Plan usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Aktualizacja

Transkrypt

1 Plan usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Opracowano na zlecenie Miasta Opola: WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Warszawska 14 lok Milanówek Opole, 2014 r. 1 1 S t r o n a

2 Spis treści 1. Wstęp Cel i zadania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Ogólna charakterystyka miasta Opola Azbest i jego właściwości Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest Inwentaryzacja wyrobów azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola Metodyka przeprowadzenia inwentaryzacji Ilość wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Opola Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachów Rury azbestowo-cementowe Płyty azbestowo-cementowe w elewacjach budynków na terenie miasta Zbiorcze zestawienie ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola Analiza wyników inwentaryzacji wyrobów azbestowych na terenie miasta Opola z wykorzystaniem narzędzi geoinformatycznych Struktura rozmieszczenia wyrobów azbestowo-cementowych Wyniki inwentaryzacji w podziale na typ własności Stan wyrobów azbestowych Obiekty użyteczności publicznej Mapa rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców Działania informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców miasta Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest Usuwanie wyrobów zawierających azbest Unieszkodliwianie odpadów azbestowych Harmonogram realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Szacunek nakładów finansowych na realizację Planu Całkowite koszty realizacji Planu Źródła finansowania realizacji Planu Alokacja środków finansowych z budżetu miasta Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Urząd Miasta Opola Instrumenty oferowane przez BOŚ we współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Bank Gospodarki Żywnościowej S.A Monitoring procesu realizacji Planu Opole, 2014 r. 2 2 S t r o n a

3 8. Podsumowanie Bibliografia Zestawienie załączników Opole, 2014 r. 3 3 S t r o n a

4 1. Wstęp Opracowanie niniejszego dokumentu związane jest z realizacją zapisów zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , przyjętym przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zmienionej uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), utrzymującym cele Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, jakimi są: 1) usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, 2) minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju, 3) likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Na poziomie lokalnym zadania wynikające z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata powinny być realizowane m.in. przez samorząd gminny, do zadań którego w szczególności należy przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Plan usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata składa się z ośmiu rozdziałów: 1 Wstęp, w którym omówione zostały cele i zadania Planu, dokonano krótkiej charakterystyki miasta Opola, wskazano właściwości azbestu i jego szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka. 2 Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, w którym opisany został stan prawny w zakresie użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. 3 Inwentaryzacja płyt azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola, gdzie opisano metodykę przeprowadzenia inwentaryzacji, oszacowano ilość wyrobów zawierających azbest, znajdujących się na terenie miasta oraz przedstawiono wyniki inwentaryzacji w odniesieniu do działek ewidencyjnych. W rozdziale opisano także metodykę przeprowadzenia aktualizacji danych w 2012 i 2014 roku. 4 Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, w którym omówiono planowane działania informacyjne, procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, określono miejsce, w którym można uzyskać informacje o firmach, prowadzących działalność w zakresie usuwania azbestu z terenu miasta Opola oraz informacje o składowiskach, przyjmujących Opole, 2014 r. 4 4 S t r o n a

5 odpady azbestowe. 5 Harmonogram realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu miasta Opola na lata Szacunek nakładów finansowych na realizację Planu, w którym oszacowano całkowite koszty usunięcia wyrobów azbestowo-cementowych z terenu miasta i wskazano potencjalne źródła finansowania bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest. 7 Monitoring procesu realizacji Planu, w którym zaproponowano wskaźniki oceny wdrażania Planu. 8 Podsumowanie Cel i zadania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Celem opracowania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata jest zaplanowanie, bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego, usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru miasta do końca 2032 roku. Przygotowanie Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata poprzedzone zostało wykonaniem inwentaryzacji pokryć dachowych i okładzin elewacyjnych wykonanych z płyt azbestowo-cementowych. Wyniki inwentaryzacji zostały zebrane w bazie danych. Zgromadzone dane umożliwiły przygotowanie mapy rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest wraz z analizą stanu wyrobów azbestowo-cementowych (stopnia pilności usunięcia azbestu ocenionego wizualnie). Zapisy Planu zostały zaktualizowane dwukrotnie w 2012 r. i w 2014 r. Aktualizacji dokonano na podstawie złożonych przez właścicieli/zarządców nieruchomości Informacji o wyrobach zawierających azbest. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji oraz ww. aktualizacji oszacowano koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu miasta Opola oraz wskazano potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć, polegających na usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu. Zaproponowano także wskaźniki monitorowania realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Opole, 2014 r. 5 5 S t r o n a

6 Niniejszy plan zakłada realizację następujących zadań: 1) inwestycyjnych, zmierzających do oczyszczenia terenów miasta Opola z wyrobów zawierających azbest, 2) pozainwestycyjnych, polegających na: a) organizacji kampanii informacyjnych o szkodliwości azbestu oraz bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, b) wdrożeniu monitoringu realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata , c) podejmowaniu działań w kierunku pozyskiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania, d) okresowej weryfikacji i aktualizacji Planu. Plan usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata (zwany także w dalszej części dokumentu Planem) został przygotowany z uwzględnieniem obowiązujących aktów prawnych i jest zgodny z kierunkami wyznaczonymi w Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata , Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego na lata oraz Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata W Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego na lata , na podstawie informacji z WIOŚ w Opolu oszacowano, że na terenie województwa opolskiego zlokalizowanych jest około 56,6 tys. Mg odpadów zawierających azbest i są to w większości płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie o średnim stanie jakości, z nielicznymi ubytkami. W latach w województwie opolskim wykazano wytworzenie ok Mg odpadów zawierających azbest, w tym: w roku Mg, w roku Mg i 743 Mg w 2010 roku. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego na lata najistotniejszymi problemami w gospodarce odpadami zawierającymi azbest są: brak na terenie województwa składowisk odpadów zawierających azbest, co powoduje wysoki koszt transportu odpadów do miejsc ich unieszkodliwienia, słaba świadomość mieszkańców dotycząca szkodliwości dla zdrowia i życia ludzi odpadów zawierających azbest (w tym niezgodnego z wymogami prawa usuwania wyrobów zawierających azbest). Za najważniejsze kierunki działań w tym zakresie uznano: informowanie społeczeństwa o zagrożeniu zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawierających azbest, Opole, 2014 r. 6 6 S t r o n a

7 zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest przez fundusze ochrony środowiska, monitoring prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie wśród indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontażem wyrobów budowlanych zawierających azbest, wspieranie inicjatyw zmierzających do usuwania wyrobów budowlanych zawierających azbest. Według zapisów Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego na lata priorytetem powinna być budowa składowisk (kwater) na odpady azbestowe lub zagospodarowanie azbestu metodami innymi niż składowanie. Na szczeblu lokalnym dla miasta Opola obowiązuje programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata , przyjęta uchwałą XXXIV/528/12 Rady Miasta Opola z dnia 29 listopada 2012 r. W odniesieniu do wyrobów azbestowych w Aktualizacji wykorzystano dane zawarte w Sprawozdaniu z realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola za lata wraz z aktualizacją, opracowanym na zlecenie Miasta Opola przez WGS84 Polska Sp. z o.o. w 2012 r. W Aktualizacji programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata jednym z celów strategicznych jest Zapewnienie bezpieczeństwa transportu i usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest, dla którego określono następujące miary realizacji: sprawozdania z realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata , masa usuniętych wyrobów i odpadów zawierających azbest Ogólna charakterystyka miasta Opola Miasto Opole położone jest nad rzeką Odrą, w centralnej części województwa opolskiego. Powierzchnia Opola wynosi ha (97 km 2 ). Miasto graniczy z gminami: Chrząstowice, Turawa, Łubniany, Dobrzeń Wielki, Dąbrowa, Komprachcice, Prószków i Tarnów Opolski. Inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest została przeprowadzona w odniesieniu do dzielnic miasta Opola, tj.: Bierkowic, Gosławic, Groszowic, Grotowic, Grudzic, Kolonii Gosławickiej, Maliny, Nowej Wsi Królewskiej, Opola (Śródmieścia), Półwsi, Szczepanowic, Wójtowej Wsi i Zakrzowa. W Opolu zlokalizowane są urzędy administracji państwowej szczebla wojewódzkiego i lokalnej administracji samorządowej. Miasto pełni funkcję regionalnego Opole, 2014 r. 7 7 S t r o n a

8 centrum administracyjnego, gospodarczego i edukacyjno-kulturalnego. Opole jest stolicą województwa i powiatu opolskiego, grodzkiego. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski Kondrackiego (1998) obszar miasta przynależy do Niziny Śląskiej i jej trzech mezoregionów: Pradoliny Wrocławskiej, Równiny Opolskiej i Równiny Niemodlinskiej. Zdecydowana większość terenów miasta należy do Pradoliny Wrocławskiej, w której nietypowo dla jednostek związanych z formami fluwialnymi występuje rozległy garb zbudowany z margli górnokredowych (Garb Groszowicki, Garb Opolski) 1. Według stanu z 31 grudnia 2013 r. miasto zamieszkuje osób 2. Wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi ok osób/km 2. Powierzchnia gruntów leśnych w granicach miasta wynosi 947,6 ha, co daje lesistość rzędu 9,5% (dane z 2013 r.). Mimo dość dobrych warunków do produkcji rolnej, rolnictwo nie jest wiodącą gałęzią gospodarki miasta. W ostatnich latach widoczna jest spadkowa tendencja jej znaczenia w Opolu, obserwowana poprzez spadek zatrudnienia w sektorze rolniczym oraz zmniejszenie się udziału użytków rolnych w przestrzeni miasta o 2,27% w latach Według danych z 2005 roku użytki rolne stanowią 48% powierzchni miasta 4. Podstawą rozwoju miasta jest przemysł, rzemiosło i usługi. W 2013 roku 5 w Opolu zarejestrowanych było podmiotów gospodarczych, w tym w sektorze prywatnym jednostek i 629 jednostek w sektorze publicznym. Sektor prywatny tworzyło osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, spółek prawa handlowego oraz 546 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego. W mieście działały ponadto: 44 spółdzielnie, 77 fundacji oraz 526 stowarzyszeń i organizacji społecznych. W Opolu znajduje się nowoczesna oczyszczalnia ścieków wymiarowana na docelową ilość RLM, oraz dopływ wynoszący m 3 /d, natomiast maksymalny godzinowy przepływ m 3 /godz. Technologia zastosowana w oczyszczalni to technologia SymBioTM, czyli metoda symultanicznej nitryfikacji/denitryfikacji, jak również biologiczna redukcja fosforu. Metoda ta polega na mechaniczno-biologicznej obróbce ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów, co gwarantuje wysoki efekt technologiczny, wynoszący dla wartości BZT5, zawartości azotu ogólnego i fosforu ogólnego odpowiednio: 95%, 67,3% i 88%. Oczyszczalnia 1 programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata Bank Danych Lokalnych, 3 programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata Bank Danych Lokalnych, 5 Tamże Opole, 2014 r. 8 8 S t r o n a

9 posiada węzeł obróbki i odwadniania osadów 6. Według danych GUS, z 2013 r. długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej w Opolu wynosi 294,2 km. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej to 293,8 km 7. Rozwój miasta prowadzony jest w oparciu o Strategię rozwoju Opola w latach , której cele przyświecają wizji Opola w 2020 roku, zdefiniowanej jako: Opole. Miasto unikalne świadome swej wartości. Ośrodek wiedzy, przedsiębiorczości i kreatywności. Miasto piękne. Opole dobre miejsce do życia. W Strategii określono następujące priorytety rozwojowe dla miasta Opola: 1. Zwiększenie kapitału intelektualnego Opola. 2. Nowe inwestycje i wzrost aktywności ekonomicznej Opolan. 3. Miasto na miarę wyzwań XXI wieku Azbest i jego właściwości Azbesty są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie, należącymi do dwóch grup: azbestów serpentynowych i azbestów amfibolowych. Do grupy serpentynów należy azbest chryzotylowy (azbest biały), natomiast w grupie azbestów amfibolowych znaczenie mają dwie odmiany: azbest amozytowy (azbest brązowy) i azbest krokidolitowy (azbest niebieski). Wszystkie odmiany azbestu krystalizowały się w postaci cienkich, wydłużonych monokryształów, których długość może niekiedy dochodzić do kilkudziesięciu centymetrów. Z punktu widzenia chemicznego, azbesty są uwodnionymi krzemianami magnezu: chryzotyl Mg 6 [(OH) 8 Si 4 O 10 ] krokidolit Na 2 Fe 3 Fe 2 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 amozyt (Fe,Mg) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 antiofillit (Mg,Fe) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 tremolit Ca 2 Mg 5 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 aktynolit Ca 2 (Mg)[(OH)Si 4 O 11 ] 2 Azbest chryzotylowy krystalizuje się w postaci rurek, a azbesty amfibolowe przyjmują formę grubszych, pręcikowatych kryształów. Włókna azbestu są wiązkami zbudowanymi z dużej liczby (nawet do kilku tysięcy, a niekiedy nawet kilkudziesięciu tysięcy) włókien elementarnych. W tych wiązkach pojedyncze kryształy azbestu są spojone za pomocą węglanu wapniowego. 6 programu ochrony środowiska dla Miasta Opola na lata z perspektywą na lata Bank Danych Lokalnych, Opole, 2014 r. 9 9 S t r o n a

10 Największe zastosowanie przemysłowe miał azbest serpentynowy (chryzotylowy), tworzący cienkie żyły w serpentynitach, o giętkich włóknach (do 0,1 m grubości), odpornych na działanie czynników chemicznych, wysokich temperatur oraz na ścieranie, a także źle przewodzących ciepło i elektryczność. Używany był do wyrobu tkanin ogniotrwałych, okładzin ciernych, szczęk hamulcowych, farb ogniotrwałych, materiałów izolacyjnych oraz niepalnych materiałów budowlanych. Azbest amfibolowy charakteryzuje się dużą kwasoodpornością. Jest znacznie mniej rozpowszechniony w przyrodzie. Wykorzystywany był w przemyśle chemicznym. Pomimo, iż występowanie azbestu w przyrodzie jest stosunkowo powszechne, tylko w kilku miejscach na świecie prowadzona była eksploatacja azbestu na skalę przemysłową. Polska nie posiada złóż azbestu nadających się do eksploatacji przemysłowej. Wyrób zawierający azbest to każdy wyrób, w którym zawartość azbestu jest równa lub większa od 0,1%. Wyroby azbestowe klasyfikowane są w dwóch klasach, biorąc pod uwagę kryterium zawartości azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu: 1) klasa I (wyroby miękkie), których gęstość objętościowa jest mniejsza niż kg/m 3, zawierające powyżej 20% (do 100% azbestu). Wyroby te łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia. Najczęściej stosowane w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu, używane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, materiały i wykładziny cierne, 2) klasa II (wyroby twarde), których gęstość objętościowa jest większa niż kg/m 3, zawierające poniżej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia, np. pęknięcia, ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami klasy I. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów oraz rozbijanie w wyniku zrzucania w trakcie prac remontowych 8. Wyroby azbestowe znalazły zastosowanie m.in. w budownictwie mieszkaniowym. W pokryciach dachowych wykorzystano płyty faliste, płyty prasowane typu karo oraz gąsiory, a w elewacjach stosowano następujące materiały: płyty barwne, autoklawizowane typu acekol, kolorys, pikolorys, 8 Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 Opole, 2014 r S t r o n a

11 płyty azbestowo-cementowe, prasowane, płaskie, okładzinowe, płyty lignocementowe modyfikowane, płyty prasowane typu karo. W konstrukcji sufitów podwieszanych, słupów i rygli, ścian osłonowych, obudów szybów dźwigowych i ścian klatek schodowych wykorzystywano płyty ogniochronne wykonane z wyrobów zawierających azbest ( sokalit, pyral, tynki z dodatkiem azbestu i natryski masy ogniochronnej), a jako izolacje termiczne (ognioodporne) i akustyczne w obiektach użyteczności publicznej stosowano tynki z dodatkiem azbestu oraz natryskowe masy ogniochronne. Rury wykonane z wyrobów zawierających azbest wykorzystywano jako rury ciśnieniowe w wodociągach oraz rury grawitacyjne w kanalizacji. W ciepłownictwie zastosowano miękkie wyroby azbestowe, tj.: szczeliwa azbestowo-kauczukowe ( polonit, gambit ), płaszcze azbestowo-cementowe o zawartości azbestu powyżej 50% i płaszcze azbestowo-gipsowe, sznury i tektury azbestowe. Szczeliwa azbestowo-kauczukowe polonit stosowano jako płyty i uszczelki do połączeń armatury prowadzącej wodę o wysokich parametrach lub parę, gazy obojętne i aktywne, roztwory soli nieorganicznych i organicznych. Szczeliwa azbestowocementowe gambit stosowano jako płyty i uszczelki do uszczelniania stałych elementów maszyn i urządzeń pracujących w środowiskach, w których występuje para wodna, woda i wysoka temperatura do 500 C Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Szczególną cechą azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostają w tkance płucnej w ciągu całego życia. Zmiany chorobowe mogą pojawić się po kilku lub nawet kilkudziesięciu latach. Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracji i ilości włókien, zatrzymanych w dolnej części układu oddechowego. Wynika to głównie z fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Duże znaczenie ma średnica włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierają do 9 Gminny plan usuwania wyrobów zawierających azbest wzór, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2007 Opole, 2014 r S t r o n a

12 końcowych odcinków dróg oddechowych, a włókna grube, o średnicy powyżej 5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy, mają tendencję do zatrzymywania się wyżej, w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikających do obwodowych części płuc. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, dostające się z powietrzem do pęcherzyków płucnych, o średnicy mniejszej od 3 mikrometrów. Według danych zawartych w publikacjach Światowej Organizacji Zdrowia, najważniejszą cechą determinującą zdolność włókien do wywołania nowotworów są ich fizyczne wymiary, czyli średnica poniżej 3 mikrometrów oraz długość powyżej 5 mikrometrów. Nie istnieją dowody, że jeden z typów azbestu niesie ze sobą większe ryzyko zachorowań niż inny, więc wszystkie typy azbestu traktowane są jako powodujące takie samo ryzyko raka płuc. Pomimo istnienia normatywów stężenia włókien azbestu w powietrzu, nie można określić dawki progowej pyłu dla rakotwórczego działania azbestu 10. Pomiędzy pierwszym narażeniem, a pojawieniem się objawów chorobowych związanych z ekspozycją na azbest najczęściej mija długi okres czasu, co oznacza, że aktualnie wykrywane są skutki zdarzeń, które miały miejsce lat temu. Główną patologią zawodową pracowników zakładów przetwarzających azbest jest azbestoza, czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej. Włókna azbestowe mogą zalegać w tkance płucnej przez długi okres, a proces zwłóknieniowy może pojawić się po wielu latach od ustania narażenia. Pylica azbestowa może zwiększyć wystąpienie raka płuc i międzybłoniaka opłucnej lub otrzewnej. Rak płuc jest najbardziej powszechnym nowotworem złośliwym powodowanym przez azbest. Zagrożenie wystąpieniem raka płuc w badanych populacjach zawodowo narażonych na pył azbestu wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od typu włókna, technologii przetwórstwa, zawartości włókien respirabilnych w pyle, średnicy, długości, kształtu włókna, stężenia pyłu, liczby lat pracy w warunkach natężenia i ogólnej dawki pyłu 11. Oba nowotwory, zarówno rak płuc, jak i międzybłoniak opłucnej, rozwijają się gwałtownie i charakteryzują się krótką przeżywalnością. Nadal istnieje ryzyko narażenia na kontakt z wyrobami zawierającymi azbest w budynkach, urządzeniach i instalacjach poprzez: niewłaściwe składowanie odpadów azbestowych, 10 Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa., pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, Tamże Opole, 2014 r S t r o n a

13 użytkowanie wyrobów azbestowych, prowadzące do zanieczyszczenia powietrza pyłem azbestowym np. w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodzeń płyt azbestowo-cementowych, ścierania tarcz sprzęgłowych i hamulcowych, niewłaściwe usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest, urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierające azbest. W celu zminimalizowania narażenia na pył azbestowy wprowadzono zakaz produkcji i stosowania wyrobów zawierających azbest, a regulacje prawne określają wymogi dotyczące bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a także obowiązki pracodawców i pracowników, wykonujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest. 2. Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest Azbest jako substancja szczególnie niebezpieczna W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.) zabroniono wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystywania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w tym azbestu. Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinny być wykorzystywane, przemieszczane i eliminowane przy zachowaniu środków ostrożności, a instalacje lub urządzenia, w których jest lub był wykorzystywany azbest, powinny zostać oczyszczone lub unieszkodliwione. Do instalacji lub urządzeń, co do których istnieje podejrzenie, iż były w nich wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska, stosuje się wymagania dotyczące postępowania z instalacjami i urządzeniami, w których były lub są wykorzystywane te substancje. Na mocy Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 31), wyroby zawierające azbest mogą być wykorzystywane w sposób niestwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska w terminie do dnia 31 grudnia 2032 r. W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) azbest jako składnik odpadów został Opole, 2014 r S t r o n a

14 zaliczony do kategorii odpadów niebezpiecznych (C25). Odpady azbestowe zostały umieszczone w następujących grupach: * Odpady azbestowe z elektrolizy * Odpady z przetwarzania azbestu * Odpady zawierające azbest * Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowoazbestowych * Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi * Okładziny hamulcowe zawierające azbest * Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest * Materiały izolacyjne zawierające azbest * Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Obowiązki właściciela nieruchomości Wyroby zawierające azbest, instalacje lub urządzenia zawierające azbest, drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest, rury azbestowo-cementowe oraz usunięte wyroby zawierające azbest powinny być inwentaryzowane poprzez sporządzenie spisu z natury. 12 Wykorzystujący wyroby azbestowe powinien ująć wynik inwentaryzacji w Informacji o wyrobach zawierających azbest (załącznik 2). Corocznie w terminie do dnia 31 stycznia osoba fizyczna, nieprowadząca działalności gospodarczej, powinna przedłożyć wynik inwentaryzacji odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a przedsiębiorcy i osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą - właściwemu marszałkowi województwa. Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, powinien przeprowadzić kontrole stanu wyrobów azbestowych w terminach wynikających z oceny stanu tych wyrobów. Z przeprowadzonej kontroli okresowej powinna zostać sporządzona Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (załącznik 3). 13 Wyroby zakwalifikowane, na podstawie przeprowadzonej oceny, do usunięcia, powinny zostać usunięte, a wyroby niezakwalifikowane do usunięcia - winny być odpowiednio zabezpieczone. Po dokonaniu zabezpieczenia należy ponownie wykonać ocenę w ciągu 30 dni. 12 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest 13 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (zm. Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. Opole, 2014 r S t r o n a

15 Instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz użytkowane bez zabezpieczenia drogi i pozostawione w ziemi, wyłączone z użytkowania, rury azbestowo-cementowe powinny zostać oznakowane. 14 W przypadku braku możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest, oznakowanie powinno być umieszczone w widocznym miejscu, w każdym pomieszczeniu, w którym taka instalacja lub urządzenie się znajdują, dodając ostrzeżenie Pomieszczenie zawiera azbest. Oznakowanie rur azbestowo-cementowych umieszcza się na stałych elementach nadpoziomowych instalacji. Obowiązki jednostek samorządu terytorialnego Jednostki samorządu terytorialnego powinny corocznie w terminie do 31 stycznia przedkładać marszałkowi województwa Informacje o wyrobach zawierających azbest (załącznik 2) sporządzone dla obiektów własnych, w których użytkowane są wyroby azbestowe. Inne obowiązki zostały określone powyżej. Jednostki samorządu terytorialnego powinny oznakować drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest na elementach pionowych na całym odcinku drogi, po każdym skrzyżowaniu z inną drogą. Drogi zabezpieczone nie podlegają oznakowaniu po potwierdzeniu braku emisji włókien azbestu z odpadów zawierających azbest wykorzystanych do utwardzenia drogi zabezpieczonej. Wzór oznakowania został zamieszczony w załączniku 1. W urzędzie gminy oraz na stronie internetowej urzędu powinna być ogólnie dostępna informacja o rozmieszczeniu dróg zabezpieczonych oraz dróg utwardzonych odpadami zawierającymi azbest. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta powinien przedkładać marszałkowi województwa do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy (załącznik 4), informację o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska w formie elektronicznej, na informatycznych nośnikach danych w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2014, poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest 15 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r., zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska Opole, 2014 r S t r o n a

16 Na podstawie zapisów 4 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 24) informacje dotyczące wyrobów zawierających azbest są bezpośrednio wprowadzane przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta do bazy azbestowej administrowanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki, dostępnej za pośrednictwem sieci internet pod adresem www. bazaazbestowa.gov.pl. Jednocześnie, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2013 r., poz. 25) określa, iż rejestr ten jest prowadzony przez marszałków w formie elektronicznej przy użyciu systemu teleinformatycznego w rozumieniu art. 3 pkt 3 ww. ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2014, poz z późn. zm.) i stanowi integralną część bazy azbestowej dostępnej pod adresem Prowadzenie rejestru w formie określonej w ww. rozporządzeniu umożliwia gromadzenie i przetwarzanie informacji na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim oraz graficzne przedstawienie tych informacji, w szczególności poprzez dokonywanie wizualizacji i analiz porównawczych. System zapewnia także aktualizację informacji dotyczących województw, powiatów, gmin, miejscowości i ulic zgodnie z rejestrem TERYT, bezpieczeństwo i ochronę zawartych w nim informacji. Obowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów azbestowych Obowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów azbestowych wynikają z: 1) ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 z późn. zm.) w zakresie postępowania z wytworzonymi odpadami, 2) rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.). Wytwórca odpadów, który prowadzi działalność polegającą na świadczeniu usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, a więc także firmy świadczące usługi w zakresie usuwania azbestu (poza instalacjami), w świetle ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, nie jest już zobowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program Opole, 2014 r S t r o n a

17 gospodarki odpadami, a także program gospodarki odpadami niebezpiecznymi. Na mocy ustawy ww. decyzje, wydane na podstawie przepisów dotychczasowych wygasły, natomiast pozwolenia na wytwarzanie odpadów, wydane na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowują ważność na okres, na jaki zostały wydane 16. Firmy świadczące usługi w zakresie usuwania azbestu zobowiązane są do przestrzegania przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach w zakresie postępowania z wytworzonymi odpadami. Ponadto, zgodnie z zapisami art. 66 oraz 75 ww. ustawy firmy te mają obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów, a także corocznego składania właściwemu marszałkowi sprawozdania o wytwarzanych odpadach i gospodarowaniu odpadami (do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy.) Ewidencję odpadów prowadzi się z zastosowaniem kart ewidencji odpadów i kart przekazania odpadów. Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, zobowiązany jest ponadto do przeszkolenia przez uprawnioną instytucję zatrudnianych pracowników, osób kierujących lub nadzorujących prace w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania, posiadania niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego oraz opracowania przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego w szczególności: 1) identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez laboratorium wyposażone w sprzęt umożliwiający ich prawidłową analizę i zdolne do stosowania odpowiedniej techniki identyfikacyjnej, 2) informacje o metodach wykonywania planowanych prac, 3) zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, 4) ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza 17. Wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z miejsca, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a także z terenu prac obowiązany jest także do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac właściwemu organowi nadzoru budowlanego, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac. 16 Zgodnie z art. 231 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Dz. U. z 2013 r., poz.21 z późn. zm. 17 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (zm. Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r.) Opole, 2014 r S t r o n a

18 W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania, wykonawca prac obowiązany jest do: 1) izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska, 2) ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczających przed przenikaniem azbestu do środowiska, 3) umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o następującej treści: Uwaga! Zagrożenie azbestem ; w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit treść tablic informacyjnych powinna być następująca: Uwaga! Zagrożenie azbestem krokidolitem, 4) zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczających do minimum emisję azbestu do środowiska, 5) zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone są prace, odpowiednich zabezpieczeń przed pyleniem i narażeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a także innych zabezpieczeń przewidzianych w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 6) codziennego usuwania pozostałości pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podciśnieniowego sprzętu odkurzającego lub metodą czyszczenia na mokro, 7) izolowania pomieszczeń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególności izolowania pomieszczeń w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit, 8) stosowania zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczenie pracowników z azbestu, przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającego dopuszczalne wartości stężeń, 9) zapoznania pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególności z wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywania prac. Prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest powinny być prowadzone w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Po wykonaniu prac, wykonawca ma obowiązek złożenia właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. Oświadczenie to powinno być przechowywane przez okres co najmniej 5 lat. Opole, 2014 r S t r o n a

19 Do transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest stosuje się przepisy: 1) ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U., Nr 227, poz z późn. zm.), 2) rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR (Dz. U., poz. 192) 18, 3) rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne (Dz. U. z 2014 r., poz. 304). Wyroby i odpady zawierające azbest powinny zostać odpowiednio oznakowane, a transport wyrobów i odpadów zawierających azbest, należy wykonać w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Przed załadowaniem przygotowanych odpadów zawierających azbest środek transportu powinien być oczyszczony z elementów umożliwiających uszkodzenie opakowań w trakcie transportu. Ładunek odpadów zawierających azbest powinien być tak umocowany, aby w trakcie transportu nie był narażony na wstrząsy, przewracanie lub wypadnięcie z pojazdu. 19 Składowanie odpadów zawierających azbest Odpady zawierające azbest powinny być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne albo na podziemnych składowiskach odpadów niebezpiecznych. 20 Składowiska odpadów niebezpiecznych lub wydzielone części na terenie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczone do wyłącznego składowania odpadów niebezpiecznych, pochodzących z budowy, remontu i rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów, oznaczonych kodami: * materiały izolacyjne zawierające azbest lub * materiały konstrukcyjne zawierające azbest, powinny być budowane w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem się. Odpady składowane są w opakowaniu, w którym zostały dostarczone na składowisko odpadów. Każdorazowo po umieszczeniu odpadów na składowisku odpadów ich powierzchnię zabezpiecza się przed emisją pyłów przez przykrycie izolacją syntetyczną lub warstwą ziemi. Na składowisku odpadów lub kwaterze nie prowadzi się 18 Zmienione rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 13 grudnia 2013 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR (Dz. U 2014, poz. 26) 19 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (zm. Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r.) 20 Tamże Opole, 2014 r S t r o n a

20 robót mogących powodować uwolnienie włókien. Składowanie odpadów należy zakończyć na poziomie 2 m poniżej poziomu terenu otoczenia, a następnie składowisko odpadów powinno zostać wypełnione ziemią do poziomu terenu. Na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na ich wydzielonych częściach na terenie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów, o których mowa wyżej, po wypełnieniu składowiska warstwą ziemi, nie mogą być budowane budynki, wykonywane wykopy, instalacje naziemne i podziemne ani nie mogą być prowadzone roboty naruszające strukturę tego składowiska odpadów Inwentaryzacja wyrobów azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola W ramach opracowania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata przeprowadzona została inwentaryzacja obiektów budowlanych pokrytych płytami azbestowo-cementowymi. Inwentaryzacją nie zostały objęte wyroby zawierające azbest z klasy I (wyroby miękkie). Dane z inwentaryzacji zostały zaktualizowane w roku 2012, a następnie w 2014 r. Aktualizacji dokonano na podstawie złożonych przez właścicieli/zarządców nieruchomości Informacji o wyrobach zawierających azbest Metodyka przeprowadzenia inwentaryzacji Inwentaryzacja została przeprowadzona w trakcie wizyt terenowych z wykorzystaniem podkładów mapowych w następujących etapach: Etap 1: przygotowanie wydruków podkładów mapowych Ortofotomapa jest obrazem terenu powstałym ze zdjęć lotniczych przetworzonych do jednolitej skali w założonym odwzorowaniu kartograficznym. Jest to opracowanie fotogrametryczne, które łączy w sobie zalety zdjęcia lotniczego z tradycyjną mapą, czyli jest idealnym materiałem badawczym przydatnym do oceny stanu środowiska przyrodniczego. Mapa w postaci zdjęcia pokazuje w najbardziej obiektywny sposób rzeczywisty stan pokrycia i zagospodarowania terenu, czego nie oddaje żaden szkic czy tradycyjna mapa. Dzięki wykorzystaniu ortofotomapy, możliwa jest rzetelna inwentaryzacja w terenie wyrobów zawierających azbest. 21 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów, Dz. U. z 2013 r., poz.523. Opole, 2014 r S t r o n a

21 Na podstawie ortofotomapy i dodanej siatki ulic przygotowane zostały wydruki, które posłużyły jako materiał pomocniczy do przeprowadzenia inwentaryzacji. Etap 2: wizyty terenowe Inwentaryzacja przeprowadzona została w trakcie wizyt terenowych, na podstawie oceny wizualnej z wykorzystaniem wydruków podkładów mapowych. Zadaniem inspektorów terenowych było zaznaczenie na wydruku obiektów, które są pokryte płytami azbestowo-cementowymi. Adresy budynków (tam gdzie to było możliwe) pokrytych płytami azbestowo-cementowymi pozyskane zostały w terenie przez inspektorów terenowych. Ponadto dla każdego zinwentaryzowanego obiektu budowlanego, w którym stwierdzono występowanie wyrobów zawierających azbest, inspektorzy terenowi sporządzili protokoły inwentaryzacyjne w podziale na osoby fizyczne i osoby prawne. W protokole inwentaryzacyjnym zawarto: adres i numer działki, sposób użytkowania budynku (budynek mieszkalny lub inny), ilość i rodzaj odpadów azbestu (m 2 ), ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, dokumentację fotograficzną, potwierdzenie podpisem osoby upoważnionej lub obecnej przy spisie. Protokoły inwentaryzacyjne w wersji papierowej zostały przekazane do Urzędu Miasta Opola, zaś dokumentację fotograficzną przekazano na nośniku elektronicznym. W trakcie prac terenowych inspektorzy zgromadzili następujące dane dla każdego z obiektów pokrytych płytami azbestowo-cementowymi. 1) typ płyt azbestowo-cementowych, stanowiących pokrycie dachowe i okładziny elewacyjne obiektów, 2) stopień nachylenia dachu spośród 2 następujących: płaski i skośny, 3) stan płyt azbestowo-cementowych (stopień pilności oceniony wizualnie). Stan płyt azbestowo-cementowych został określony wizualnie w trakcie prac terenowych w oparciu o wymagania zawarte w Ocenie stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest zawartej w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. nr 71, poz. 649), w grupach obejmujących: 1) sposób zastosowania azbestu - pokrycia dachowe i elewacyjne zaklasyfikowano jako pozostałe wyroby zawierające azbest (10 punktów), Opole, 2014 r S t r o n a

22 2) rodzaj azbestu przyjęto, iż w materiałach stosowanych w budownictwie występuje azbest chryzotylowy (5 punktów), 3) strukturę powierzchni wyrobu z azbestem przyjęto, iż widoczne pęknięcia 30 punktów) płyty niepopękane i niepomalowane 10 punktów, płyty pomalowane i nieuszkodzona powłoka zewnętrzna 0 punktów, 4) stan zewnętrzny wyrobu z azbestem dla dużych uszkodzeń przyjęto 30 punktów, dla małych uszkodzeń 10 punktów, a dla braku uszkodzeń 0 punktów, 5) możliwość uszkodzenia wyrobu z azbestem przyjęto, iż jeżeli płyty są przedmiotem prac 15 punktów, jeżeli wyrób jest narażony na uszkodzenia 10 punktów, a przy braku wpływów zewnętrznych 0 punktów, 6) sposób wykorzystania pomieszczenia przyjęto, iż obiekty użyteczności publicznej, tj. szkoła, przedszkole, urząd, szpital są regularnie wykorzystywane (30-35 punktów), 7) usytuowanie wyrobu nie było brane pod uwagę, ze względu na objęcie inwentaryzacją zewnętrznych części obiektów. Powyższa ocena ma charakter uznaniowy i subiektywny. Nie zdejmuje ona z właścicieli nieruchomości obowiązku dokonania oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Obowiązki właściciela nieruchomości zawierającej azbest zostały opisane w punkcie 2 Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. W dniu 5 sierpnia 2010 r. opublikowano rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. Zmienił się między innymi formularz Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a co za tym idzie kryteria oceny. Zmiana oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest do zgodności z obecnie obowiązującymi wytycznymi wymagałaby przeprowadzenia ponownej inwentaryzacji w terenie. Z uwagi na metodykę prowadzenia aktualizacji Planu w roku 2012 i 2014, nie uwzględniającej wizyt terenowych umożliwiających dokonanie weryfikacji w tym zakresie, przyjmuje się, że dane odnośnie stopnia pilności usunięcia wyrobów azbestowych w niniejszym dokumencie są aktualne na dzień 31 lipca 2010 r. Etap 3: prace kameralne W kolejnym etapie w trakcie prac kameralnych, na podstawie danych przekazanych przez inspektorów terenowych i podkładu mapowego, zaznaczone zostały budynki pokryte płytami azbestowo-cementowymi. Dodatkowo dołączona została Opole, 2014 r S t r o n a

23 informacja o typie płyt azbestowo-cementowych, stopniu nachylenia dachu i stanie płyt azbestowo-cementowych. Powierzchnia dachu pokrytego płytami azbestowo-cementowymi została obliczona w oprogramowaniu geoinformatycznym na podstawie obrysu podstawy budynku z uwzględnieniem informacji o stopniu nachylenia dachu. Szacunkowy błąd statystyczny przeliczenia powierzchni dachów pokrytych płytami azbestowo-cementowymi z wykorzystaniem opisanych metod i narzędzi może wynosić ±5%. Etap 4: opracowanie bazy danych W wyniku przeprowadzonych prac terenowych i kameralnych oraz z uwzględnieniem materiałów pozyskanych z Urzędu Miasta, Urzędu Marszałkowskiego, Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz spółki Wodociągi i Kanalizacja w Opolu Sp. z o.o., została opracowana baza danych zawierająca następujące dane: 1. graficzne: a) ortofotomapa jako warstwa podkładowa, b) obiekty pokryte azbestem, c) siatka ulic, 2. opisowe: a) numery działek ewidencyjnych, b) nazwy ulic, c) adresy budynków, d) typ płyt azbestowo-cementowych w odniesieniu do pojedynczego budynku, e) stopień nachylenia dachu w odniesieniu do pojedynczego budynku, f) stan płyt azbestowo-cementowych (stopień pilności usunięcia azbestu) w odniesieniu do pojedynczego budynku, g) typ własności w odniesieniu do pojedynczego budynku, h) budynki użyteczności publicznej. Etap 5: danych w 2012 r. W okresie kwiecień-czerwiec 2012 r. wykonano aktualizację Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata opracowana została na podstawie danych udostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Opola oraz Wydział Oświaty Urzędu Miasta Opola, zawartych w Informacjach o wyrobach zawierających azbest, sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz Opole, 2014 r S t r o n a

24 wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31) oraz nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U. nr 192, poz. 1876) lub innych drukach przygotowanych przez właścicieli/zarządców nieruchomości oraz informacjach otrzymanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego i wprowadzonych do bazy azbestowej ( Łącznie aktualizację wykonano na podstawie 66 Informacji o wyrobach zawierających azbest od właścicieli i zarządów nieruchomości, złożonych w latach 2010 i Etap 6: danych w 2014 r. W okresie kwiecień-czerwiec 2014 r. wykonano aktualizację Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata opracowana została na podstawie danych udostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Opola zawartych w Informacjach o wyrobach zawierających azbest, sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31) oraz nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz.U. nr 192, poz. 1876) lub innych drukach przygotowanych przez właścicieli/zarządców nieruchomości oraz informacjach otrzymanych przez Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego i wprowadzonych do bazy azbestowej ( Łącznie aktualizację wykonano na podstawie 140 Informacji o wyrobach zawierających azbest od właścicieli i zarządów nieruchomości, złożonych w latach Baza danych w formie elektronicznej jest integralną częścią Planu. Opole, 2014 r S t r o n a

25 3.2. Ilość wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Opola Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachów Na podstawie danych zgromadzonych podczas inwentaryzacji, a następnie zaktualizowanych w 2012 i 2014 r., szacuje się, iż powierzchnia dachów pokrytych płytami azbestowo-cementowymi wynosi m², z czego 78% stanowią płyty faliste, a 22% płyty płaskie. Tabela nr 1 Powierzchnia płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachów Lp. Typ Powierzchnia [m 2 ] 1 płyty azbestowo-cementowe faliste płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) Razem Rury azbestowo-cementowe Z inwentaryzacji przeprowadzonej przez Wodociągi i Kanalizację w Opolu Sp. z o.o., po uzgodnieniach z Wydziałem Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Opola oraz po uwzględnieniu informacji dotyczących usuniętych rur azbestowych, wynika, iż w wodociągach miejskich zlokalizowanych jest mb rur azbestowo-cementowych. Rury sukcesywnie będą wyłączane z eksploatacji i unieszkodliwiane poprzez pozostawienie w ziemi. Tabela nr 2 Średnice i długość wodociągowych i kanalizacyjnych rur azbestowo-cementowych w poszczególnych dzielnicach i ulicach Opola Dzielnica Ulica Średnica rur Łącznie [mb] Chabry Konwalii Groszowice Dunikowskiego Xawerego Frankiewicza Edwarda, ojca Katarzyny Podborna Przewozowa Traugutta Grotowice Romualda Oświęcimska Opole, 2014 r S t r o n a

26 Dzielnica Kolonia Gosławicka Ulica Średnica rur Łącznie [mb] Słubicka Szczecińska Malina Ziemi Lubuskiej Półwieś Śródmieście Zakrzów Zaodrze ZWM Chrobrego Struga Andrzeja Cmentarna Partyzancka Wspólna Maja Grunwaldzka Katowicka Pl. Daszyńskiego Kościuszki Tadeusza Kośnego Augustyna Ligonia Juliusza Ozimska Reymonta Władysława Bytomska Gliwicka Kluczborska Kozielska Raciborska Zabrzańska Stoińskiego Stefana Gen. Stefana Grota-Roweckiego Goroszkiewicza Romana Pużaka Kazimierza gen. Sosnkowskiego Razem Kazimierza W blokach mieszkalnych należących do Spółdzielni Mieszkaniowej z siedzibą w Opolu przy ul. Sosnowskiego 40-42, użytkowane są zsypy oraz windy, w których wykorzystywane są wyroby zawierające azbest. Zestawienie zamieszczono w tabeli nr 3. Opole, 2014 r S t r o n a

27 Tabela nr 3 Zestawienie miejsc występowania obiektów budowlanych, w których wykorzystywane są wyroby azbestowe (rury oraz obudowy wind) Lp. ulica numer Typ wyrobu Stefana Grota - Roweckiego Stefana Grota - Roweckiego Jana Bytnara Rudego" Ilość [mb] Stopień pilności * Planowany termin usunięcia * 12a-e, 13, 14 rury zsypowe , rury deszczowe 73, a-c,12a-e, 9, 13, 17, 19a-d, 21a-d rury zsypowe , Emila Fieldorfa 4a-b, 6, 8c, 12, 14 rury zsypowe , Majora Hubala" ---- rury zsypowe , Szarych Szeregów 16, 40, 56, 70, 13 rury zsypowe , Batalionu Zośka 1, 2, 3, 4, 5-7, 6 rury zsypowe , Skautów Opolskich 9 Dąbrowszczaków Batalionu Parasol Batalionu Parasol 1, 2, 3, 4, 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19 1, 2, 3, 4, 5-7, 6, 8, 10 9, 11, 13 rury zsypowe , rury zsypowe , obudowa szybów wind 162, , 11, 13, rury zsypowe , Razem 2 497,1 * na podstawie informacji przekazanych przez Spółdzielnię Mieszkaniową, z siedzibą przy ul. Sosnowskiego 40-42, Opole Łącznie w blokach mieszkalnych Spółdzielni Mieszkaniowej wykorzystywanych jest 2.497,10 mb rur zsypowych, deszczowych oraz obudowy szyb windowych Płyty azbestowo-cementowe w elewacjach budynków na terenie miasta Z przeprowadzonych prac inwentaryzacyjnych oraz informacji przekazanych przez administratorów budynków i zaktualizowanych w 2012 i 2014 r. wynika, iż w elewacjach budynków (także płyty osłonowe balustrad i loggi balkonowych) zlokalizowanych na terenie miasta wykorzystywanych jest m 2 płyt azbestowo-cementowych, z czego m 2 to płyty typu acekol, natomiast 641 m 2 to płyty azbestowo-cementowe faliste i płaskie (karo). Zestawienie ilości wyrobów azbestowych wykorzystywanych w elewacjach budynków, w podziale na poszczególne dzielnice i ulice miasta zostało przedstawione w tabeli nr 4. Opole, 2014 r S t r o n a

28 Tabela nr 4 Zestawienie ilości płyt typu acekol wykorzystywanych jako okładziny elewacyjne budynków w podziale na poszczególne dzielnice i ulice miasta Gosławice Dzielnica Ulica Ilość wyrobów azbestowych [w m 2 ] Batalionu Zośka 298 Dąbrowszczaków 896,5 Emila Fieldorfa 181 Jana Bytnara Rudego ,5 Majora Hubala Skautów Opolskich 812 Stefana Grota-Roweckiego Szarych Szeregów Razem Gosławice Groszowice Księdza Jerzego Popiełuszki 13 Razem Groszowice 13 Kolonia Gosławicka Piotrkowska Sieradzka 427 Razem Kolonia Gosławicka Śródmieście Andrzeja Struga 582 Budowlanych Łąkowa Marii Rodziewiczówny 500 Stanisława Spychalskiego Zielonogórska 59 Razem Śródmieście Torowa 383 Razem 383 W dzielnicy Gosławice znajduje się najwięcej budynków, w elewacjach których wykorzystane zostały płyty azbestowe typu acekol (ponad 76% łącznej ilości płyt). Pozostała część płyt azbestowych stanowiących okładziny elewacji (641 m 2 ) to płyty azbestowo-cementowe faliste i płaskie (karo), głównie przy ul. Andrzeja Struga (300 m 2 ) oraz przy ul. Dmowskiego (200 m 2 ). Opole, 2014 r S t r o n a

29 Zbiorcze zestawienie ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola Łączna powierzchnia płyt azbestowo-cementowych płaskich i falistych, stanowiących pokrycia dachów budynków w Opolu wynosi m². Łączna powierzchnia płyt azbestowych typu acekol oraz falistych i płaskich, stanowiących okładziny elewacyjne budynków to m 2. W wodociągach miejskich zlokalizowanych jest mb rur azbestowo-cementowych przeznaczonych do pozostawienia w ziemi, natomiast w blokach mieszkalnych wykorzystywanych jest mb rur zsypowych, deszczowych oraz obudów szyb windowych. Łącznie na terenie miasta znajduje się Mg wyrobów azbestowych. Przeliczenie ilości wyrobów azbestowo-cementowych z [m²] na [Mg] wykonano przy zastosowaniu następujących założeń: 1) średnia masa 1 m² płyt azbestowo-cementowych płaskich i falistych wynosi 0,013 Mg 22, 2) średnia masa 1 m rur i złącz azbestowo-cementowych wynosi 40 kg 23. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli nr 5. Tabela nr 5 Zestawienie zbiorcze ilości wyrobów azbestowo-cementowych na terenie miasta Opola w [Mg] Lp. Typ Ilość [Mg] 1 pokrycia dachów płytami azbestowo-cementowymi falistymi pokrycia dachów płytami azbestowo-cementowymi płaskimi okładziny elewacji płytami azbestowo-cementowymi typu acekol rury deszczowe, zsypowe i obudowy szybów wind rury wodociągowe i kanalizacyjne 660 Razem Z przeprowadzonej inwentaryzacji i aktualizacji danych w 2012 r. i w 2014 r. wynika, iż na terenie miasta Opola znajduje się Mg płyt azbestowo-cementowych, co w przeliczeniu na 1 km² powierzchni miasta daje 27 Mg/km². Szczegółowe informacje na temat realizacji procesu unieszkodliwiania wyrobów azbestowych z terenu miasta 22 Na podstawie informacji od firm zajmujących się unieszkodliwianiem odpadów azbestowych 23 Na podstawie: Opole, 2014 r S t r o n a

30 Opola zamieszczone zostało w Sprawozdaniu z realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata za lata oraz w Sprawozdaniu z realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata za lata Wszystkie analizy dokonane na potrzeby ww. Sprawozdań zostały uwzględnione w niniejszej aktualizacji. Zestawienie otrzymanych wyników inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest z wykorzystaniem opisanej metodyki zostało przedstawione w tabeli nr 20, będącej załącznikiem nr 8 do niniejszego dokumentu Analiza wyników inwentaryzacji wyrobów azbestowych na terenie miasta Opola z wykorzystaniem narzędzi geoinformatycznych Wykorzystanie Systemu Informacji Przestrzennej przynosi doskonałe rezultaty, w zarządzaniu programami, w których kluczową rolę odgrywa dokładna analiza informacji rozproszonej w przestrzeni geograficznej. Współczesne rozwiązania informatyczne w tej dziedzinie pozwalają nie tylko na gromadzenie w komputerze usystematyzowanych zbiorów danych, ale także dzięki nowoczesnym technikom obrazowania powierzchni ziemi, umożliwiają obiektywną i kompleksową inwentaryzację przestrzenną wybranego zagadnienia. Najważniejszą korzyścią płynącą ze stosowania Systemów Informacji Przestrzennej dla osób odpowiedzialnych za zarządzanie programami z zakresu administracji publicznej jest wsparcie procesu podejmowania decyzji o rzeczowe i wiarygodne analizy powstałe na bazie precyzyjnych i aktualnych map cyfrowych. W efekcie prowadzi to do zwiększenia efektywności zarządzania oraz do oszczędnego i gospodarnego wydatkowania środków publicznych. Wartość Systemów Informacji Przestrzennej to przede wszystkim możliwość zestawienia wielu rodzajów informacji pochodzących z różnych źródeł w przestrzeni geograficznej, która stanowi obiektywny punkt odniesienia do wszystkich analiz. Popularyzacja tych systemów nastąpiła dzięki rozwojowi technik zdalnego obserwowania powierzchni Ziemi z pułapu lotniczego i satelitarnego. Odpowiednio przetworzone zdjęcia lotnicze, czy satelitarne stanowią najbardziej obiektywne, aktualne i kompleksowe źródło danych o pokryciu terenu. Najczęściej są one wykorzystywane do uzupełniania lub weryfikacji zbiorów danych przestrzennych pochodzących z rejestrów tworzonych metodami inspekcji w terenie lub wypełnianymi na podstawie zgłoszeń. W 2013 r. uruchomiono azbestowy serwis informacyjno-edukacyjny Miasta Opola. Portal został uruchomiony i jest dostępny na stronie Serwis ma na celu przybliżenie mieszkańcom Miasta Opola zagadnień związanych z gospodarką wyrobami zawierającymi azbest. Opole, 2014 r S t r o n a

31 W azbestowym serwisie informacyjno-edukacyjnym Miasta Opola zbudowane zostały następujące zakładki: 1) Geoserwis. 2) Raporty. 3) Analizy. 4) Informacje. W portalu opublikowane zostały wyniki inwentaryzacji w postaci obrysów budynków pokrytych eternitem, uzupełnione danymi opisowymi w postaci tabeli atrybutów. Każdemu obiektowi przyporządkowano także fotografię budynku. Serwis oferuje wgląd do lokalizacji obiektów z wyrobami azbestowo-cementowymi wraz z warstwami podstawowymi, ułatwiającymi lokalizację oraz interpretację, takimi jak ortofotomapa, warstwa dróg. Przyporządkowanie fotografii każdemu obiektowi podwyższa wizualną jakość opracowania, a także mobilizuje mieszkańców do dodatkowych działań związanych z usuwaniem azbestu z terenu Miasta Opola. Portal mapowy jest zasilany ortofotomapą, mapą topograficzną oraz mapą Open Street Map, a także danymi zawartymi w Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych. Istotną częścią portalu jest jego zasilenie w warstwę obszarów chronionych, co ma szczególne znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska. Ryc. 1 Ogólny widok serwisu azbestowego Miasta Opola Na ryc. 1 widoczny jest obszar całego Miasta Opola z zaznaczonymi granicami Miasta. Obszary chronione zostały przedstawione na podkładzie z ortofotomapy. Na podkładzie zaznaczone są budynki, w których wykorzystywane są wyroby zawierające azbest (sygnatury zielone, czerwone i niebieskie, odpowiadające stanowi technicznemu obiektów). Opole, 2014 r S t r o n a

32 Dodatkowo w celu pełnej lokalizacji przestrzennej miejsc wykorzystywania wyrobów zawierających azbest wykorzystana została warstwa ewidencji gruntów w celu przypisania danym lokalizacji przestrzennej w formie numeru obrębu ewidencyjnego i numeru działki ewidencyjnej. Każdy zinwentaryzowany obiekt został zaznaczony w serwisie mapowym. Poszczególne wyroby zawierające azbest i stopień pilności ich usunięcia zostały rozróżnione odpowiednimi sygnaturami. Każdemu obiektowi zostały przypisane następujące atrybuty: ID, dzielnica, ulica, numer domu, numer obrębu ewidencyjnego, numer działki ewidencyjnej, typ budynku, typ azbestu, typ dachu, stopień pilności i powierzchnia [m 2 ] Struktura rozmieszczenia wyrobów azbestowo-cementowych Struktura rozmieszczenia wyrobów azbestowo-cementowych w odniesieniu do dzielnic miasta została przedstawiona w tabeli nr 6 (wyłączając rury kanalizacyjne i wodociągowe). Tabela nr 6 Wyniki inwentaryzacji w podziale na dzielnice miasta Opola Lp. Dzielnica Ilość [m 2 ] Ilość [Mg] Udział [%] 1 Bierkowice ,4% 2 Gosławice ,7% 3 Groszowice ,1% 4 Grotowice ,6% 5 Grudzice ,2% 6 Kolonia Gosławicka ,7% 7 Malina ,6% ,2% 9 Śródmieście ,9% 10 Półwieś ,5% 11 Szczepanowice ,7% 12 Wójtowa Wieś ,8% 13 Wróblin ,2% 14 Zakrzów ,4% Razem ,0% Opole, 2014 r S t r o n a

33 Prawie 32% zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest znajduje się w dzielnicy Gosławice, z czego ponad 83% to okładziny elewacyjne bloków mieszkalnych. 15,5% z łącznej ilości wyrobów azbestowych znajduje się w dzielnicy Półwieś. Są to pokrycia dachów budynków wykonane z falistych płyt azbestowo-cementowych. W tabeli nr 7 przedstawiono strukturę rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbest w podziale na poszczególne ulice miasta Opola. Tabela nr 7 Wyniki inwentaryzacji w podziale na poszczególne ulice miasta Opola Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Bierkowicka ,0 29,3 Bierkowice Lajkonika ,1 Wrocławska ,0 30,4 Żerkowicka ,3 Razem Bierkowice ,0 66,1 Batalionu "Parasol" ,8 Batalionu "Zośka" ,3 Częstochowska ,3 Dąbrowszczaków ,50 25,3 Emila Fieldorfa ,0 Grobla ,6 Jana Bytnara "Rudego" ,50 207,1 Lipowa ,8 Majora "Hubala" ,00 57,8 Nowa ,8 Gosławice Oleska ,9 Pszeniczna ,7 Skautów Opolskich ,00 19,6 Stefana Grota-Roweckiego ,00 177,7 Swornicka ,3 Szarych Szeregów ,00 23,5 Ustronna ,6 Wiejska ,00 19,1 Wygonowa ,2 Zapłocie ,1 Żytnia ,3 Razem Gosławice ,0 612,8 Groszowice Bażantowa ,6 Franciszka Józefa Buhla ,9 Opole, 2014 r S t r o n a

34 Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Jana Augustyna Karola Grzesika ,4 Katarzyny ,2 Kredytowa ,1 ks. Franciszka Rudzkiego ,00 18,2 Ksawerego Dunikowskiego ,7 Księdza Jerzego Popiełuszki ,00 16,5 Ojca Edwarda Frankiewicza ,3 Oświęcimska ,5 Ozimska ,9 Piaskowa ,8 Piastów 1 9 0,1 Podborna Południowa ,3 Przeskok ,3 Semaforowa ,9 Smolki ,6 Stanisława Grzonki ,8 Wawrzyńca Świerzego ,2 Wiktora Gorzołki ,4 Razem Groszowice ,0 79,7 Grotowice Hutnicza ,5 Metalowa ,2 Odrzańska ,9 Oświęcimska ,9 Razem Grotowice ,5 Grudzice Bolesława Biegasa ,4 Bolesława Leśmiana ,2 Groszowicka ,6 Ignacego Łukasiewicza ,1 Jana Brzechwy ,2 Jana Wiktora ,4 Kazimierza Przerwy-Tetmajera ,4 Kazimierza Wierzyńskiego ,7 Kornela Makuszyńskiego ,3 Marii Pawlikowskiej- Jasnorzewskiej ,5 Młodej Polski ,9 Powstańców Warszawskich ,8 prof. Stanisława Rosponda ,8 Prosta ,4 Opole, 2014 r S t r o n a

35 Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Strzelecka ,2 Tadeusza Borowskiego ,2 Witolda Doroszewskiego ,4 Razem Grudzice ,0 22,5 Kolonia Gosławicka Arki Bożka Boczna ,8 Częstochowska ,00 22,5 Eugeniusza Kwiatkowskiego ,4 Górna ,2 Grudzicka ,5 Janusza Korczaka ,4 Józefa Elsnera 1 5 0,1 Leśna ,3 Obrońców Pokoju ,8 Olchowa 1 6 0,1 Piotrkowska ,00 55,5 Prywatna ,3 Sieradzka ,6 Sosnowa 1 4 0,1 Tysiąclecia ,7 Władysława Broniewskiego Wolna ,3 Wrzosowa ,00 15,6 Wygonowa ,4 Razem Kolonia Gosławicka ,0 110,6 Malina Adama ,5 Leonida Teligi ,1 Miodowa ,3 Olimpijska ,5 Sportowa ,2 Świętokrzyska ,3 Razem Malina ,9 Aleja Przyjaźni ,9 Andrzeja Struga ,2 Gabriela Narutowicza ,2 Graniczna ,6 Jagiellonów ,8 Jana Kilińskiego 1 6 0,1 Jana Ostroroga ,7 Jana Szczeszyńskiego ,4 Opole, 2014 r S t r o n a

36 Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Kazimierza Wielkiego ,2 Królowej Jadwigi ,4 Ludwika Solskiego ,8 Marka z Jemielnicy 1 7 0,1 Mikołaja Reja ,2 Piotra Pandzy ,7 Podmiejska ,00 31,8 Stanisława Przybyszewskiego ,2 Stefana Batorego Torowa ,6 Wschodnia ,00 21,8 Zofii Nałkowskiej ,3 Razem ,0 100,0 1 Maja ,3 Andrzeja Struga ,00 21,2 Armii Krajowej ,9 Budowlanych ,00 20,2 Budziszyńska ,2 Dmowskiego ,6 gen. Józefa Dwernickiego ,6 Głogowska ,00 20,5 Harcerska ,3 Śródmieście Jana Kropidły ,7 Józefa Ignacego Kraszewskiego ,3 Kłodzka ,5 Kosnego ,9 ks. Norberta Bończyka ,2 Księdza Jana Dzierżona ,9 Licealna ,5 Luboszycka ,2 Łąkowa ,00 22,3 Łowicka ,5 Marii Rodziewiczówny ,9 Ozimska ,6 Plac Różyckiego ,5 Pomorska ,1 Poznańska ,8 Sandomierska ,8 Sądowa ,00 28,8 Słubicka ,3 Opole, 2014 r S t r o n a

37 Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Sosnowskiego ,3 Stanisława Spychalskiego ,00 21 Światowida ,4 Wiejska ,7 Zielonogórska ,8 Razem Śródmieście ,00 190,8 Półwieś Agnieszki Osieckiej ,9 Franciszka Kurpierza ,6 ks. Bolesława Domańskiego ,7 Kurpiowska ,2 Ludowa 2 120,5 1,6 Partyzancka , Plac Różyckiego ,4 Spokojna ,6 Wrocławska ,7 Wspólna ,00 15,9 Zbożowa ,00 16,5 Razem Półwieś ,00 299,1 Szczepanowice Dworska 1 6 0,1 Marii Skłodowskiej-Curie ,4 Niemodlińska ,2 Parkowa ,8 Prószkowska ,7 Stawowa ,00 13,9 Wojciecha Biasa ,2 Żniwna ,2 Razem Szczepanowice ,00 32,5 Wójtowa Wieś Bogumiła Wyszomirskiego ,5 Franciszka Mehla ,7 Jakuba Wilczka ,6 Jana Kwoczka ,00 27,4 Jana Wawrzynka ,5 Krapkowicka ,8 Prószkowska ,1 Stanisława Wasylewskiego ,00 44,8 Wincentego Hlouszka ,6 Winowska ,9 Wójtowa ,6 Razem Wójtowa Wieś ,00 112,5 Wróblin Czarnowąska ,00 62,8 Opole, 2014 r S t r o n a

38 Dzielnica Ulica Liczba obiektów Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] Domowa ,5 Gawędy ,1 Jana Sobieskiego Krzanowicka ,1 Sołtysów ,00 18,6 Wróblińska ,2 Razem Wróblin ,0 101,3 Adama Napieralskiego ,3 Bartosza Głowackiego ,3 Budowlanych ,00 24,9 Bzów ,3 Chabrów ,3 Działkowa ,2 Gliwicka Józefa Cygana ,1 Kępska ,00 24,6 Kluczborska ,6 Kozielska ,4 Zakrzów ks. Czesława Klimasa ,4 Księdza Alojzego Ligudy ,00 34 Luboszycka ,1 Magazynowa ,2 Maków 1 7 0,1 Oleska ,00 13,1 Prudnicka ,1 Sołtysów ,7 Śluza Wróblin ,8 św. Anny ,4 Teodora Glenska Wiśniowa ,00 14,5 Zakładowa ,8 Razem Zakrzów ,0 182,2 Suma końcowa ,5 Ulice, przy których zlokalizowane są budynki charakteryzujące się największą ilością wyrobów zawierających azbest to: ul. Partyzancka (19.229,5 m 2, głównie pokrycia dachowe obiektów produkcyjnych), ul. Jana Bytnara Rudego (14.956,5 m 2 wyrobów azbestowych stanowiących prawie w całości okładziny elewacyjne i płyty balkonowe wielorodzinnych budynków mieszkalnych), ul. Stefana Grota-Roweckiego ( m 2 wyrobów azbestowych stanowiących prawie w całości okładziny elewacyjne i płyty Opole, 2014 r S t r o n a

39 balkonowe wielorodzinnych budynków mieszkalnych). Wyroby azbestowe zinwentaryzowane przy tych ulicach stanowią około 33% łącznej ilości wyrobów budowlanych zawierających azbest w mieście. Na mapach nr 1 oraz nr 2 przedstawiono przestrzenne rozmieszczenie wyrobów zawierających azbest na terenie Opola Mapy zamieszczone na str. 40,41 i 46 stanowią mapy poglądowe. Wielkoformatowe wydruki map dostępne są w Wydziale Ochrony Środowiska i Rolnictwa w Urzędzie Miasta Opola Opole, 2014 r S t r o n a

40 Mapa nr 1 Rozmieszczenie wyrobów zawierających azbest na terenie Opola Opole, 2014 r S t r o n a

41 Mapa nr 2 Rozmieszczenie wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych dzielnic Opola Opole, 2014 r S t r o n a

42 Z analizy mapy nr 1 wynika, iż szczególnie dużo wyrobów zawierających azbest znajduje się na terenach osiedli z budynkami wielorodzinnymi. Wynika to z faktu zastosowania w okładzinach elewacji płyt azbestowo-cementowych typu acekol. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w dzielnicy Gosławice, gdzie w blokach mieszkalnych przy ul. Jana Bytnara Rudego są wykorzystywane wyroby zawierające azbest. Ponadto wyroby budowlane zawierające azbest są rozproszone na terenie całego miasta, poza miejscami gdzie azbest w pojedynczych obiektach zastosowano w znacznej ilości oraz miejscami wolnymi od azbestu, jak np. tereny zieleni i tereny rekreacyjne (wyłączając z tej kategorii ogródki działkowe). Budynkami z największą ilością wyrobów azbestowych charakteryzują się dzielnice: Gosławice, Półwieś, Opole (Śródmieście) i Zakrzów. Wyroby zawierające azbest wykorzystywane lub znajdujące się na terenie wymienionych dzielnic stanowią 65% łącznej ilości azbestu w mieście, zaś na terenie Gosławic około 29%. Należy jednak podkreślić, że powyższa analiza świadczy o dość równomiernym rozproszeniu azbestu na terenie miasta. Najmniej azbestu wykorzystuje się w dzielnicach: Malina, Grotowice i Grudzice. Dzielnica Malina jest niemal wolna od azbestu Wyniki inwentaryzacji w podziale na typ własności Na podstawie informacji z Urzędu Miasta o rodzaju własności poszczególnych obiektów, przygotowano analizę wyników inwentaryzacji w podziale na typ własności. Tabela nr 8 Wyniki inwentaryzacji w podziale na typ własności Lp. Opis Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] 1 Własność Miasta Opola Własność Skarbu Państwa Własność PKP Własność prywatna Razem Spośród zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych ponad 77% stanowi własność prywatną, 11% należy do Miasta Opola, niecałe 11% należy do Skarbu Państwa, zaś mniej niż 0,5% jest własnością PKP. Opole, 2014 r S t r o n a

43 Stan wyrobów azbestowych W trakcie wizyt terenowych zgromadzone zostały informacje o stanie wyrobów zawierających azbest, ocenionym wizualnie zgodnie z wymaganiami dla stopnia pilności w Ocenie stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Otrzymane wyniki zestawiono w tabeli nr Tabela nr 9 Wyniki inwentaryzacji w podziale na stan wyrobów zawierających azbest Lp. Stopień pilności Opis Powierzchnia [m 2 ] Ilość [Mg] 1 I 2 II wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku III ponowna ocena w terminie do 5 lat Razem Wizualna ocena jakości wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Opola zgodnie ze stopniem pilności usunięcia wykazała, że: 1) 9,9% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga wymiany lub naprawy bezzwłocznie, tj. zostało zaliczonych do I stopnia pilności, 2) 84,9% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w czasie do 1 roku, czyli zostało zaliczonych do II stopnia pilności, 3) 5,2% zinwentaryzowanych wyrobów wymaga ponownej oceny w terminie do 5 lat, tj. zostało zaliczonych do III stopnia pilności. Najwięcej wyrobów azbestowych o pierwszym stopniu pilności usunięcia (według metodyki oceny aktualnej na dzień 31 lipca 2010 r.) znajduje się w dzielnicach: Gosławice, Opole (Śródmieście), i Zakrzów. Podobnie rzecz się ma w przypadku wyrobów azbestowych o drugim stopniu pilności usunięcia, tzn. największa ich ilość zlokalizowana jest w dzielnicach: Gosławice, Półwieś, Zakrzów i Opole (Śródmieście). Zdecydowanie największa ilość azbestu o trzecim stopniu pilności usunięcia występuje w dzielnicy Kolonia Gosławicka. Rozkład przestrzenny lokalizacji wyrobów azbestowych o drugim stopniu pilności 25 Analiza przedstawia stan płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycie dachowe i elewacyjne obiektów (bez rur azbestowych deszczowych i zsypowych 400). Stopień pilności określony według metodyki aktualnej na dzień 31 lipca 2010 r. Opole, 2014 r S t r o n a

44 usunięcia pokrywa się niemal z rozkładem wyrobów azbestowych wszystkich stopni pilności usunięcia, gdyż właśnie ten rodzaj azbestu dominuje na terenie miasta. Skupiska wyrobów azbestowych o trzecim stopniu pilności charakterystyczne są dla niewielkich obiektów, np. domków letniskowych w R.O.D. Stokrotka w dzielnicy Kolonia Gosławicka, gdzie właścicielom łatwiej dbać o konserwację płyt azbestowych. Płyty azbestowe o trzecim stopniu pilności usunięcia (płyty warstwowe płaskie typu acekol) znajdują się w okładzinach elewacyjnych budynków wielorodzinnych, np. na terenie wymienianej już Kolonii Gosławickiej i Gosławic Obiekty użyteczności publicznej Wizyty terenowe, a następnie aktualizacja danych w 2012 i 2014 r., wykazały że w 10 obiektach użyteczności publicznej, spośród znajdujących się na terenie miasta Opola, wykorzystywane są wyroby azbestowe. W większości są to płyty azbestowocementowe płaskie, ponadto: płyty azbestowe warstwowe (acekol) i faliste płyty azbestowo-cementowe. Obiekty użyteczności publicznej z azbestowym pokryciem dachowym bądź z azbestowo-cementowymi elewacjami, zlokalizowane są w 5 dzielnicach miasta. Są to głównie obiekty znajdujące się na terenie placówek oświatowych i sportowych. Tabela nr 10 Wyniki inwentaryzacji obiektów użyteczności publicznej na terenie miasta Opola Lp. Uwagi Ulica Nr Rodzaj wyrobu * Ilość [m 2 ] 1 Dom Złotej Jesieni Majora Hubala" ,0 2 Zespół Placówek Oświatowych Torowa ,0 3 Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 16 Zofii Nałkowskiej ,0 4 Zespół Szkół Zawodowych Andrzeja Struga ,0 5 Uniwersytet Opolski, Wydział Przyrodniczo-Techniczny Dmowskiego 7/ ,0 6 Studium Języków Obcych TWP Jana Kropidły ,0 7 Szpital Wojewódzki Kośnego ,0 8 Politechnika Opolska Prószkowska ,0 9 Agencja Nieruchomości Rolnych 10 Ludowy Klub Jeździecki Ostroga Opole Księdza Alojzego Ligudy ,0 Wrocławska ,0 Razem 8 623,0 * Rodzaj wyrobów azbestowo-cementowych: 1- płyty faliste, 2 - płyty płaskie, 3 - płyty warstwowe Opole, 2014 r S t r o n a

45 Powierzchnia wyrobów azbestowych wykorzystywanych w obiektach użyteczności publicznej wynosi m 2, co stanowi nieco ponad 6% łącznej powierzchni wyrobów azbestowych zinwentaryzowanych na terenie miasta. Przeprowadzone analizy przestrzenne pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków: budynki użyteczności publicznej na terenie miasta Opola zlokalizowane są głównie w środkowej części miasta, tj. w dzielnicach: Śródmieście, Szczepanowice, Gosławice, obiekty, w których w użyciu pozostają wyroby zawierające azbest 26 o pierwszym stopniu pilności usunięcia rozproszone są na terenie całego miasta ze skupiskiem w dzielnicach Gosławice i Środmieście. Takie obiekty nie występują w dzielnicach Grudzice i Wróblin. szczególnej uwagi wymaga sytuacja w dzielnicy Gosławice ze względu na bliskie sąsiedztwo budynków użyteczności publicznej i obiektów, w których wykorzystywane są wyroby azbestowe o pierwszym stopniu pilności 27, w dzielnicy Śródmieście ze względu na sąsiedztwo dzielnicy Gosławice oraz niemniej pilne uwarunkowania pilności usunięcia azbestu 28, wskazany jest monitoring procesu usuwania wyrobów azbestowych oraz stałe akcje edukacyjne wśród mieszkańców, które pomogą zapobiegać niezgodnemu z przepisami usuwaniu azbestu Mapa rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest Na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej w trakcie wizyt terenowych z wykorzystaniem wydruków podkładów mapowych, została opracowana baza danych. Umożliwiła ona przygotowanie mapy rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest wraz z oceną wizualną stanu płyt azbestowo-cementowych. Mapa została zaktualizowana na podstawie otrzymanych informacji w trakcie opracowania Sprawozdania w 2012 r. oraz w 2014 r. Mapa rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Opola jest mapą podsumowującą, o najbogatszej treści. Na mapie przedstawiono obrysy pojedynczych budynków bądź miejsc, w których zinwentaryzowano wyroby azbestowe, a także budynki, z których dotychczas usunięto azbest. Każde z miejsc występowania azbestu jest opatrzone notką z adresem. Poza lokalizacją wyrobów azbestowych mapa prezentuje stan wyrobu azbestowego. 26 Według metodyki aktualnej na dzień 31 lipca 2010 r. 27 Jak wyżej 28 Jak wyżej Opole, 2014 r S t r o n a

46 Mapa nr 3 Mapa rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie miasta Opola Opole, 2014 r S t r o n a

47 4. Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest 4.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców Agencja Ochrony Środowiska USA (Environmental Protection Agency - EPA) opublikowała szereg dokumentów, w których zawarte są zasady informowania o ryzyku. Powszechnie przyjęto siedem następujących podstawowych zasad: 1. Akceptuj i angażuj społeczność jako równorzędnego partnera. 2. Starannie planuj sposób przekazywania informacji o zagrożeniu, następnie oceniaj wyniki komunikowania się. 3. Uważnie słuchaj tego, co mają ci do przekazania inni. 4. Bądź uczciwy, szczery i otwarty. 5. Koordynuj wysiłki i współpracuj z innymi w procesie przekazywania informacji. 6. Nawiązuj współpracę ze środkami masowego przekazu i przekazuj informacje zgodnie z regułami środków masowego przekazu. 7. Mów jasno i życzliwie 29. Powodzenie realizacji podejmowanych przez władze miasta Opola działań na rzecz ochrony środowiska i przyrody, w dużej mierze zależy od świadomości, aktywności i zmiany nawyków lokalnej społeczności. Program edukacyjny realizowany jest przez władze miasta na różnych płaszczyznach i różnymi metodami poprzez ulotki, foldery, konkursy i festyny Działania informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców miasta Planowane działania informacyjne o postępowaniu z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest mają na celu przekazanie rzetelnej i wiarygodnej informacji o azbeście. Mogą zostać podjęte z wykorzystaniem istniejących już kanałów dystrybucji: 1. Tablice informacyjne w Urzędzie Miasta Opola poprzez zamieszczenie informacji o: 1) obowiązkach dotyczących postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, 2) obowiązku przeprowadzenia inwentaryzacji i złożenia informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania (załącznik nr 2), 3) obowiązku sporządzenia oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (załącznik nr 3), 29 Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa., pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004, Opole, 2014 r S t r o n a

48 4) zagrożeniach i skutkach dla zdrowia ludzi i środowiska przyrodniczego w przypadku niewłaściwego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, 5) firmach, posiadających uprawnienia i zezwolenia do prowadzenia prac obejmujących usuwanie, zbieranie, transport i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest (dane adresowe i telefon kontaktowy), 6) możliwościach finansowego wsparcia i właściwego postępowania w przypadku prac remontowych obejmujących wymianę wyrobów zawierających azbest. 2. Bieżąca aktualizacja informacji w azbestowym serwisie informacyjno - edukacyjnym Miasta Opola ( uruchomionym w 2013 r., a także na stronie Urzędu Miasta 3. Ulotki informacyjne wręczane przez urzędników. 4. Akcje edukacyjne, mające na celu nauczenie młodzieży rozpoznawania wyrobów zawierających azbest, informowanie o szkodliwości azbestu dla zdrowia człowieka i środowiska naturalnego oraz konieczności unieszkodliwienia azbestu do końca 2032 r. Akcje te powinny być prowadzone w szkołach w ramach zajęć lekcyjnych. 5. Konkursy organizowane przez dyrektorów szkół, np. zaprojektowanie ulotki informacyjnej czy plakatu. Praca nagrodzona zostanie powielona w odpowiedniej liczbie egzemplarzy i udostępniona na tablicy w Urzędzie Miasta. 6. Organizowane corocznie Dni Opola, Wianki, festyny oraz koncerty i imprezy okolicznościowe, w trakcie których szczególna uwaga zwrócona będzie na identyfikację dzikich wysypisk odpadów azbestowych oraz szkodliwość azbestu dla zdrowia człowieka. 7. Szkolenia dla mieszkańców, nauczycieli i zarządców nieruchomości w zakresie szkodliwości azbestu, jego bezpiecznego eliminowania z użytkowania oraz możliwości pozyskania środków finansowych na realizację przedsięwzięć związanych z unieszkodliwianiem azbestu. Wszystkie akcje informacyjne i edukacyjne powinny być prowadzone równolegle a informacje o nich znajdować się na stronie internetowej miasta Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest podzielono na cztery grupy 30 : 30 Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, Warszawa, 2001 Opole, 2014 r S t r o n a

49 1. Grupa I: Procedury obowiązujące właścicieli i zarządzających obiektami, instalacjami lub urządzeniami zawierającymi azbest lub wyroby zawierające azbest. a) Procedura 1 obowiązki i postępowanie właścicieli oraz zarządców, przy użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest. b) Procedura 2 obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów. Procedury z grupy I zostały zamieszczone w załączniku nr Grupa II: Procedury obowiązujące wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest wytwórców odpadów niebezpiecznych. a) Procedura 3 postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest. b) Procedura 4 prace polegające na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu, instalacji. 3. Grupa III: Procedura obowiązująca prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. a) Procedura 5 przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. 4. Grupa IV: Procedura obowiązująca zarządzających składowiskami odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. a) Procedura 6 składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów zawierających azbest Usuwanie wyrobów zawierających azbest Wyroby zawierające azbest mogą być bezpiecznie usuwane i eliminowane z terenu Miasta Opola przez przedsiębiorstwa, których wykaz jest dostępny w Departamencie Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego. Każdorazowo, przed przystąpieniem do prowadzenia jakichkolwiek prac związanych z usuwaniem azbestu z budynków, należy przeprowadzić stosowną inwentaryzację, pod kątem ewentualnego występowania na budynku stanowisk występowania i lęgu ptaków i bytowania nietoperzy. Dotyczy to w szczególności ptaków, które zakładają gniazda w obrębie budynków (jaskółki, jerzyki, rudziki, szpaki), które bardzo często wykorzystują nieużytkowane części obiektów budowlanych, jako miejsce odpoczynku i których wszystkie gatunki są chronione. Realizacja w takich obiektach prac remontowych w nieodpowiednich okresach i bez poszanowania odpowiednich przepisów Opole, 2014 r S t r o n a

50 w tym zakresie powodować może niszczenie lęgów (w ramach prowadzenia prac) lub też osobników młodocianych, które nie potrafią jeszcze latać, lub też prowadzić do porzucenia lęgów przez osobniki rodzicielskie, a przez to śmierć osobników młodocianych. Dodatkowo przeprowadzone prace remontowe powodować mogą, że dane obiekty nie będą nadawały się do wykorzystania przez występujące tam wcześniej gatunki, gdyż przeprowadzone zmiany uniemożliwią założenie gniazd. Biorąc pod uwagę charakter obiektów, na których stwierdzono użycie wyrobów zawierających azbest (duży udział budynków i obiektów gospodarczych, wiele budynków starych), oraz fakt, że okres lęgowy ptaków jest w zasadzie najlepszym czasem do przeprowadzania prac remontowych na wolnym powietrzu (wiosna, lato), lokalnie wystąpić może negatywne oddziaływanie na ww. gatunki ptaków. W razie stwierdzenia na budynku stanowisk występowania i lęgu ptaków i bytowania nietoperzy dalsze działania należy prowadzić zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody, według których procedura usuwania wyrobów zawierających azbest powinna być przeprowadzona poza okresem lęgowym ptaków lub po zamknięciu nisz, szczelin i dostępu do stropodachu wykorzystywanych przez te zwierzęta, po uprzednim stwierdzeniu i wskazaniu przez ornitologa i chiropterologa dokładnego miejsca ich występowania w rejonie prowadzenia prac oraz w strefie bezpośredniego oddziaływania prac. Jednocześnie konieczne jest uzyskanie zezwolenia na odstępstwa od zakazów, określonych w stosunku do dziko występujących zwierząt zgodnie z zapisami ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2009 nr 151, poz z późn. zm.). Ponadto po przeprowadzeniu prac należy umożliwić ptakom dalsze naturalne schronienie i gniazdowanie w obiektach budowlanych, lub zapewnić im odpowiednie siedliska zastępcze Unieszkodliwianie odpadów azbestowych Najczęściej stosowaną metodą unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest jest ich składowanie. W województwie opolskim nie funkcjonuje żadne składowisko przyjmujące odpady azbestowe. Przestrzenne rozmieszczenie składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest w Polsce zostało zamieszczone na mapie nr 4. Ze względu na dostępność i odległość składowisk, najbardziej dogodnymi miejscami unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest z terenu miasta Opola są najbliżej położone składowiska przyjmujące odpady azbestowe: Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Jastrzębiu Zdroju oraz Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Świętochłowicach. Wybór składowiska zależy jednak ostatecznie od wykonawcy zadania usunięcia i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest. Opole, 2014 r S t r o n a

51 Zarządzającym składowiskiem w Jastrzębiu Zdroju jest COFINCO-POLAND Sp. z o.o., z siedzibą w Katowicach , ul. Graniczna 29. Składowisko w Jastrzębiu Zdroju przyjmuje materiały konstrukcyjne zawierające azbest ( *), a wolna pojemność kwater według dostępnych danych 31 wynosi m 3. Odległość Miasta Opola od składowiska w Jastrzębiu Zdroju wynosi ok. 130 km. Koszt składowania odpadów zawierających azbest wynosi 200 zł za 1 Mg. Zarządzającym składowiskiem w Świętochłowicach jest Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Świętochłowicach Sp. z o.o., Świętochłowice, ul. Łagiewnicka 76. Składowisko w Świętochłowicach przyjmuje dwa rodzaje odpadów azbestowych: materiały izolacyjne zawierające azbest ( *), materiały konstrukcyjne zawierające azbest ( *), a wolna pojemność kwater według dostępnych danych wynosi m 3. Odległość Miasta Opola od składowiska w Świętochłowicach wynosi ok. 120 km. Koszt składowania odpadów zawierających azbest wynosi zł za 1 Mg stan na 1 stycznia r. Opole, 2014 r S t r o n a

52 Mapa nr 4 Ogólnodostępne składowiska przyjmujące odpady azbestowe Opole, 2014 r S t r o n a

53 5. Harmonogram realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Na mocy polskiego prawa wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawierających azbest zostało dopuszczone w użytkowanych instalacjach lub urządzeniach nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2032 r. Zgodnie z założeniami Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony do 2032 roku. Harmonogram realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata podzielono na 3 etapy, tj.: 1) lata , 2) lata , 3) lata Podział ten jest zbliżony do harmonogramu Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Zdecydowano o przyjęciu analogicznych etapów realizacji zadania w kontekście możliwości monitorowania jego realizacji w porównaniu z programami nadrzędnymi. W zakończonym etapie I, realizowanym w latach unieszkodliwiono z terenu Miasta Opola m 2 wyrobów zawierających azbest. Łącznie 91 obiektów z terenu Miasta Opola zostało oczyszczonych lub częściowo oczyszczonych z wyrobów zawierających azbest. Najwięcej wyrobów azbestowych zostało unieszkodliwionych w roku Na wykresach 1 i 2 zaprezentowano proces usuwania wyrobów azbestowych w I etapie realizacji Planu. Wykres nr 1 Ilość usuniętych wyrobów azbestowych w poszczególnych latach realizacji Planu [m 2 ] Opole, 2014 r S t r o n a

54 Wykres nr 2 Liczba obiektów, z których usunięto wyrobu azbestowe w poszczególnych latach realizacji Planu Tabela nr 11 Harmonogram realizacji Planu w podziale na etapy Lp. Zadania Etap I Etap II Etap III Przeprowadzenie inwentaryzacji 2 3 Opracowanie Planu usuwania wyrobów zawierających azbest Opracowanie bazy danych wyrobów zawierających azbest 4 Cykliczna aktualizacja bazy danych * Akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców Zapewnienie środków finansowych na realizację Planu Bezpieczne usunięcie zinwentaryzowanych płyt azb.-cem. Monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych 9 Planu * W przypadku braku informacji od właścicieli obiektów pokrytych azbestem, konieczna wydaje się aktualizacja inwentaryzacji w terenie ze względu na fakt, iż 85% budynków z azbestem wymaga ponownej oceny w ciągu 1 roku (według stanu na 31 lipca 2010 r.) Opole, 2014 r S t r o n a

55 Przeprowadzenie inwentaryzacji terenowej, opracowanie Planu usuwania wyrobów zawierających azbest oraz opracowanie bazy danych wyrobów zawierających azbest zostały zrealizowane w roku 2010, co umożliwiło rozpoczęcie procesu monitorowania procesu usuwania wyrobów azbestowych (zadanie nr 7). Baza danych oraz zapisy niniejszego Planu były dwukrotnie aktualizowane w 2012 i 2014 r. Każdemu zadaniu w każdym z etapów wdrażania Planu została przypisana jednostka odpowiedzialna za realizację zadania. Tabela nr 12 Odpowiedzialność za realizację Planu Lp. Zadania Jednostka odpowiedzialna 1 Przeprowadzenie inwentaryzacji Miasto Opole 2 3 Opracowanie Planu usuwania wyrobów zawierających azbest Opracowanie bazy danych wyrobów zawierających azbest Miasto Opole Miasto Opole 4 Cykliczna aktualizacja bazy danych Miasto Opole 5 Akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców Miasto Opole Zapewnienie środków finansowych na realizację Planu Bezpieczne usunięcie zinwentaryzowanych płyt azb.- cem. Monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych Miasto Opole / Właściciele obiektów Miasto Opole / Właściciele obiektów Miasto Opole 9 Planu Miasto Opole 6. Szacunek nakładów finansowych na realizację Planu Do szacunku kosztów usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu miasta Opola przyjęto, że powierzchnia zinwentaryzowanych płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachowe wynosi m 2, co po przeliczeniu daje masę Mg. Założono, że średni koszt demontażu, transportu i unieszkodliwienia odpadów zawierających azbest na składowisku wynosi 550 zł za 1 Mg. Średni koszt został Opole, 2014 r S t r o n a

56 wskazany na podstawie ceny najkorzystniejszej oferty w postępowaniu w trybie przetargu nieograniczonego o udzielenie zamówienia publicznego na realizację Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola w roku W kolejnych latach ceny mogą ulec zmianie. Jako średni koszt zakupu i montażu nowego pokrycia dachowego przyjęto 50 zł za 1 m 2 nowego pokrycia wykonanego z blachodachówki. Dane te zostały pozyskane od producentów i firm dekarskich. W przypadku wykorzystania innych materiałów, szacowane koszty mogą ulec zmianie. W szacunkach nie uwzględniono inflacji, ze względu na brak realnych prognoz wskaźników inflacyjnych. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli nr 13. Tabela nr 13 Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachowe (w tys. zł) Lp. Wyszczególnienie Jednostka ilość płyt azbestowo-cementowych do usunięcia koszt demontażu i unieszkodliwienia odpadów azbestowych koszt zakupu i montażu nowego pokrycia dachowego II Etap * III Razem Mg 617,5 617, m , , tys. zł tys. zł Razem koszty * etap II obejmuje lata , etap III obejmuje lata Łączny szacowany koszt usunięcia płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachowe z terenu miasta Opola wraz z zakupem i montażem nowych pokryć dachowych w etapach II-III wyniesie 5,4 mln zł. W celu oszacowania kosztów wymiany okładzin elewacyjnych, które zostały wykonane z płyt azbestowo-cementowych przyjęto, że ilość zinwentaryzowanych płyt azbestowo-cementowych stanowiących elewacje budynków wynosi m 2. Płyty azbestowo-cementowe znajdujące się w elewacjach budynków zostaną unieszkodliwione w trakcie procesu termomodernizacji budynków. Założono, że średni koszt termomodernizacji 1 m 2 elewacji wraz z unieszkodliwieniem wyrobów azbestowych wynosi 230 zł. Średni koszt został wyliczony na podstawie informacji uzyskanych od przedsiębiorstw, świadczących usługi termomodernizacji i unieszkodliwiania azbestu na terenie miasta Opola. Opole, 2014 r S t r o n a

57 Analogicznie jak w przypadku pokryć dachowych, w szacunkach nie uwzględniono inflacji, ze względu na brak realnych prognoz wskaźników inflacyjnych. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli nr 14. Tabela nr 14 Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowych stanowiących elewacje obiektów (w tys. zł) Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1 2 Ilość płyt azbestowocementowych do usunięcia Koszt termomodernizacji obiektów wraz z unieszkodliwieniem odpadów azbestowych II Etap III Razem m tys. zł Razem koszty Łączny szacunkowy koszt usunięcia płyt azbestowo-cementowych, stanowiących okładziny elewacji budynków mieszkalnych na terenie miasta Opola, wraz z wykonaniem termomodernizacji budynków wyniesie 10,6 mln zł. W celu oszacowania kosztów wymiany szybów windowych i zsypów, które zostały wykonane z wykorzystaniem wyrobów azbestowo-cementowych przyjęto, że liczba klatek schodowych, w których znajdują się wyroby azbestowe wynosi 88, natomiast ilość zinwentaryzowanych wyrobów wyniesie ok mb. Przyjęto, iż wymiana windy w jednej klatce schodowej to koszt ok. 120 tys. zł, natomiast likwidacja zsypów to koszt ok. 10 tys. zł za jedną klatkę schodową (zamurowanie). Średni koszt został wyliczony na podstawie informacji uzyskanych od przedsiębiorstw, świadczących usługi termomodernizacji na terenie miasta Opola. Otrzymane wyniki zostały przedstawione w tabeli nr 15. Opole, 2014 r S t r o n a

58 Tabela nr 15 Szacunek nakładów finansowych na usunięcie płyt azbestowo-cementowych stanowiących obudowy wind, zsypów i rur deszczowych (w tys. zł) Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1 2 Ilość wyrobów azbestowocementowych do usunięcia Koszt modernizacji obiektów wraz z unieszkodliwieniem odpadów azbestowych II Etap III Razem mb tys. zł Razem koszty Łączny szacunkowy koszt usunięcia wyrobów azbestowo-cementowych stanowiących obudowy wind, zsypów i rur deszczowych w budynkach wielorodzinnych wraz z wykonaniem modernizacji obiektów wynosi 1,2 mln zł. Podsumowanie kosztów usuwania (demontażu), transportu i unieszkodliwiania odpadów azbestowych oraz wymiany pokryć dachowych, termomodernizacji i modernizacji budynków zostało przedstawione w tabeli nr 16. Do szacunku kosztów nie ujęto wymiany rur wodociągowych i kanalizacyjnych, ze względu na fakt, iż w trakcie badań nie został naukowo stwierdzony szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka i środowisko naturalne azbestu wykorzystanego w rurach wodociągowych i kanalizacyjnych 32. Ponadto zgodnie z informacjami przekazanymi przez Wodociągi i Kanalizacja w Opolu Sp. z o.o. rury te będą sukcesywnie wyłączane z eksploatacji i unieszkodliwiane poprzez pozostawienie w ziemi. Tabela nr 16 Łączne koszty realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Etap Lp. Wyszczególnienie II III Razem 1 pokrycia dachowe okładziny elewacyjne obudowy wind, zsypy i rury Razem koszty Zanieczyszczenie środowiska azbestem. Skutki zdrowotne. Raport z badań. Instytut Medycyny Pracy im prof. J. Nofera, Łódź, 2008 Opole, 2014 r S t r o n a

59 Szacunkowe łączne koszty usuwania i wymiany wyrobów azbestowych w ramach realizacji w latach Planu usuwania wyrobów zawierających dla miasta Opola na lata wyniosą ok. 17,2 mln zł. W etapie I zakończonym 31 grudnia 2013 r. unieszkodliwionych zostało łącznie m 2 wyrobów azbestowych. Szacowany koszt realizacji zadań inwestycyjnych związanych z usuwaniem azbestu w I etapie wyniósł zł. Wykres nr 3 Koszty realizacji działań inwestycyjnych w poszczególnych latach realizacji Planu [zł] 6.1. Całkowite koszty realizacji Planu Całkowite koszty realizacji Planu usuwania wyrobów azbestowych dla miasta Opola obejmują nakłady poniesione na akcje informacyjno-edukacyjne, koszty aktualizacji Planu, koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z pokryć dachowych, elewacji oraz obudów wind, zsypów, a także wykonania nowych pokryć dachowych, termomodernizacji budynków oraz modernizacji instalacji w budynkach wielorodzinnych. Do szacunków całkowitych kosztów realizacji Planu przyjęto, iż Urząd Miasta sfinansuje akcje informacyjno-edukacyjne, a także zapewni wkład własny Miasta Opola w proces usuwania wyrobów azbestowych z wykorzystaniem dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu. Zadania polegające na aktualizacji bazy danych, informowaniu o możliwościach pozyskania dofinansowania na bezpieczne usuwanie wyrobów zawierających azbest oraz monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych z terenu miasta, zostaną zlecone bądź wykonane przez pracowników Urzędu. Założono ponadto, że w trakcie Opole, 2014 r S t r o n a

60 realizacji Planu wykonane zostaną po dwie aktualizacje w II i III etapie realizacji Planu. Koszty demontażu i unieszkodliwienia odpadów azbestowych oraz koszty zakupu i montażu nowych pokryć dachowych, termomodernizacji oraz modernizacji instalacji zostały oszacowane w tabeli nr 17. Tabela nr 17 Szacunkowe całkowite koszty realizacji Planu (w tys. zł) Lp. Zadanie II Etap III Razem 1 akcje informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców miasta Opola cykliczna aktualizacja bazy danych 0* 0* 0* 3 aktualizacja Planu koszt wymiany pokryć dachowych koszt termomodernizacji budynków koszt modernizacji wind, zsypów i rur azbestowych monitorowanie procesu usuwania wyrobów azbestowych z terenu miasta Opola Razem koszty * Jest to działanie bezkosztowe, realizowane przez pracowników Urzędu Miasta Opola w ramach obowiązków służbowych Prognozowane całkowite koszty realizacji Planu w latach wynoszą ok. 17,3 mln zł, z czego 61% stanowią koszty termomodernizacji bloków mieszkalnych, a 31% całkowitych kosztów realizacji Planu stanowią koszty wymiany pokryć dachowych Źródła finansowania realizacji Planu Możliwymi źródłami finansowania realizacji Planu są środki własne Miasta Opola, środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kredyty preferencyjne z BOŚ S.A. i BGŻ. Do opracowania prognozowanej struktury finansowania Planu przyjęto następujące założenia: 1. Z budżetu miasta finansowane będą akcje informacyjno-edukacyjne oraz aktualizacja bazy danych o wyrobach azbestowych. 2. Środki zabezpieczone w budżecie miasta w każdym roku realizacji Planu (począwszy od roku 2015) powinny wynosić ok. 1 mln zł. Opole, 2014 r S t r o n a

61 3. Płyty azbestowo-cementowe z obiektów, będących własnością miasta Opola, Skarbu Państwa i PKP zostaną usunięte i unieszkodliwione z wykorzystaniem środków pozyskanych z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu. 4. Część płyt azbestowo-cementowych przewidzianych do usunięcia w danym roku zostanie usuniętych i unieszkodliwionych przez właścicieli obiektów z wykorzystaniem dofinansowania z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu. Środki WFOŚiGW w Opolu na realizację zadań określonych w Planie powinny wynosić do 850 tys. zł rocznie. 5. Około 5% płyt azbestowo-cementowych przewidzianych do usunięcia w danym roku zostanie usuniętych i unieszkodliwionych przez właścicieli obiektów z wykorzystaniem dofinansowania z BOŚ. 6. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu w kolejnych latach będzie oferował dofinansowanie zadań, polegających na bezpiecznym usuwaniu azbestu. 7. Oferta BOŚ w kolejnych latach będzie przewidywała kredyty z dopłatami do odsetek z WFOŚiGW, a także kredyty na zakup i montaż urządzeń służących ochronie środowiska, z których można sfinansować zakup i montaż nowego pokrycia dachowego. Tabela nr 18 Prognozowana struktura finansowania realizacji Planu (w tys. zł) Lp. Potencjalne źródła finansowania II Etap III Razem 1 Budżet Miasta Opola Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Kredyty w BOŚ Środki własne właścicieli obiektów Razem Konieczne jest zaplanowanie odpowiednich środków finansowych na realizację ww. zadań w kolejnych latach i zabezpieczenie ich w budżecie Miasta Opola. Opole, 2014 r S t r o n a

62 Alokacja środków finansowych z budżetu miasta Miasto Opole przewiduje rokrocznie zabezpieczyć w budżecie kwotę 1 mln zł na realizację zadań, wynikających z niniejszego Planu Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu W wyniku analizy dostępnych instrumentów finansowania ochrony środowiska wybrano instrumenty, które mogą zostać wykorzystane w celu dofinansowania realizacji Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu ul. Krakowska 53, Opole tel. (77) , fax (77) wew sekretariat@wfosigw.opole.pl Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu od 2008 roku udziela pomocy finansowej na zadania związane z prawidłowym unieszkodliwianiem wyrobów zawierających azbest. Do końca 2011 roku Fundusz udzielał dofinansowania bezpośrednio osobom fizycznym i osobom prawnym w wysokości do 60% kosztów kwalifikowanych netto, jednak nie więcej niż zł/mg usuniętych odpadów azbestowych i nie więcej niż zł dla jednego obiektu budowlanego (rozumianego jako obiekt wolnostojący). Mieszkańcy składali indywidulane wnioski, które rozliczane były po zakończeniu realizacji zadania. 25 stycznia 2012 roku Zarząd Funduszu podjął decyzję, na mocy której nie są już rozpatrywane indywidualne wnioski składane m. in. przez osoby fizyczne i rolników na zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Wnioski indywidualne rozpatrywane były wyłącznie do 30 kwietnia 2012 roku. Zgodnie z nowym Regulaminem konkursu na realizację przedsięwzięć zgodnych z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie województwa opolskiego Beneficjentami konkursu mogą być wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego, które przeprowadziły inwentaryzację wyrobów zawierających azbest i posiadają aktualny program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Według nowych zasad właściciele nieruchomości składają wnioski do gminy, która następnie występuje z wnioskiem o przyznanie środków na realizację zadania do Opole, 2014 r S t r o n a

63 WFOŚiGW w Opolu. Budżet konkursu na lata wynosił 4 mln zł, w tym 85% stanowią środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu, a 15% stanowi wkład własny jst. Budżet na dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie województwa opolskiego w 2014 r. wynosi do zł, w tym: 50% kosztów kwalifikowanych stanowi dotacja ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, 35% kosztów kwalifikowanych dotacja ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu, 15% udział środków własnych beneficjenta lub jst, przy czym kwota dofinansowania ze środków udostępnionych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie nie może przekroczyć iloczynu 400 zł i sumy całkowitego efektu ekologicznego wyrażonego w Mg unieszkodliwionych odpadów zawierających azbest (tzw. wskaźnik dotacji). Wskaźnik dotacji określany jest rokrocznie przez NFOŚiGW. Za koszty kwalifikowane są uznawane koszty demontażu, zebrania, transportu i unieszkodliwienia azbestu. Dotacje mogą być udzielane na zadania, które nie zostały zakończone przed złożeniem wniosku do Funduszu. Do zadań wnioskującej jednostki należy przeprowadzenie naboru wniosków beneficjentów końcowych, np. osób fizycznych, przedsiębiorców, kościołów i związków wyznaniowych, jak również wybór Wykonawcy prac, który powinien posiadać decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami obejmującą wytwarzanie odpadów niebezpiecznych (w tym zawierających azbest), a także zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych. W ramach konkursu Beneficjent - Gmina zawiera z beneficjentami końcowymi umowy dotacji w imieniu własnym, ponosząc odpowiedzialność za ich prawidłową realizację, w tym w szczególności za rozliczenie finansowe, kwalifikowalność kosztów, weryfikację i rozliczenie efektu rzeczowego i ekologicznego. Szczegółowe warunki konkursu dostępne są na stronie internetowej WFOŚiGW w Opolu ( W 2014 r. nie planuje się uruchomienia kolejnego naboru wniosków, natomiast rozwiązanie problemu azbestu zostało zapisane jako jeden z planowanych kierunków działań priorytetowych WFOŚiGW w Opolu w 2015 r. Opole, 2014 r S t r o n a

64 Urząd Miasta Opola Urząd Miasta Opola Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa ul. Plac Wolności 7/8, Opole tel. (77) , (77) , fax (77) osr@um.opole.pl W związku ze zmianą od dnia 1 maja 2012 r., Regulaminu konkursu na realizację przedsięwzięć zgodnych z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie województwa opolskiego, w dniu 31 stycznia 2013 r. uchwałą Nr XXXVII/592/13 Rady Miasta Opola przyjęto Regulamin dofinansowania ze środków budżetu Miasta Opola zadań z zakresu usuwania azbestu z terenu miasta Opola przy udziale funduszy uzyskanych z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu. Zgodnie z zapisami ww. Regulaminu o dofinansowanie mogą ubiegać się następujące podmioty: osoba fizyczna, jednostka sektora finansów publicznych, kościoły i związki wyznaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe (na podstawie dodatkowej zgody WFOŚiGW), rolnicy, mali i średni przedsiębiorcy oraz pozostali właściciele nieruchomości (rozumie się przez to także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością), zamierzający zrealizować przedsięwzięcie związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z obiektów zlokalizowanych na nieruchomości położonej na terenie miasta Opola, do której posiadają tytuł prawny. Dofinansowaniem mogą być objęte obiekty, dla których wnioskodawca, sporządził i złożył Marszałkowi Województwa lub Prezydentowi Miasta Opola informację o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystania, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. oraz posiada aktualną ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, sporządzoną zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 sierpnia 2010 r. O zakwalifikowaniu przedsięwzięcia do dofinansowania decyduje kolejność złożenia kompletnego wniosku, zawierającego wszystkie wymagane dokumenty szczegółowo określone w Regulaminie. Wnioski przyjmowane są w Wydziale Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Opola od momentu ogłoszenia naboru przez Miasto, do wyczerpania środków przeznaczonych na realizację tych przedsięwzięć w danym roku budżetowym (w terminie określonym w ogłoszeniu o naborze wniosków). Opole, 2014 r S t r o n a

65 Warunkiem koniecznym realizacji przedsięwzięcia organizowanego przez Urząd Miasta Opola jest ogłoszenie naboru wniosków przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu i pozytywne rozpatrzenie wniosku Miasta Opola o dotację z WFOŚiGW w Opolu. W przypadku, gdy nabór wniosków przez WFOŚiGW w Opolu nie będzie ogłoszony lub w przypadku gdy wniosek Miasta Opola nie zostanie zakwalifikowany do realizacji przez WFOŚiGW w Opolu, nabór wniosków ogłoszony przez Miasto jest unieważniany. Do czasu zawarcia umów o dofinansowanie, Miasto Opole może bez podania przyczyn unieważnić nabór wniosków. Dofinansowaniem objęty jest następujący zakres prac: a) demontaż wyrobów zawierających azbest, b) zbieranie wyrobów wcześniej zdemontowanych, c) transport odpadu niebezpiecznego do miejsca unieszkodliwienia poprzez składowanie, d) unieszkodliwianie poprzez składowanie wyrobów zawierających azbest na składowisku posiadającym decyzję zezwalającą na prowadzenie działalności w zakresie unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych zawierających azbest poprzez składowanie Instrumenty oferowane przez BOŚ we współpracy z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Oddział BOŚ w Opolu Opole, ul. Krakowska 40 tel. (77) do 86, fax (77) opole@bosbank.pl BOŚ Oddział w Opolu współpracuje z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu w zakresie preferencyjnego kredytowania inwestycji polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest i realizowanych na terenie województwa opolskiego. Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu są przeznaczone dla: 1) osób fizycznych, 2) osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, 3) mikro- i małych przedsiębiorstw, 4) gospodarstw rolnych, 5) spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych. Przedmiotem kredytowania objęte są zadania polegające na usuwaniu azbestu, pod warunkiem prowadzenia prac zgodnie z wymogami prawa, tj. przez firmę posiadającą Opole, 2014 r S t r o n a

