9. Preferencje wyborcze Polaków. Organizacje pozarządowe

Transkrypt

1 9. Preferencje wyborcze Polaków. Organizacje pozarządowe

2 Uczestnictwo w wolnych wyborach daje Polakom możliwość wpływania nie tylko na polityczną, lecz także społeczno-ekonomiczną sytuację ich ojczyzny. Mimo to frekwencja wyborcza w Polsce wciąż jest stosunkowo niska. W ostatnich latach wzrasta z kolei aktywność Polaków w różnorodnych organizacjach samorządowych.

3 Odbywające się regularnie w Polsce wybory, w których kandydaci mogą konkurować na równych zasadach, a organy państwa nie mają wpływu na wynik, stanowią jeden z filarów demokracji. Organami władzy państwowej wybieranymi przez Polaków w drodze tajnego głosowania są: prezydent RP, senatorzy, posłowie, radni, wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Rola wyborów nie ogranicza się jednak tylko do ustalania składu tych organów i udzielania przez głosujących wybranym osobom prawa do podejmowania decyzji w ich imieniu. Dzięki wyborom społeczeństwo może także rozliczyć polityków z dotychczasowej działalności. Dlatego niezmiernie istotna jest aktywność polityczna obywateli, której przejawem jest udział w wyborach, a miernikiem frekwencja wyborcza.

4 Frekwencja w Polsce jest stosunkowo niska. W większości państwach postkomunistycznych jest ona wyższa, np. na Łotwie, Litwie i Estonii. Jeszcze większe różnice na niekorzyść Polski są w porównaniu do większości byłych członków Unii Europejskiej. I tak w czasie ostatnich wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku, frekwencja naszego kraju, wynosząca 23,83% plasowała nas na 3 od końca miejscu: niższa frekwencja jedynie była w jedynie na Słowacji i w Republice Czeskiej; dla porównania w wyniosła ona: 89,6% 85,6% 74,8% 60,0% 57,2% 56,3% w Belgii w Luksemburgu, na Macie, w Grecji, we Włoszech, w Danii. Frekwencja wyborcza w wyborach do Parlamentu Europejskiego wg powiatów w 2014 roku (Źródło: Największa frekwencja wg powiatów była w powiecie Sopot 43,06%, zaś najmniejsza w powiecie elbląskim 12,71%. Największa frekwencja wg gmin była w gminie Podkowa Leśna (mazowieckie) 52,1%, najmniejsza w gminie Czerwińsk nad Wisłą (mazowieckie) 7,8%.

5 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych wg powiatów w 2010 roku Frekwencja wyborcza w wyborach do Sejmu RP wg powiatów w 2011 roku

6 W Polsce najwyższą frekwencję obserwujemy w czasie wyborów prezydenckich. I tak w wyborach prezydenckich wyniosła ona odpowiednio: w 1990 r. 60,60% w I turze i 53,40% w II turze (wygrał Lech Wałęsa pokonując Stanisława Tymińskiego w II turze), w 1995 r. 64,70% w I turze i 68,23% w II turze (wygrał Aleksander Kwaśniewski pokonując Lecha Wałęsę w II turze), w 2000 r. 61,12% w I turze (II tura się nie odbyła; wygrał ponownie Aleksander Kwaśniewski otrzymał 53,9% głosów), w 2005 r. 49,74% w I turze i 50,99% w II turze (wygrał Lech Kaczyński pokonując Donalda Tuska), w 2010 r. 54,94% w I turze i 55,31% w II turze (wygrał Bronisław Komorowski pokonując Jarosława Kaczyńskiego), w 2015 r. 48,96% w I turze i 55,34% w II turze (wygrał Andrzej Duda pokonując Bronisława Komorowskiego). Prezydencji III RP Od lewej: Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski (absolwent naszej szkoły) i Andrzej Duda.

7 Niższa nieco frekwencja wyborcza w Polsce występuje w czasie wyborów samorządowych i parlamentarnych, i tak w poszczególnych latach wyniosła ona odpowiednio: w wyborach samorządowych: w 2002 r. frekwencja wyniosła 44,23% w I turze i 44,24% w II turze, w 2006 r. 45,99% w I turze i 36,69% w II turze, w 2010 r. 47,32% w I turze i 35,31% w II turze, w 2014 r. 47,40 w I turze i 39,97% w II turze; w wyborach parlamentarnych: w 2001 r. 46,29% do sejmu i 46,28% do senatu, w 2005 r. 53,88% (do sejmu i senatu), w 2007 r. 53,88% (do sejmu i senatu), w 2011 r. 48,92% (do sejmu i senatu), w 2015 r. 50,92% do sejmu i 50,91% do senatu. Najniższa w czasie wyborów do Parlamentu Europejskiego: 20,87% w 2004 r., 23,52 w 2009 r., 23,83 w 2014 r..

8 Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że w wyborach w naszym kraju uczestniczą częściej: mężczyźni, osoby w wieku średnim (46-65 lat) niż osoby z młodszych (18-35 lat) i starszych (powyżej 65 lat) grup wiekowych, obywatele o wyższych dochodach, osoby lepiej wykształcone, emeryci i studenci niż osoby zajmujące się domem, renciści oraz bezrobotni, obywatele regularnie uczestniczący w praktykach religijnych.

