EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2014

Transkrypt

1 EUROPEJSKIE FORUM NOWYCH IDEI 2014 Panel, czwartek 2 października 2014, godz. 17:30-19:00 Partner: ARCELORMITTAL Reindustrializacja jako szansa na wzrost i źródło innowacyjności europejskiej gospodarki Tematyka Jak powinna wyglądać reindustrializacja XXI wieku? Jakie działania umożliwią osiągnięcie celów nowej europejskiej polityki przemysłowej? Czy europejski (i polski) przemysł może sprostać wyzwaniom globalnej konkurencji, zachowując standardy społeczne, klimatyczne i ochrony środowiska? Rewitalizacja terenów poprzemysłowych: wyzwanie i zadanie dla całej Europy. Obecnie udział przemysłu w europejskim PKB kształtuje się na poziomie 15%. Zdaniem Komisji Europejskiej wartość ta jest zbyt niska. Z tego względu postawiono przed państwami członkowskimi cel, by do 2020 roku udział ten osiągnął przynajmniej 20%. Produkcja przemysłowa w Europie kształtuje się obecnie na poziomie ok. 87% stanu sprzed wybuchu kryzysu w 2008 r., a w takich krajach jak Cypr, Grecja i Hiszpania spadła nawet o ponad 30% w porównaniu do roku Niezależnie od efektów kryzysu gospodarczego, stopniowe przenoszenie europejskiego przemysłu do krajów trzecich rozpoczęło się już znacznie wcześniej. Z jednej strony, było to zjawisko naturalne związane z inną organizacją produkcji, czy outsourcingiem. Z drugiej strony, co wymaga podkreślenia, było również wyrazem spadającej konkurencyjności Europy. 1

2 Przemysł w ujęciu globalnym, na przestrzeni ostatniej dekady, został realokowany z przeregulowanej i obciążonej wydatkami socjalnymi Europy do rodzących się potęg gospodarczych, dysponujących tanią siłą roboczą oraz znacznie tańszą energią - np. do Indii oraz Chin. Jak powinna wyglądać reindustrializacja XXI wieku? Przez ostatnie lata Europa nie przeciwdziałała temu zjawisku w sposób przemyślany i zdecydowany. Pojawiało się nawet przekonanie, że przemysł, a w szczególności przemysł ciężki, stanowią przestarzałą gałąź gospodarki, którą powinien zastąpić sektor usługowy (koncepcja dymiących głów w miejsce dymiących kominów ). Około 2000 roku zaczęto mówić wręcz o starej i nowej ekonomii. Przemysł wytwórczy miał w najbliższych latach przestać się liczyć, tj. jako szkodliwy dla środowiska oraz nieistotny dla gospodarek krajowych, miał w zamyśle wielu europejskich ekonomistów stać się domeną np. państw azjatyckich. Europa w tym samym czasie miała z kolei prowadzić intensywny rozwój nowych technologii. Jednakże kryzys ekonomiczny bardzo skutecznie wykazał słabość państw, które zrezygnowały z przemysłu, jako kluczowej gałęzi gospodarki. W efekcie, obecnie wiele z nich, pomimo wprowadzenia szeregu innowacyjnych rozwiązań do gospodarek krajowych, przeżywa załamanie gospodarcze. Realokacja przemysłu poza granice Unii Europejskiej dokonana została w sposób wyjątkowo szybki. Niekorzystne, a nawet szkodliwe regulacje prawne doprowadziły do trwałego procesu ucieczki całych sektorów m.in. do Chin. Potrzeba reindustrializacji staje się nowym paradygmatem Europy. W ślad za tym idą konkretne działania, które przybierają różne formy. Od samodzielnych zabiegów państw członkowskich, po działania Komisji Europejskiej takie jak Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu stalowego w Europie (tzw. Steel Action Plan). Kluczowe pytania Trendy międzynarodowe oraz droga, którą powinna podążyć Europa. Czy dotychczas podejmowane działania (jak Steel Action Plan) są wystarczające, by zapobiec marginalizacji europejskiego przemysłu? Zwiększenie konkurencyjności technologicznej jako jedyne rozwiązanie? A może powrót do tradycyjnych źródeł energii wsparty rewolucją technologiczną jako pożądany kierunek zapoczątkowujący proces reindustrializacji w Europie? 2

