Współpraca w zakresie zatrudnienia i usług na obszarach wiejskich. Podręcznik dobrych praktyk

Transkrypt

1 Współpraca w zakresie zatrudnienia i usług na obszarach wiejskich Podręcznik dobrych praktyk

2 Współpraca w zakresie zatrudnienia i usług na obszarach wiejskich Podręcznik dobrych praktyk Część 1 Wstęp

3 Treść kolejnych broszur 1) Wstęp 2) Modele biznesowe służące zwiększeniu oferty usług i liczby miejsc pracy w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem 3) Wartość dodana oparta na różnorodności usług i indywidualnych zachowań 4) Modele współpracy przy tworzeniu miejsc pracy i usług 5) Zarządzanie zasobami ludzkimi na obszarach wiejskich

4 Koncepcja projektu CesR narodziła się na Gozo (Malta), podczas wizyty studyjnej zorganizowanej w ramach prowadzonego projektu ICER (Interreg IVC), mimo że te dwa projekty nie miały ze sobą nic wspólnego. Partnerzy projektu zostali zakwaterowani w obiektach turystycznych z własnym wyżywieniem i szerokim wachlarzem usług oraz udogodnień, takich jak zaplecze kulinarne, opieka nad dziećmi, transport i sprzątanie. Ta rozbudowana oferta usług wzbudziła spore zainteresowanie uczestników, ponieważ rzadko występują one w pakiecie zakwaterowania z własnym wyżywieniem. Idea projektu Partner wiodący projektu Zarząd Rozwoju Turystyki Regionalnej w Owernii (Francja) zaproponował dokładniejsze zbadanie tego zagadnienia oraz skoncentrowanie się na potencjalnej polityce wspierania i ułatwiania tworzenia nowych rozwiązań z zakresu usług zakwaterowania z własnym wyżywieniem, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Aby uniknąć wyważania otwartych drzwi, Zarząd Regionu zdecydował o uruchomieniu projektu współpracy międzyregionalnej w celu identyfikacji odpowiednich polityk w innych regionach Europy. W ten sposób koncepcja projektu CesR została sformułowana i Partner Wiodący rozpoczął poszukiwania partnerów do projektu, borykających się z podobnymi problemami. Następnie, we współpracy z partnerami regionalnymi i międzynarodowymi, zakres tematyczny projektu został rozszerzony o sektor usług opiekuńczych Zdjęcia: Pierre Soissons 1

5 Partnerzy na obszarach wiejskich, z myślą o zabezpieczeniu i wzmocnieniu miejsc pracy w tej dziedzinie. Władze regionalne i lokalne mają do odegrania istotną rolę w tych kwestiach, a niektóre z nich są bezpośrednimi dostawcami usług opiekuńczych, mogącymi realizować strategie motywacyjne i zachęcać inne podmioty publiczne i prywatne do tworzenia usług i miejsc pracy. Sześciu regionalnych i lokalnych partnerów zaangażowanych w projekt CesR, przy wsparciu dwóch jednostek badawczych, podzieliło się swoimi doświadczeniami, w celu poprawy swojej polityki regionalnej w tym zakresie. Na podstawie sprawdzonych praktyk, zidentyfikowanych na obszarach wiejskich, partnerzy projektu CesR zamierzali odpowiedzieć na następujące pytania: Jak poprawić stabilność zatrudnienia w usługach opiekuńczych na obszarach wiejskich? Jak zachęcać do tworzenia nowych miejsc pracy w sektorze wiejskich usług turystycznych? 2 Partnerzy 1. Regionalny Zarząd Rozwoju Turystyki w Owernii Francja, partner wiodący 2. Region ołomuniecki Czechy 3. Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polska 4. Troodos Development Company Cypr 5. Rada Prowincji Grenada Hiszpania

6 6. Uniwersytet Łotewski, Centrum Studiów Europejskich i Badań nad Transformacją Łotwa 7. Agencja Rozwoju Regionalnego Mura Słowenia 8. Rada Hrabstwa Cork Irlandia Partnerzy

7 Cele projektu Cele projektu: Nadrzędnym celem projektu jest identyfikacja i transfer polityk lub instrumentów polityki regionalnej, które umożliwiają tworzenie, wzmocnienie i zapewnienie możliwości zatrudnienia w sektorze usług na terenach wiejskich. W kontekście starzenia się społeczeństwa na obszarach wiejskich, kwestia polityki terytorialnej ma duże znaczenie dla regionów partnerskich. W świetle powyższych zagadnień, drugorzędnym celem projektu jest Wzmocnienie publicznej polityki i instrumentów w regionach partnerskich na rzecz nowych rozwiązań, zwiększających zatrudnienie na obszarach wiejskich. Na uwagę zasługuje fakt, że sześciu spośród ośmiu partnerów w projekcie ma bezpośredni wpływ na kształtowanie polityki regionalnej w swoich krajach i będą oni aktywnie opracowywali uwarunkowania skutecznego przeniesienia zidentyfikowanych dobrych praktyk do swoich strategii regionalnych. 4 Zdjęcia: David Frobert

8 Wyróżniono 3 cele OPERACYJNE partnerów projektu CesR: Cele projektu 1. Identyfikacja polityk zachęcających do tworzenia usług w sektorze turystyki wiejskiej, w szczególności w sektorze zakwaterowania z własnym wyżywieniem, który jest imponująco rozwinięty na obszarach wiejskich. Udane inicjatywy z Gozo pokazują, że popyt na usługi w tego rodzaju zakwaterowaniu jest wysoki. Istotne jest zatem wykorzystanie wysokiego potencjału tego sektora w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy. (Szczegóły w broszurach nr 2 i 3). 2. Identyfikacja skutecznych strategii publicznych, realizowanych w celu poprawy stabilności pracy w dziedzinie usług opiekuńczych. Władze publiczne w Europie opracowują wiele rodzajów instrumentów, mających na celu zaradzenie problemom związanym ze starzeniem się społeczeństwa, co gwarantuje analizę i wybór odpowiednich rozwiązań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (Szczegóły w broszurze nr 4). 3. Identyfikacja instrumentów pozwalających na powiązanie usług opiekuńczych i usług turystycznych tak, aby wzrost popytu mógł doprowadzić do powstania pełnoetatowych miejsc pracy. Analizie można poddać instrumenty dzielenia czasu pracy wykorzystywane, np. przez francuską Spółkę Dzielenia Czasu Pracy (Job Share Company) lub Zrzeszenie Pracodawców (Szczegóły w broszurze nr 5). 5