9 Frekwencja wyborcza w Polsce jest zróżnicowana regionalnie. Sytuację tę można było już zaobserwować w czasach II Rzeczypospolitej i według specjalistów wiąże się to z wpływem, jaki wywarli na dany obszar zaborcy. Wg naukowców: sposób zorganizowania państw zaborczych, ich kultura polityczna i stosunek do ludności polskiej wywarły znaczny wpływ na zróżnicowanie zachowań wyborczych (w tym frekwencję) na obszarach wchodzących wcześniej w skład danego zaboru (Rosji, Austrii i Prus). Zróżnicowanie frekwencji zaznacza się też między obszarami miejskimi i wiejskimi. I tak wyższa frekwencja występuje na terenach miejskich. Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych wg powiatów w 2014 roku (Źródło:

10 I tak na terenie Polski: najwyższą frekwencję notuje się na obszarach dawnego zaboru austriackiego, głównie w Galicji (województwa małopolskie i podkarpackie oraz południowo-wschodnia część województwa śląskiego); duży lub średni odsetek ludzi uczestniczy w wyborach także należących niegdyś do Prus, (głównie w województwie wielkopolskim, we wschodniej części województwa pomorskiego i w północno-zachodniej części województwa kujawskopomorskiego); najniższa frekwencja notowana jest na obszarach: byłego zaboru rosyjskiego, głównie województwa lubelskie i łódzkie i północna część województwa mazowieckiego) ziem zachodnich i północnych (tereny tzw. Ziem Odzyskanych), przede wszystkim województwa: warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie i lubuskie. Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich w II turze wg powiatów w 2015 roku (Źródło:

11 Zachowania wyborcze polskiego elektoratu cechują się znaczną niestabilnością. Ocenia się, że pomiędzy kolejnymi wyborami zmienia je aż około 25-30% wyborców. Dotyczy to nie tylko uczestnictwa w samych wyborach, lecz też preferencji politycznych przejawiających się głosowaniem w różnych okresachna odmienne ugrupowania polityczne czasemnawet skrajnie odmienne. Drugą grupę stanowią osoby odznaczające się względną trwałością zachowań wyborczych. W różnych wyborach głosują oni na określoną opcję polityczną (np. prawicową). Nie oznaczato jednak, że nie może się zmienić ich poparcie dla danych partii w ramach danej opcji.

12 Obecny system partyjny w Polsce krystalizował się w latach 90. XX w. W tym czasie powstał podział na cztery podstawowe opcje polityczne tworzące przeciwstawne pary: prawicową i lewicową, różnice pomiędzy nimi dotyczyły głównie wartości i podejścia do nich, liberalną i ludową, różnice pomiędzy nimi dotyczyły głównie podejścia do kwestii społeczno-ekonomicznych: na liberałów głosowali zwłaszcza mieszkańcy miast, na ludowców głosowali zaś głównie mieszkańcy wsi. Współczesne podziały te są już nieco mniej wyraźne. Potwierdza to m.in. fakt, że: ugrupowania o poglądach lewicowych często bywają bardziej liberalne w kwestiach gospodarczych niż prawicowe, do głównych postulatów niektórych partii prawicowych należy socjalna ochrona obywateli dotychczasowa domena lewicy. Obecnie różnice pomiędzy poszczególnymi opcjami politycznymi dotyczą w szczególności stosunku do wiary (religii) i zaszłości z najnowszej historii Polski.

13 Opcja polityczna prawicowa (np. Prawo i Sprawiedliwość, Kukiz 15, Korwin) lewicowa (np. Zjednoczona Lewica, SLD, Partia RAZEM) liberalna (np. PO,.Nowoczesna) ludowa (np. Polskie Stronnictwo Ludowe) Główne postulaty przywiązanie do tradycji szerzenie postaw patriotycznych zniesienie barier ograniczających możliwości awansu społecznego polityka prorodzinna ścisły rozdział państwa i Kościoła ochrona praw pracowniczych opieka nad grupami społecznymi o niższym statusie społeczno-majątkowym równouprawnienie płci liberalizacja gospodarki usprawnienie administracji ograniczanie osłon socjalnych utrzymanie funkcji kontrolnych państwa w gospodarce (głownie w rolnictwie) wszechstronny rozwój obszarów wiejskich ochrona najbiedniejszych grup społecznych

14 Preferencje wyborcze zależą od szeregu czynników, m.in. statusu społecznego, wieku, wykształcenia, religijności i przynależności kulturowej i etnicznej.

