegółowiony oraz umocowany prawnie. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w projekcie ustawy z dnia 21 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw, zaproponowało dodanie art. 16a, który m. in. przewiduje, że organ oprócz wzoru dokumentu elektronicznego przekazuje ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji opis usługi możliwej do zrealizowania przy wykorzystaniu wzoru dokumentu elektronicznego w celu zamieszczenia go w katalogu usług. Czynności te muszą zostać zrealizowane w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów określających wzór. Zmiana ta ma przyczynić się do tego, że organy będą przekazywać do publikacji nie tylko same wzory ale i karty usług. Dzięki temu epuap zacznie spełniać swoje zadanie i pozwoli na elektroniczną realizację procedur administracyjnych we wszystkich organach w Polsce, a nie jak dotychczas, jedynie w wybranych, które wyróżniają się aktywnością w zakresie wdrażania e-usług. Ponadto w Raporcie podano, również że wykorzystanie podpisu elektronicznego, jest poniżej przeciętnej [Deilotte Report, op. cit., str. 23, pkt. 6.2]. Przyczyną tego stanu rzeczy mogła być konieczność korzystania z kwalifikowanego podpisu elektronicznego, który jest rozwiązaniem płatnym. Dlatego został uruchomiony tak zwany profil zaufany, czyli bezpłatny odpowiednik e- podpisu. Nową metodę potwierdzania tożsamości w systemach administracji publicznej wprowadziła ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, zwana dalej ustawa o informatyzacji. W kolejnych badaniach wykorzystania e-podpisów, warto byłoby badać nie tylko zastosowanie bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu, ale także profilu zaufanego. Oba te rozwiązania są bowiem równoważne z własnoręcznie złożonym podpisem. Ustawa z 18 września 2011 r. o podpisie elektronicznym stanowi, że dane w postaci elektronicznej opatrzone zarówno bezpiecznym podpisem 53

10 elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jak i opatrzone podpisem potwierdzonym profilem zaufanym epuap, są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentom opatrzonym podpisami własnoręcznymi. Kolejnym problemem, na który zwrócono uwagę był brak usług związanych z transgranicznością podpisu elektronicznego, co zdecydowanie ograniczało możliwość składania wniosków drogą elektroniczną przez przedsiębiorców zagranicznych [Deilotte Report, op. cit., str. 22, pkt. 6.1]. Ze względu na fakt, że realizacja elektroniczna wniosków odbywa się za pośrednictwem platformy epuap, a platforma ta oferuje już możliwość weryfikacji podpisu elektronicznego, zarzut ten można uznać za nieaktualny. Zgodnie z informacją opublikowaną na stronach epuap, jeżeli dokument został podpisany certyfikatem kwalifikowanym wydanym w dowolnym państwie Unii Europejskiej możliwa będzie go zweryfikować na platformie. W Raporcie zwrócono również uwagę na brak procedur dla obcokrajowców. Obecnie na portalu znajduje się piętnaście opisów procedur związanych z transgranicznym świadczeniem usług na terytorium RP. Podmiotami uprawnionymi do realizacji tych procedur są obywatele państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą w państwie, które zawarło ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi umowę regulującą swobodę świadczenia usług. Wśród opisów procedur przygotowanych dla obcokrajowców możemy wymienić na przykład procedurę złożenia oświadczenia o zamiarze świadczenia usługi transgranicznej na terytorium Rzeczypospolitej przez diagnostów laboratoryjnych albo procedurę uzyskania zaświadczenia potwierdzającego posiadanie kwalifikacji do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Kolejnym zarzutem jest brak wykorzystania elektronicznych dowodów osobistych [Deloitte Report, op. cit., str. 23, pkt. 6.2]. Przyczyną jest brak regulacji prawnych, na mocy których miały one zostać wprowadzone. Nowa ustawa o dowodach osobistych, zastępująca ustawę z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, została wprawdzie uchwalona już 6 sierpnia 2010 r., jednak data jej wejścia w życie była już przesuwana parokrotnie. W projekcie ustawy, który trafił do Senatu wskazano 1 stycznia 2011 r. jako datę wejścia w życie. Uchwalony tekst zawierał już datę 1 lipca 2011 r., w 2011 r. zmieniono rok na 2013 r., a ostatnia zmiana z 31 grudnia 2012 r. wskazuje, że ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2015 r. Wejście w życie ustawy z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych jest uwarunkowane uprzednią realizacją projektu pl.id polska ID karta [Projekt jest prowadzony w ramach 7. osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka]. Zakończenie projektu pl.id planowane było pierwotnie na koniec 2013 r., jednakże w toku jego realizacji zdiagnozowano istotne problemy związane z założeniami samego projektu, z zasadami finansowania projektu przez środki unijne oraz rozwojem rynku usług elektronicznych na obszarze Unii Europejskiej. Najważniejsze zdiagnozowane przez MAiC problemy związane z procedowaną ustawą, to: brak zabezpieczenia środków finansowych na części składowe projektu (np. wydawanie elektronicznych dowodów osobistych), niewłaściwie przyjęta sekwencja prac realizacyjnych (nie uwzględniono priorytetów realizacji i integracji rejestrów państwowych), nierealnie zdefiniowane rezultaty projektu. Raport wskazuje również na wady wspólne dla wielu projektów informatycznych realizowanych w administracji publicznej, jak np. brak logicznej sekwencyjności w opracowywaniu i realizacji projektu, która pozwoliłaby dokonywać niezbędnych korekt dostosowawczych w odpowiednim czasie i fazie realizacji projektu tak, żeby adekwatnie odpowiadać na pojawiające się ryzyka i zagrożenia oraz reagować na rozwój technologii oraz zmienne otoczenie prawne i instytucjonalne, wymuszające częste zmiany w systemach informatycznych. [Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ewidencji i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw z dnia 10 września 2012 r. str ]. W toku realizacji 54

11 projektu powstały również wątpliwości co do zastosowanej technologii. Przeprowadzone wewnętrzne analizy wykazały, że powszechnie dostępne na rynku rozwiązania techniczne dotyczące przesyłu informacji między jednostkami gminnymi a warstwą rejestrów nie były w stanie w pełni zagwarantować bezpiecznej łączności [Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ewidencji i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw z dnia 10 września 2012 r., str. 15]. Ponadto, prowadzona obecnie analiza ma również za zadanie ustalenie możliwości zagwarantowania neutralności technologicznej systemu rejestrów państwowych [Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ewidencji i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw z dnia 10 września 2012 r., str. 14]. Wobec powyższego, dopóki nie zostanie zakończony projekt pl.id, nie wejdą w życie nowe regulacje prawne, a tym samym obywatele Polscy nie będą mieli możliwości skorzystania z elektronicznych dowodów osobistych. Wskazanym w Raporcie ograniczeniem polskiego punktu kontaktowego jest również brak możliwości dokonywania płatności z tytułu realizacji procedury. Faktycznie, usługa ta pojawiła się z pewnym opóźnieniem w stosunku do momentu uruchomiania platformy epuap. Obecnie funkcjonalność ta jest już dostępna. O możliwości dokonania płatności za realizację usługi w wybranej przez użytkownika instytucji informuje przycisk Zapłać umieszczony w opisie usługi, pod danymi szczegółowymi organu. W opisie usługi znajduje się również informacja o numerze konta, tytule wpłaty oraz należnej kwocie wpłaty. Kliknięcie na przycisk, powoduje przeniesienie użytkownika na podsystem płatności, dostępny oczywiście jedynie dla zalogowanych użytkowników. Wyróżnione metody płatności przypisane są do instytucji finansowych, które je oferują, a co warte podkreślenia, mogą różnić się wysokością pobieranej prowizji [Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej Instrukcja użytkownika, Podsystem Płatności wersja 7.2, str. 3]. Realizacja zapłaty może jednak również odbywać się poza system epuap, za pośrednictwem systemu zewnętrznie zintegrowanego. Szczegółowa instrukcja korzystania z podsystemu płatności, opisująca metody postępowania krok po korku, dostępna jest w dziale pomocy epuap, w sekcji podręczników. Oceniana została również jakość informacji dostarczanych przez portal. Raport wskazuje, że brak jest szczegółów dotyczących wszystkich form w jakich należy dostarczyć dokumenty, czy kopia lub oryginalna wersja dokumentów jest wymagana; brak terminów, w których właściwy organ musi poinformować wnioskodawcę o swojej decyzji; brak zdefiniowanych dla wszystkich procedur środków odwoławczych oraz, że przykładowe dokumenty załączone na portalu dotyczą jedynie niektórych procedur [Deilotte Report, op. cit., str. 7 oraz str. 22, pkt. 6.1]. Na początku projektu stosowany schemat opisu procedury obejmował podział na sekcje: wykonywanie procedury, dane ogólne, przebieg procedury, akty prawne, pozostałe informacje. Chcąc jednak sprostać oczekiwaniom odbiorców, postanowiono skorygować dotychczas przyjęty format i wyodrębnienia kroków oraz informacji szczegółowych dotyczących poszczególnych etapów postępowania. I tak podzielono sekcję opisującą przebieg procedury na kolejne kroki oraz informacje szczegółowe o uczestniku danego etapu realizacji procedury, terminie jakim należy dotrzymać oraz dokumentach jakie konieczne są do złożenia. O ile to możliwe, do poszczególnych kroków dodawane są również wzory dokumentów oraz instrukcje ich wypełniania. Przykładowe informacje szczegółowe pokazane zostały na Rysunku 5. 55

12 Rysunek 5. Informacje szczegółowe w kroku 1/ Detailed information in the first step Zgodnie z wymogami dyrektywy usługowej oraz ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, informacje na EUGO powinny być przekazywane językiem prostym i zrozumiałym. W Raporcie, jako obszar, który powinien ulec zmianom, wskazano uproszczenie i skrócenie opisów, które powinny być bardziej zwięzłe [Deilotte Report, op. cit., str. 23, pkt. 6.3]. Wspomniana wyżej zmiana formularza opisu procedury, spowodowała jego uproszczenie. Wyszczególnione zostały tak zwane Kroki, w ramach których opisane zostały poszczególne czynności, terminy na ich wykonanie oraz dokumenty jakie należy złożyć. Dzięki temu uproszczono, często skomplikowany, opis procedury. Zwrócić jednak trzeba uwagę, iż te opisy są tworzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Są to ustawy o charakterze generalnym (jak na przykład ustawa Kodeks postępowania administracyjnego, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej), ustawy szczególne dotyczące poszczególnej procedury (na przykład Prawo farmaceutyczne czy ustawa o radcach prawnych), następnie rozporządzenia wydane na podstawie ustaw jak na przykład rozporządzenie w sprawie wysokości opłaty za udzielenie zezwolenia na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej produktów leczniczych weterynaryjnych, ale także przepisy unijne na przykład rozporządzanie rady w sprawie statutu spółki europejskiej oraz uchwały samorządów zawodowych, jak na przykład Regulamin organizacji i funkcjonowania okręgowych rad adwokackich uchwalony przez Naczelną Radę Adwokacką. Ogrom występujących regulacji prawnych, które powinny zostać ujęte w danym opisie prawnym, powoduje, że rzeczywiście mogą być one długie. Przykładowo, w opisie procedury dotyczącej wpisu spółki europejskiej do Krajowego Rejestru Sądowego musiało zostać uwzględnionych jedenaście aktów prawnych. Jednak należy pamiętać, iż każdy opis musi być na tyle precyzyjny, aby osoba, która z niego skorzysta wiedziała o wszelkich formalnościach, wymogach jakie na nim spoczywają by pozytywnie przejść procedurę oraz o wszelkich możliwych do podjęcia 56

13 przez organ działaniach. Dlatego mając na szali precyzję opisu a jego krótką formę, należy wybrać to pierwsze. Zresztą w samym Raporcie jest mowa o występującym w Polsce skomplikowanym otoczeniu prawnym [Deilotte Report, op. cit., piaty akapit str. 6], wskazując że budowa i rozwój PPK powinny doprowadzić do standaryzacji i uproszczenia procedur. W ramach projektu UEPA, prace są prowadzone nie tylko nad stworzeniem opisów procedur administracyjnych, ale również, wypełniając dyspozycje dyrektywy usługowej, formułowane są propozycje uproszczeń. Efektem tych prac jest na przykład projekt ustawy o standaryzacji niektórych wzorów pism w procedurach administracyjnych [ Projektowana regulacja nałoży na właściwe organy obowiązek określenia wzorów pism w postaci dokumentów elektronicznych, co przyczyni się do stworzenia standardowych, w skali kraju, wzorów. Co więcej zmienia ona wiele przepisów ustaw szczególnych, które obecnie ograniczają formę złożenia wniosku do formy pisemnej, uniemożliwiając tym samym elektronizację procedury. Na przykład: W ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz ze zm.) art. 9 ust. 3a w brzmieniu: Zezwolenia, o których mowa w ust. 1 i 2, wydaje się na podstawie pisemnego wniosku przedsiębiorcy., ma zostać zastąpiony brzmieniem: 3a. Zezwolenia, o których mowa w ust. 1 i 2, wydaje się na podstawie wniosku przedsiębiorcy. Kolejne, wypracowane w ramach projektu propozycje zmian prawa, które mają na celu uproszczenie procedur administracyjnych są udostępniane na pojedynczym punkcie kontaktowym, w zakładce O PPK, Konsultacje społeczne [ Implementacja tych wszystkich propozycji do polskiego systemu prawnego, spowodowałaby, że również uwaga o skomplikowanym w Polsce systemie prawnych, chociaż w części, byłaby nieaktualna. W Raporcie zwrócono również uwagę na niepełny katalog zawodów (Rysunek 7) [Deloitte Report, op. cit., str. 23, pkt. 6.3]. Faktycznie, katalog ten jest systematycznie uzupełniany, w miarę publikowania kolejnych opisów procedur, co oznacza, że pod koniec roku 2010 złożony był z jedynie kilku profesji. Obecnie, w zbiorze tym znajdują się opisy procedur dla czterdziestu dwóch zawodów. Ze względu na założony priorytet prac, jaki przyjęto w zakresie tworzenia opisów procedur, 83% zbioru stanowią informacje poświęcone zawodom regulowanym. Rysunek 6. Katalog zawodów/ Professions Catalogue Jedną z najbardziej cennych uwag zawartych w raporcie Deloitte, jest kwestia zwrócenia uwagi, że bez prawidłowo funkcjonującego zaplecza, nie lada wyzwaniem będzie utrzymanie na PPK aktualnych opisów procedur [Deloitte Report, op. cit., str. 19, pkt. 4.1.]. W Polskim systemie 57

14 prawnym, niemal codziennie wchodzą w życie zmiany w prawie. Tymczasem ustawa o swobodzie działalności gospodarczej obowiązek aktualizacji opisów nakłada na organy administracji publicznej. Trudno sobie tymczasem wyobrazić, iż opis przebiegu jednej procedury ma aktualizować 2,5 tysięcy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, którzy są organami właściwymi i daną procedurę realizują. Wprawdzie na początku, ze względu na brzmienie przepisu art. 22b ust. 2, który stanowi, że to organy właściwe zapewniają kompletność i aktualność informacji na PPK, zakładano, że organy administracji publicznej będą brały czynny udział w uzupełnianiu informacji na portalu. Przygotowano w tym celu bazę instytucji publicznych oraz zaplecze tak zwany panel administracyjny, umożliwiający aktualizację informacji kontaktowych, przypisywanie procedur do wydziałów i dodawanie nowych użytkowników. Dzięki przygotowanym mechanizmom odpowiedni ministrowie lub organy centralne mogą tworzyć oraz publikować opisy procedur, a organy realizujące procedury mogą przygotowane opisy uzupełniać o informacje charakterystyczne dla danego urzędu oraz uruchamiać do nich e-usługi. Jednak, ze względu na brak jasnych regulacji, które wskazywałyby jak ta współpraca ma wyglądać, okazało się to rozwiązanie mało efektywne. Warto zwrócić uwagę, że określenie szczegółowych warunków współpracy właściwych organów w zakresie niezbędnym do realizacji zadań punktu kontaktowego miało zostać określone w rozporządzeniu wydanym przez Radę Ministrów na podstawie art. 22f ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W wersji pierwotnej brzmienia przepisu delegacji ustawowej wydanie aktu wykonawczego było obligatoryjne. Z dniem 1 lipca 2011 r. ten obowiązek został zastąpiony fakultatywną możliwością wydania aktu wykonawczego, co wydaje się niezrozumiałe. Z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania PPK, określenie zasad współpracy w zakresie funkcjonowania punktu kontaktowego wydaje się jak najbardziej celowe. Mimo to do tej pory taki akt przez Radę Ministrów nie został wydany. Brak jasnego uregulowania, a także brak zaangażowania organów we wspólne tworzenie PPK wpływa zdecydowanie negatywnie na jakość informacji opublikowanych na portalu, a przede wszystkim na liczbę dostępnych e-usług. Wydaje się, że zasadnym więc byłoby oddanie PPK pod opiekę jednemu podmiotowi, który czuwałby nad jakością publikowanych informacji. 4. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Dzięki postępującym pracom w ramach projektu UEPA wiele ze wskazanych w Raporcie Deloitte zarzutów do prawidłowego funkcjonowania Pojedynczego Punktu Kontaktowego jest już nieaktualnych. Systematycznie dodawane procedury wzbogaciły wachlarz usług dostępnych dla obcokrajowców, katalog zawodów został znacząco poszerzony oraz uproszczono format stosowanego opisu. Od czasu przeprowadzenia badania zoptymalizowano również funkcjonalności techniczne związane z przekierowaniem z Pojedynczego Punktu Kontaktowego na platformę epuap, wprowadzono możliwość dokonywania płatności za realizację usług elektronicznych oraz zwiększono wykorzystywanie e-usług dzięki wprowadzeniu profilu zaufanego. W Raporcie zwrócono jednak również uwagę na takie problemy, które są wciąż nierozwiązane i wymagają dalszego działania. Najbardziej aktualnym jest stwierdzenie, że polskie regulacje prawne nakładają na wnioskodawców wiele obowiązków i są skomplikowane. Na problem skomplikowania oraz długości procedur administracyjnych w niektórych państwach członkowskich zwraca również uwagę autor artykułu Q&A: Services Directive [BBC News Europe, który to nazywa je głównymi barierami w świadczeniu usług transgranicznych. Wobec tego należałoby wziąć pod uwagę propozycje uproszczenia prawa, które zostały wypracowane w ramach powołanego do tego projektu i przedłożyć je jak najszybciej do Rządowego Centrum Legislacji. Natomiast z punktu widzenia praktycznego funkcjonowania PPK, powinny przede wszystkim zostać określone szczegółowe warunki współpracy 58

15 właściwych organów w zakresie niezbędnym do realizacji zadań punktu kontaktowego, uwzględniając określone w ustawie zadania punktu kontaktowego oraz konieczność zapewnienia właściwego przepływu danych i informacji między tymi organami. Jedynie dzięki właściwemu zaangażowaniu organów realizujących procedury administracyjne oraz ciągłej optymalizacji narzędzi do świadczenia e-usług, możliwość realizacji procedur drogą elektroniczną stanie się w Polsce faktem, a nie jedynie wytyczonym kierunkiem działania. Marta.Matuszewska-Maron@ilim.poznan.pl Marta.Lakomiak@ilim.poznan.pl 59

16 Bibliografia: Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej Instrukcja użytkownika, Podsystem Płatności wersja 7.2, str. 3, akapit drugi, Poland Country Report - Pojedynczy Punkt Kontaktowy (Single Point of Contact), Deilotte Report, Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ewidencji i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw z dnia 10 września 2012 r., wersja do uzgodnień międzyresortowych, str , &lastupdatehour=07%3a52&userlogged=false&date=wtorek%2c+1+pa%c5%badziernik+2013 Akty prawne: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/102/WE z dnia 16 września 2009 r. w sprawie prawa spółek, dotycząca jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (Dz.U.UE.L ); Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz. Urz L 376/36 [dyrektywa usługowa] Dyrektywa Rady 2001/86/WE z dnia 8 października 2001 r. uzupełniająca statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (Dz.U.UE.L , Dz.U.UE-sp ); Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 sierpnia 2010 r. w sprawie utworzenia punktu kontaktowego dla administracji oraz punktu kontaktowego dla usługodawców i usługobiorców Dz. U. z 2010 r., nr 171, poz. 1152, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 grudnia 2007 r. w sprawie wysokości opłaty za udzielenie zezwolenia na prowadzenie hurtowni farmaceutycznej produktów leczniczych weterynaryjnych (Dz.U nr 242 poz. 1777), Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organizacji, sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów Monitora Sądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia (t.j. Dz.U ). Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania (Dz.U ze zm.); Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 2009 r. w sprawie przeprowadzania egzaminu radcowskiego (Dz.U. z 2009 r., nr 163, poz ze zm.) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz.U ze. zm.); Rozporządzenie Rady (WE) NR 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz.U.UE.L , Dz.U.UE-sp ). Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE, Dz. Urz C, 83/01) [TfUE] Uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 17 października 2005 r., ( Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz.267). Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U z późn. zm.); 60

17 Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (T.j. Dz. U. z 2006 r., nr 139, poz. 993). Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r., nr 10, poz. 65) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz ze zm.) Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t. j. Dz.U ze. zm.); Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U ze zm.); Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t. j. Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz.271 ze zm.) Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (T.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 262). ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2002 r., nr 144, poz ze zm.). Ustawa z dnia z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 220 poz. 1447) [ustawa o swobodzie działalności gospodarczej] ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2005 r. Nr 64 poz. 565) [ustawa o informatyzacji] Ustawa z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej (Dz.U ze zm.); Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz.U ze. zm.); ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Dz. U. z 2010 r., nr 47, poz. 278 ze zm. Ustawa z dnia 6 września 2010 r, o dowodach osobistych (Dz. U. z 2010 r., nr 167, poz ze zm.) Ustawa z dnia 13 maja 2011 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 131, poz. 764) Inne źródła: Q&A: Services Directive, BBC News, Europe, 61