9 Mocne strony Przegląd mocnych stron regionów partnerskich Mocne strony każdego regionu, określone przez kraje partnerskie można podzielić na dwie główne grupy: podstawowe składniki rozwoju turystyki i elementy powiązane z bazą turystyczną. Grupa 1: We wszystkich regionach dziedzictwo kulturowe oraz dziewicza przyroda zostały wymienione jako najważniejsze mocne strony o szerokim potencjale dla rozwoju wielu działań (np. aktywna turystyka, ekoturystyka, turystyka dziedzictwa kulturowego, turystyka winiarska i kulinarna, turystyka wellness i spa). Ponadto, w dwóch regionach, podkreślono znaczenie przyjaznego nastawienia i gościnności mieszkańców (Irlandia, Słowenia), w trzech zaś dużą wagę przypisano: tradycji, folklorowi regionalnemu (Cypr, Czechy) oraz międzynarodowym festiwalom i imprezom (Irlandia). W odniesieniu do regionów ołomunieckiego i Troodos, jako jeden z atutów wskazano silne i rozpoznawalne marki. 6 Grupa 2: W czterech z ośmiu badanych regionów wskazano wśród atutów dobrą infrastrukturę transportową i/lub dostępność, zwłaszcza pod względem połączeń lotniczych (Hrabstwo Cork, Łotwa, Polska). Region Pomurje na Słowenii wyróżnia się pod względem korzystnego położenia geograficznego, jednakże dostępność do regionu jest ograniczona. Solidna infrastruktura transportowa może mieć istotne znaczenie dla rozwoju wizyt krótkoterminowych (weekendy, święta, itp.), a także dla zagranicznych wizyt turystycznych. Z drugiej strony, zapewnienie różnorodności zakwaterowania pod względem rozmiaru (Czechy), jakości i ceny, wskazano jako istotny element w trzech krajach (Francja, Polska, Hiszpania). W Polsce za znaczący atut uznano liczne podmioty prywatne działające w branży turystycznej w Małopolsce, charakteryzujące się długą tradycją rozwijania turystyki.

10 Przegląd wad i słabych stron Słabe strony regionów wymienione przez kraje partnerskie można podzielić na cztery grupy tematyczne: instytucjonalne i organizacyjne, dotyczące infrastruktury transportowej, związane z bazą turystyczną oraz dotyczące procesów gospodarczych. Wady i słabe strony Kategoria 1: Zidentyfikowano brak współpracy pomiędzy różnymi podmiotami działającymi w sektorze turystyki (Łotwa, Polska), co jest ściśle związane z nieodpowiednim zarządzaniem przejawiającym się w niedostatecznej promocji (marketingu), słabym pozycjonowaniem marki (Słowenia, Hiszpania) i ograniczonej ofercie zintegrowanych pakietów turystycznych (Cypr, Słowenia). W niektórych przypadkach, regiony nie są wystarczająco atrakcyjne ani dla zagranicznych, ani dla lokalnych inwestorów. W Hiszpanii za krytyczny niedobór uznano również niedostatek kwalifikacji i doświadczenia w zarządzaniu zakwaterowaniem na obszarach wiejskich, na Łotwie i w Czechach barierą w przyjmowaniu turystów zagranicznych jest natomiast nieznajomość języków obcych na obszarach wiejskich. Kategoria 2: Kongestia w szczycie sezonu (Irlandia, Polska), słaba infrastruktura transportowa (drogowa, kolejowa) oraz słaby dostęp do odległych lub górskich terenów (Czechy, Francja), czy też słaba/niewydajna sieć drogowa (Cypr, Hiszpania) zostały wymienione jako drugoplanowe formy utrudnień powszechne w badanych regionach. 7

11 Wnioski Kategoria 3: W czterech z ośmiu regionów, jako kluczowe wady infrastrukturalne postrzega się nieadekwatne standardy zakwaterowania (Czechy, Słowenia) lub niski standard w nielicencjonowanych kwaterach (Irlandia, Polska). Na Łotwie za główny problem uznano ogólną jakość usług, podczas gdy w Czechach było nim niedostateczne zapewnienie wysokiej jakości zakwaterowania. W Grenadzie, duża część obiektów zakwaterowania na wsi działa nielegalnie, co może przyczyniać się do pogorszenia jakości świadczonych usług. Kategoria 4: Wysokie bezrobocie (Czechy) oraz brak możliwości zatrudnienia (Cypr), obecne szczególnie w branży zakwaterowania z własnym wyżywieniem (Francja) wymieniono wśród wad w trzech regionach. Ponadto, odpływ ludności z obszarów wiejskich do miast został wskazany jako jeden z głównych problemów, z którym zmagają się poszczególne regiony (Cypr, Czechy, Hiszpania). Odpływ ludności i starzenie się społeczeństwa tworzą błędne koło, będące bezpośrednią konsekwencją niewystarczających możliwości zatrudnienia na obszarach wiejskich. Wstępne wnioski 8 Identyfikacja słabych stron regionów może okazać się przydatna również podczas uczenia się od siebie nawzajem i może wzbogacić wymianę między krajami partnerskimi w ramach projektu CesR. Pomysły dotyczące ustanowienia dobrej, wielosektorowej współpracy, pokonywania przeszkód organizacyjnych i niskiej jakość zasobów ludzkich, to tylko kilka przykładów tego, co można rozwiązać za pomocą dobrych praktyk. Prezentacja dobrych praktyk w zakresie dodatkowych usług i zatrudnienia w sektorze zakwaterowania z własnym wyżywieniem ma na celu, między innymi, określenie czynników sukcesu. Istniejące dobre przykłady efektywnej współpracy i zarządzania w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem mogą stać się dla innych regionów wzorem właściwego działania w tym sektorze.

12 Współpraca w zakresie zatrudnienia i usług na obszarach wiejskich Podręcznik dobrych praktyk Część 2 Modele biznesowe

13 Modele biznesowe służące zwiększeniu oferty usług i liczby miejsc pracy w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem Modele biznesowe Większość obszarów wiejskich ma trudności w zorganizowaniu niezbędnej puli obiektów, usług produkcyjnych i inwestycji koniecznych (tzw. masy krytycznej ) do wspierania rozwoju gospodarczego, które mogłyby ułatwiać przedsiębiorcom rozpoczęcie działalności gospodarczej w okolicy. Peryferyjne obszary wiejskie, gdzie efekty aglomeracji są mniejsze, trudno osiągają niezbędną masę krytyczną, która umożliwiłaby stworzenie konkurencyjnej i spójnej oferty produktów i usług, nawet w konkretnych niszach rynkowych, także w obliczu groźby odpływu ludności i upadku tych obszarów. Peryferyjne położenie obszarów wiejskich sprawia, że utrudniony jest rozwój korzyści skali oraz masy krytycznej. To powoduje, że ceny niektórych towarów są wyższe, a liczba oferowanych usług mniejsza. Brak infrastruktury transportowej utrudnia transport towarów i powiązanie z rynkami zewnętrznymi. Ponadto, te utrudnione powiązania znacznie pogarszają transfer wiedzy i technologii pomiędzy odległymi obszarami wiejskimi i ich partnerami gospodarczymi (konkurencją gospodarczą). Problemy w sektorze prywatnym polegające na ubóstwie oferty usług oraz towarów (skutkującym wyższymi cenami bądź niedostępnością towarów i usług na obszarach wiejskich lub oddalonych), istnieją również w sektorze 1