3 Rola państwa w procesie reindustrializacji. Czy ważne jest zmniejszanie dotychczasowych barier ekonomicznych obciążeń fiskalnych i para-fiskalnych? Czy potrzebne jest aktywne wsparcie m.in. badań technologicznych czy udzielanie preferencji podatkowych? Polska na tle innych państw europejskich. Czy fakt utrzymywania podatkowych i para-podatkowych obciążeń energii elektrycznej, w sytuacji gdy inne kraje UE takich obciążeń nie stosują, nie niszczy potencjału polskiej gospodarki? Czy analogicznie do prowadzonych w innych państwach członkowskich działań Polska prowadzi politykę wystarczająco ukierunkowaną na wsparcie procesu reindustrializacji? Jak europejski (w tym polski) przemysł może sprostać wyzwaniom globalnej konkurencji, zachowując standardy społeczne, klimatyczne i ochrony środowiska? Dzisiejsza polityka klimatyczna Unii Europejskiej wydaje się przyjmować negatywny dla przemysłu kierunek. Nieustanne zwiększanie wymogów związanych z ochroną środowiska oraz kapitałem ludzkim rodzi kolejne wyzwania dla konkurencyjności państw członkowskich na arenie międzynarodowej. Doskonałym przykładem może być choćby fakt, że energia elektryczna w Chinach jest aż o 25% tańsza niż w Europie. Zjawisko to w naturalny sposób prowadzi do pogłębiania się procesu carbon leakage. Negatywne skutki związane z realokacją przemysłu poza granice Unii Europejskiej prowadzą również do zwiększenia problemu wyzysku oraz pracy przymusowej m.in. w Białorusi. Wszystkie powyższe problemy wynikają bezpośrednio z obecnej polityki Komisji Europejskiej, która narzuca pionierskie standardy klimatyczne oraz społeczne. Rozwiązaniem spadku konkurencyjności - zdaniem polityków europejskich - powinno być zatem nieustanne zwiększanie poziomu technologicznego oraz częste korzystanie z innowacyjnych rozwiązań. Należy zauważyć że, mimo iż Polska należy do państw tzw. młodej Europy, tj. proces przemian rozpoczęła dopiero na początku lat 90., często podawana jest jako wzór dynamicznych przemian opartych na inwestycjach. W porównaniu z przemysłem innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej Polska, jako jedyna obok Węgier, osiągnęła w okresie postsocjalistycznej transformacji szybki wzrost produkcji przemysłowej (30% na przestrzeni lat ). Ponadto, Polska w latach utrzymała wzrost PKB. 3

4 Tempo zmian jakościowych w Polsce, m.in. wzrostu wydajności pracy oraz dynamiki i korzystnych zmian struktury eksportu było niespotykane w innych krajach europejskich. Potwierdzeniem może być m.in. systematyczny spadek wskaźników energochłonności produkcji wyrobów przemysłowych w latach W odniesieniu do produktów stalowych zmniejszył się on o ponad 50% w latach Jako kolejny doskonały przykład dynamicznych przemian można wskazać również budowę fabryki Volkswagena w Polsce, która rozpocznie się jesienią bieżącego roku. Kluczowe pytania Czy w świetle omówionych wcześniej europejskich planów działania, reindustrializacja może zostać osiągnięta przy jednoczesnym spełnianiu standardów klimatycznych? Czy cele paktów klimatycznych w perspektywach czasowych 2020 oraz 2050 to szansa na wymuszenie zmian technologicznych czy raczej zagrożenie dla przemysłu europejskiego? Problem carbon leakage. Czy ucieczka przemysłu wysokoemisyjnego na Ukrainę, Białoruś i Rosję stanowi realne zagrożenie dla środowiska naturalnego w Polsce i Europie? Zachowanie standardów społecznych poprzez podwyższanie kwalifikacji pracowników. Obciążenie czy szansa dla europejskiego oraz polskiego przemysłu? Rewitalizacja terenów poprzemysłowych: zadanie dla całej Europy Przez termin rewitalizacji powszechnie rozumie się system działań mających na celu przywrócenie zrównoważonego rozwoju określonego obszaru, który utracił dotychczasowe funkcje gospodarczospołeczne. Należy zauważyć, że wiele miast poprzemysłowych nie tylko w Europie, ale i na całym świecie, mierzy się z problemem upadku kulturalnego, turystycznego, a nawet gospodarczego całych aglomeracji. Jako przykład rozwiązania powyższego problemu specjaliści podają kompleksową rewitalizację terenów poprzemysłowych. W zamierzeniu pomysłodawców pozwoli ona przede wszystkim na zagospodarowanie obiektów oraz terenów poprzemysłowych, poprzez zmianę ich dotychczasowych funkcji na obszary funkcjonalne gospodarczo, społecznie, edukacyjnie, zdrowotnie, rekreacyjnie lub turystycznie. 4