15 Główne skupiska wyborców: woj. małopolskie, woj. podkarpackie, zachodnia część woj. podlaskiego, zurbanizowane obszary wokół dużych miast, np.: Warszawy, Łodzi, Wrocławia. Głównymi zwolennikami są osoby: w starszym wieku, o konserwatywnych poglądach, dość religijne (praktykujące), z podstawowym i średnim wykształceniem, zamieszkujące średnie lub małe miasta oraz tereny wiejskie, o stosunkowo słabej sytuacji materialnej. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych do sejmu wg gmin w 2015 roku poparcie dla KW Prawo i Sprawiedliwość (PiS) (Źródło:

16 Główne skupiska wyborców: przede wszystkim wielkie miasta, m.in.: Warszawa, Poznań, Kraków, Wrocław, Łódź zachodnia Polska, woj. warmińsko-mazurskie, woj. śląskie, woj. opolskie. Głównymi zwolennikami są osoby: młode z wyższym wykształceniem, zamieszkujące miasta, o zadowalającej sytuacji materialnej. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych do sejmu wg gmin w 2015 roku poparcie dla KW Platforma Obywatelska (PO) (Źródło:

17 Główne skupiska wyborców: tereny przyznane Polsce po II wojnie światowej (ziemie zachodnie i północne), obecnie głównie: woj. zachodniopomorskie, woj. dolnośląskie środkowa Polska: woj. wielkopolskie, woj. kujawsko-pomorskie; Tereny leżące na wschodzie Polski tuż przy samej granicy. Głównymi zwolennikami są osoby: w po 45 roku życia, ze średnim wykształceniem, zamieszkujące średnie lub duże miasta ale nie największe, o stosunkowo słabej sytuacji materialnej, deklarujące poglądy lewicowe, nieuczestniczące w praktykach religijnych. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych do sejmu wg gmin w 2015 roku poparcie dla Zjednoczonej Lewicy (tworzoną przez: Sojusz Lewicy Demokratycznej, Twój Ruch, Polską Partię Socjalistyczną, Unię Pracy i Partię Zieloni) (Źródło:

18 Główne skupiska wyborców: przede wszystkim obszary wiejskie w: środkowej Polsce, wschodniej Polsce. Głównymi zwolennikami są osoby: w starszym wieku, z podstawowym i średnim wykształceniem, zamieszkujące tereny wiejskie oraz małe miasta, religijna (praktykująca), o stosunkowo słabej sytuacji materialnej. Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych do sejmu wg gmin w 2015 roku poparcie dla KW Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) (Źródło:

19 W ostatnich latach zwiększa się aktywność mieszkańców naszego kraju w organizacjach pozarządowych określanych często skrótem NGO (ang. non-governmental organizations). Istnieją one głównie w celu sprostania potrzebom obywateli, które nie są w odpowiednim stopniu zaspokajane przez państwo czy podmioty o charakterze biznesowym. Ponieważ NGO nie są nastawione na osiąganie zysku, a ich funkcjonowanie w dużej mierze opiera się na dobrowolnej pracy ludzi (wolontariuszy), nazywa się je również organizacjami non profit. Działalność takich organizacji może być bardzo zróżnicowana i dotyczyć rozmaitych dziedzin życia społecznego. Najważniejsze obszary działalności organizacji społecznych w Polsce w 2010 r.

20 Do organizacji pozarządowych zalicza się przede wszystkim: STOWARZYSZENIA w grudniu 2015 r. w Polsce było ich zarejestrowanych około 106 tysięcy. Zgodnie z prawem stowarzyszenie: może zostać założone przez co najmniej 7 osób (od maja 2016 roku; wcześniej potrzebne było 15 osób); członkowie powinni mieć takie same zainteresowania lub winni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu zgodnego z prawem, lecz niekoniecznie użytecznego społecznie (np. stowarzyszenie filatelistyczne); nie wymaga wkładu finansowego w celu jego powołania, wszelkie podejmowane przez nie inicjatywy mogą być prowadzone tylko na rzecz członków. FUNDACJE w grudniu 2015 r. w Polsce było ich zarejestrowanych 20 tysięcy. Zgodnie z prawem: warunkiem założenia i funkcjonowania fundacji jest posiadanie majątku, to właśnie on w sensie prawnym stanowi fundację; musi prowadzić działalność użyteczną społecznie albo gospodarczo; przedmiot działalności powinien mieć szerszy zasięg, może dotyczyć np.: zdrowia, gospodarki, oświaty, kultury czy ochrony środowiska; to organizacja której członkowie nie mogą podejmować w jej ramach inicjatyw, które przyniosłyby im tylko osobistą korzyść. Liczba stowarzyszeń i fundacji (stan na grudzień 2015 roku)

21 Organizacje pozarządowe mogą w Polsce otrzymać specjalny status organizacji pożytku publicznego (OPP). W tym celu muszą wykazać się aktywnością społeczną w ściśle określonych dziedzinach, takich jak: działalność charytatywna, pomoc osobom niepełnosprawnym, pomoc ludziom bezrobotnym. Osiągnięcie statusu OPP wiąże się z nabyciem także specjalnych uprawnień i przywilejów, m.in.: zwolnieniem z niektórych podatków oraz opłat skarbowych, możliwością uzyskania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych. Liczba podatników przekazujących 1% podatku na rzecz OPP oraz wartość środków uzyskanych przez OPP dzięki przekazaniu im 1% podatku

22 Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -