Piątek-Niedziela czerwca WYDANIE SPECJALNE cena 4,99 zł (w tym 8% VAT) NR 122 (3888) INDEKS WYD. A+B

Transkrypt

1 Piątek-Niedziela czerwca 2013 WYDANIE SPECJALNE cena 4,99 zł (w tym 8% VAT) NR 122 (3888) INDEKS WYD. A+B ANTONISZYN-KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA- KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI ROSTOWSKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ANTONISZYN-KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA- KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI ROSTOWSKI SAWICKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ŻUK ANTONISZYN-KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA-KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI ROSTOWSKI SAWICKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ANTONISZYN-KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA-KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI Patriotyzm ROSTOWSKI SAWICKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ŻUK ANTONISZYN-KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO z wzajemnością JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA-KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI ROSTOWSKI Biznes SAWICKI będzie SIKORA propaństwowy, SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW a państwo TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ŻUK ANTONISZYN-KLIK probiznesowe BAUER deklarowali BIELECKI uczestnicy CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL debat JAGIEŁŁO Pulsu JAKUBAS Biznesu KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA-KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MORAWIECKI PAZGAN PIECHOCIŃSKI ROSIŃSKI ROSTOWSKI SAWICKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ŻUK ANTONISZYN-KLIK BAUER CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI KILIAN KLESYK KOMURKIEWICZ KRAWIEC KRUPA KUDRYCKA KUDRYCKA KULCZYK LUBLIŃSKA-KASPRZAK MIODUSKI MISIAK MOMMORAWIECKI PAZGAN ROSIŃSKI SIKORA SOLORZ-ŻAK SOŁOWOW TAMBORSKI WITUCKI WOJCIECHOWSKI ANTONISZYN- KLIK BAUER BIELECKI CICHOŃ CZARNECKI CZECHOWICZ GÓRAL JAGIEŁŁO JAKUBAS KARPIŃSKI

2 II PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Włodzimierz Karpiński: Władza publiczna powinna znaleźć balans między strzyżeniem przedsiębiorców a sensownym stymulowaniem danin na budowanie kompetencji. minister skarbu DEBATA Mamy nadzieję, że coś drgnie DEBATA GŁÓWNA , RELACJA NA STR. VIII-XI Najwyższy czas na patriotyzm gospodarczy S zóstą debatą na biało-czerwonym Stadionie Narodowym zakończyliśmy wczoraj trwający ponad miesiąc redakcyjny projekt Czas na patriotyzm gospodarczy. Był on kontynuacją i rozwinięciem wielu wcześniejszych inicjatyw, podejmowanych przez Puls Biznesu. Do udziału zaprosiliśmy polityków, na czele z dwoma wicepremierami, oraz najwyższą półkę polskiego biznesu, na czele z czterema najbogatszymi Polakami i prezesami największych polskich firm. Serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom, których pełną listę, w porządku alfabetycznym, publikujemy poniżej. Obok zaś zamieszczamy w pigułce wnioski z debaty głównej oraz pięciu tematycznych, a po szczegóły zapraszamy do niniejszego wydania specjalnego, w którym na 32 stronach dokumentujemy Czas na patriotyzm gospodarczy obszerne relacje z debat uzupełnione są ciekawymi wywiadami. Najbardziej zainteresowani mogą na stronie patriotyzm.pb.pl obejrzeć pełne nagrania z naszych spotkań na Stadionie Narodowym. Projekt potwierdził, że kategoria patriotyzmu gospodarczego niejedno ma imię. Obecnie naturalne i logiczne pytanie brzmi: co dalej? Zebraliśmy wiele krytycznych uwag oraz konstruktywnych propozycji, ale celem redakcyjnej inicjatywy nie było przecież przygotowanie konkretnych propozycji legislacyjnych czy systemowych. Zadaniem mediów jest alarmowanie opinii, zwracanie społecznej uwagi, zachęcanie decydentów do działania. Dlatego mamy nadzieję, że jak urządzimy debatę przeglądową, czyli dogrywkę oczywiście też na Narodowym to zauważymy, że cokolwiek drgnęło, np. że: zjednoczone ministerstwa oraz instytucje do tego wyznaczone wypracowały wreszcie jednolity system wspomagania zagranicznych przedsięwzięć biznesu pod polską flagą rząd będzie mówił głośno, że biznes to nie zło konieczne, ale dobro, dzięki któremu społeczeństwo z roku na rok jest bogatsze przedsiębiorcom uda się zorganizować i wspólnie przekonać administrację, że warto ich słuchać i wspierać, bo dzięki temu będziemy mieli wyższy wzrost gospodarczy Wybiegając w przyszłość mamy jeszcze jedną nadzieję. Debaty odbywały się w konkretnym składzie kadrowym i po stronie władzy, i biznesu, ale projekt Czas na patriotyzm gospodarczy jest na tyle uniwersalny i oderwany od jakichkolwiek kontekstów partyjnych czy ideologicznych, że jego dorobek powinna sobie zarchiwizować każda rządząca Polską ekipa. I ta obecna, i wszystkie następne. Tomasz Siemieniec redaktor naczelny Wystąpili: Ilona Antoniszyn-Klik, Rafał Bauer, Jan Krzysztof Bielecki, Janusz Cichoń, Leszek Czarnecki, Tomasz Czechowicz, Adam Góral, Zbigniew Jagiełło, Zbigniew Jakubas, Włodzimierz Karpiński, Krzysztof Kilian, Andrzej Klesyk, Janusz Komurkiewicz, Jacek Krawiec, Piotr Krupa, Barbara Kudrycka, Jan Kulczyk, Bożena Lublińska-Kasprzak, Dariusz Mioduski, Tomasz Misiak, Mateusz Morawiecki, Kazimierz Pazgan, Janusz Piechociński, Krzysztof Rosiński, Jacek Rostowski, Adam Sawicki, Sławomir S. Sikora, Zygmunt Solorz-Żak, Michał Sołowow, Paweł Tamborski, Maciej Witucki, Józef Wojciechowski, Dariusz Żuk. Wnioski i rekomendacje Podatki, jak wiadomo, są nieuniknione, zatem system powinien zachęcać firmy działające w Polsce do płacenia ich tutaj. Władza musi znaleźć równowagę między potrzebami budżetu a umożliwieniem płatnikom rozwoju, zwłaszcza zaś inwestowania. Należy zmieniać strukturę polskiej ekspansji gospodarczej za granicą, w której obecnie dominują wielkie spółki skarbu państwa. Umacnianie pozycji nielicznych narodowych czempionów powinno zostać wsparte ofensywą sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Patriotyczne postawy gospodarcze zdecydowanie umacnia protekcjonizm państwa. Doświadczenia członkostwa Polski w UE potwierdzają, że mimo zniesienia wewnątrz wspólnoty wszelkich granic nawet państwa założycielskie stosują różne formy protekcjonizmu. Państwo powinno wreszcie stworzyć spójny system promocji i wsparcia polskich przedsiębiorców za granicą, a przynajmniej nie przeszkadzać im politycznymi uprzedzeniami. Ekonomizacja polityki zagranicznej oraz dyplomacji nie może być tylko hasłem. Trzeba budować w Polsce atmosferę przychylności dla przedsiębiorczości, aby sukces biznesowy nie tylko był społecznie akceptowany, lecz stawał się takim samym powodem do patriotycznej dumy, jak sportowy, naukowy czy kulturalny. DEBATA NR , RELACJA NA STR. XIV-XV Udział w konkurencyjnym wyścigu wymaga zachowania równowagi między patriotyzmem a nacjonalizmem. Wzorem polskich oddziałów spółek międzynarodowych, firmy krajowe powinny być bardziej otwarte na przyciąganie specjalistów różnych narodowości. Należy przyspieszyć deregulację gospodarki i sprzątanie biznesowego otoczenia, ponieważ najsilniejszym hamulcem spowalniającym polską przedsiębiorczość oraz inwestycje wciąż pozostaje niewydolność aparatu administracyjnego. Czy globalna ekspansja może uczynić z Polski lidera ożywienia Wnioski i rekomendacje Fundamentem rozpoznawalnej na świecie marki Polska powinno być wykorzystanie naszego największego atutu przedsiębiorczości. Uwalnianie jej w skali globalnej jest zaś uzależnione od stwarzanie odpowiednich warunków w kraju, bo oba obszary są nierozdzielne.

3 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 III Adam Góral: Grupa Asseco wypracowała własną definicję patriotyzmu, zgodnie z którą płaci podatki tam, gdzie uzyskuje przychody. twórca i prezes Asseco Polska DEBATA NR , RELACJA NA STR. XVI-XVII Jak biznes może wspierać rozwój kraju DEBATA NR , RELACJA NA STR. XVIII-XIX Rola państwa w gospodarce Wnioski i rekomendacje Wspierając państwo w rozwijaniu nauki, kultury czy sportu, przedsiębiorcy wymagają zarządzania tymi dziedzinami zgodnie z twardymi regułami biznesowymi. Publiczno-prywatne partnerstwo blokuje wciąż dominująca filozofia budżetowego rozdawnictwa. Innowacyjność jest w Polsce hasłem chwytliwym, ale zbyt często pustym. Brakuje dwustronnej transmisji między światem biznesu a światem nauki i edukacji. Programy kształcenia nie są spójne z realnymi potrzebami gospodarki, co powoduje wzrost bezrobocia. Rozwój gospodarczy i cywilizacyjny Polski wymaga funkcjonowania zarówno wielkich korporacji, jak i przebijających się z trudem start-upów. Konieczna jest jednak poprawa społecznego wizerunku przedsiębiorcy, który psują głośne przykłady afer. Wnioski i rekomendacje Prywatyzacja nie może zostać zdominowana bieżącymi potrzebami budżetowymi, lecz musi służyć poprawie zarządzania w długim horyzoncie. Zaprzeczeniem jej idei jest sprzedawanie polskich firm państwowych również państwowym, ale zza granicy. W nowoczesnej gospodarce znajduje się miejsce zarówno dla sektora państwowego, jak i prywatnego. Problemem jest natomiast optymalny miks. Należy ustalić branże, w których państwo będzie dominowało, a w pozostałych sprzedać niepotrzebne resztówki udziałów. Gdy klient mówi przedsiębiorcy, co robi źle, to jest jego przyjacielem, a nie wrogiem. Tak samo powinni myśleć urzędnicy, gdy słyszą uwagi. Tylko w ten sposób możemy naprawić to, co działa źle. Podatnik jest klientem urzędnika. Ci, którzy tego nie rozumieją, powinni stracić pracę. DEBATA NR , RELACJA NA STR. XX-XXI Jak powinien wyglądać dialog między biznesem a polityką DEBATA NR , RELACJA NA STR. XXII-XXIII Czy w biznesie jest miejsce na patriotyzm Wnioski i rekomendacje Styk polityki z biznesem powinien być absolutnie transparentny, ponieważ wciąż otacza go atmosfera podejrzliwości i interesowności. Zwłaszcza wtedy, gdy od decyzji polityków i urzędników zależą losy firm, np. w procedurach przetargowych. Współpraca polityki i biznesu w stanowieniu prawa jest ułomna. Rząd, a jeszcze bardziej posłowie, traktuje konsultacje projektów z organizacjami przedsiębiorców często fikcyjnie, przedstawiając je zbyt późno, natomiast ich opinie często niewiele wnoszą. Transfery między dwoma światami, w obie strony, nie służą interesowi społecznemu. Przedsiębiorca trafiający do parlamentu zbyt szybko zapomina o korzeniach, natomiast fotel prezesa spółki bywa polityczną emeryturą Staśka, który chce się sprawdzić w biznesie. Wnioski i rekomendacje Nie powinniśmy mieć zahamowań we wspieraniu polskich firm. Gdy szukamy dostawcy usług czy produktów, powinniśmy sprawdzić, czy może je dostarczyć firma z naszego regionu. A jeśli oferty są porównywalne, powinniśmy wybrać polskiej firmy. Dzięki temu razem będziemy budować dobrobyt. Polskie firmy powinny zewrzeć szyki i podejmować na zagranicznych rynkach dającą synergie współpracę. Wymieniać doświadczenia, wspierać radą i współpracować. Tak będzie łatwiej. To dobry moment na ekspansję pod biało-czerwoną flagą, twórzmy polskie firmy w innych krajach. Przedsiębiorcy powinni płacić podatki w Polsce, ale płacąc mają prawo wymagać od urzędników, by byli nastawieni do nich przyjaźnie, a prawo i procedury były zrozumiałe. Trzeba skończyć z postrzeganiem przedsiębiorców jako kombinatorów. Większość to uczciwi ludzie.

4 IV PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Ilona Antoniszyn-Klik: Rząd nie jest jasnowidzem. Po to się robi konsultacje, żeby biznes pokazał najlepsze rozwiązanie. Tak jak w biznesie do szefa nie idzie się z problemem, lecz z problemem i rozwiązaniem. Jeśli będziemy dostawali rozwiązania, to będzie łatwiej zmieniać. wiceminister gospodarki WSPIERAMY PRZEDSIĘBIORCÓW Puls bije mocno N asz najnowszy projekt Czas na gospodarczy patriotyzm zainicjował dyskusję między politykami a przedsiębiorcami na temat nie tylko wzajemnych relacji. Wychodząc naprzeciw potrzebom polskiej gospodarki, a także oczekiwaniom władzy, Puls Biznesu spróbował zdefiniować w sposób pogłębiony, a przede wszystkim ukierunkowany na przedsiębiorcę, a nie konsumenta, na czym polega gospodarczy patriotyzm. Inicjatywa ta wpisuje się w ciąg wielu ważnych publikacji PB, których zaledwie małą próbkę przypominamy poniżej. Społeczeństwo nie ma społecznej wiedzy o biznesie PB z PB z Trzeba non-stop powtarzać: wasze życie, szczęście i dobrobyt są w waszych rękach i żaden polityk nie rozwiąże waszych problemów uważa Michał Sołowow, główny akcjonariusz Synthosu PB z PB z PB z PB z PB z PB z PB z PB z Puls Biznesu : W Polsce słowa przedsiębiorca, menedżer mają negatywne konotacje? Jak można to zmienić? Michał Sołowow: Najważniejsze jest postrzeganie społeczne przyczyn bogactwa. Dopóki nie będzie się kojarzyło z ciężką pracą, indywidualnymi zdolnościami, umiejętnością podejmowania ryzyka oraz pewną dozą szczęścia, dopóty nie będzie można zbudować w Polsce dobrze funkcjonującej gospodarki. Brakuje społecznej wiedzy o biznesie. Brakuje wiedzy merytorycznej, również wśród polityków, o tym jak buduje się i zarządza biznesem. Tłamsi nas wciąż spuścizna Peerelu, w którym jak ktoś się czegoś dorobił, to zazwyczaj albo miał powiązania z władzą, albo robił to na czarno lub szaro. Kilkadziesiąt lat takich doświadczeń zaowocowało w podświadomości ludzi przekonaniem, że nie można dorobić się uczciwie. To ma poważne konsekwencje. Zarówno dla postaw społecznych: ludzie, którzy tak myślą, nie podejmują ryzyka, nie biorą w ręce swojego losu, tylko oczekują, że dobrobyt zapewni im ktoś inny, mają negatywne nastawienie do zarabiających więcej, a postawę roszczeniową, jak też dla postaw politycznych: ludzie tak myślący wybierają polityków, którzy sprzyjają takiej postawie. Grozi to powrotem państwa do gospodarki socjalistycznej. Powinniśmy więc społeczeństwu non-stop powtarzać: wasze życie, szczęście i dobrobyt są w waszych rękach i żaden polityk nie rozwiąże waszych problemów. Wasze życie wasze decyzje. Takie myślenie na przełomie lat 1989/90 doprowadziło do powstania prywatnych firm. Ludzie świadomi nie wybierają polityków, którzy obiecują, że coś im dadzą, lecz takich, którzy obiecują, że nie będą zabierać i przeszkadzać. Kochajmy Polskę bogatą to hasło przewodnie debaty Czas na patriotyzm gospodarczy. Dlaczego Polacy Ciekawym pomysłem jest wprowadzenie tzw. partii drugiego wyboru, czyli głosuję na partię, którą popieram 2 punkty oraz na partię, którą toleruję 1 punkt. Taki system zmniejszyłby opłacalność radykalnych programów partii politycznych, które antagonizują różne środowiska oraz wykreowałby bardziej odpowiedzialne zachowania polityków. są dumni z sukcesów sportowców, a sukcesów przedsiębiorców nie zauważają? Zauważają! Ci, co dla nich pracują, ci, co im sprzedają swoje usługi lub produkty, a nawet niektórzy z tych, co dostają pieniądze z ich podatków, czyli samorządy. To całkiem spora grupa. Warto to podkreślać. W wielu krajach, np. w Szwecji czy w USA, rządzący regularnie spotykają się z przedsiębiorcami, pytając co mogą dla nich zrobić. Czy taki dialog jest w Polsce możliwy? Myślę, że do tego potrzebna jest zmiana postrzegania przedsiębiorców przez społeczeństwo. Politycy jedynie realizują to, czego oczekują od nich wyborcy. Jeśli wyborcy zmienią swoje nastawienie, to wybiorą polityków, którzy będą mieli w sobie tyle pokory, aby nie sądzić, że wraz z głosami wyborców zyskali mądrość i wiedzę pozwalającą na podejmowanie decyzji we wszystkich sprawach. Zanim podejmią decyzję, będą zainteresowani opinią ludzi, których ona dotyczy. Jeśli dotyczy to edukacji, to trzeba słuchać nauczycieli i dzieci, jeśli medycyny, to lekarzy, pielęgniarek i pacjentów, a jeśli elektrowni atomowej, to naukowców i energetyków. Zdobyta w ten sposób wiedza pomoże im nie tylko podejmować lepsze decyzje, ale też uświadomi im, iż prawo powinno być jak najprostsze i jak najbardziej stabilne, a decyzje wszędzie, gdzie tylko to możliwe, podejmowane tam, gdzie rodzi się ich potrzeba, a nie na najwyższym szczeblu. Tomasz Siemieniec t.siemieniec@pb.pl

5 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 V Krzysztof Rosiński: Darujmy sobie 1 proc. podatku CIT na naukę to są mało znaczące drobiazgi. Niech właścicielem ośrodka naukowego na chwilę zostanie przedsiębiorca. prezes Getin Noble Banku Patriotyzm gospodarczy to odpowiedzialność za rozwój Musimy obrać zdecydowany kurs na innowacyjność. Zwiększenie nakładów na badania i rozwój należy uczynić priorytetem narodowym twierdzi Mateusz Morawiecki, prezes BZ WBK Puls Biznesu : Czy płacenie podatków uważa pan za przejaw patriotyzmu, a optymalizację podatkową za jego brak? Mateusz Morawiecki, prezes BZ WBK: Płacenie podatków to raz kwestia obowiązku, dwa kwestia uczciwości i przyzwoitości. Obowiązek nakazuje płacić podatki, a przyzwoitość, czy nawet uczciwość płacić je w państwie, którego jest się obywatelem. Tym bardziej jeśli na jego terytorium prowadzi się aktywność biznesową. Jednak płacenie podatków nie wystarczy. Zbyt wiele osób w naszej historii dosłużyło się miana patrioty za bohaterskie czyny, by definiować patriotyzm w odniesieniu li tylko do kwestii rozliczeń z fiskusem. Jeśli przez optymalizację podatkową rozumiemy geografię rozliczania się z fiskusem przyjętą tylko ze względu na wysokość stawek, to nie budzi to mojego entuzjazmu. Zawsze można narzekać, że w kraju, którego jest się obywatelem, istnieje za duży fiskalizm, w przypadku większości państw UE to nawet truizm. Nie przekonują mnie takie argumenty. Zawsze bowiem znajdą się raje podatkowe, które składają się z plaż, palm i atrakcyjnych systemów podatkowych, z którymi państwa biorące na siebie ciężar finansowania służby zdrowia, edukacji, systemów emerytalnych etc., nie mogą konkurować. Notabene, patrząc na łączne obciążenia podatkowe i okołopodatkowe, jak ZUS, warto zauważyć, że w Polsce są one jedne z niższych w Europie i zdecydowanie niższe niż w zachodniej Europie. Czy i jak można być gospodarczym patriotą i nie zaprzeczyć idei wolnego i równego rynku europejskiego? Czy Francuzi kupujący francuskie wina, jedzący francuskie sery i wybierający się podczas wakacji na Lazurowe Wybrzeże, zaprzeczają idei wolnego i równego rynku europejskiego? Patriotyzmu gospodarczego nie można definiować tylko poprzez wybory dokonywane w sklepach: o wiele istotniejsza jest aktywna polityka gospodarcza i przemysłowa realizowana przez poszczególne państwa na zewnątrz. Nie bądźmy naiwni gospodarczo w dzisiejszych czasach pozycja międzynarodowa państwa w dużej mierze zależy zarówno od siły gospodarczej i zdolności ekspansji na rynki zagraniczne firm, tak zwanych narodowych championów, jak i od wspierania rodzimych mniejszych i średnich firm w ich ekspansji za granicę. Należy przy tym odróżnić patriotyzm gospodarczy od typowego zinstytucjonalizowanego protekcjonizmu. Protekcjonizm ma charakter przede wszystkim pasywny, natomiast promocja biznesu za granicą, od której zaczynają wizyty zagraniczne wszyscy premierzy i prezydenci, to aktywne, prorozwojowe działania mające między innymi na celu wzmacnianie rodzimych marek i grup kapitałowych. Wciąż niewiele jest polskich firm globalnych. Czy polscy przedsiębiorcy powinni mocniej postawić na ekspansję? Czy mogą liczyć na wsparcie administracji państwowej? Swego czasu Henry Kissinger powiedział, że problem RFN polega na tym, że to kraj za duży na Europę, a za mały na cały świat. Parafrazując jego słowa można rzec, że po 24 latach funkcjonowania wolnego rynku w Polsce mamy do czynienia z coraz większą liczbą firm zbyt dużych na nasz kraj, wciąż Możliwość zbyt małych na podbój całej Europy, ale dysponujących już potencjałem wystarczającym do rozpoczęcia ekspansji regionalnej na rynkach Europy Środkowo-Wschodniej. Polskie firmy nie mają już żadnych kompleksów w zdobywaniu rynków zagranicznych. Widać to doskonale po ostatnich wynikach polskiego handlu zagranicznego potrafimy szybko tworzyć przewagę konkurencyjną zarówno za Odrą, jak i za Bugiem. Wśród dużych i średnich klientów naszego banku widzę rosnące zainteresowanie rynkami zewnętrznymi, nie tylko eksportem, ale również trwałym zakotwiczeniem instytucjonalnym, budową tam fabryk czy oddziałów. Państwo powinno wspierać firmy, które chcą zdobywać zagraniczne rynki. Dyplomacja gospodarcza powinna być równie ważna jak dyplomacja polityczna. Cieszę się, że świadomość tej konieczności jest coraz powszechniejsza, również u polityków. Oczywiście samo wsparcie sukcesu nie zapewni przede wszystkim potrzebna jest innowacyjność i gospodarcza siła firm. Przez lata Polska konkurowała kosztami pracy, ale w zglobalizowanej gospodarce jest to coraz trudniejsze. Co może i powinno być nową polską specjalnością biznesową? Jak ją wesprzeć i wypromować? konkurowania kosztami jest nie tyle coraz trudniejsza, co powinna być przez nas uznawana za pieśń przeszłości. Dzisiaj musimy obrać zdecydowany kurs na innowacyjność. W tym sensie zwiększenie nakładów na badania i rozwój należy uczynić priorytetem narodowym. Nie oznacza to konieczności ogromnego wsparcia publicznego. Skoncentrujmy się na mniejszych krokach, na przykład na poprawie efektywności wsparcia: obecnie wsparcie przyznawane jest przede wszystkim na bardziej zaawansowane etapy badań, sama pomoc jest natomiast rozdrobniona i przyznawana przez wiele agencji, co rodzi konflikty kompetencyjne. Zakup technologii z zagranicy tworzy dla przedsiębiorcy tarczę podatkową, wytworzenie tej samej technologii w kraju nie daje takich korzyści to są regulacyjne mechanizmy do stosunkowo prostej zmiany. Czy Polska to miejsce przyjazne biznesowi? Co należałoby poprawić? Określanie naszego kraju jako wrogiego przedsiębiorcom byłoby grubą przesadą. Niedostatki systemu prawnego czy fiskalnego nie biorą się z wrogości do przedsiębiorców. Po części są to zaszłości historyczne i systemow. Mimo awansu w rankingu Doing Business wiele pozostaje do zrobienia. Weźmy chociażby na przykład to, jak długo przedsiębiorcy muszą czekać na tak podstawowe kwestie, jak różnego rodzaju zezwolenia inwestycyjne i budowlane. Tutaj nie potrzeba ze strony administracji skomplikowanych rozwiązań ani dużej innowacyjności. Czasem wystarczy znacznie ograniczyć formalności. Konieczne są kolejne transze deregulacyjne i ich uzupełnienie uelastycznienie rynku pracy. W wielu krajach, np. w Szwecji czy USA, rządzący regularnie spotykają się z przedsiębiorcami, pytając co mogą dla nich zrobić. Czy taki dialog jest w Polsce możliwy? Oczywiście, ale taki dialog wymaga jednak podobnego zaangażowania po obu stronach. Jeśli państwo bywa oskarżane o nadmierny apetyt na dochody przedsiębiorców, to biznes także w pewnym sensie roszczeniowy wobec państwa na zasadzie: niech państwo nas zostawi. To nie takie proste w kraju takim jak Polska biznes powinien być włączony w strategię rozwoju całego kraju. Patriotyzm gospodarczy to właśnie przede wszystkim wspólna odpowiedzialność za ten rozwój, a więc udział biznesu w ważnych projektach infrastrukturalnych czy energetycznych, z pomocą państwa i takich instrumentów jak Polskie Inwestycje Rozwojowe. Prawdą jest również, że nasz PKB, a więc nasz dobrostan, spoczywa w znacznym stopniu na barkach małych i średnich firm, które wytwarzają według różnych szacunków od 65 do 85 proc. naszego PKB. W Polsce istnieją wpływowe środowiska biznesowe czy platformy dialogu z państwem. Firmy mają więc wiele możliwości artykułowania swoich potrzeb i interesów. Problem nie leży więc w braku dialogu, ale w odpowiedniej formule współpracy. Zamiast koncertu życzeń lepsze byłoby raczej poszukiwanie wspólnych celów i wytyczanie optymalnych dróg, by te cele osiągnąć. Tomasz Siemieniec t.siemieniec@pb.pl

6 VI PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Tomasz Misiak: Mamy antydialogowy system, który powoduje, że polityka boi się rozmawiać z biznesem. Nie budujemy transparentności, lecz podejrzliwość. założyciel agencji Work Service Dajmy ludziom moż Zbudowałem dużą firmę w Polsce, zatrudniam 11 tys. osób, płacę duże podatki i jakby to patetycznie nie zabrzmiało kocham ten kraj mówi Leszek Czarnecki, główny akcjonariusz grupy Getin Istnieje dość powszechne mniemanie, że robienie biznesu i zarabianie pieniędzy jest czymś wstydliwym. Za komuny był to spekulant, oszust żerujący na zdrowej tkance społecznej. Coś z tego zostało w naszej społecznej mentalności. Leszek Czarnecki Puls Biznesu : Czy płacenie podatków uważa pan za przejaw patriotyzmu? Leszek Czarnecki: Płacenie podatków ma niewiele wspólnego z patriotyzmem. Dla mnie to kwestia umowy społecznej obywatele czy firmy płacą pewną daninę na rzecz państwa i w zamian oczekują określonego poziomu usług: bezpieczeństwa, stabilności, infrastruktury itd. Jeżeli korzysta się z tych wszystkich przywilejów żyjąc w jakimś państwie lub prowadzi się w nim biznes, to oczywiście trzeba ponosić koszty, bo inaczej jest się pasożytem. Ale jeżeli z tego wszystkiego się nie korzysta, bo żyje się gdzie indziej, to nie ma podstaw do płacenia podatków. Państwo pobiera podatek CIT, a przedsiębiorca ma prawo oczekiwać, że te pieniądze są dobrze wykorzystywane, również do tworzenia przyjaznych warunków dla biznesu. Większość rankingów pokazuje jednak, że z tworzeniem klimatu dla przedsiębiorczości nie jest najlepiej. Czy Polska staje się bardziej przyjaznym państwem dla prowadzących działalność gospodarczą? Mam nieodparte wrażenie, że z roku na rok jest gorzej, mimo że mamy relatywnie niewysokie podatki. Pomijając koszty ubezpieczeń socjalnych są one jednymi z najbardziej przyjaznych w Europie. Natomiast problemem jest poczucie niepewności, niejasność prawa i stan permanentnego zagrożenia, które powodują, że trudno traktować środowisko prawno- -podatkowe jako przyjazne. W wielu krajach, np. w Szwecji czy USA, rządzący dwa razy do roku zapraszają 20 największych przedsiębiorców, żeby zapytać, co państwo może dla nich zrobić. Tu nie chodzi o załatwianie interesów, ale szukanie rozwiązań systemowych korzystnych dla wszystkich. Dlaczego takich rozwiązań nie ma w Polsce? Nie wiem, dlaczego nie ma, na pewno nie dlatego, że przedsiębiorcy nie chcą się spotykać. To pytanie skierowane jest bardziej do polityków niż do przedsiębiorców. Można tylko spekulować. W Polsce mamy niestety bardzo niską jakość zarówno prawa, jak i jego egzekucji. Traktowane jest ono często wybiórczo, a że jest niejasne i często wzajemnie sprzeczne, nie jest wielkim problemem swobodna żonglerka paragrafami. Przedsiębiorca czuje się niepewnie, w każdej chwili może zostać aresztowany, a co najmniej pomówiony. W związku z tym politycy nie chcą spotykać się z przedsiębiorcami, którzy jutro mogą być negatywnymi bohaterami mediów. Może to wpłynąć na ich karierę polityczną. Jeśli natomiast nie spotykają się z praktykami biznesu, to nie wiedzą, w których miejscach to prawo jest sprzeczne i dziurawe. Nie wiedzą więc, jak je poprawić. Powstaje taka negatywna spirala. Ponadto istnieje dość powszechne mniemanie, że robienie biznesu i zarabianie pieniędzy jest czymś wstydliwym. Za komuny był to spekulant, złodziej, oszust, żerujący na zdrowej tkance społecznej, a idąc jeszcze dalej przypomnijmy sobie Lalkę Prusa, w której zapracowany Wokulski jest poniżany przez wyższe warstwy społeczne. Coś z tego zostało w naszej społecznej mentalności. Podczas naszej głównej debaty padła teza, że Polacy emocjonują się sukcesami sportowców, a nie są w stanie zaakceptować sukcesów przedsiębiorców. Czy politycy nie powinni zaangażować się w kreowanie takich pozytywnych przykładów również w gospodarce? W obecnym systemie finansowania partii nie jest to możliwe lub bardzo mało prawdopodobne. Nie chcę wchodzić w dyskusję polityczną, jak partie powinny być finansowane, ale teraz, gdy są finansowane z budżetu, żyją sobą i dla siebie. Rozliczane są raz na cztery lata podczas wyborów. Gdyby były finansowe inaczej, musiałyby być bardziej otwarte na rzeczywiste problemy państwa i społeczeństwa, a kontrola i rozliczanie z zadań mogłoby odbywać się na bieżąco. I nie chodzi tu o żadną korupcję polityczną, ale normalne zmuszenie klasy politycznej na skupieniu się na tym, co ważne, a nie drugo lub trzeciorzędne. Resorty gospodarki i spraw zagranicznyh podkreślają, że nastawienie do wspierania polskich firm za granicą się zmienia. Czy zauważył pan jakąś zamianę? Nie zauważyłem żadnej. Nikt mi nigdy w niczym nie pomógł, nie zaoferował pomocy. Inna sprawa, że o nią nie prosiłem. Ponieważ obecnie też nikt nie pomaga moim firmom za granicą, ale uczciwie mówiąc doskonale radzimy sobie sami, więc twierdzę, że z mojego punktu widzenia nic się nie zmieniło. Jaka jest granica między patriotyzmem gospodarczym a nacjonalizmem? Granica nie jest wcale jasna. Wszystkie kraje stosują w mniejszym lub większym stopniu protekcjonizm i bronią swoich interesów. Nie widzę więc powodu, dla którego Polska nie powinna tego robić. Z drugiej strony jesteśmy jednak częścią UE i mamy pewne zobowiązania wobec innych członków. Dla mnie bardzo zdrową zasadą jest zasada pierwszeństwa oferty wygrywa lepszy, ale jeśli w przetargu są dwie równorzędne oferty, wolę wybrać polską firmę niż zagraniczną. Natomiast jeśli oferta zagraniczna jest lepsza lub zdecydowanie tańsza, to nie ma sensu dopłacać do zlecenia tylko dlatego, że ktoś mieszka w tym samym mieście czy kraju co ja. Czy uważa pan się za patriotę? Zbudowałem dużą firmę w Polsce, zatrudniam 11 tys. osób, płacę duże podatki i jakby to patetycznie nie zabrzmiało kocham ten kraj. Nigdy nie zastanawiałem się nad definicją patriotyzmu. Powiem tak: albo się to czuje, albo nie. Jeśli się tego nie czuje, to nie ma o czym mówić, a jeśli się to czuje, to i tysiąc słów za mało, żeby to opisać. Czy patriotyzm pojawia się w rozmowach przedsiębiorców? Czy macie poczucie, że budujecie potęgę kraju? Czy politycy o tym wiedzą? Świadomość wspólnoty narodowej i dumy z Polski jest ab-

7 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 VII Józef Wojciechowski: W biznesie powinno być jak najmniej rządu. Powinien ściągać podatki i tworzyć dobre prawo. W USA nie ma ministerstwa budownictwa, branża reguluje się sama, nie ma też ministerstwa sportu, a mają najlepszych sportowców na świecie. prezes i właściciel JW Construction liwość rozwoju solutnie powszechna. Chcemy zrobić wszystko, żebyśmy byli dumni z tego kraju, aby mieszkający tu ludzie byli dumni z tego, co jest firmowane znakiem Polski. W moim poczuciu jest to świadomość powszechna. Myślę, że wszyscy przedsiębiorcy to czują, a czy politycy? Nie wiem, nie spotykam się politykami. Czy potrzebne jest forum wymiany poglądów ministrów i premiera z przedsiębiorcami. Czy gdyby powstało, brałby pan w nim udział? Myślę, że pytanie jest czysto akademickie, bo nie wierzę, żeby taka płaszczyzna była możliwa. Jeżeli powstanie, to w znacznej mierze będzie powodowana chęcią uzyskania lepszych słupków w sondażach, zatem będzie akcją czysto polityczną i marketingową. W czymś takim nie mam zamiaru brać udziału. Natomiast jeśli mówimy o poważnej debacie gospodarczej, to jak najbardziej. Czy przedsiębiorcy powinni wychodzić za granicę? Jak to robić? Bardzo trudno jest odnieść sukces za granicą, jeżeli nie jest się mocnym w kraju. Mamy taką narodową histerię związaną z poszukiwaniami międzynarodowych championów i czegoś, czym możemy chwalić się za granicą, podczas gdy 60 proc. PKB powstaje w Polsce, a nie za granicą. Dlatego powinniśmy zbudować mocne firmy krajowe, które bez problemu na naszym rynku poradzą sobie z międzynarodową konkurencją. Biorąc pod uwagę nawet szybki rozwój technologii, dającej możliwość wyjścia na świat, obstaję przy tezie, że dopiero kiedy lokalny rynek staje się za mały, jest sens dyskusji o potencjalnej międzynarodowej ekspansji. I tu jest ogromna rola polityki, regulatorów, którzy mogą pomóc tworzyć duże prywatne firmy w kraju. Potem będzie tylko kwestią czasu, kiedy zaczną wychodzić poza nasze granice. Polska konkurowała i ściągała inwestorów zagranicznych głównie kosztami pracy. Powoli ta przewaga się kończy. Co jest lub może być polską specjalnością przyciągającą inwestorów? Jestem bardzo ostrożny w definiowaniu obszarów biznesowych, na które powinniśmy postawić. Być może powinniśmy postawić na chemię, może starać się wykorzystać położenie strategiczne między Niemcami a Rosją, choć na to raczej jest za późno. Natomiast sądzę, że można podejść do zagadnienia z zupełnie innej strony i wykorzystać naszą cechę narodową, utrwaloną przez kilkadziesiąt lat komuny, czyli naturalną skłonność do przedsiębiorczości, kombinowania w pozytywnym znaczeniu tego słowa natychmiastowego rozwiązywania problemów i skutecznej improwizacji. Kiedy obserwuję młodych ludzi za granicą, to z całą pewnością Polacy są znacznie bardziej przedsiębiorczy od swoich rówieśników. Jeśli stworzy się im solidne podstawy do zdobywania wiedzy, prawno-instytucjonalne podstawy do zakładania biznesu, to oni sami znajdą nisze i obszary, w których możemy być mocni. Postawmy na przedsiębiorczość i dajmy ludziom możliwość rozwoju. Hasło przewodnie naszej debaty o patriotyzmie brzmi Kochajmy Polskę bogatą. Jak pan się do niego odniesie? To pytanie z rodzaju lepiej być zdrowym, pięknym i bogatym niż chorym, brzydkim i biednym. Odpowiedź jest dość oczywista. Ja wolałbym mieć dużo pieniędzy i kochać Polskę mądrą. Tomasz Siemieniec, ET t.siemieniec@pb.pl REKLAMA 28499

8 VIII PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Zygmunt Solorz-Żak: Mieszkam w Polsce, tu płacę podatki, nie wyprowadzam firm za granicę, ale szanuję tych, którzy wyprowadzili się z Polski i płacą tam, bo one są lepsze, niższe. szef grupy Polsat, drugi na liście najbogatszych Polaków Kochajmy Polskę bogatą Płacenie podatków jest obowiązkiem patriotycznym, ale państwo też ma swoje patriotyczne obowiązki i nie powinno strzyc podatników Eu ge niusz Twa róg e.twa rog@pb.pl Czym jest patriotyzm gospodarczy? Czy płacenie podatków jest obowiązkiem patriotycznym? Czy ktoś, kto unika ich płacenia, nie jest patriotą? Wczorajsza debata rozpoczęła się właśnie od próby zdefiniowania pojęcia patriotyzm gospodarczy. Dyskusja skoncentrowała się w dużej mierze wokół podatków, po części pewnie dla tego, że temat wywołał Jacek Rostowski, wicepremier i minister finansów, który na otwarciu powiedział, że rzetelność wobec fiskusa jest oczywiście obowiązkiem patriotycznym, ale sporo też było odniesień do patriotycznych obowiązków państwa. Patriotyzm to ukochane słowo w Polsce. Kultywowany przez wieki pozwalał przegrywać wszystkie powstania i wojny. Kochajmy Polskę bogatą, rozwijającą się, taką, z której możemy być dumni. Proponuję prowadzić politykę w tym kierunku, żeby budować silną gospodarkę powiedział Jan Kulczyk, szef Kulczyk Investments, który rozpoczynając swoje wystąpienie, powiedział, że inaczej patriotyzm rozumiany jest w sporcie, inaczej w nauce, a jeszcze inaczej w gospodarce. Adam Góral, twórca i prezes Asseco Polska, nawiązując do sportowych odniesień, powiedział, że w Polsce jest tak, że pragniemy sukcesu Agnieszki Radwańskiej, ale sukces Sołowowa, Kulczyka, Czarneckiego jest koszmarem. Poziom akceptacji sukcesu w Polsce jest umiarkowany. Potrzebujemy więcej akceptacji dla sukcesu przyznał Michał Sołowow, giełdowy inwestor. Odrobina protekcjonizmu Sukcesu nie uda się zbudować bez pomocy państwa. Wątek protekcjonizmu przewijał się prawie w każdym wystąpieniu. Michał Sołowow wskazał, że sięgają po niego inne kraje. Powiedział dość zaskakującą rzecz, że bardzo trudno dostać się na najbardziej liberalny rynek w Europie, czyli do Niemiec. To nie jest oficjalny protekcjonizm, ale mnóstwo drobnych barier formalnych, które sprawiają, że produkt czeka na dopuszczenie do sprzedaży dwa lata stwierdził Michał Sołowow. Adam Góral powiedział wprost, że rozróżnia kapitał polski i obcy. Grupa Asseco wypracowała własną definicję patriotyzmu, zgodnie z którą płaci podatki tam, gdzie uzyskuje przychody. Niemniej zaznaczył, że wybierając dostawców podczas przetargów: Jako Polacy mamy możliwość wybrania polskiej oferty i wybieramy ją, szanując inne. Michał Sołowow przytoczył przykład Francuzów, którzy na spotkania biznesowe w Warszawie zapraszają do francuskiej restauracji i przyjeżdżają na nie peugeotami i renaultami. Zygmunt Solorz-Żak, szef grupy Polsat, uważa, że wzorzec Francuz leci do Polski francuskimi liniami, nie powinien być zasadą, ale stwierdził, że wzajemne wsparcie na pewno jest elementem patriotyzmu. Strzyżenie a stymulowanie Drugim ważnym wątkiem rozpoczynającej debatę dyskusji o patriotyzmie były podatki płacone przez przedsiębiorców. Mieszkam w Polsce, tu płacę podatki, nie wyprowadzam firm za granicę, ale uważam, że pewne rzeczy powinny być przez rząd zauważone. Wszyscy chcą płacić podatki, ale szanuję tych, którzy wyprowadzili się z Polski i płacą tam, bo one są lepsze, niższe powiedział Zygmunt Solorz-Żak. Rząd mógłby więc zauważyć, że podatek od inwestycji hamuje nakłady na rozwój. Jan Kulczyk stwierdził, że o ile jest jeszcze w stanie zrozumieć podatek VAT od konsumpcji, to nie pojmuje, dlaczego państwo karze tego, kto najwięcej inwestuje, ryzykuje pieniądze, tworzy miejsca pracy. KOMENTATOR PANELU Są dwa skrajnie różne modele JACEK KRAWIEC prezes PKN Orlen odam przykłady patriotyzmu gospodarczego: jeden, P w którym jest realizowany prawie idealnie, i drugi, który jest jego przeciwieństwem. Pierwszy to Stany Zjednoczone, gdzie polityka patriotyczna definiowana jest od samej góry. Warto zwrócić uwagę na spot wyborczy Baracka Obamy, w którym mowa jest o wsparciu podatkowym dla firm, ograniczeniu importu ropy i tworzeniu energii z krajowych źródeł, wykształceniu 100 tys. nauczycieli matematyki i nauk ścisłych oraz o znaczącym ograniczeniu długu publicznego. Wszystko po to, żeby poprzeć wzrost gospodarczy i klasę średnią. Na drugim biegunie jest Unia Europejska. W Brukseli trwa obecnie debata w sprawie przyszłości eksploatacji węglowodorów niekonwencjonalnych. Koszt importu surowców w UE jest prawie 3 razy większy niż cały jej budżet. W USA po rewolucji łupkowej cena gazu spadła 3-4 razy. Powstała nowa gałąź biznesu, napędzając inne sektory gospodarki, w których powstało milion miejsc pracy. UE nie robi nic, żeby to koło zamachowe gospodarki uruchomić. Moim zdaniem, nie ma dzisiaj ważniejszego projektu. Działanie UE to klasyczne zaprzeczenie patriotyzmu gospodarczego. Władza publiczna powinna znaleźć balans między strzyżeniem przedsiębiorców, czyli między daninami pozwalającymi rozwijać się firmom, a sensownym stymulowaniem danin na budowanie kompetencji przyznał Włodzimierz Karpiński, minister skarbu. Barbara Kudrycka, szefowa resortu nauki i szkolnictwa wyższego, powiedziała, że rząd próbuje wdrożyć taką politykę, żeby przedsiębiorcy wiedzieli, na co idą ich pieniądze. Dla mnie bardzo istotne było spotkanie z 10 największymi płatnikami CIT w Polsce, bo to o was będą zabiegać jednostki naukowe. Od przyszłego roku firmy mogą przeznaczać na ich rzecz 1 proc. Dzięki temu przedsiębiorcy zyskają wpływ na kształt programów badawczych zapewniła Barbara Kudrycka.

9 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 IX Michał Sołowow: Najważniejsze jest postrzeganie społeczne przyczyn bogactwa. Dopóki nie będzie się ono kojarzyło m.in. z ciężką pracą i umiejętnością podejmowania ryzyka, nie zbudujemy w Polsce dobrze funkcjonującej gospodarki. inwestor, trzeci na liście najbogatszych Polaków PODATKOWI PRYMUSI: Jednym z punktów debaty było wręczenie nagród laureatom rankingu największych płatników podatku CIT. Statuetkę za pierwsze miejsce z rąk Jacka Rostowskiego, ministra finansów (trzeci z lewej), Janusza Piechocińskiego, ministra gospodarki (drugi z lewej), i Tomasza Siemieńca, redaktora naczelnego Pulsu Biznesu (pierwszy z lewej), odebrał Herbert Wirth, prezes KGHM (pierwszy z prawej). Podatek jego firmy za 2011 r. to, bagatela, 2,32 mld zł. Nagrody za kolejne miejsca odebrali (od prawej): Jacek Krawiec, prezes PKN Orlen, Zbigniew Jagiełło, prezes PKO BP, Andrzej Kopyrski, wiceprezes Pekao, Jarosław Zagórowski, prezes JSW, Jacek Kaczorowski, prezes PGE GiKE, Zygmunt Solorz-Żak, prezes Polkomtela, Miroslav Rakowski, prezes Polskiej Telefonii Cyfrowej, i Jarosław Mastalerz, wiceprezes BRE Banku. Ósme miejsce w rankingu zajął BZ WBK, kierowany przez Mateusza Morawieckiego. [FOT. MW] Nasz kraj różnie odwdzięcza się biznesowi za patriotyzm Gdyby nie zmora biurokracji, przedsiębiorcom nad Wisłą byłoby jak w raju Jacek Kowalczyk j.kowalczyk@pb.pl Jestem zakochany w Polsce po uszy, chcę dla naszego kraju jak najlepiej deklarował Jan Kulczyk w trakcie debaty. Czy Polska odwzajemnia przedsiębiorcom to uczucie? Czy nasze państwo sprzyja biznesowi? Jak twierdzą przedsiębiorcy, Polska kocha ich połowicznie. Stara się być dobrym miejscem do prowadzenia firmy, ale czasem próbuje też podcinać im skrzydła. A mogłoby być pięknie Za co przedsiębiorcy kochają Polskę? Za duży rynek (38 mln portfeli), kapitał ludzki (20 mln zdolnych, dobrze wykształconych pracowników i 1,8 mln obecnych studentów) i położenie w sercu Europy. W wielu obszarach Polska jest świetnym miejscem do inwestowania. Rewelacyjnym pomysłem są np. specjalne strefy ekonomiczne sam jestem jednym z ich beneficjentów. Mamy też dość przyjazny system podatkowy stwierdził Michał Sołowow, inwestor kontrolujący spółki Rovese, Echo Investment, Synthos i Barlinek. Niestety, są jednak kwestie, w których państwo krępuje przedsiębiorczość. Najpoważniejszą barierą jest biurokracja, np. ciągnący się w nieskończoność proces zdobywania pozwoleń na budowę. Walczmy o proste i krótkie procedury, a będzie nam się wszystkim w Polsce żyło lepiej przekonywał Michał Sołowow. Podobnego zdania był Jan Kulczyk. Biurokracja to nasza zmora. To najsilniejszy hamulec spowalniający polską przedsiębiorczość i nasze inwestycje. Zajmujemy dopiero 55. miejsce w rankingu Doing Business [prowadzonym przez Bank Światowy; pokazuje, jak poszczególne państwa sprzyjają prowadzeniu biznesu przyp. red.]. To na pewno nie jest coś, z czego możemy być dumni. Pod względem skuteczności prowadzenia procedur administracyjnych często wyprzedzają nas kraje afrykańskie mówił Jan Kulczyk, który interesy prowadzi m.in. w Nigerii. Zygmunt Solorz-Żak, prezes Polkomtela, uważa, że Polska byłaby znacznie bardziej przyjaznym miejscem do prowadzenia firmy, gdyby fiskus był bardziej łaskawy dla inwestorów, którzy dają zatrudnienie. Jestem pewien, że nasza gospodarka doznałaby gwałtownego przyspieszenia, gdyby wprowadzić jedną prostą zasadę: nie trzeba płacić CIT od tego zysku, który jest przeznaczany na inwestycje. Przedsiębiorcy najlepiej wiedzą, jak efektywnie wykorzystać wypracowane profity. Na pewno lepiej potrafią ulokować te pieniądze niż urzędnicy przekonywał Zygmunt Solorz-Żak. Walka z mentalnością Janusz Piechociński, wicepremier i minister gospodarki, przyznał, że biurokracja KOMENTATOR PANELU w Polsce jest poważnym problemem dla przedsiębiorców. Zapewniał jednak, że rząd stara się te bariery usuwać. To prawda, że mamy w Polsce dramatyczną niewydolność aparatu administracyjnego przedłużające się postępowania w sądach, długie procedury wydawania decyzji administracyjnych, opieszałość urzędniczą, złe stosowanie ustawy zamówień publicznych. To otoczenie biznesowe trzeba uprzątnąć. Warto jednak pamiętać, że nie jest to zadanie proste, które można załatwić jedną ustawą. To jest codzienna mozolna praca, wymagająca często zmiany mentalności urzędników przekonywał Janusz Piechociński. Jacek Rostowski, wicepremier i minister finansów, zapewniał, że deregulacja stopniowo postępuje i efekty tego już widać. Polska w ostatnich latach konsekwentnie wspina się w rankingu Doing Business i innych podobnych zestawieniach. Są obszary, w których widać bardzo wyraźną poprawę. Na przykład raport Paying taxes pokazuje, że w ciągu ostatnich pięciu lat skrócił się o jedną trzecią okres, jaki potrzebny jest przedsiębiorcom do uregulowania zobowiązań podatkowych zaznaczył Jacek Rostowski. Musimy rozruszać deregulację prezes BZ WBK MATEUSZ MORAWIECKI o prawda, że w Polsce T prowadzony jest proces deregulacji, jednak jest to deregulacja pełzająca. Może awansowaliśmy o kilka miejsc w rankingu Doing Business, ale ciągle biurokracja jest w Polsce bardzo silna. Na przykład, procedura zdobywania pozwolenia na budowę trwa u nas ponad prawie rok. Gdyby deregulację w Polsce przyspieszyć, nasza gospodarka doznałaby gwałtownego przyspieszenia dynamiki PKB, nawet rzędu jednego punktu procentowego rocznie. Oprócz tego, państwo powinno w większym stopniu poprawiać otoczenie dla dwóch sektorów. Pierwszy to eksporterzy. To oni, dzięki sprzedaży za granicą towarów, sprowadzają do Polski kapitał, czyli zwiększają zasób narodowych oszczędności, a właśnie niedobór oszczędności jest poważnym problemem polskiej gospodarki. Drugi sektor, o który polskie państwo powinno specjalnie dbać, to przemysł. To właśnie realna wytwórczość jest obecnie siłą gospodarek. Rozsądne państwa mają bardzo konkretną politykę przemysłową, choć na zewnątrz udają, że jej nie mają.

10 X PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Jan Kulczyk: Dla mnie patriotą gospodarczym jest każdy, kto nie marnuje żadnej okazji, by budować potęgę Polaków na świecie. Każdy, kto ma odwagę, by swój sukces mierzyć kryteriami o wiele lepszych od siebie. najbogatszy Polak Rząd i przedsiębiorcy muszą czuć chemię Nie można bać się więzienia, trzeba się nawzajem słuchać i umieć dyskutować. Relacje rząd-biznes zmieniają się na lepsze. Rządzący do rządzenia, a biznesmeni do biznesu? Tak to nie działa. Potrzebę dialogu czują obie strony, a sam dialog idzie im coraz lepiej. Gdybyśmy na takiej debacie spotkali się kilka lat temu, to potem jedni by poszli do więzienia, a drudzy nie wygraliby wyborów zauważył Włodzimierz Karpiński, minister skarbu państwa. Tak odniósł się do pytania o optymalny model relacji rządzących z biznesem. Bo relacje były złe, ale idą ku lepszemu. Dyplomacja w służbie Widać mnóstwo pozytywnych zmian. Kiedyś nie wypadało robić sobie wspólnego zdjęcia, dziś już administracja i biznes umieją się słuchać. Choć wciąż nie do końca umiemy dyskutować, czego przykładem jest temat OFE. Najważniejsze jednak, to przestać się siebie bać stwierdził Adam Góral, prezes Asseco Poland. Nauka nie interesuje się komercjalizacją innowacji. Biznes nie chce współpracować z nauką. Gdzie leży prawda? Jak przedsiębiorcy przyczyniają się do rozwoju kraju zapytał PB. To pytanie wywołało ostrą debatę na temat współpracy nauki i biznesu, która pokazała jedno te dwa środowiska mówią zupełnie różnymi językami. Podstawową rewolucją jest wprowadzenie 1-procentowego odpisu od podatku CIT na naukę, co wzmocni pozycję konkurencyjną Polski. Pracujemy nad rozwiązaniami uwłaszczenia naukowców, chcemy zmienić system praw autorskich, by naukowcy byli bardziej zainteresowani komercjalizacją produktów mówiła Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego podczas debaty PB. Zdaniem Andrzeja Klesyka, prezesa PZU, rząd powinien zmienić myślenie, zamiast nastawiać się na ściąganie jak największych podatków, powinien tworzyć korzystny system podatkowy i przyjazne otoczenie prawno-polityczne. Wtedy Kiedyś Adam Góral z zazdrością obserwował ambasadę Słowacji w Polsce, prężnie promującej słowacki biznes. Polska dyplomacja zdawała się wówczas uważać takie działania za nieetyczne. To się na szczęście zmieniło, co potwierdził również Michał Sołowow, jeden z najbogatszych Polaków, kontrolujący m.in. Synthos, Cersanit i Barlinek. Zdecydowanie czujemy wsparcie państwa, zwłaszcza za granicą. Bez takiego wsparcia byłoby nam o wiele trudniej operować na Ukrainie, w Rumunii, Indiach czy Malezji wyliczał Michał Sołowow. Wspieranie polskiego biznesu za granicą to bowiem oczywistość, przynajmniej dla Beaty Stelmach, wiceminister spraw zagranicznych. Mieszanie biznesu i polityki zagranicznej miałoby być grzechem? To nieporozumienie. Dziś przecież nasi ambasadorowie na całym świecie są rozliczani z tego, jak ich aktywność przekłada się na rozwój eksportu i inwestycji w danym kraju podkreśliła Beata Stelmach. Jej resort walczy, bo polscy przedsiębiorcy działający firmy zwiększą inwestycje na badania, naukę i kulturę. Dla mnie najważniejsze jest zwiększanie wartości przedsiębiorstwa. Rząd nie powinien generować pieniędzy na naukę poprzez zwiększenie opodatkowania, ale poprzez wspieranie przedsiębiorczości i biznesu tak, by dawać mu pole do reinwestowania pieniędzy w kulturę czy naukę mówił Andrzej Klesyk. Barbara Kudrycka narzekała, że biznes nie chce współpracować ze środowiskiem naukowym. Gdy ministerstwo wprowadza regulacje stymulujące współpracę przedsiębiorców i nauki, mamy szalone trudności ze znalezieniem prawdziwych reprezentantów świata biznesu. Organizacje biznesowe proponują nam naukowców, więc nie ma w odpowiednich organach przedsiębiorców, którzy są potrzebni choćby po to, by definiować tematy prac badawczych mówiła podczas debaty minister nauki. I przeszła do ofensywy. Dlaczego polska strona chce kupować technologie za granicą, a mniej jest zainteresowana, by kupować rozwiązania, które produkujemy za granicą często stykają się z praktykami protekcjonistycznymi, m.in. z nieprzejrzystymi przetargami. Pomagamy, ale czasem przedsiębiorcy przychodzą do nas za późno. Dlatego dobrze by było, gdyby firmy informowały ambasadorów, że wchodzą na dany rynek. Niezależnie od tego, czy w tym momencie potrzebują wsparcia, czy nie przekonywała Beata Stelmach. w Polsce zastanawiała się Barbara Kudrycka. Sięgamy po gotowe produkty z zagranicy, by wzmocnić swoją konkurencyjność i nie odstawać od rozwiązań stosowanych na świecie. Równolegle chcemy wspierać polską naukę poprzez korzystanie z krajowych rozwiązań odpowiadał Zygmunt Solorz-Żak, kontrolujący Polkomtel i Cyfrowy Polsat. Problem komunikacji uczelnia firma polega na tym, że się nie rozumiemy. Spójrzmy prawdzie w oczy. Zobaczmy, w jakim miejscu jesteśmy, a wtedy dowiemy się, jakie błędy popełniliśmy, i będziemy wiedzieli, co zmienić mówił Adam Góral, prezes Asseco, który przypomniał, że Polska znów spadła w rankingu innowacyjności. Synthos, jedna z moich firm, wydaje 80 mln zł rocznie na innowacje, dzięki czemu stworzyliśmy mnóstwo innowacyjnych produktów. Rozwiązanie problemu jest proste: wystarczy przyznawać granty pod warunkiem komercjalizacji mówił Michał Sołowow. Przecież NCBiR przyznaje granty tylko pod warunkiem ich komercjalizacji. A spadamy KOMENTATOR PANELU Potrzebne są cykliczne spotkania KRZYSZTOF KILIAN prezes PGE uż same pytania Jo współpracę biznesu z rządzącymi brzmią prowokacyjnie. Tymczasem taki dialog to przecież historia ostatnich dwudziestu kilku lat. Przed 1989 r. państwo wiedziało o gospodarce wszystko, dyktując społeczeństwu nawet moment zakupu papieru toaletowego. Dziś to przedsiębiorcy mają pełnię informacji. Zatem bez dialogu nie da się wprowadzić żadnych zmian. Uważam ponadto, że urzędników jest u nas za mało. Zwłaszcza w relacji np. do 8 mld EUR, które na W kraju też jest potencjał Gdyby jeszcze wewnętrznie takie wsparcie mogło być bardziej wyczuwalne stwierdził Michał Sołowow. Wewnętrzne wsparcie jest już jednak mniej oczywiste. Nie dzielę przedsiębiorców na kapitał państwowy i zagraniczny podkreślił Włodzimierz Karpiński. Co nie znaczy, że rząd krajowego biznesu nie wspiera. Choćby prostotą prawną. Czy ktoś zauważył, jak mało nowych przepisów ten rząd uchwalił? Tworzymy dziś prawo wynikające z zapowiedzi z exposé premiera, z wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz wdrażamy prawo unijne. Nic więcej podkreślił z zadowoleniem Włodzimierz Karpiński. Więcej prostoty przydałoby się też administracji. Bo są rezerwy. też w rankingach pokazujących współudział nauki i biznesu odpowiadała Barbara Kudrycka. Rząd deklaruje, że będzie mocniej wspierał komercjalizację badań. Przykładem zwiększenia współpracy nauki i biznesu jest wprowadzenie zagranicznych funduszy venture capital jako współinwestujących w polskie technologie. W jednym zarówno rząd, jak i przedsiębiorcy są zgodni potrzebna jest zmiana mentalności. Gdy rozmawiam z rektorem, ten mówi mi, jak piękny będzie budynek uczelni. A ja potrzebuję 20 ludzi, z którymi mogę rozmawiać o finansach mówił Andrzej Klesyk. Mamy fundamenty prawne do poprawy współpracy nauki z biznesem. Dużo trudniejsza jest zmiana mentalności kadry akademickiej. Musimy przełamać tę barierę mówiła Barbara Kudrycka. Zapewniła, że rząd odchodzi od nadmiernego formalizmu. Wcześniej byliśmy prymusami w nadmiernym formalizmie regulacyjnym. Teraz przyjęliśmy zasadę, by jak najmniej regulować mówiła Barbara Kudrycka. [MEW] administrację wydaje Unia Europejska, albo 50 mld EUR wydawanych na ten cel przez Francję. Administracja musi być jednak bardziej efektywna i umieć zarządzać zmianą, w dialogu z biznesem. Osobną kwestią jest prawo, które musi taki dialog umożliwiać. W Polsce potrzebna jest zmiana myślenia o przedsiębiorcy, który wciąż z założenia nie jest uczciwy. Sam, jako polityk, wraz z Januszem Lewandowskim, wówczas zajmującym się przekształceniami własnościowymi, stworzyliśmy w latach 90. program prywatyzacji w sektorze teleelektroniki. Dopuściliśmy udział interesariuszy, m.in. Siemensa i Alcatela, obligując ich jednocześnie Wykorzystanie procedur teleinformatycznych pozwoliłoby uwolnić olbrzymi potencjał. Trzeba to wykorzystać stwierdził Włodzimierz Karpiński. Magdalena Graniszewska m.graniszewska@pb.pl Biznes i nauka mówią różnymi językami KOMENTATOR PANELU Zachęcajmy do akumulacji kapitału prezes PZU ANDRZEJ KLESYK rzedsiębiorca musi P koncentrować się na wytwarzaniu zysku. Bez zysku nie będziemy mieli pieniędzy na podatki i czy wspieranie kultury i nauki. Jak zdefiniować potęgę gospodarczą i bogactwo? Moja definicja wyróżnia dwa obszary po jednej stronie jest dochód narodowy brutto, po drugiej zakumulowany kapitał i podmioty kontrolujące go. PKB na głowę w Wielkiej Brytanii jest podobnej wysokości jak w północnych Włoszech. Ale potęga gospodarcza Wielkiej Brytanii jest dużo większa do prowadzenia produkcji w Polsce. Takie rozwiązania stosuje się dziś wszędzie na świecie. Świetnym przykładem wspierania przez państwo gospodarki są też Chiny, które kupując reaktory atomowe od amerykańskiego Westinghouse a, kupiły też technologię. Co oznacza, że to Chińczycy będą tę technologię dalej rozwijać. Albo USA tam nad ramami funkcjonowania rodzącego się wówczas internetu pracowała specjalna rada, zrzeszająca i urzędników, i ludzi o znakomitym statusie biznesowym. I to oni wypracowali rozwiązania umożliwiające dalszy rozwój infrastruktury teleinformatycznej. Takich przykładów jest na świecie mnóstwo. niż północnych Włoch. Powód? W City jest mnóstwo firm alokujących kapitał. W Polsce koncentrujemy się na podatkach, a zapominamy, jak ważna jest akumulacja kapitału w kraju. Regulacje sprawiają, że niektóre bogate osoby przenoszą aktywa poza Polskę. Apeluję do rządzących, by zbudowali mechanizmy zachęcające do budowania aktywów w Polsce. Wciąż myślimy w kategorii odpisu z podatku CIT na naukę, ale nie tędy droga. PZU płaci 0,5 mld zł podatku CIT, 1 proc. to 5 mln zł, czyli niewiele. Zmianę jakościową spowodowałoby stworzenie bodźców dla firm takich jak PZU, by kilka milionów złotych jako aktywo zainwestować w edukację, kulturę czy naukę. To byłaby wielka rzecz.