5 Kluczowe pytania Jak powinno wyglądać idealne miasto łączące wysoką innowacyjność oraz konkurencyjność przemysłu z przyjaznym środowiskiem naturalnym oraz wysoką estetyką, sprzyjającą dalszemu rozwojowi aglomeracji? Czy w świetle dotychczas przeprowadzonych rewitalizacji można dostrzec szansę na trwałe zwiększenie konkurencyjności przemysłowej europejskich miast na arenie międzynarodowej? Czy stworzenie przyjaznego otoczenia pozwoli wspomóc lokalne ośrodki przemysłowe w przeprowadzaniu nowych inwestycji, a przez to doprowadzi m.in. do zmniejszenia bezrobocia? Czy wręcz przeciwnie koszty rewitalizacji przewyższają potencjalne zyski, a przez to nie warto w nie inwestować? Jakie działania umożliwią osiągnięcie celów nowej europejskiej polityki przemysłowej Dostrzegając problemy związane ze spadkiem konkurencyjności europejskiego przemysłu oraz jego realokacją poza granice państw członkowskich, Unia Europejska podkreśla znaczenie zwiększania poziomu technologii wykorzystywanych w przemyśle. Dlatego też coraz częściej przedstawiane są kolejne pomysły, takie jak wspomniany wcześniej Steel Action Plan, ale również Europa 2020 oraz European Strategy for Sustainable Development. Doskonałym przykładem znaczenia poziomu innowacyjności jest obecnie europejska branża chemiczna. Pomimo wysokich kosztów pracy oraz drogich surowców, dzięki miliardowym inwestycjom, europejski przemysł chemiczny wciąż jest w światowej awangardzie. Należy pamiętać, że branża ta, jako jedna z nielicznych, pozostaje rentowna nawet podczas kryzysu gospodarczego. Skala problemów dla europejskiego przemysłu ulegnie dodatkowemu zwiększeniu w momencie utworzenia strefy wolnego handlu między UE oraz Stanami Zjednoczonymi. Należy zauważyć, że, poziom innowacyjności przemysłu w Europie oraz USA jest zbliżony, natomiast poziom konkurencyjności ze względu na m.in. niskie ceny energii pochodzącej z gazu łupkowego, faworyzuje przemysł amerykański. 5

6 Kluczowe pytania Czy przedstawiane plany działania takie jak: Steel Action Plan, Europa 2020 czy European Strategy for Sustainable Development dają szansę na osiągnięcie celów nowej europejskiej polityki przemysłowej? Jak skuteczne jest wdrażanie innowacyjnych rozwiązań, na które przeznaczane są ogromne środki z budżetu Unii Europejskiej? Czy spełniają one swoją funkcję? Strefa wolnego handlu z Ameryką. Szansa czy zagrożenie dla przemysłu europejskiego? AUTOR: JAROSŁAW KOZIŃSKI, PARTNER ZARZĄDZAJĄCY, EY, POLSKA 6