14 Modele biznesowe usług publicznych i półpublicznych, takich jak usługi społeczne, medyczne, farmaceutyczne i pocztowe. Wskutek nacisków mających na celu usprawnienie sektora publicznego, usługi te są likwidowane lub nie są dostępne dla mieszkańców w niektórych regionach. Istniejące w regionach usługi mogą być utrzymywane i usprawniane poprzez integrację wielu usług pod wspólnym dachem i stworzenie masy krytycznej, mającej na celu zachowanie miejsc pracy i usług w danym regionie. Te działania sektora publicznego mogą być uzupełnione przez rozwój dodatkowych usług o charakterze prywatnym. Istnieją duże możliwości rozwoju usług dodatkowych, poprzez które można by stworzyć masę krytyczną zatrudnienia w celu utrzymania lub tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich, atrakcyjnych dla turystyki. 2 Jak wspomniano powyżej, nowoczesna infrastruktura produkcji przemysłowej wymaga warunków (dostępność transportowa, kapitał ludzki), które nie mogą być zapewnione w regionach wiejskich i położonych na peryferiach. Dlatego alternatywą dla rozwoju niektórych regionów wiejskich jest rozwój turystyki, wymagający jednak rozmaitych atrakcji, a także usług wspierających (zakwaterowanie, wyżywienie i inne), pozwalających na odpowiednią wydajność i gwarantujących pewność sprzedaży, przekładające się na tworzenie miejsc pracy. Tworzenie miejsc pracy w turystyce musi opierać się na wystarczającej liczbie ( masie krytycznej ) usług i na odpowiedniej infrastrukturze związanych z zakwaterowaniem i turystyką. W regionach wiejskich, zakwaterowanie bez

15 wyżywienia często stanowi duży i niewykorzystany zasób infrastruktury turystycznej (duża liczba miejsc), lecz jego właściciele nie są w stanie zapewnić klientom dodatkowych usług. Ponadto, operatorzy zakwaterowania z własnym wyżywieniem, nie są w stanie tworzyć nowych miejsc pracy, ponieważ świadczą podstawowe usługi samodzielnie. Współpraca między właścicielami i tworzenie wspólnego zarządzania zakwaterowaniem z własnym wyżywieniem może przyczyniać się do tworzenia nowych usług, podwyższenia jakości usług już świadczonych i wzrostu liczby powiązanych z nimi nowych miejsc pracy. Wymienione efekty zostały udokumentowane w usługach i działalności Grupy Baron na Malcie, która zainspirowała regiony partnerskie do stworzenia i realizacji projektu CesR. Wielką inspiracją dla projektu CesR jest dobra praktyka zrodzona z prywatnej inicjatywy na wyspie Gozo (Malta). Grupa Baron, to lokalna firma, która zarządza szeregiem tradycyjnych kwater z wyżywieniem we własnym zakresie, oferowanych klientom spędzającym wakacje na tej słonecznej i spokojnej wyspie. Grupa Baron nadzoruje działalność kilku prywatnych domów; tworzy w ten sposób miejsca pracy, świadcząc swoje podstawowe usługi oraz oferując klientom dodatkowe usługi, niezbędne do pełnego wypoczynku i skorzystania z rozrywek, które oferuje wyspa. Gość przeglądający ofertę znajdzie np. usługi kulinarne (osobisty kucharz, tradycyjne lekcje gotowania, degustacje wina i oliwy), relaks (zajęcia z jogi i masażu), usługi kosmetyczne (fryzjer, manicurzystka, kosmetyczka), przygody (wycieczki piesze, nurkowanie, jazda na rowerze, kajakarstwo, itp.) i inne usługi domowe (opieka nad dziećmi i sesje fotograficzne). Modele biznesowe 3 Udane inicjatywy na Gozo pokazują, że gdy istnieje oferta, wówczas popyt na usługi związane z tego rodzaju zakwaterowaniem jest wysoki. Ważne jest, aby wykorzystać wysoki potencjał tego sektora w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy.

16 Modele biznesowe Usługi dla klientów i właścicieli zakwaterowania z własnym wyżywieniem Biorąc pod uwagę sposoby zarządzania kwaterami z własnym wyżywieniem, możemy wyróżnić trzy główne modele (Rysunek 1). Właściciele zakwaterowania z własnym wyżywieniem mogą: Typ 1 łączyć zarządzanie kwaterami bez wyżywienia z zarządzaniem hotelem (np. Vienna Woods ); Typ 2 rozwijać swoje usługi oferowane klientom dzięki współpracy z innymi właścicielami lub grupami właścicieli kwater (np. Centrum Wędkarstwa w Cork Cork Angling Hub itp.); Typ 3 korzystać z usług oferowanych przez instytucje zarządzające (np. Grupa Baron Malta, Casale Panayiotis, AIP Sancy). Każdy z tych modeli wymaga różnego poziomu zaangażowania właścicieli w swoją działalność. Zazwyczaj właściciele kwater z własnym wyżywieniem mogą samodzielnie wykonywać podstawowe usługi, takie jak sprzątanie, powitanie gości i wymeldowanie na koniec pobytu. Inaczej wygląda to, gdy zakwaterowanie z własnym wyżywieniem obsługuje właściciel innego rodzaju zakwaterowania znajdującego się w pobliżu (np. hotel Vienna Woods ). 4 W takim przypadku niektóre usługi mogą być dzielone między współpracujących właścicieli. Taka forma współpracy wymaga bliskiego kontaktu, a także zaufania (silna sieć) pomiędzy właścicielami w bardzo małym regionie lub gminie. W przeciwieństwie do innych, opisanych form współpracy (patrz Broszura nr 4), zidentyfikowane przykłady koncentrują się bezpośrednio na obsłudze zakwaterowania z własnym wyżywieniem. Ostatni model opisuje sytuację, gdy zakwaterowanie z własnym wyżywieniem jest zarządzane przez jeden podmiot, jak ma to miejsce w przypadku AIP Sancy.

17 Niezbędne jest zgromadzenie odpowiedniej liczby kwater w danym czasie ( masa krytyczna ), aby podmiot zarządzający mógł zatrudnić niezbędną obsadę. Kwatery te muszą być skoncentrowane na stosunkowo niewielkim obszarze by zmniejszyć koszty zarządzania. Modele biznesowe Kwatery z własnym wyżywieniem nie są wyłącznie własnością osób mieszkających w okolicy, ani nie są zarządzane wyłącznie przez takie osoby. Znaczna grupa właścicieli kwater, z różnych powodów mieszka w dużej odległości od swoich nieruchomości. Przykładem mogą być inwestorzy kupujący i wynajmujący domy wakacyjne w celu osiągnięcia korzyści finansowych lub podatkowych (albo osoby, które odziedziczyły domy). Osoby te potrzebują lokalnego wsparcia w zarządzaniu swoimi domami i w obsłudze ich klientów. Różnorodność modeli zarządzania kwaterami sprawia, że mogą być one zaadaptowane w zależności od różnych uwarunkowań. Z tego punktu widzenia, każdy z trzech modeli może stworzyć mniej lub bardziej kompaktową ofertę usług dla klientów. Poziom usług świadczonych KLIENTOM WYSOKI ŚREDNI NISKI Rosnąca współpraca z innymi podmiotami NISKI ŚREDNI WYSOKI Samorządność biznesu Korzyści z określonych usług 5 Poziom usług świadczonych WŁAŚCICIELOM Rysunek 1. Usługi dla właścicieli i klientów w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem

18 Typ 1 Hotel i wille Vienna Woods (Hrabstwo Cork, Irlandia) Hotel Vienna Woods w Cork to elegancki dom wiejski z XVIII wieku, ukryty w zalesionej okolicy, na obrzeżach miasta Cork. Zachowano oryginalny wystrój posiadłości, nawiązujący do angielskiego stylu regencji, tworząc luksusowy 4-gwiazdkowy hotel z pięćdziesięcioma sypialniami i staromodną atmosferą. Ogromne zmiany w hotelu zaszły po zmianie właściciela w 2006 roku: zwiększono powierzchnię hotelu i wybudowano osiem czterogwiazdkowych willi, oferujących zakwaterowanie z własnym wyżywieniem. Hotel rozszerzył zakres swoich usług o zakwaterowanie z własnym wyżywieniem w kwaterach odpowiednich zarówno dla rodzin z dziećmi, jak i dla osób podróżujących służbowo. Każda z ośmiu willi, posiadających cztery podwójne sypialnie z łazienkami i w pełni wyposażoną kuchnię, uzyskała akceptację Fáilte Ireland (Irlandzka Izba Rozwoju Turystyki). Kwatery z własnym wyżywieniem wzmacniają ofertę Vienna Woods i działają w równoległym układzie z hotelem. Jednym z przykładów wykorzystania tej dwutorowej działalności jest coraz częstsza organizacja wesel dla par, które wyemigrowały z Irlandii w czasach kryzysu, ale postanowiły zorganizować swój ślub w ojczyźnie. Wesela są sercem działalności prowadzonej przez hotel Vienna Woods, a przyległe kwatery 6

19 umożliwiają obsługę dużych rodzin i grup przyjaciół, przybyłych z zagranicy i potrzebujących więcej niż jednego noclegu, aby wziąć udział w uroczystościach weselnych. Intymność i komfort stworzone dla grup przyjaciół i rodziny podczas każdej uroczystości ślubnej zwiększają zadowolenie klientów, budując przewagę konkurencyjną hotelu i ostatecznie zwiększając jego przychody. Typ 1 Chociaż kwatery z własnym wyżywieniem są promowane przez hotel Vienna Woods jako niezależne zakwaterowanie, istnieje możliwość skorzystania z poszczególnych usług hotelowych, co wzbogaca ofertę dla gości i zachęca ich do powtórnych odwiedzin. Goście willi mogą skorzystać z usług zakupowych. Istnieje również możliwość zamówienia przed wyjazdem niezbędnej żywności i kosmetyków. Za dodatkową opłatą można także skorzystać z usługi sprzątania i zmiany pościeli realizowanych w willach przez hotel, co jest popularne podczas dłuższych pobytów lub wśród gości korporacyjnych. Dla wczasowiczów z rodzinami, hotel oferuje usługi opieki nad dziećmi, natomiast miłośnicy zwierząt mogą skorzystać z bud dla swoich podopiecznych, które umieszczono przy niektórych willach. Zaplecze restauracyjne dla kwater z samodzielnym wyżywieniem, jest obsługiwane przez kucharzy hotelowych; można zamówić do willi gorące, pełne irlandzkie śniadanie. Istnieje również możliwość grillowania na patio. 7

20 Typ 2 Centrum Wędkarstwa w Cork (Cork Angling Hub) Bella Vista (Hrabstwo Cork, Irlandia) Jest to prywatna inicjatywa wspierana przez instytucje Publiczne: Fáilte Ireland oraz Centralny Zarząd Rybołówstwa. Pomysł na tę inwestycję zrodził się, gdy właściciel istniejącego już hotelu zdał sobie sprawę z jego bardzo korzystnej lokalizacji dla amatorów wędkarstwa morskiego. Zachęciło go to do stworzenia produktu dostosowanego do tego segmentu rynku. Wędkujący wczasowicze podróżują głównie w małych grupach i preferują zakwaterowanie z własnym wyżywieniem. Ta forma zakwaterowania odpowiada na ich potrzeby: większa przestrzeń do przechowywania sprzętu wędkarskiego, niezależność wobec regularnych posiłków, możliwość zakwaterowania małych grup oraz dłuższe pobyty. 8 Centrum Wędkarskie w Cork jest przykładem wdrożenia dobrych praktyk w turystyce opartej na współpracy i partnerstwie ukierunkowanym na stworzenie nowej oferty i usług skoncentrowanych na określonym rynku turystycznym. Współpraca i wspólne zarządzanie zapewnia członkom bardziej skuteczną promocję, a przede wszystkim pozwala na współdzielenie sprzętu i usług dostosowanych do potrzeb turystów-wędkarzy. Wszystkie osoby zaangażowane w działalność Centrum Wędkarskiego w Cork są jego członkami. Centrum działa dzięki lokalnej społeczności i lokalnym dostawcom turystycznych usług wędkarskich, dzięki czemu Fáilte Ireland zapewnia dodatkowo wsparcie dla całej inicjatywy, co jest przykładem dobrych praktyk w turystyce rozwijanej przez lokalną społeczność.

21 Casale Panayiotis (Troodos, Cypr) Casale Panayiotis to jeden z najbardziej udanych i nowatorskich projektów agroturystycznych na Cyprze. Jest to prywatna inicjatywa współfinansowana z krajowych i europejskich funduszy, która ożywiła wieś chylącą się ku upadkowi. Typ 3 Casale Panayiotis ilustruje sposób wspólnego zarządzania kwaterami należącymi do różnych właścicieli. Operator zarządzający świadczy właścicielom domów wiejskich usługi takie jak sprzątanie, pranie, zameldowanie/wymeldowanie, obsługa recepcji, drobne naprawy lub wystrój pokoi. Wspólne zarządzanie kwaterami przyczynia się do podniesienia jakości świadczonych usług oraz zapewnia zatrudnienie na pełen etat, które nie mogłoby być osiągnięte przy obsłudze pojedynczych kwater z własnym wyżywieniem. Ponadto, wspólne zarządzanie zapewnia bardziej skuteczne promowanie obiektów turystycznych przez Casale Panayiotis oraz wsi Kalapanayiotis, w której się znajdują. Kwatery są zlokalizowane w czterech niezależnych, tradycyjnych domach: Marathon, Troullion, Eliakon i Byzantino, które mogą pochwalić się trzynastoma indywidualnie zaprojektowanymi pokojami i apartamentami. Kompleks obejmuje również restaurację, kawiarnię, spa, centrum konferencyjne i centrum kultury (więcej informacji w Broszurze nr 3), wszystkie zarządzane przez jednego operatora. Projekt ten przyczynił się do ożywienia wsi, przyniósł korzyści ekonomiczne dla obszaru i mieszkańców poprzez zatrudnienie miejscowej ludności. 9

22 Typ 3 AIP Sancy (Owernia, Francja) AIP Sancy to agencja nieruchomości, świadcząca różnego rodzaju usługi, między innymi: dla klientów inwestycyjnych: pomoc w zdefiniowaniu odpowiednich par produkt rynek i doradztwo w rozwoju i finalizowaniu projektów architektonicznych (poszukiwanie działki, kontakty z architektami i firmami budowlanymi, gotowe projekty); dla klientów będących właścicielami kwater: wynajem i zarządzanie, związane z nimi usługi turystyczne skierowane do klientów, którzy wynajmują kwatery (powitanie gości, sprzątanie domu między pobytami kolejnych gości, sprzątanie ogrodu i sprawdzenie kwater, mające na celu upewnienie się czy wszystko dobrze funkcjonuje po wymeldowaniu gości). Powyższy przykład pokazuje, że usługi związane z zarządzaniem wynajmowaniem obiektu, poza wzrostem liczby gości, tworzą wartość dodaną dla produktu turystycznego i rozwijają lokalną gospodarkę, szczególnie ze społecznego punktu widzenia (tworzenie lub utrzymanie miejsc pracy). 10 Usługi AIP Sancy skupiają się na właścicielach kwater z własnym wyżywieniem, którzy nie są w stanie samodzielnie zapewnić zarządzania nieruchomościami na odpowiednim poziomie ze względu na brak czasu. Większość z nich mieszka w miastach i potrzebuje lokalnego wsparcia, w postaci spółki zarządzającej i koordynującej wszystkie wymienione wcześniej usługi.

23 Powyższe przykłady ilustrują modele biznesowe, które w najwyższym możliwym stopniu zapewniają trwałość miejsc pracy na obszarach wiejskich, zarówno w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem, jak i poprzez oferowanie szerokiego wachlarza usług pod wspólnym dachem. Są to dwa główne sposoby nie tylko na zapewnienie popytu ze strony turystów, lecz również dobra lokalnych mieszkańców. Uogólniając, prawie wszystkie z powyższych praktyk, począwszy od dwóch irlandzkich przykładów Vienna Woods i Centrum Wędkarskiego w Cork, poprzez cypryjski przykład Casale Panayiotis, a kończąc na francuskiej agencji AIP Sancy, mają wiele cech wspólnych. Najważniejszą i najbardziej oczywistą ich cechą jest to, że świadczą usługi, które byłyby całkowicie nieobecne w tych wiejskich regionach, gdyby nie działalność wymienionych podmiotów. We wszystkich przykładach potwierdziły one również ideę sformułowaną na Gozo, tzn. pokazały, że jeśli zapewni się odpowiednią ofertę, to popyt na usługi w tego typu zakwaterowaniu będzie wysoki. Wnioski Zdjęcia: David Frobert 11

24

25 Współpraca w zakresie zatrudnienia i usług na obszarach wiejskich Podręcznik dobrych praktyk Część 3 Wartość dodana

26 Wartość dodana oparta na różnorodności usług i indywidualnych zachowań Wartość dodana Jak organizować działalność turystyczną na bazie tożsamości regionalnej? Regiony o bardzo wysokim potencjale krajobrazowo- -turystycznym wyróżniają się wśród innych regionów. Ta różnica polega głównie na obecności zasobów naturalnych i kulturowo-historycznych istotnych dla rozwoju turystyki. Regiony bogate w zasoby kulturowe, przyrodnicze i historyczne są bardzo podatne na wpływ różnych sektorów gospodarki. Optymalne warunki naturalne i środowiskowe zawdzięczają również niskiej koncentracji przemysłu, górnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej, które w znacznym stopniu mają szkodliwy i niszczycielski wpływ na najbliższe otoczenie przyrodnicze. Regiony wiejskie stale się rozwijają, ale rozwój ten musi być odpowiednio ukierunkowany. Na obszarach o wielkim potencjale krajobrazowym, sektorem dominującym jest lokalny sektor turystyczny, który staje się ważnym czynnikiem dalszego rozwoju gospodarczego tych regionów. Przychody regionów zorientowanych głównie na turystykę charakteryzuje znaczący udział dochodów z turystyki; przemysł turystyczny staje się zatem siłą napędową gospodarki regionalnej. 1

27 Wartość dodana 2 Zróżnicowanie usług Obszary wiejskie muszą także podejmować samodzielnie działania, które wspomogą ich rozwój poprzez tworzenie bogatej oferty usług o wysokiej wartości dodanej. Innymi słowy, muszą odpowiedzieć na potrzeby turystów, którzy oczekują usług dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb i preferencji, zrealizowanych z najwyższą dokładnością i terminowo, ofert odpowiadających na zapotrzebowanie i dostępnych za pośrednictwem wszechobecnych kanałów informacji, osiągalnych również w trakcie podróży. Podobnie jak turyści, również oferujący zakwaterowanie mają swoje potrzeby z wielu powodów niektórzy właściciele obiektów turystycznych nie mieszkają w miejscu, w którym oferują zakwaterowanie; inni zaś zapewniają tylko część usług a wykonanie pozostałych zlecają na zewnątrz. W tekście poniżej omówiono różne przykłady usług świadczonych zarówno turystom, jak i właścicielom nieruchomości. Ten szeroki zakres usług i powiązań między dostawcami usług tworzy idealne środowisko, sprzyjające rozwojowi turystyki. Tabela 1. przedstawia listę dodatkowych usług zidentyfikowanych w ramach projektu.

28 Tabela 1. Typologia dodatkowych usług świadczonych w obiektach zakwaterowania z własnym wyżywieniem Usługi noclegowe Organizacja wolnego czasu na miejscu (w obiekcie) poza obiektem atrakcje i usługi aktywności turystyczne transport nocleg i związane z nim dodatkowe wyżywienie usługi/atrakcje usługi odebranie klienta(ów) z dogodnego miejsca przyjazdu (np. z portu lotniczego lub dworca kolejowego) i odwiezienie po zakończeniu pobytu, możliwość transportu podczas pobytu, np. dowóz do wybranego miejsca atrakcji turystycznej. wyprawy (wycieczki) piesze, rowerowe, narciarskie, spływy kajakowe (z przewodnikiem), podglądanie zwierząt (np. birdwatching), kursy i szkolenia (np. nurkowanie, jazda na nartach, skoki na spadochronach i inne), wyprawy specjalistyczne, np. wędkarskie. opieka nad dziećmi, kursy (np. fotograficzne, kulinarne, wytwarzanie produktów spożywczych, ceramiki, robótek ręcznych), wynajem sprzętu (np. rowery, piłki), organizacja imprez, spotkań (np. z okazji rocznic, urodzin, wesela). dostawa pieczywa lub innych produktów spożywczych (np. nabiał, warzywa, owoce), dostawa gotowych posiłków (catering, np. śniadanie), usługa gotowania obiadu na miejscu (np. przez miejscowe gospodynie lub szefa kuchni), kurs gotowania połączony z degustacją i posiłkiem. sprzątanie końcowe, sprzątanie w trakcie pobytu (np. w określone dni), serwis pościelowy (na początku pobytu lub/i wymiana pościeli w trakcie pobytu), dodatkowe wyposażenie (podstawowe, np. naczynia kuchenne, oraz dodatkowe, np. drewno do kominka, węgiel drzewny do grilla), materiały informacyjne (np. przewodniki, foldery itp.). 3

29 4 Typologia Typologia dodatkowych usług dostępnych w zakwaterowaniu z własnym wyżywieniem Rycina na stronie 6 pokazuje dodatkowe usługi, które mogą być rozwijane w miejscach oferujących zakwaterowanie z własnym wyżywieniem. W środku okręgu znajduje się pięć podstawowych produktów i/lub usług: 1) usługi sprzątania i opieki dotyczą głównie podstawowego sprzątania przed/po przyjeździe/wyjeździe i podstawowej opieki nad turystami; 2) wyżywienie zazwyczaj niedostępne w kwaterach z własnym wyżywieniem, ale niektóre podstawowe produkty uprawiane, hodowane lub produkowane lokalnie mogą być oferowane turystom (np. mleko i jego przetwory, jaja, chleb, itp.); 3) sprzęt i obiekty wraz z zakwaterowaniem dostępne jest także podstawowe wyposażenie (np. sprzęt kuchenny) oraz podstawowe obiekty i przestrzeń do wypoczynku (wewnątrz i na zewnątrz, np. ławki, weranda, itp.); 4) informacje podstawowe informacje o regionie (np. broszury, lokalne/regionalne gazety); 5) udogodnienia związane z transportem np. dla turystów przyjeżdżających samochodem (np. parkingi, miejsca rowerowe, itp.). Im dalej od środka koła, tym szerszy zakres oferowanych usług i produktów. Schemat nie wskazuje, jakie działania lub usługi są świadczone wewnątrz lub na zewnątrz kwater, natomiast bardziej koncentruje się na podejściu tematycznym. Możliwe jest zatem rozszerzenie różnorodności oferowanych usług we wszystkich kierunkach (oferta w zakwaterowaniu bez wyżywienia jest bardziej złożona) bądź specjalizacja, tj. rozszerzenie w jednym kierunku (np. w stronę organizacji imprez, wypraw czy wycieczek). W ten sposób, im dalej od środka koła, tym bardziej złożona jest oferta turystyczna i bardziej zróżnicowane

30 doświadczenia, tzn. oferta obejmuje więcej produktów i usług opierających się na lokalnych i regionalnych zasobach i tożsamości. Możliwa jest również taka interpretacja, że lokalne i regionalne uwarunkowania (czyli różnorodność zasobów) mogą przyczynić się do stworzenia bardziej zróżnicowanej oferty lub ją ograniczać, z następujących powodów. Dzięki pomocy właścicieli kwater z własnym wyżywieniem sposób spędzania czasu zmienia się z biernego i niezorganizowanego na bardziej aktywny i zorganizowany; może to być również ważne w budowaniu przez tych właścicieli zestawu usług dodatkowych w zależności od tego jakie grupy/typy turystów przyjeżdżają i jakie grupy chcieliby zachęcić do odwiedzenia kwater. Zwiększają się możliwości współpracy z innymi dostawcami usług; istnieje również dychotomia, ponieważ dodatkowe usługi mogą być świadczone przez właściciela (w całości), jednak bardziej prawdopodobna jest opcja, w której będą one świadczone w mniej lub bardziej bezpośredniej współpracy z innymi podmiotami. Wzrasta intensywność interakcji pomiędzy turystami a właścicielami kwater z własnym wyżywieniem. Typologia 5 Zdjęcie: Joël Damase Zdjęcie: Pierre Soissons

31 Typologia 6 Organizacja wyjazdów i wycieczek w kierunku dodatkowych usług związanych z lokalnymi/regionalnymi zasobami i tożsamością (np. turystyka piesza, jazda na nartach, obserwacja zwierząt itp.) książki itp. Usługi transportowe (do/z węzłów komunikacyjnych, Przewodniki, mapy, miejsc aktywności) Obiekty transportu Informacje (parkingi) Kursy tematyczne oparte na zasobach i tożsamości lokalnej/regionalnej (np. ceramika, nurkowanie itp.) w kierunku dodatkowych usług w kierunku dodatkowych usług Zakwaterowanie z własnym wyżywieniem Sprzęt i obiekty Bardziej zaawansowane usługi czyszczenia i pielęgnacji Inne usługi w zakresie opieki usługi sprzątania (np. sprzątanie codzienne) (możliwość zakupu Wyżywienie Wynajem specjalistycznego w kierunku dodatkowych usług lokalnych produktów) w kierunku dodatkowych usług sprzętu i dostęp do obiektów (grill itp.) i/lub gotowanie na miejscu Usługi gastronomiczne Organizacja imprez Usługi dla zdrowia i urody (spa, sauna, fryzjer itp.) (np. wesela, przyjęcia itp.) Kursy gotowania Zróżnicowanie usług proponowanych klientom jest ogromne: usługi w domu, na świeżym powietrzu, wellness itd. Partnerzy CesR wybrali kilka wyróżniających się przykładów produktów turystycznych, obejmujących oryginalne i interesujące usługi.

32 Centrum Relaksu Kolštejn pakiet lokalnych produktów (region Ołomuńca, Czechy) Kolštejn W momencie utworzenia, Centrum Relaksu Kolštejn było ponadstandardowym hotelem z najwyższej jakości centrum odnowy biologicznej. Jednym z celów kierownictwa było zaoferowanie unikalnych usług, które przyciągną i zatrzymają gości w odległej górskiej gminie Branná. Kierownictwo postanowiło skorzystać z usług opartych na lokalnych zasobach i tradycji, a ośrodek stał się pierwszym obiektem w paśmie górskim Jesioników, który otrzymał regionalną markę jakości za świadczone usługi. Przyznanie regionalnej marki jakości wymaga od placówki współpracy z lokalnymi producentami i rolnikami. Ta wyjątkowa oferta relaksu w centrum odnowy biologicznej nie ma sobie równych w całym obszarze Jesioników. Centrum odnowy biologicznej obejmuje sześć rodzajów sauny, łaźnię parową, podgrzewane ławki, terapię solną, kąpiele ziołowe, masaże oraz basen z tropikalnym deszczem i kąpielami orzeźwiającymi. Ludzki organizm zmęczony po górskich wycieczkach potrzebuje regeneracji i nawodnienia, dlatego Centrum Relaksu przygotowało m.in. salę, w której można skosztować rozmaitych napojów. To pierwsza w Czechach herbaciarnia typu wellness. Kolejną 7

33 Kolštejn innowacją kurortu jest pierwszy w Jesionikach tor do jazdy na hulajnodze, wraz z wypożyczalnią tych pojazdów. Hulajnogi są produkowane w zakładach położonych niedaleko ośrodka i wysyłane do sklepów na całym świecie. Ostatnią, ale równie istotną specjalnością Centrum Relaksu jest ożywienie tradycji warzenia piwa w malowniczej górskiej miejscowości Branná. Pierwszy browar rozpoczął tu działalność w 1583 roku. W kurorcie działa mikrobrowar, w którym warzy się piwo dla lokalnej restauracji, a w przyszłości planowane jest stworzenie piwnego spa. Ta inicjatywa dowodzi, że zróżnicowane usługi wysokiej jakości są doskonałym sposobem na przyciągnięcie turystów, nawet do miejsc bardzo odległych od utartych szlaków turystycznych. 8

34 Brūveri sauna (obszar Sigulda, Łotwa) Tradycja sauny w Skandynawii i krajach bałtyckich jest bardzo silna, a oferta dla turystów, zwłaszcza zagranicznych, którzy nie znają jeszcze tego rodzaju wypoczynku jest bardzo urozmaicona. Brūveri Pensjonat w starożytnej dolinie rzeki Gauja, na trasie do Diabelskich Klifów oferuje, oprócz leczniczych zabiegów w saunie, także nowoczesną kuchnię. W pobliżu jest piękny staw, miejsce do uprawiania sportów, pergola z zewnętrznym kominkiem i ciekawe szlaki turystyczne wzdłuż rzeki. Dziś Brūveri jest największym ośrodkiem rekreacyjnym w regionie Sigulda, z szeroką gamą obiektów, posiadającym potencjał do organizacji imprez sportowych, wypoczynkowych, seminariów, festiwali i ślubów. Jednak wszystko zaczęło się od sauny Velna Ala, która jest obecnie największą dumą Brūveri oraz bardzo szczególnym miejscem. W tym atrakcyjnym ekologicznie miejscu znajduje się sauna ziołowa zbudowana w stylu łotewskim z solidnych bali jest to główna atrakcja ośrodka Velna Ala. Miejsce to różni się od innych tego typu obszarów rekreacyjnych, ponieważ tutaj każdy może poddać się wyjątkowym zabiegom w saunie. Sauna Velna Ala ma własną aurę i styl wzorowany na starych, wiejskich saunach łotewskich, wykluczając jednak spotkania i wydarzenia, którym towarzyszy alkohol. 9 Ten przykład pokazuje, że usługi, które są silnie związane z tożsamością i tradycją obszaru mogą być bardzo atrakcyjne, zwłaszcza dla gości zagranicznych.

35 Tio Tobas Tio Tobas zakwaterowanie w grotach (Grenada, Hiszpania) Oferta Tio Tobas to nie tylko nietypowy rodzaj zakwaterowania z własnym wyżywieniem (groty), lecz także oryginalne zajęcia na łonie natury. Okolica, przypominająca Dziki Zachód, jest obszarem idealnym do przejażdżek samochodami terenowymi z napędem na 4 koła. Partnerstwo z różnymi lokalnymi dostawcami umożliwia tworzenie oferty opartej o wymienione formy aktywności (tworzenie miejsc pracy). Groty Cuevas del Tio Tobas, oferujące usługi o oficjalnie potwierdzonej jakości, to kwatery na obszarze wiejskim w regionie Guadix, o bogatym dziedzictwie kulturowym i przyrodniczym. Zlokalizowane są w miejscowości, w której znajdują się liczne obiekty turystyczne i rekreacyjne. 10 Oferta turystyczna obejmuje 19 domów grot z basenem, oraz restaurację, kawiarnię, strefę animacji zajęć/warsztatów prezentującą rzemiosło i kuchnię regionu Guadix, wystawy, sklepy z regionalnymi produktami z Parku Przyrodniczego Andaluzji, muzeum i centrum multimedialne oraz warsztat, w którym turyści mogą zobaczyć, w jaki sposób adaptuje się groty do celów mieszkalnych i poznać dziedzictwo etnograficzne regionu.

36 Oprócz zakwaterowania w grotach, oferta obejmuje również różnorodne atrakcje dostępne w formie pakietów turystycznych, specjalnie zaprojektowanych dla różnych odbiorców: par, grup i turystów indywidualnych, a także dostosowane do potrzeb grup korporacyjnych i stowarzyszeń. Tio Tobas Wszystkie wysiłki organizatorów nastawione są na osiągnięcie satysfakcji klienta. Oferta dostępnych usług jest poszerzana i różnicowana, będąc wynikiem nieustających wysiłków personelu tak, by odpowiadała potrzebom i preferencjom każdego rodzaju użytkowników. Wszystkie usługi świadczone są we współpracy z innymi lokalnymi firmami albo poprzez zatrudnianie lokalnego personelu, co wspomaga pozytywną dynamikę społeczno-ekonomiczną. Jest to unikalny produkt turystyczny, nie ma bowiem w Europie drugiego miejsca tego typu. Oryginalna architektura, stała temperatura, przytulność, kameralność i rustykalny charakter sprawiły, że groty stały się bardzo popularnym i cenionym rodzajem zakwaterowania. Kompleks Tio Tobas w Grenadzie jest przykładem wysokiej jakości usług agroturystycznych i ekoturystycznych. Spełnia wymogi Europejskiej Karty Zrównoważonej Turystyki oraz posiada akredytację Punktu In formacyjnego Parku Narodowego Sierra Nevada. 11

37 Bella Vista Bella Vista usługi wędkarskie (Hrabstwo Cork, Irlandia) Zatoka Cork jest idealnym miejscem do wędkowania. Różne okoliczne firmy oferujące zakwaterowanie turystom dostosowały swoje usługi do oczekiwań wędkarzy (zakwaterowanie z własnym wyżywieniem + wyprawy wędkarskie z przewodnikiem). Tak jest między innymi w hotelu Bella Vista, który oferuje apartamenty z własnym wyżywieniem, dostosowując się tym samym do potrzeb klientów (produkt tematyczny z usługami o wartości dodanej). Hotel Bella Vista i wille oferujące zakwaterowanie z własnym wyżywieniem znajdują się w Cobh (hrabstwo Cork, Irlandia). Stąd rozciągają się wspaniałe widoki na miasto i port w Cork, jeden z największych naturalnych portów na świecie. Nieruchomość weszła w posiadanie obecnego właściciela w 2001 roku, a następnie została rozbudowana na potrzeby stworzenia hotelu z osiemnastoma apartamentami. W roku 2007 dołączono do oferty usługę zakwaterowania z własnym wyżywieniem, która objęła 10 lokali. 12 Położenie hotelu, bardzo korzystne dla amatorów wędkarstwa morskiego, było inspiracją dla stworzenia

38 tego rodzaju oferty wykorzystującej potencjał miejsca. Ten projekt jest przykładem wdrożenia najlepszych praktyk w turystyce opartej na współpracy i partnerstwie pomiędzy Fáilte Ireland (Irlandzka Izba Rozwoju Turystyki), Centralnym Zarządem Rybołówstwa oraz Centrum Wędkarskim Cork i działa dzięki lokalnej społeczności promującej rynek wędkarstwa. Współpraca ta zaowocowała promocją całego obszaru, w którym wspólnie działają operatorzy wynajmujący łodzie i oferujący usługi wędkarskie w okolicy zatoki oraz firmy zajmujące się zakwaterowaniem (takie jak Bella Vista), a także puby i restauracje. Bella Vista Wszystkie zainteresowane strony są obecnie członkami Centrum Wędkarskiego Zatoki Cork (Cork Harbour Angling Hub). Działalność Centrum opiera się na lokalnej społeczności i lokalnych dostawcach turystycznych usług wędkarskich, a Fáilte Ireland (Irlandzka Izba Rozwoju Turystyki) zapewnia dodatkowe wsparcie dla całej inicjatywy. 13

39 Casale Panayiotis Casale Panayiotis spa ze źródłami bogatymi w siarkę (Troodos, Cypr) Woda termalna z góry Troodos jest bogata w siarkę i ma unikalne właściwości. Casale Panayiotis wykorzystuje to naturalne bogactwo, tworząc unikalną ofertę spa. Obiekt jest własnością prywatną, ale zarządza nim firma, która administruje pobliskim hotelem i kwaterami z własnym wyżywieniem. Casale Panayiotis to jeden z najbardziej udanych i nowatorskich projektów agroturystycznych na Cyprze. Reprezentuje ciekawy sposób wspólnego zarządzania kwaterami należącymi do różnych właścicieli. Obiekt spa z wodą bogatą w związki siarki położony jest w centrum obszaru Casale Panayiotis. W obrębie kompleksu znajduje się również restauracja, kawiarnia, centrum konferencyjne i centrum kultury. Różne obiekty z usługami spa są integralną częścią oferty służącej relaksowi i wypoczynkowi w Casale Panayiotis. Jest to miejsce idealne do odpoczynku od codziennego pośpiechu. 14 Zakwaterowaniem, spa i innymi usługami zarządza jedna firma, której udziałowcami są wszyscy właściciele budynków w Casale Panayiotis.

40 W większości przypadków, kwatery z własnym wyżywieniem zapewniają bardzo podstawowe usługi: wynajem pościeli i sprzątanie na koniec pobytu. Jednakże osobom odwiedzającym oferuje się wiele innych usług, czego dowodem jest właśnie kompleks Casale Panayiotis i Grupa Baron Malta. Firmy te oferują wiele dodatkowych usług związanych z zakwaterowaniem, np. codzienne sprzątanie, opiekę nad dziećmi, przygotowanie posiłków przez szefa kuchni, sesje profesjonalnego fotografa itp. Okazuje się, że istnieje zapotrzebowanie na tego typu usługi korzysta z nich jedna trzecia klientów grupy Baron na Malcie. Casale Panayiotis 15

41 Ballymaloe Ballymaloe lekcje gotowania (hrabstwo Cork, Irlandia) Kompleks Ballymaloe obejmuje pokoje gościnne, kwatery z własnym wyżywieniem, restaurację i przestrzeń wspólną przeznaczoną na organizację imprez. Kompleks funkcjonuje wspólnie ze szkołą gotowania dzięki temu goście mogą podczas pobytu uczestniczyć w lekcjach gotowania. Ballymaloe jest jedną z najbardziej znanych marek w turystyce irlandzkiej. W jego skład wchodzą: restauracja z przewagą produktów pochodzących z własnego gospodarstwa, wydzielony ogród i szklarnie, hotel w stylu wiejskiego dworku (30 pokoi), szkoła kucharska, kwatery z własnym wyżywieniem, sklep z produktami kuchennymi i rzemieślniczymi, kawiarnia oferująca szeroki wachlarz produktów wytwarzanych na miejscu, akcesoria kuchenne i książki kucharskie. Każdy z nich prowadzony jest przez członków rodziny Allen. 16 Ballymaloe znajduje się w pobliżu miejscowości Shanagarry w hrabstwie Cork, około 32 km na wschód od miasta Cork. Posiadłość składa się z zabytkowego domu położonego na terenie gospodarstwa rolniczego o powierzchni 400 akrów. Całość została zakupiona przez rodzinę Allen w 1948 roku. Projekt ten jest przykładem dobrych praktyk w zrównoważonym podejściu do rolnictwa, żywności i zakwaterowania z własnym wyżywieniem, a także zaangażowania i współpracy z lokalną społecznością w tworzeniu miejsc pracy i rozwoju obszarów wiejskich.

42 Chata Magoda (województwo podkarpackie, Polska) Chata Magoda Jest to rodzinna firma oferująca produkty turystyczne w formie nie tylko rekreacji na łonie natury, ale także usług, takich jak przygotowanie posiłków, wypożyczanie sprzętu czy transport. Część z tych usług jest świadczona przez właścicieli i ich pracowników, inne (np. wyżywienie) są dostarczane przez lokalnych przedsiębiorców. Ten przykład dobrych praktyk pokazuje, jak mała rodzinna firma może łączyć prowadzenie domu wypoczynkowego i pensjonatu, ściśle współpracując z lokalnymi przedsiębiorcami. Lokalne firmy dostarczają dodatkowe usługi, które przyciągają turystów i sprawiają, że ich pobyt na wsi jest przyjemniejszy i bardziej atrakcyjny. Firma jest samowystarczalna od samego początku, gdy zaczęła działalność w Bieszczadach, korzystając tylko ze środków prywatnych. Zgromadzone środki wystarczyły na to, by zakupić ziemię wraz z chatą bojkowską, która była pierwszym domem właścicieli w Bieszczadach. Pensjonat powstał na bazie starej drewnianej chaty zbudowanej w 1930 roku, którą przeniesiono ze wsi w okolicach Rzeszowa (Świlcza). Jest obiektem o wysokim standardzie ekologicznym, zbudowanym wyłącznie z materiałów naturalnych. Zakwaterowanie jest atrakcyjne dzięki usługom oferowanym w okolicy. 17

43 Symposio Symposio usługi związane z zakwaterowaniem (Troodos, Cypr) Symposio to przede wszystkim restauracja, ale także zakwaterowanie z wyżywieniem we własnym zakresie. Właściciel oferuje gościom posiłki, które sam przygotowuje. Jest to jedna z najbardziej poszukiwanych usług dodatkowych. Oferta obejmuje także usługi codziennego sprzątania i opieki nad dziećmi. Tawerna Symposio i kwatery mieszczą się na południowym skraju wioski Pelendri (Cypr), w pięknej oryginalnej rezydencji, oferującej tradycyjne specjały i zakwaterowanie agroturystyczne, na które składają się dwa kamienne domki z jedną sypialnią i jeden dom z dwiema sypialniami. Obok każdego domku dostępne są dla gości kominek i podwórko z tradycyjnym piecem, a wszystkie pokoje umeblowano w tradycyjnym, lokalnym stylu. Podczas pobytu można skorzystać z dodatkowych usług, takich jak catering, sprzątanie, opieka nad dziećmi, pranie itd. Usługi te oferowane są przez mieszkańców wsi. Klienci kwater szczególnie cenią sobie możliwość korzystania z posiłków przygotowywanych w restauracji. 18

44 Centrum Semenj tworzenie usług (obszar Bled, Słowenia) Semenj Celem Centrum Kompetencji Semenj jest połączenie regionalnej wiedzy z biznesem oraz współpraca wszystkich członków społeczności lokalnej (spółek publicznych, prywatnych, małych firm, organizacji pozarządowych). Istotą tych działań jest zapewnienie wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz społeczności lokalnych dysponujących zasobami dziedzictwa kulturowego, aby zaszczepić systematyczne podejście do rozwoju umiejętności wykorzystania tego dziedzictwa we współpracy z branżą turystyczną i ekspertami. Ponadto, celem funkcjonowania centrum jest zachęcanie do dalszej współpracy z instytucjami publicznymi, stosowanie metod i technik zrównoważonego rozwoju zasobów dziedzictwa kulturowego oraz kreowanie autentycznych atrakcji turystycznych. W ciągu ostatnich kilku lat pod nadzorem Centrum Semenj opracowano i udoskonalono wiele zróżnicowanych działań. Spośród 140 zidentyfikowanych i przeanalizowanych atrakcji kulturalnych wybrano 40 w celu dalszego rozwijania współpracy. Podmioty te ściśle współpracują ze sobą z myślą o wydłużeniu sezonu turystycznego. Stworzyły kompletną listę atrakcji oferowanych na wypadek deszczowej pogody, aby wydłużyć sezon turystyczny i przyciągnąć turystów do każdej wsi zebrano je w katalogu i na stronie internetowej. Katalog zawiera opis krótkich spacerów 19

45 Wnioski z parasolem, atrakcji wodnych (wodospady, rzeki, mosty, źródła), atrakcji kulturalnych, historycznych i przyrodniczych oraz lokalne opowieści i baśnie. 20 Powyższe usługi, które zostały zidentyfikowane w ramach projektu CesR charakteryzuje innowacyjność, oryginalność oraz związek z rozwojem obszarów wiejskich w danym regionie i zatrudnieniem miejscowej ludności. Dla wiejskich i peryferyjnych regionów, tworzenie i rozwój tych szczególnych, wyjątkowych usług w turystyce jest jednym z niewielu sposobów na zachowanie i tworzenie miejsc pracy. Wszystkie przedstawione powyżej inicjatywy dowiodły, że zróżnicowane i wysokiej jakości usługi są doskonałym sposobem, aby przyciągnąć turystów, nawet do miejsc bardzo odległych. Przykłady pokazują również, że usługi silnie związane z tożsamością i tradycjami obszaru są bardzo atrakcyjne, zwłaszcza dla gości zagranicznych. Okazuje się także, że szerszy zakres świadczonych usług oznacza większą konkurencyjność i atrakcyjność w opinii zarówno turystów, jak i lokalnych mieszkańców. Zdjęcie: Joël Damase Zdjęcie: Pierre Soissons