11 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 XI Janusz Piechociński: Mamy w Polsce dramatyczną niewydolność aparatu administracyjnego. Trzeba to uprzątnąć. Nie da się jednak tego zrobić jedną ustawą. Czeka nas codzienna mozolna praca. wicepremier, minister gospodarki MOCNA REPREZENTACJA: Kilku miliarderów, kilku prezesów spółek wartych miliardy, dwóch wicepremierów i troje ministrów w takim gronie dyskutowano 22 maja na Stadionie Narodowym o tym, czym jest patriotyzm gospodarczy. [FOT. MW] Polska to za mało dla polskich firm Ekspansję liderzy zaczęli lata temu, ale na zdobywanie świata właśnie w kryzysie moment jest idealny. Dla Jana Kulczyka, właściciela Kulczyk Investments, czy Adama Górala, prezesa Asseco, Polska stała się za ciasna już lata temu. Jednak większość polskich przedsiębiorców właśnie teraz, podczas kryzysowych dla Europy lat, zaczęła o tym myśleć. Unia Europejska, do której trafia 76 proc. polskiego eksportu, już nie wystarcza polskim firmom, zwłaszcza że przez kryzys spadły tam ceny, co obniżyło konkurencyjność naszych produktów stwierdziła Beata Stelmach, wiceminister spraw zagranicznych. Jan Kulczyk powiedział, że czas na wychodzenie na świat był 10 lat temu i jesteśmy spóźnieni, ale przyznał, że ekspansja poza Polskę i Europę to konieczność. Go Afryka Najważniejszy jest rynek. Dziś Unia Europejska to 500 mln konsumentów, za 20 lat będzie ich 400 mln. Nigeria to dziś 200 mln obywateli, a za 20 lat będzie 400 mln. Rynek będzie się rozwijał w Azji, Ameryce Południowej i Afryce, ale nie Europie przekonywał Jan Kulczyk. Jego zdaniem, oczywistym kierunkiem jest Afryka. Wśród 10 najszybciej rozwijających się w najbliższych latach krajów aż sześć będzie afrykańskich i żadnego z Europy. Polscy przedsiębiorcy mają w Afryce kilka atutów. Nie jesteśmy źle widziani, bo nie byliśmy kolonizatorami. Przyjeżdżamy na warunkach partnerskich, nie mówimy, że wiemy lepiej, jesteśmy otwarci mówiła Beata Stelmach. Z czym polskie firmy powinny wyjść w świat, będzie szukać Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W następnej perspektywie finansowej jest program operacyjny Inteligentny Rozwój. W jego ramach będą wspierane nie tylko sektory ważne z punktu widzenia gospodarki narodowej, ale z punktu widzenia regionów, te z największym potencjałem rozwojowym. To szansa, że każdy region pokaże nam własną specjalizację zapewnia Barbara Kudrycka, minister nauki i szkolnictwa wyższego. Radzą sobie Urzędnicy obiecują wsparcie w ekspansji polskich firm, ale nie wszyscy je otrzymali. Chciałbym liczyć na wsparcie polskiej administracji, ale go nie ma. W Nigerii w ambasadzie pracują trzy osoby: ambasador, jego żona i kierowca. Rozumiem, że MSZ ma ograniczenia, ale to miejsce, które mogłyby wypełnić samorządy gospodarcze mówił Jan Kulczyk. Sposób Asseco na radzenie sobie bez rządowej pomocy jest typowy dla spółki IT integracja. Gdy wyrzucano nas z jednego z banków, konkurencja powiedziała, że jesteśmy za mali i za pięć lat może nas nie być. Wtedy poszliśmy na Słowację, do Czech, na Bałkany i zintegrowaliśmy inne małe spółki, by stać się partnerem dla bogatych. Wreszcie kupiliśmy spółkę z Izraela. W przeszłości byłem naiwny, bo myślałem, że jak zrealizowaliśmy kontrakt dla Deutsche Banku czy VW, to dostaniemy zamówienia w tych spółkach w Niemczech. Tak się nie stało. Ale będziemy integrować małe i średnie firmy i wchodzić na kolejne rynki. Jest wiele krajów, które na nas czekają. Szanujemy pana Zygmunta Solorza, który ma tyle do zrobienia w Polsce, że nie wychodzi za granicę, ale przetrzemy szlaki i przygotujemy dla niego miejsce obiecał Adam Góral, prezes Asseco. [MAG] KOMENTATOR PANELU 5 rad na 5 pkt proc. więcej prezes PKO BP ZBIGNIEW JAGIEŁŁO by Polska została A liderem ożywienia, musi osiągnąć wyższy wzrost gospodarczy. Spróbuję wskazać, co zrobić, by osiągnąć o 5 punktów procentowych więcej. Pierwszą receptę podał Mateusz Morawiecki, prezes BZ WBK: to deregulacja np. zawodów czy uproszczenie procedur w budownictwie. Drugi punkt procentowy dałyby niższe koszty energii, o których mówił Jacek Krawiec, prezes PKN Orlen. W USA są 3-4 razy niższe niż w UE. Nam w Polsce wystarczyłoby, gdyby udało się za pomocą gazu łupkowego i innych metod obniżyć koszty energii o 50 proc. Szukam dalej może tym razem w mojej branży. Choć stopy procentowe są najniższe w historii, to można ściąć je radykalnie z 3 do 2 proc. i mamy kolejny punkt procentowy do PKB. Krzysztof Kiljan, prezes PGE, mówił, że Polska zajmuje w zaufaniu społecznym przedostatnie miejsce w UE. Tymczasem dialog-współpraca-zaufanie te miękkie czynniki są bardzo ważne dla efektywności firm i dałyby czwarty punkt procentowy. Ostatniego szukałbym w innowacjach, a wzorowałbym się na Izraelu. Zamiast likwidować armię, fundusze na obronność warto wykorzystać na tworzenie technologii wykorzystywanych najpierw w wojsku, a potem w cywilu. Byłoby świetnie, gdyby w okolicach Stalowej Woli czy Rzeszowa pojawił się czołg z napisem Asseco.

12 XII PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Jacek Rostowski: Płacenie podatków należnych oczywiście, nie tych nienależnych, jest przejawem nie tylko patriotyzmu, ale liberalizmu i warunkiem koniecznym dla dalszego rozwoju naszego kraju. wicepremier, minister finansów Państwo dostaje z podatku 150 największych płatników zasila budżet blisko 16 mld zł. Najwięcej płacą sektory: finansowy, energetyczny, metalowy i paliwowy Oto ranking największych płatników CIT w Polsce. Zdecydowanym liderem zestawienia jest KGHM Polska Miedź, które wpłaciło do budżetu ponad 2,3 mld zł. Jednak to inne branże 1. są największym źródłem dochodów budżetowych. W pierwszej setce rankingu znalazło się 17 firm z sektora finansowego, które łącznie wpłaciły 3,5 mld zł z CIT. Niewiele mniejsze znaczenie Najwięcej podatków płaci sektor finansowy Podatek zaksięgowany w 2011 r. przez firmy z pierwszej setki naszego rankingu (w mln zł) ING Bank Śląski 227,90 BRE Bank 276,19 Bank Zachodni WBK 336,41 Bank Polska Kasa Opieki 623,085 Telekomunikacja Polkomtel 288,54 Polska Telefonia Cyfrowa 285,86 Polska Telefonia Komórkowa 130,00 Handel Jeronimo Martins Polska 240,78 Rossman Supermarkety Drogeryjne 103,30 Produkcja żywności CEDC International 136,32 Sudzucker Polska 91,56 Philip Morris Polska 79,48 Nieruchomości/budownictwo Radamco CH1 97,94 Globe Trade Centre 90,00 Skanska 79,99 Chemia Synthos Dwory 7 84,05 Zakłady Azotowe Puławy 57,38 Ciech 33,36 Motoryzacja Volkswagen Poznań 60,36 Valo Autosystemy 50,92 Man Bus 45,15 ma energetyka w pierwszej setce znalazły się 24 firmy, które zapłaciły 3,4 mld zł podatku. Każda metodologia tworzenia rankingów ma swoje wady i zalety. W naszym zestawieniu ujęto podatek naliczony za 2011 r., opartych na raportach jednostkowych spółek. Taka metodologia uwzględnia faktyczny stan prawny, ale obniża pozycję struktur holdingowych. Na Najwięksi płatnicy wśród polskich części wśród firm państwowych globalnych korporacji firm kontrolowanych przez skarb państwa firm kontrolowanych przez międzynarodowe 5. z największą wartością zaksięgowanego podatku dochodowego w mln zł za 2011 r. KGHM Polska Miedź Polski Koncern Naftowy Orlen Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Jastrzębska Spółka Węglowa PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna PGE Polska Grupa Energetyczna Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo Kompania Węglowa Tauron Wytwarzanie PGE Dystrybucja Motoryzacja 156 Chemia 175 Finanse Nieruchomości /budownictwo 371 Produkcja żywności 514 Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski 960,31 Inne , ,28 960,31 586,10 564,47 406,74 200,02 190,16 154,52 153,56 Finanse 3488 Bank Polska Kasa Opieki Bank Zachodni WBK Polska Telefonia Cyfrowa BRE Bank Jeronimo Martins Polska ING Bank Śląski korporacje z największą wartością zaksięgowanego podatku dochodowego w mln zł za 2011 r. Bank Handlowy w Warszawie CEDC International Polska Telefonia Komórkowa Centertel Arcelormittal Poland Energetyka 3406 Paliwa 1387 Metale 2431 Telekomunikacja 746 Handel 655 Kulczyk Holding 164,04 Kompania Węglowa 190,16 PGE Polska Grupa Energetyczna 406,74 BP Europa SE 36,81 Karpacka Spółka Gazownictwa 37,61 Energetyka Operator Gazociągów Przemysłowych 102,20 623,08 336,41 285,86 276,19 240,78 227,90 178,83 136,32 130,00 111,59 przykład poszczególne spółki PGE zajmują w rankingu odpowiednio 6., 7., 20., 46. i 197. pozycję. Razem cała grupa zapłaciła ponad 1,2 mld zł, co dałoby jej drugie miejsce w rankingu. Niestety, Jastrzębska Spółka Węglowa 586,10 PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna 564,47 Metale Paliwa Polkomtel Kulczyk Holding Synthos Dwory 7 Asseco Poland LPP TVN Telewizja Polsat Stalprodukt Grupa Onet.pl KGHM Polska Miedź 2319,08 ArcelorMittal Poland 111,59 PKN Orlen 1010,28 PGNiG 200,02 2. Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin zdarzają się też pomyłki. Nasz partner, Bisnode Polska, który tworzył zestawienie, w pierwszej publikacji pominął Bank Zachodni WBK. Przepraszamy i prostujemy ten błąd. [JKW] a realna stawka to 19,4 proc. Realna stawka CIT zapłacona przez firmy z pierwszej setki naszego rankingu (w proc., zapłacony podatek w stosunku do dochodu brutto) Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. Stefczyka 55,6 PKN Orlen MPWiK m.st. Warszawy Koksownia Przyjaźń Glaxosmithkline Pharmaceuticals 30,6 Ciech PGE Polska Grupa Energetyczna 8,2 International Paper Kwidzyn PZU TVN Średnio Źródło: Bisnode Polska i wśród firm należących do polskich przedsiębiorców 10 firm kontrolowanych przez polskich prywatnych 42,2 34,8 31,0 8,7 7,6 6,0 3,7 19,4 przedsiębiorców z największą wartością zaksięgowanego podatku dochodowego w mln zł za 2011 r. 288,54 164,04 84,05 66,95 63,00 53,22 50,48 43,09 29,10 28,18 Źródło: Bisnode Polska

13 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 XIII Barbara Kudrycka: Gdy ministerstwo wprowadza regulacje stymulujące współpracę przedsiębiorców i nauki, mamy szalone trudności ze znalezieniem prawdziwych reprezentantów świata biznesu. minister nauki i szkolnictwa wyższego CIT 30 mld zł rocznie Najwięksi płatnicy podatku CIT w Polsce Firmy z największą wartością zaksięgowanego podatku dochodowego za 2011 r. (w zł) KGHM POLSKA MIEDŹ ,00 POLSKI KONCERN NAFTOWY ORLEN ,00 POWSZECHNA KASA OSZCZĘDNOŚCI BANK POLSKI ,00 BANK POLSKA KASA OPIEKI ,00 JASTRZĘBSKA SPÓŁKA WĘGLOWA ,00 PGE GÓRNICTWO I ENERGETYKA KONWENCJONALNA ,69 PGE POLSKA GRUPA ENERGETYCZNA ,13 BANK ZACHODNI WBK ,00 POLKOMTEL ,89 POLSKA TELEFONIA CYFROWA ,00 BRE BANK ,00 JERONIMO MARTINS POLSKA ,00 ING BANK ŚLĄSKI ,00 POLSKIE GÓRNICTWO NAFTOWE I GAZOWNICTWO ,00 KOMPANIA WĘGLOWA ,00 BANK HANDLOWY W WARSZAWIE ,00 POWSZECHNY ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ ,00 KULCZYK HOLDING ,00 TAURON WYTWARZANIE ,41 PGE DYSTRYBUCJA ,38 WĘGLOKOKS ,00 CEDC INTERNATIONAL ,15 POLSKA TELEFONIA KOMÓRKOWA CENTERTEL ,00 TAURON DYSTRYBUCJA ,71 ARCELORMITTAL POLAND ,00 BANK MILLENNIUM ,00 ROSSMANN SUPERMARKETY DROGERYJNE POLSKA ,00 OPERATOR GAZOCIĄGÓW PRZESYŁOWYCH GAZ SYSTEM ,95 CASTORAMA POLSKA ,00 RODAMCO CH ,00 AVIVA TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE ,00 ENERGA OPERATOR ,23 SUDZUCKER POLSKA ,00 GLOBE TRADE CENTRE ,00 SANTANDER CONSUMER BANK ,00 POLSKIE SIECI ELEKTROENERGETYCZNE ,31 NORDEA BANK POLSKA ,00 SYNTHOS DWORY ,00 ENEA WYTWARZANIE ,00 SKANSKA ,00 PHILIP MORRIS POLSKA DISTRIBUTION ,00 RAIFFEISEN BANK POLSKA ,00 EDF RYBNIK ,69 GÓRAŻDŻE CEMENT ,00 KRAJOWA SPÓŁKA CUKROWA ,25 PGE OBRÓT ,58 GRUPA OŻARÓW ,00 ENERGA HYDRO ,58 AMPLICO LIFE PIERWSZE AMERYKAŃSKO-POLSKIE TUNŻ I REASEKURACJI ,16 ZESPÓŁ ELEKTROWNI PĄTNÓW ADAMÓW KONIN ,58 CAN PACK ,27 ENEA OPERATOR ,00 AUCHAN POLSKA ,00 ASSECO POLAND ,00 TOSHIBA TELEVISION CENTRAL EUROPE ,04 VOLKSWAGEN POZNAŃ ,61 PGNIG TERMIKA ,00 ZAKŁADY AZOTOWE PUŁAWY ,00 BUDIMEX ,00 BANK BPH ,00 MIEJSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI W M ST WARSZAWIE ,00 LAFARGE CEMENT ,00 A R SHOPPING CENTERS ,66 ELEKTROWNIA POŁANIEC ,00 LOTOS ASFALT ,00 RUCH ,00 LPP ,00 PRZEDSIĘBIORSTWO EKSPLOATACJI RUROCIĄGÓW NAFTOWYCH PRZYJAŹŃ ,00 PFEIFER & LANGEN POLSKA ,00 VALEO AUTOSYSTEMY ,00 GLAXOSMITHKLLNE PHARMACEUTICALS ,00 TVN ,00 LUBELSKI WĘGIEL BOGDANKA ,00 PROVIDENT POLSKA ,35 SWEDWOOD POLAND ,81 STRABAG ,09 TOTALIZATOR SPORTOWY ,47 AVIVA POWSZECHNE TOWARZYSTWO EMERYTALNE AVIVA BZ WBK ,60 LOTOS PETROBALTIC ,91 MAN BUS ,16 NESTLE POLSKA ,70 AVON OPERATION POLSKA ,27 SPÓŁDZIELCZA KASA OSZCZĘDNOŚCIOWO KREDYTOWA IM. F. STEFCZYKA ,00 TELEWIZJA POLSAT ,00 ORANGE CUSTOMER SERVICE ,00 BSH SPRZĘT GOSPODARSTWA DOMOWEGO ,00 MAKRO CASH AND CARRY POLSKA ,00 CNH POLSKA ,59 POCZTA POLSKA ,00 KARPACKA SPÓŁKA GAZOWNICTWA ,51 ENERGA OBRÓT\ ,00 BP EUROPA SE SPÓŁKA EUROPEJSKA ODDZIAŁ W POLSCE ,00 ENEA ,00 NUTRICIA POLSKA ,00 KOKSOWNIA PRZYJAŹŃ ,00 SGL CARBON POLSKA ,00 KRONOPOL ,00 CIECH ,00 INTERNATIONAL PAPER KWIDZYN ,68 TAURON SPRZEDAŻ ,47 LASY PAŃSTWOWE DYREKCJA GENERALNA LASÓW PAŃSTWOWYCH ,77 PKT PL POLSKIE KSIĄŻKI TELEFONICZNE ,00 ELEKTROCIEPŁOWNIA CHORZÓW ELCHO ,95 MARS POLSKA ,00 LEROY MERLIN POLSKA ,00 HUTCHINSON POLAND ,00 HENKEL POLSKA ,00 PHILIPS LIGHTING POLAND ,40 DHL EXPRESS ( POLAND ) ,00 EATON AUTOMOTIVE COMPONENTS ,82 MCDONALD S POLSKA ,00 DALKIA ŁÓDŹ ,60 FERRERO POLSKA ,15 STALPRODUKT ,00 ABB ,37 WIELKOPOLSKA SPÓŁKA GAZOWNICTWA ,35 GRUPA ONET PL ,00 BNP PARIBAS BANK POLSKA ,00 CORNING CABLE SYSTEMS POLSKA ,00 RWE STOEN OPERATOR ,94 GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE ,00 MAZOWIECKA SPÓŁKA GAZOWNICTWA ,00 SOCIETE GENERALE S A ODDZIAŁ W POLSCE ,00 PAIGE INVESTMENTS ,00 3M POLAND ,89 RWE POLSKA ,06 WYTWÓRNIA SPRZĘTU KOMUNIKACYJNEGO PZL RZESZÓW ,00 ECE PROJEKTMANAGEMENT POLSKA ,14 ARKADIA CENTRUM HANDLOWE ,00 GDAŃSKA STOCZNIA REMONTOWA IM J PIŁSUDSKIEGO ,00 BANK DNB NORD POLSKA ,00 AGENCJA ROZWOJU PRZEMYSŁU ,00 GEMINI PARK ,00 POLSKA WYTWÓRNIA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ,00 AGENCJA MIENIA WOJSKOWEGO ,00 WIX FILTRON ,00 L OREAL POLSKA ,66 ELEKTROCIEPŁOWNIA ZIELONA GÓRA ,00 INTER CARS ,00 REFLEX POLSKA ,00 HEILIT+WOERNER BUDOWLANA ,88 DYCKERHOFF POLSKA ,98 SELGROS ,00 MONDI ŚWIECIE ,00 ILWRO JOINT VENTURE ,83 ORBIS ,00 GÓRNOŚLĄSKA SPÓŁKA GAZOWNICTWA ,35 IMPERIAL TOBACCO POLSKA ,00 DELPHI POLAND ,53 FIRMA OPONIARSKA DĘBICA ,00

14 XIV PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Dariusz Mioduski: Przedsiębiorcy powinni się zorganizować i wspólnie wpłynąć na to, co się dzieje w Polsce, przekonać rząd, że warto ich słuchać i wspierać. Jeśli nie doprowadzimy do tego wspólnie, to każdemu z nas osobno będzie o wiele trudniej odnosić sukcesy. prezes Kulczyk Investments Bez polityki nie ma Przedsiębiorcy powinni się zorganizować i wspólnie wpłynąć na to, co się dzieje w Polsce, przekonać administrację, że warto ich słuchać i wspierać. Jeśli tak się nie stanie, będzie o wiele trudniej o sukcesy za granicą ROZDŹWIĘK: Polscy przedsiębiorcy mają wizję rozwoju gospodarki i wiedzą, jak przeprowadzić międzynarodową ekspansję. Politycy, niestety, tego nie wiedzą. [FOT. MW] Wideorelacje z debat dostępne są na stronie patriotyzm.pb.pl Małgorzata Grzegorczyk m.grzegorczyk@pb.pl Polskie inwestycje za granicą, których wartość była kiedyś kroplą w morzu kapitału napływającego do naszego kraju, są na świecie coraz bardziej widoczne. W 2011 r. wyniosły już 5,2 mld EUR. Ubiegły rok był gorszy: więcej kapitału polskiego zostało z zagranicy wycofanego. Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur (IBRKK) szacuje, że faktyczne polskie inwestycje za granicą wynoszą ponad 30 mld USD, z czego 12 mld USD to pieniądze wyłożone przez 30 największych inwestorów, a już pięć polskich firm to koncerny globalne, bo za granicą sprzedają i zatrudniają więcej niż w Polsce. Zaproszeni na debatę PB z cyklu Czas na patriotyzm gospodarczy biznesmeni: Dariusz Mioduski, prezes Kulczyk Investments, Sławomir Sikora, prezes banku Citi Handlowy, Adam Sawicki, wiceprezes KGHM, Zbigniew Jakubas, przedsiębiorca i inwestor, oraz Tomasz Czechowicz, założyciel i prezes MCI Management, przewidywali, w jaki sposób takich firm będzie przybywać. Państwowy kontra prywatny Tu zdania są podzielone. Są dwie szkoły: szwedzka i niemiecka. Pierwszą podąża i poleca KGHM. Szwedzi to 9-milionowy naród, który ma nadreprezentację firm globalnych: Ericsson, Tetra Pak, Saab, Volvo, IKEA. To model, nad którym my pracujemy. Chcemy mieć silne korzenie w kraju, a jednocześnie dostęp do rynków, które rozwijają się dynamiczniej mówił Adam Sawicki, wiceprezes KGHM, który przejął w ubiegłym roku za 9 mld zł kanadyjską Quadrę FNX z aktywami górniczymi w Kanadzie, Chile i Grenlandii. Wciąż patrzymy na inne kraje, np. Szwecję czy Francję, które mają narodowych czempionów i globalne marki. Jeśli pójdziemy w tę stronę, gospodarka zginie ostrzegał jednak Dariusz Mioduski, prezes Kulczyk Investments, firmy z inwestycjami m.in. na Ukrainie czy w Afryce. Firmy państwowe lub przynajmniej częściowo należące do państwa wciąż stanowią trzon polskich inwestorów za granicą. W pierwszej trzydziestce największych firm na liście IBRKK w pięciu przypadkach głównym udziałowcem jest państwo, a w dwóch PGNiG i Lotos większościowym. Nie możemy mieć wyłącznie silnych marek stworzonych przez państwowe firmy. Powinniśmy celować bardziej w model amerykański czy niemiecki. Zamiast marzyć o 3-4 państwowych firmach, które są globalne, lepiej mieć tysiąc czy 10 tys. średnich firm, które same decydują, jak się rozwijać stwierdził Dariusz Mioduski. Przedsiębiorcy sądzą, że wyzwaniem w ekspansji będą kadry. 30 największych polskich inwestorów zatrudnia za granicą 24 tys. osób. Polskie inwestycje zagraniczne to głównie wyzwanie HR-owe. Polacy są mało mobilni, nie chcą wyjeżdżać z kraju, a polskie firmy nie są przygotowane na zderzenia kulturowe, gdy idą za granicę i spotykają się z ludźmi myślącymi inaczej. To wyzwanie dla prezesów mówił Sławomir Sikora, prezes banku City Handlowy. Rację przyznał mu Adam Sawicki. Stoimy przed kryzysem motywacyjnym. Pokolenie, które po nas idzie, ma inne wartości, życie w Polsce jest dla tych nich tylko jedną z opcji, a potrzeba misji nie jest duża. Wyzwaniem będzie zatrzymanie kapitału ludzkiego mówił Adam Sawicki. Tomasz Czechowicz, prezes MCI Management, przypomina, że polska firma nie może rekrutować tylko Polaków. Gdy zaczynaliśmy ekspansję w Czechach w latach 90., wysłaliśmy polskich menedżerów, co było bez sensu. Każdy kraj ma swoją kulturę mówił Tomasz Czechowicz. Politycy w biznesie Biznesmeni nie odczuwają za granicą pomocnej dłoni rządu. Niektórzy to akceptują. Polska administracja państwowa nie ma infrastruktury porównywalnej do niemieckiej, chińskiej, rosyjskiej czy francuskiej. Administracja amerykańska czy niemiecka pilnuje, by firma nie była dyskryminowana w przetargu. Jest to ważne szczególnie na rynkach wschodzących, gdzie sympatie czy antypatie przekładają się na decyzje. Ale pierwsza zasada brzmi: nie przeszkadzać przekonywał Sławomir Sikora. Część osób oczekuje zmiany nastawienia urzędników. Oczekiwanie od rządu tylko tego, żeby nie przeszkadzał, to za mało. Wchodzimy teraz do krajów afrykańskich. Nasi rozmówcy to prezydenci lub osoby z nimi związane. Jeden z nich zasugerował, że dobrze byłoby, gdyby przyjechał przedstawiciel rządu, bo właśnie był u niego minister spraw zagranicznych Francji. Nie wyobrażam sobie, żeby nasz minister tak się zaangażował. Jak to zmienić? Jak dotrzeć do urzędników, by zrozumieli, że bez polityki nie da się robić gospodarki? Czy to zaszłość, gdy dla tych, co wzięli biznes w swoje ręce, były tylko negatywne określenia, jak badylarz czy cinkciarz? zastanawiał się Zbigniew Jakubas, przedsiębiorca i inwestor. Jego zdaniem, politycy traktują biznes z nonszalancją.

15 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 XV Tomasz Czechowicz: Żeby polskie firmy skutecznie inwestowały za granicą, powinny zatrudniać więcej obcokrajowców. Jesteśmy zdecydowanie za bardzo homogeniczni. Za sukcesem innowacji w USA w dużej mierze stoją imigranci. prezes i założyciel MCI Management gospodarki Jestem zdziwiony, że premier mówi coś innego niż prezesi państwowych firm energetycznych. Nie można mówić OK, będziemy inwestować, żeby podlizać się kilku tysiącom osób stwierdził Zbigniew Jakubas. Zdaniem biznesu, rząd w ogóle nie ma wizji wsparcia polskich firm w zagranicznych podbojach. Teoretycznie pomocą im służy Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, ale nie ma na to budżetu. W ubiegłym roku z pompą odpalono program Polski Czempion, ale na razie działa pionierski oddział we Wrocławiu. Kilkanaście firm wymienia się doświadczeniami. Sugeruję, by przedsiębiorcy myślący o ekspansji poświęcili 30 proc. czasu na myślenie o tym, jak wpłynąć na to, co się dzieje w Polsce, by były uwarunkowania i wsparcie rozwoju. Jeśli nie będziemy mieć wizji jako kraj, będzie nam bardzo trudno mówił Dariusz Mioduski. Dostęp do kapitału Bardzo praktyczne problemy wskazał Zbigniew Jakubas. Kapitał jest teraz bardzo drogi lub niedostępny lat temu do akwizycji wystarczyło 20 proc. equity, żeby dostać 80 proc. długu. Dziś bez 50 proc. equity nie można podchodzić do żadnej transakcji. Właśnie wracam z rozmowy z bankiem. Mam 40 proc. equity, chciałem dostać kredyt. Bank nie jest skłonny w to wejść. Gdyby wrócić do proporcji 30-70, transakcji by przybyło stwierdzi Zbigniew Jakubas. Nie zgodził się z nim Sławomir Sikora. Dostęp do kapitału jest w Polsce łatwiejszy niż w Europie Zachodniej, więc ekspansja też jest łatwiejsza. Ważne jest to, o czym mówił premier: stabilność i bezpieczeństwo w ramach UE. Życzenia, by rozpadła się strefa euro czy UE, 30 mld USD Na tyle szacuje polskie inwestycje za granicą Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur... na pewno by nam nie pomogły. Jestem przekonany, że przez następnych 5-10 lat nic się w tym względzie zasadniczo nie zmieni mówił Sławomir Sikora. To, co nas wyróżnia Polacy mają kilka atutów, ale biznesmeni wskazują szczególnie na jeden. Przedsiębiorczość to jedyne, co nas wyróżnia. Jeśli uda się nam stworzyć reputację kraju stabilnego, dużego, który wyróżnia się przedsiębiorczością, będą nas chcieli na świecie. Musimy stworzyć taką markę, a nie latawiec, który nie wiadomo co reprezentuje mówił Dariusz Mioduski. 12 mld USD...a tyle z tej kwoty wyłożyło 30 największych inwestorów. Inaczej nazwał to Zbigniew Jakubas. Życie do 89 r. nauczyło nas pozytywnego sprytu. Dajemy sobie radę ze wszystkim. Polacy wiele etapów przeskoczyli, np. na świecie był czas gotówki, czeków i kart kredytowych. W Polsce od razu przeskoczyliśmy z gotówki na karty kredytowe. Chciałbym, by nasz pozytywny spryt pozwolił nam przeskoczyć w rozwoju Europę mówił Zbigniew Jakubas. Będzie dobrze lub źle Jest optymistą co do przyszłości polskich inwestycji. Zanim zaczniesz biegać, naucz się chodzić. Polscy przedsiębiorcy nauczyli się chodzić, choć teraz kierunek i dystans jest różny. Tomek Czechowicz wskazuje Rosję, która dla mnie jest zamknięta, bo tu karty zostały rozdane na szczeblu Putin Merkel Ayrault. Dla mnie perspektywiczna jest Afryka. Ale to tylko kwestia czasu, gdy nasze firmy staną się globalne stwierdził Zbigniew Jakubas. Przez ostatnich kilkanaście lat polskie firmy budowały narodowych czempionów i międzynarodowa ekspansja była zbyt ryzykowna. Dziś jest bardzo dużo przykładów firm działających w Europie Środkowej i Wschodniej, a pojawiają się pojedyncze próby ekspansji globalnej. Polski przedsiębiorca szybko adaptuje się w nowym środowisku, więc takich przykładów będzie przybywać mówił Tomasz Czechowicz. Nie wszyscy się z nimi zgodzili. Nie byłbym patriotą, gdybym nie powiedział, że nie wykorzystaliśmy ostatnich 20 lat. Istotne jest pytanie, co będzie w ciągu następnych 20. Czy to, co osiągnęliśmy, przygotowało nas, by osiągnąć więcej. Albo nie jestem patriotą, albo jestem mniejszym optymistą. Nie widzę fundamentów, by następnych 20 lat przebiegało z takim sukcesem jak poprzednie mówił Dariusz Mioduski. Jego zdaniem, straciliśmy szansę ostatnich kilku lat. Byliśmy zieloną wyspą, patrzyliśmy, jak wyglądamy na tle Europy. Może na tle Europy jesteśmy fajni, ale nie na tle świata, a decyzje podejmuje się dziś nie w Europie, lecz w USA, Azji czy Ameryce Południowej. Co dalej? Firmy osób, które tu siedzą, dadzą sobie radę. Ale brak wizji, czym Polska ma być. To nie będzie przemysł drzewny. Rząd dokręca śrubę przedsiębiorcom, dostosowuje politykę do celu budżetowego. Nie tędy droga przekonywał Dariusz Mioduski.

16 XVI PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Adam Sawicki: Mamy ogromny bagaż doświadczeń z udanej transformacji gospodarczej, który z powodzeniem powinniśmy wykorzystać, wchodząc na rynki mniej dojrzałe, które przygotowują się do przemian. wiceprezes KGHM Nauka, sport i kultura Polska potrzebuje wielu zmian mentalnych i strukturalnych, by poprawić inwestycje biznesu w badania, edukację czy sport Magdalena Wierzchowska m.wierzchowska@pb.pl Polska jest na szarym końcu w rankingach nakładów na badania, kultura skarży się na niedoinwestowanie, edukacja z jej bezustanną reformą i niedopasowaniem do realiów biznesowych to przedmiot ciągłych narzekań. Efekt? W badaniu OECD, mierzącym poziom zadowolenia z życia, Polska plasuje się poniżej średniej dla krajów uprzemysłowionych, a innowacyjność, zamiast być motorem gospodarki, jest wstydliwym obszarem braku wykorzystanego potencjału. Jak ten stan poprawić? Jak skłonić firmy do angażowania się w sport, kulturę i edukację? Jak uczynić polską gospodarkę bardziej innowacyjną? zapytaliśmy podczas debaty Biznes to nie tylko biznes. Jak przedsiębiorcy mogą wspierać rozwój kraju, organizowanej przez Puls Biznesu w ramach cyklu Patriotyzm Gospodarczy. Polskie firmy po 20 latach transformacji gospodarczej szybko nadrabiają w wielu dziedzinach, ale wciąż są o kilka kroków za ich odpowiednikami z zagranicy. Na Zachodzie rozwijają się usługi charity, pomagające przedsiębiorcom na pewnym etapie podzielić się tym, co sami osiągnęli. W Polsce przedsiębiorcy często chętnie by komuś pomogli, ale nie wiedzą, jak to zrobić, albo mają wątpliwości, czy wsparcie zostanie wydane w sposób właściwy powiedział Krzysztof Rosiński, prezes Getin Noble Banku. W przypadku przedsiębiorców wspieranie muzeum czy edukacji jest postrzegane bardzo dobrze, ale dla menedżera spółki notowanej na giełdzie jakakolwiek decyzja o zmniejszeniu zysku oznacza odpowiedzialność przed akcjonariuszami. Muszę wyjść na walne i uzasadnić swoją decyzję, co jest szczególnie paranoidalne, jeśli w akcjonariacie jest skarb państwa stwierdził Andrzej Klesyk, prezes PZU. Brakuje zachęt państwa Polskie firmy nie mają wysokich budżetów i odpowiednich zachęt do inwestycji w edukację, kulturę czy sport mówili przedsiębiorcy. W tych obszarach jest wciąż sporo naleciałości z poprzedniej epoki, nie dostosowanych do obecnych realiów, w których funkcjonują przedsiębiorstwa. Sport i kultura częściowo zawsze będą finansowane z budżetu. Ale w swoich zachowaniach muszą stać się podobne do biznesu, by przedsiębiorcy mieli bodziec do ich wsparcia. Dziś słyszę: Daj nam pan pieniądze, my sami wszystkim się zajmiemy. Ja natomiast traktuję sport i kulturę jak kolejny departament w mojej firmie muszę widzieć efekty działań. Gdy stawiam wymagania, dowiaduję się, że kultury nie można mierzyć, że teatr nie zagwarantuje mi, by widownia była zawsze w 100 proc. wypełniona, a sportowiec mi mówi, że uda mu się wygrać albo nie powiedział Andrzej Klesyk. Przy obecnej wysokości podatków w Polsce pieniądze na finansowanie edukacji, kultury czy sportu muszą pochodzić w dużej części z budżetu. Niewątpliwie bardziej efektywnie byłyby wykorzystane, gdyby przy ich redystrybucji byli obecni przedsiębiorcy. Zagraniczne uczelnie to dobrze działające przedsiębiorstwa stwierdził Krzysztof Rosiński. Zdaniem Andrzeja Klesyka, rząd powinien zmienić myślenie zamiast nastawiać się na ściąganie jak największych podatków, powinien tworzyć korzystny system podatkowy i przyjazne otoczenie prawno-polityczne. Wtedy firmy zwiększą inwestycje na badania, naukę i kulturę. Wśród osób obecnych podczas dzisiejszej debaty PZU łoży największe pieniądze na edukację, ale dysponujemy budżetem 5 mln zł rocznie. To są niewielkie pieniądze, które nie zmienią sytuacji sektora powiedział Andrzej Klesyk. Inny pomysł na finansowanie kultury ma Dariusz Żuk, szef Polski Przedsiębiorczej, inkubatora dla start-upów. System korporacji i rozbudowanego państwa się nie

17 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 XVII Sławomir S. Sikora: Wystarczy, żeby rząd stworzył w Polsce stabilne warunki dla funkcjonowania biznesu. Mamy zdolnych przedsiębiorców, którzy wtedy znakomicie sobie poradzą na rodzimym podwórku i za granicą. prezes banku Citi Handlowy muszą być jak biznes ZADANIE DLA PAŃSTWA: Przedsiębiorcy nie dysponują wysokimi budżetami na inwestycje w edukację, kulturę czy sport. Brakuje im zachęt od państwa, dlatego sugerują zmiany w systemie podatkowym. [FOT. MW] sprawdził. Powinniśmy zabrać państwu jak najwięcej obszarów odpowiedzialności, bo nie zajmuje się nimi w sposób efektywny. Żyję w świecie start- -upów, ludzi żyjących pasją i energią, a nie tabelkami. To jest dobry świat, chciałbym, by on wygrywał. Dlaczego szkoła nie może powstawać na zasadzie start-upu? Mamy przykłady prywatnych teatrów, galerii, klubokawiarni. W tym modelu może działać wiele instytucji stwierdził Dariusz Żuk. Państwo musi być symbiozą pomiędzy start-upami i korporacjami. Policja, służba zdrowia są finansowane przez Próchnika, Getin czy firmę, którą ja prowadzę. 9 na 10 start-upów się przewraca. Gdybyśmy na nich oparli struktury państwa, to 9 na 10 państw by się przewróciło ripostował prezes PZU. Nauka tyłem do biznesu Polska jest na szarym końcu unijnych statystyk dotyczących innowacyjności i nakładów na badania i rozwój. Dwa lata temu zajęła czwarte od końca miejsce w rankingu innowacyjności przeprowadzonym przez Komisję Europejską. Wydajemy na B+R 0,77 proc. PKB, dużo poniżej 1,26 proc., czyli unijnej średniej. Ponadto niekorzystna jest struktura nakładów pieniądze służą głównie do importu technologii, a brak zachęt podatkowych sprawia, że polskie firmy nie inwestują w ten obszar, który mógłby bezpośrednio przyczynić się do przyspieszenia wzrostu PKB, wynika z niedawnego badania Deloitte. Przedsiębiorcom nie do końca opłaca się inwestować w innowacje, a wciąż mamy lukę technologiczną, lukę absorpcji technologii, które są dostępne w innych krajach. Dlatego firmom bardziej opłaca się kupować technologie, niż inwestować w B+R. Ale jest grupa firm, które tę barierę już przeszły stwierdziła Bożena Lublińska-Kasprzak, prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Świat edukacji i nauki powinny znacząco zbliżyć się do siebie postulowali przedsiębiorcy. Andrzej Klesyk wywołał rok temu medialną burzę stwierdzeniem, że polskie uczelnie produkują bezrobotnych z powodu rozdźwięku, jaki istnieje między programem kształcenia a potrzebami biznesu. Mam prowokacyjną propozycję: osoby uczące biznesu czy przedmiotów związanych z ekonomią powinny otrzymywać prawo do uczenia dopiero wówczas, gdy przepracują pięć lat w przedsiębiorstwie. Jak można uczyć marketingu, będąc 60-letnim profesorem, który nie wie, jak odpalić komputer, nigdy w życiu nie widział biznesu, nie musiał niczego sprzedać i nigdy się nie potknął mówił Andrzej Klesyk. Dziwię się, dlaczego nikt nie chce państwowo sponsorować rozwoju edukacji w obszarach, które zanikają, takich jak zawodowa edukacja. Nie każdy maturzysta będzie mógł zostać szefem korporacji, bo wypełniła się piramida społeczna. Nie ma w Polsce tej świadomości, że będą miały przyszłość zawody takie jak piekarz czy kelner powiedział Rafał Bauer, przedsiębiorca, prezes Próchnika. Zaadaptujmy mechanizmy znane z przedsiębiorstw do obszaru nauki. Produkt wprowadzany przez daną firmę jest weryfikowany przez sukces działu sprzedaży. To samo powinno dotyczyć współpracy firm z ośrodkami badawczymi. Darujmy sobie 1 proc. podatku z CIT na naukę to są mało znaczące drobiazgi. Niech właścicielem ośrodka naukowego na chwilę zostanie przedsiębiorca. Gwarantuję, że współpraca biznesu i nauki będzie inaczej poukładana. Choć przyznaję trochę osób może przy okazji stracić pracę stwierdził Krzysztof Rosiński. Percepcja przedsiębiorcy Musi też zmienić się percepcja przedsiębiorcy. Każdy, kto zarobił pierwszy milion, musiał go ukraść to powszechna opinia. Dwudziestolecie międzywojenne, gdy powstawało dzisiejsze państwo, było zlepkiem struktur, których scalanie zaowocowało serią skandali. W okresie powojennym też nikt nie kochał badylarzy. Niechęć do przedsiębiorcy to efekt dziesięcioleci postaw uważających właścicieli firm za ciemiężców mówił Rafał Próchnik. W zmianie percepcji przedsiębiorcy nie pomaga pamięć o pierwszych latach transformacji, w których ujawniono sporo nadużyć. Ten wizerunek się poprawia, coraz więcej młodych ludzi chciałoby zostać przedsiębiorcami. Promujemy przedsiębiorczość przez pokazywanie dobrych przykładów, zachęcając do zakładania firm i zmiany negatywnej otoczki wokół upadłości zapewniała szefowa Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Wychowanie w przedsiębiorczości trzeba zacząć w szkole, a nawet w przedszkolu. 6-7-letnie dzieci moich kolegów z USA prowadzą sklep i wiedzą, że jak zarobią, to będą mogły sobie kupić coca-colę. Jak przyjdą na uczelnię, będą w stanie założyć start-up i korporację mówił Andrzej Klesyk. Wideorelacje z debat dostępne są na stronie patriotyzm.pb.pl

18 XVIII PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Bożena Lublińska-Kasprzak: Opinia Polaków o przedsiębiorcach ciągle nie jest najlepsza. Z drugiej strony 60 proc. osób w wieku lat chce być przedsiębiorcą. Wciąż trzeba pokazywać dobre przykłady, by zmienić wizerunek przedsiębiorcy. prezes PARP Państwo pełne prywa Sprywatyzować wszystko? Nie, bo polski kapitał prywatny wciąż ma niewielką siłę przebicia, a państwowi giganci to bufor w niepewnych czasach. Trzeba jednak szybko wprowadzić rozwiązania budujące siłę kapitału spod flagi biało-czerwonej CELE I REALIA: Zdaniem debatujących, regulując relacje na poziomie państwowe-prywatne, nie trzeba wymyślać teorii godnych Nobla. Patrząc np. na Niemcy, widać, jak powinien wyglądać kraj, w którym państwo dość sprawnie oddało inicjatywę w sektorze gospodarczych gigantów. [FOT. MW] Karol Jedliński k.jedlinski@pb.pl Miks to słowo podczas ostatniej debaty Pulsu Biznesu padało nadzwyczaj często. Zestawione z określeniami typu rozsądny, rozważny, kompromisowy odnosiło się do głównego przedmiotu dyskusji z cyklu Patriotyzm gospodarczy. Tym razem tematem przewodnim była rola państwa w gospodarce. W kraju, gdzie jeszcze dwie dekady temu kontrolowało ono niemal wszystko, musi on wywoływać emocje. Odpowiedzią jest optymalny miks, bez skreślania roli państwa tonował nastroje Jan Krzysztof Bielecki, uczestnik debaty Pulsu Biznesu, w tym przyypadku zwolennik ewolucyjnych, a nie rewolucyjnych rozwiązań w gospodarce. Oprócz szefa Rady Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów udział w dyskusji wzięli: Zbigniew Jagiełło, prezes państwowego PKO BP, Kazimierz Pazgan, twórca prywatnego z krwi i kości Konspolu, i Paweł Tamborski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa, odpowiedzialny m.in. za procesy prywatyzacyjne. Zjeść i mieć ciastko Co do dwóch kwestii zdania nie były podzielone. Po pierwsze, co do tego, że państwo jest wciąż najpewniejszym źródłem budowy regionalnych czempionów spod flagi biało-czerwonej. Po drugie, oczywiste jest, że prywatne inicjatywy z definicji biją publiczne efektywnością i rentownością. Jak pogodzić sprzeczne interesy i idee, zjeść i mieć ciastko? Spięcie między prywatyzować a mieć musimy rozładowywać każdego dnia. Dbać o interesy państwa, wypracowywać narzędzia właścicielskie, ale też pielęgnować relacje z prywatnymi inwestorami, pomagającymi nam w prywatyzacji. Tu trzeba wyraźnie oddzielić kształtowanie rynku od relacji właścicielskich, by uniknąć konfliktu interesów zaznaczał Paweł Tamborski. Zbigniew Jagiełło tłumaczył zaś, że proces prywatyzacji i roli państwowych firm w gospodarce powinien być rozpatrywany z uwzględnieniem długofalowych korzyści z podjętych decyzji. I podawał przykład z własnego podwórka. Bywa tak, że niektóre piony w banku mogą uważać, że współpraca z danym klientem mu się nie opłaca. Wtedy analizujemy cały proces, żeby sprawdzić, czy sumując wartość kreowaną w poszczególnych obszarach organizacji będzie to korzystne dla całego banku klarował prezes największego polskiego banku. Niemieckie przepisy Kazimierz Pazgan, znany z odważnych tez, ale też praktyk biznesowy z doświadczeniem w kilku krajach na świecie, zaznaczał, że głównym zmartwieniem nie powinna być jednak relacja państwowe-prywatne. Problem leży w tym, że prywatne nie znaczy polskie. Aktywna rola państwa w procesach gospodarczych jest pożądana. Tak się jednak składa, że 80 proc. przychodów przemysłu i sektora finansowego generują w Polsce firmy z zagranicznym kapitałem wyliczał i cofał się 60 lat wstecz, do powojennych Niemiec. Wtedy to nasi zachodni sąsiedzi mieli podobny problem jak my teraz: nie brakowało im ambicji, aspiracji, umiejętności. Brakowało rodzimego kapitału. Niemcy wprowadzili w latach 50. bardzo prosty system podatkowy, zmuszający wręcz firmy i ludzi do inwestowania w siebie, budowania własnego kapitału np. ulgi podatkowe od podatku dochodowego w przypadku inwestowania. Skoro miałbym wybór zapłacić podatek skarbówce albo zainwestować go, to jasne, że wybieram inwestowanie. W ten sposób małe firmy stawałyby się coraz większe wyjaśniał Kazimierz Pazgan. Jan Krzysztof Bielecki z miejsca zgłosił wątpliwości co do recept nowosądeckiego króla drobiu. Tu trzeba wejść w szczegóły. Pamiętajmy, że musimy trzymać dyscyplinę finansową.

19 PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 XIX Andrzej Klesyk: W Polsce jesteśmy świetni w wymyślaniu, ale fatalni w komercjalizacji. Nie widzę powodu, dla którego Skype nie powstał w Polsce, lecz u sąsiadów. Takie rzeczy są, tylko nie jesteśmy w stanie ich skomercjalizować. prezes PZU atnych czempionów Teraz to fundament polskiej gospodarki. Według mnie, lepiej postawić na edukację i na tym etapie uczyć ekonomicznego myślenia skwitował były premier. Kazimierz Pazgan podjął rękawicę, przedstawił szczegóły polegające m.in. na wzroście płac w Polsce do poziomu Niemiec i osłabieniu złotego nawet o 300 proc. Wtedy podniesiemy swój poziom życia, ale też zachowamy konkurencyjność gospodarki. A podatki? Spokojna głowa. Ożywienie gospodarcze to więcej firm i więcej podatków. Prosty system podatkowy to też powrót fali przedsiębiorców i podatników z szarej strefy tłumaczył twórca Konspolu. Bałtyckie realia Państwo jako służący, torujący drogę przedsiębiorcy, głaszczące go niskimi podatkami czyżby zapachniało Ameryką, Kalifornią? Zbigniew Jagiełło podkreślał, że jego biznesowy nos podpowiada mu zmierzenie się nie z marzeniami zza oceanu, lecz realiami nad Bałtykiem. Innowacje kojarzą się głównie z amerykańskimi gigantami powstałymi z małych firm garażowych. A przecież globalne sukcesy odnoszą też korporacje z Europy ze zróżnicowanym akcjonariatem, które mocno inwestują w badania naukowe. Jako kraj Unii mamy swoje uwarunkowania prawne, polityczne, społeczne, ale mamy też przykłady efektywnie zarządzanych podmiotów z udziałem skarbu państwa. Budujmy taki zdrowy miks, bez rozwiązań zero-jedynkowych namawiał Zbigniew Jagiełło. Przyklasnął temu Paweł Tamborski, zastrzegając, że nie marzy mu się gospodarcza wszechmoc jego ministerstwa. Nad moc stawia pomoc w naoliwianiu trybów gospodarki. Państwo jest potężnym inwestorem i poprzez np. Inwestycje Polskie chcemy zmienić sposób wydawania pieniędzy z prywatyzacji. Przeznaczymy je na aktywa przydatne polskiej gospodarce. W naszym założeniu Inwestycje Polskie nie mają zastępować inwestorów prywatnych, mają uzupełniać i wspierać rynek objaśniał wiceminister i po chwili znów został wywołany do tablicy. Bank myślący inaczej Prowadzący debatę Grzegorz Nawacki, wicenaczelny Pulsu Biznesu, postanowił bowiem podważyć ideę zdrowego miksu i zapytał dyskutantów, czy może warto rozważyć taki wariant, w którym państwo sprzedaje całe swoje dobra i pstryk! gasi prywatyzacyjne światło. Już kilku poprzednich ministrów planowało być ostatnimi prywatyzatorami. Zapewne przed resortem stoi kilka kluczowych zadań, m.in. dalsza profesjonalizacja nadzoru, doprecyzowanie zasad nagradzania, zatrudniania. Czy to ma robić MSP, czy może stworzyć agencję, która będzie się zajmować spółkami skarbu państwa? To już jest jedynie kwestia techniczna. Gorętsza dyskusja będzie się zapewne toczyć w kwestiach aktywów mających zostać w domenie państwa. Weźmy np. lotnisko Chopina w Warszawie. Czy powinno być państwowe? A może jakaś forma koncesji lub prywatyzacja? zastanawiał się Paweł Tamborski. Gospodarka z milczącą rolą państwa to niekoniecznie marzenie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Jeśli gasić światło, to nie tam, gdzie potrzebuje go racja stanu. Cel jest jeden gospodarka prywatna, bo ona najlepiej się sprawdziła. Nie dyskutuję przy tym z listą rządu, Sejmu pokazującą, co wolno prywatyzować, a czego nie. Wciąż jest wiele do sprywatyzowania i trzeba to zrobić im szybciej, tym lepiej. Jednak z drugiej strony, ze względu na bezpieczeństwo pewnych sektorów, czasem warto posiadać instrumenty stabilizujące potencjalne niepokoje w gospodarce. Podczas kryzysu, gdy banki zagraniczne wycofywały swoje fundusze z Polski, przydał się w Polsce jeden bank myślący inaczej, niemający matki za granicą analizował Jan Krzysztof Bielecki, puszczając oko do Zbigniewa Jagiełły. Tym razem także Kazimierz Pazgan zaśpiewał w chórze, zgadzając się z tokiem rozumowania przedmówcy i podobnie jak on, zaczepiając prezesa PKO BP. Liczę na wsparcie polskich firm i rządu dla polskich inwestorów za granicą. Może np. oddział PKO BP w Azji? To niesamowicie perspektywiczny rynek zachęcał Kazimierz Pazgan i jeszcze po debacie rozmawiał o tym z szefem PKO BP. Kroki po skoku Koniec końców okazało się, że nie trzeba cudów, żeby biznesowi giganci rodem z Polski nie byli wyjątkami od reguły. Potrzeba zdecydowania, konsekwencji, no i wizji wcale nie rewolucyjnych. Państwo niech tworzy ład, procedury, procesy. I nie będzie naiwne i ślepe na to, co jest dookoła. Za opisy takich procesów już parę osób Nobla dostało, więc nie musimy się wysilać, żeby to wymyśleć. Wysiłek przyda się przy realizacji wyjaśniał Jan Krzysztof Bielecki. Musimy na bieżąco definiować nasz interes, wykorzystywać własność państwa defensywnie do reagowania na rozwój wypadków w gospodarce dodawał Paweł Tamborski. Pytany o rolę państwa w gospodarce Zbigniew Jagiełło żartował odwołując się do nowomowy z lat 80.: Państwo ma rolę państwotwórczą czyli masło ma być maślane, a Kazimierz Pazgan skwitował: Zrobiliśmy skok cywilizacyjny. Czas na odważne kroki w kwestii budowania kapitału. Wideorelacje z debat dostępne są na stronie patriotyzm.pb.pl

20 XX PULS BIZNESU, CZERWCA 2013 Dariusz Żuk: W USA Dolina Krzemowa powstała dzięki programowi zbrojeń, w Polsce uruchamiamy program wart kilkanaście miliardów złotych, ale żaden start-up nie ma szans do niego wejść. Musi być ssanie na młode firmy. prezes Polski Przedsiębiorczej Demony dialogu wedłu Politycy powinni przestać się bać, a biznes mógłby się podszkolić. Skorzysta na tym i jakość prawa, i zagraniczne inwestycje Magdalena Graniszewska m.graniszewska@pb.pl Pytaliśmy o dialog, a wywołaliśmy demony. Debata zorganizowana przez PB w ramach cyklu Patriotyzm gospodarczy miała i mroczne, i świetliste momenty. Była też samokrytyka. Widzę braki w rządzie, ale po drugiej stronie, biznesowej, też stwierdziła Ilona Antoniszyn-Klik, wiceminister gospodarki. Pozostali uczestnicy debaty poświęconej dialogowi polityki z biznesem, czyli Józef Wojciechowski, prezes i właściciel JW Construction, Tomasz Misiak, założyciel agencji pracy tymczasowej Work Service, Maciej Witucki, prezes Orange Polska (dawniej Telekomunikacja Polska), oraz Sławomir S. Sikora, prezes Banku Handlowego, zgadzali się z minister, ale z rzadka. Afer cień Główny problem to atmosfera takiego dialogu. Bywa straszno. Cieniem kładą się na nim sprawy z przeszłości, niewłaściwe układy polityków z biznesmenami, a także polityków, którzy na tych układach polegli. Tymczasem była to tylko wąska grupa ludzi, a nie całe środowisko. Dziś tego nie ma, ale cień pozostał zauważył Józef Wojciechowski. Jego chłód czuje też Maciej Witucki jest takie podskórne przekonanie w środowisku, że każde spotkanie polityka z biznesmenem wiąże się z korupcją lub innym nadużyciem. A przecież nawet przy oczywistym założeniu, że przedsiębiorca działa zawsze w interesie swojej firmy, państwo może wyciągnąć z takich spotkań znaczące korzyści stwierdził Maciej Witucki. Klimat dialogu bardzo zależy od branży. Telekomunikacja czy bankowość to sektory mocno regulowane przez państwo. Dlatego Sławomir S. Sikora przyznał, że zdaje sobie sprawę z tego, że interakcja sektora bankowego ze światem polityki może czasem wzbudzić zamieszanie. Ale i tak ma poczucie, że sektor bankowy ma możliwość dobrego kontaktu z parlamentem czy poszczególnymi resortami. Wyniki tego dialogu nie zawsze są takie jak sektor tego by chciał, ale jest to wbudowane w cały proces powiedział Sławomir S. Sikora. Stronę rządową reprezentowała Ilona Antoniszyn-Klik, której resort należy do najbardziej otwartych na biznes, bo... Jeśli nie będziemy się spotykać z biznesem, to naprawdę nie będziemy mieli, co robić przyznała wiceminister gospodarki. Antydialogowy system Stąd jej optymizm, jeśli chodzi o możliwość poprawy relacji na linii biznes polityka. Optymizm, który niekoniecznie podziela sam biznes, np.