66 pozwolenie na wytwarzanie i gospodarowanie odpadami zawierającymi azbest. Zakres finansowanych robót jest następujący: demontaż wyrobów zawierających azbest, transport odpadów azbestowych z miejsca rozbiórki do składowiska, unieszkodliwienie poprzez składowanie odpadów na składowisku. Warunki kredytowania są następujące: 1) oprocentowanie: zmienne [0,5 s.r.w. lecz nie mniej niż 3,5% w stosunku rocznym], 2) kwota kredytu: do 75% wartości zadania, jednak nie więcej niż zł, do wartości zadania można doliczyć VAT, o ile stanowi on koszt kredytobiorcy, 3) okres kredytowania: do 5 lat, 4) okres karencji: maksymalnie 6 miesięcy od daty zakończenia zadania, 5) prowizja: 1,5% kwoty przyznanego kredytu, nie mniej niż 150 zł. Aktualne informacje o kredytach preferencyjnych udzielanych we współpracy z WFOŚiGW udzielane są bezpośrednio w placówkach banku i u Głównych Ekologów ds. Klientów Detalicznych oraz Głównych Ekologów ds. Klientów Korporacyjnych, Placówka w Poznaniu, ul. J. Dąbrowskiego 79A Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. Bank BGŻ S.A. ul. Kasprzaka 10/16, Warszawa tel , faks Bank Gospodarki Żywnościowej (BGŻ) współpracuje z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie udzielania kredytów preferencyjnych. Podstawą do udzielania przez ARiMR pomocy ze środków krajowych, w tym dopłat do oprocentowania kredytów, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 2009 r. w sprawie realizacji niektórych zadań ARiMR (Dz.U. Nr 22, poz z późn. zm.). Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o kredyt preferencyjny są: 1) osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, z wyłączeniem emerytów i rencistów, 2) osoby prawne, 3) jednostki organizacyjne, nie posiadające osobowości prawnej. Przedmiotem kredytowania w ramach linii o symbolu nip zgodnie z Warunkami i zasadami udzielania kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych m.in. mogą być objęte koszty rozbiórki i unieszkodliwienia materiałów szkodliwych, w tym wyrobów Opole, 2014 r S t r o n a

67 azbestowych, pod warunkiem realizowania inwestycji polegającej na budowie, przebudowie lub remoncie obiektów służących do prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej. Warunki kredytowania są następujące: 1) oprocentowanie: zmienne, ustalane w oparciu o aktualną stopę redyskonta, nie mniej niż 2%, 2) kwota kredytu: nie może przekroczyć: a) 80% wartości nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo rolne i wynosić więcej niż zł, b) 70% wartości nakładów inwestycyjnych na działy specjalne produkcji rolnej i wynosić więcej zł, c) 70% wartości nakładów inwestycyjnych w przetwórstwie produktów rolnych i wynosić więcej niż zł, d) łączna kwota kredytów udzielonych jednemu podmiotowi na realizację równocześnie kilku inwestycji wymienionych w pkt a) i b) nie może przekroczyć zł, e) łączna kwota kredytów udzielonych jednemu podmiotowi na realizację równocześnie kilku inwestycji wymienionych w pkt a) - c) nie może przekroczyć zł. 3) okres kredytowania: do 8 lat, 4) okres karencji: do 2 lat. 7. Monitoring procesu realizacji Planu Monitoring realizacji Planu pozwoli na bieżącą analizę oraz kontrolę zgodności założonego harmonogramu realizacji z faktycznymi działaniami podejmowanymi przez właścicieli poszczególnych obiektów. Kontrolowanie zmian w skali miasta w odniesieniu do poszczególnych budynków pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanych z terminami usuwania azbestu. Każda zmiana w zakresie liczby budynków pokrytych azbestem, ilości czy też stanu wyrobów zawierających azbest, zgłoszona przez właściciela budynku, zostanie naniesiona w bazie danych przez pracownika Urzędu Miasta, co umożliwi bieżącą aktualizację bazy danych o wyrobach zawierających azbest. W przypadku braku informacji od właścicieli/zarządców budynków koniecznym jest przeprowadzenie aktualizacji inwentaryzacji w terenie. Działania te pozwolą w efektywny sposób monitorować proces usuwania azbestu w odniesieniu do konkretnych obiektów. Opole, 2014 r S t r o n a

68 W celu efektywnego monitorowania przyjęto wskaźniki, służące ocenie wdrażania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata Tabela nr 19 Wskaźniki oceny wdrażania Planu Lp. Wskaźniki oceny Jednostka 1 Ilość wyrobów zawierających azbest na 1 km 2 powierzchni miasta Mg/km 2 2 Ilość unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest Mg/rok 3 Nakłady poniesione na usunięcie odpadów zawierających azbest zł/rok 4 Liczba dzikich wysypisk z odpadami azbestowymi szt. Na podstawie bazy danych o lokalizacji i powierzchni pokryć dachowych wykonanych z płyt azbestowo-cementowych oraz proponowanych powyżej wskaźników oceny wdrażania Planu, możliwe będzie monitorowanie Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata , jak również realizacja zadań określonych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Wskaźnik ilości wyrobów zawierających azbest na 1 km 2 powierzchni miasta powinien ulegać zmniejszeniu w każdym roku realizacji Planu, począwszy od wartości bazowej w 2014 r. wynoszącej 27 Mg/km 2. Wskaźnik ilości unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest w [Mg/rok], przy założeniu równomierności rozłożenia procesu w każdym roku realizacji poszczególnych etapów Planu po dokonaniu aktualizacji w 2014 r., powinien wynosić odpowiednio: 1) etap II 144 Mg/rok, 2) etap III 144 Mg/rok. Nakłady finansowe ponoszone na usunięcie odpadów zawierających azbest przy założeniu równomierności rozłożenia procesu w czasie po dokonaniu aktualizacji w 2014r. powinny wynosić odpowiednio: 1) etap II 964 tys. zł/rok, 2) etap III 855,5 tys. zł/rok. Wskaźnik liczby zidentyfikowanych dzikich wysypisk z odpadami azbestowymi na terenie miasta wynosi aktualnie 0 (w roku 2011 zlikwidowano 1 duże wysypisko na terenie Opole, 2014 r S t r o n a

69 gminnym przy ul. Spokojnej, skąd usunięto 2 Mg azbestu). Jest to szczególnie wrażliwy wskaźnik w monitorowaniu bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest. Należy zwrócić szczególną uwagę, m.in. poprzez akcje informacyjno-edukacyjne, aby po zdemontowaniu wyroby azbestowe trafiły na uprawnione składowisko. Zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata do zadań samorządu gminnego/powiatowego należy: 1) gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego, 2) przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, 3) organizowanie szkoleń lokalnych w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest dla nieruchomości, bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, 4) organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie, 5) inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, 6) współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest oraz opracowywania programów usuwania wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest, 7) współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest, 8) współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu, 9) współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Opole, 2014 r S t r o n a

70 8. Podsumowanie Głównym celem opracowania Planu usuwania wyrobów zawierających azbest dla miasta Opola na lata jest zaplanowanie usunięcia wyrobów azbestowych z terenu miasta i ich bezpieczne unieszkodliwienie. W trakcie inwentaryzacji pokryć dachowych wykonanych z płyt azbestowocementowych na terenie miasta Opola, pozyskano informacje o ilości i stanie wyrobów zawierających azbest zlokalizowanych w mieście, które następnie zostały zaktualizowane w 2012 i 2014 r. Na podstawie uzyskanych wyników inwentaryzacji można stwierdzić, iż na terenie miasta znajduje się m 2 (1.934 Mg) wyrobów azbestowych zlokalizowanych w/na obiektach z terenu miasta Opola oraz mb rur azbestowych. Odpady azbestowe z terenu miasta Opola mogą być przyjmowane np. przez Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Jastrzębiu Zdroju oraz Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Świętochłowicach, a także na pozostałych składowiskach w Polsce, które posiadają stosowne zezwolenia na unieszkodliwianie odpadów azbestowych. Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony do końca 2032 r. Przyjęto harmonogram zgodny z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Na podstawie wyników inwentaryzacji płyt azbestowo-cementowych wykorzystywanych w budownictwie przyjęto, iż w latach powinno zostać unieszkodliwionych ok. 71,8 tys. m 2 wyrobów azbestowych, w latach także 71,8 tys. m 2. Proces ten jest jednak uzależniony od zamożności właścicieli nieruchomości, w których wykorzystywane są wyroby zawierające azbest. Wynika to z faktu, iż głównym kosztem realizacji procesu usuwania wyrobów azbestowych z pokryć dachowych i elewacyjnych są koszty nowych pokryć dachowych i wykonania nowych elewacji. Obecnie obowiązujące prawo w tym zakresie zezwala jedynie na dofinansowanie kosztów demontażu, transportu i składowania odpadów azbestowych na uprawnionych składowiskach. Należy pamiętać, iż jest to ok. 20% kosztów całego procesu. Szacunkowe koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych (łącznie z zakupem i montażem nowych pokryć dachowych, termomodernizacją budynków, modernizacją wind oraz likwidacją zsypów) wynoszą ok. 17,3 mln zł. Monitoring Planu powinien być prowadzony w odniesieniu do poszczególnych budynków, co pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanych z terminami usuwania azbestu. Opole, 2014 r S t r o n a

71 9. Bibliografia Akty Prawne 1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm., 2. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Dz. U. z 2013 r., poz. 21 z późn. zm., 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm., 4. Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, Dz. U. Nr 227, poz z późn. zm., 5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów, Dz. U. Nr 216, poz. 1824, 6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. Nr 162, poz. 1089, 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, Dz.U., poz. 817, 8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest, Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz.31, 9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, Dz. U. nr 71, poz. 649, 10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz. U. Nr 75, poz. 690, z poźn. zm., 11. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. poz. 926, 12. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów, Dz. U. Nr 249, poz. 1673, 13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie składowisk odpadów, Dz. U., poz.523, 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, Dz. U. Nr 112, poz. 1206, 15. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, Dz. U. Nr 124, poz. 1033, 16. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, Dz. U. z 2013 r., poz. 24, 17. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawierających azbest, Dz. U. z 2013 r., poz. 25, 18. Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR, Dz. U., poz. 192, Opole, 2014 r S t r o n a

72 19. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 13 grudnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR, Dz. U. z 2014 r., poz. 26, 20. Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne, Dz. U., poz. 191, 21. Obwieszczenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie egzaminów dla kierowców przewożących towary niebezpieczne, Dz. U. z 2014 r., poz. 304, 22. Oświadczenie Rządowe z dnia 28 maja 2013 r. w sprawie wejścia w życie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. Dz. U., poz Materiały, opracowania i dokumenty 23. Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa., red. Neonila Szeszenia-Dąbrowska, Łódź, 2004, 24. Bezpieczne postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest, red. Jerzy Dyczek, Materiały specjalistycznego kursu szkoleniowego, AGH, Kraków, , 25. Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001, 26. Bank Danych Lokalnych, Baza azbestowa, Gminny plan usuwania wyrobów zawierających azbest wzór, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2007, 29. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Warszawa, 2010, 30. Strona internetowa BGŻ, Strona internetowa BOŚ, Strona internetowa Miasta Opole, Strona internetowa WFOŚiGW w Opolu, Opole, 2014 r S t r o n a

73 10. Zestawienie załączników Załącznik 1. Wzór oznakowania instalacji, urządzeń lub pomieszczeń zawierających azbest lub wyrobu zawierające azbest Załącznik 2. Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania Załącznik 3. Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Załącznik 4. Wzór informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu, PCB oraz innych substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska 78 Załącznik 5. Karta ewidencji odpadu Załącznik 6. Formularz karty przekazania odpadu Załącznik 7. Procedury dotyczące obowiązków i postępowania właścicieli i zarządców przy użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów Załącznik 8. Szczegółowe zestawienie wyników inwentaryzacji Opole, 2014 r S t r o n a

74 Załącznik 1. Wzór oznakowania instalacji lub urządzeń zawierających azbest, rur azbestowo-cementowych oraz dróg utwardzonych odpadami azbestowymi Pomieszczenie zawiera azbest* * Tylko w przypadku oznakowania pomieszczenia w związku z brakiem możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest. Wszystkie instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz rury azbestowo-cementowe powinny być oznakowane w następujący sposób: 1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 5 cm wysokości (H) i 1/2H szerokości; 2) oznakowanie powinno składać się z: a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle, b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napis powinien być wyraźnie czytelny; 3) jeżeli wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot "zawiera azbest" powinien być zastąpiony zwrotem "zawiera krokidolit/azbest niebieski". Wzór oznakowania dróg utwardzonych odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczonych trwale przed emisją włókien azbestu Wszystkie drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, powinny być oznakowane w następujący sposób: 1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 30 cm wysokości (H) i 1/2H szerokości; 2) oznakowanie powinno składać się z: a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę "a" w białym kolorze na czarnym tle, b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napis powinien być wyraźnie czytelny. Opole, 2014 r S t r o n a

75 Załącznik 2. Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystywania Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 1) 1. Nazwa miejsca/urządzenia/instalacji, adres 2) : Wykorzystujący wyroby zawierające azbest imię i nazwisko lub nazwa i adres: Rodzaj zabudowy 3) : Numer działki ewidencyjnej 4) : Numer obrębu ewidencyjnego 4) : Nazwa, rodzaj wyrobu 5) : Ilość posiadanych wyrobów 6) : Stopień pilności 7) : Zaznaczenie miejsca występowania wyrobów 8) : a) nazwa i numer dokumentu:... b) data ostatniej aktualizacji: Przewidywany termin usunięcia wyrobów: Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest przekazanych do unieszkodliwienia 6) :... data (podpis) 1) Za wyrób zawierający azbest uznaje się każdy wyrób zawierający wagowo 0,1 % lub więcej azbestu. 2) Adres faktycznego miejsca występowania azbestu należy uzupełnić w następującym formacie: województwo, powiat, gmina, miejscowość, ulica, numer nieruchomości. 3) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, budynek mieszkalno-gospodarczy, inny. 4) Należy podać numer działki ewidencyjnej i numer obrębu ewidencyjnego faktycznego miejsca występowania azbestu. 5) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, rury i złącza azbestowo-cementowe, rury i złącza azbestowo-cementowe pozostawione w ziemi, izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, szczeliwa azbestowe, taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, papier, tektura, drogi zabezpieczone (drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po trwałym zabezpieczeniu przed emisją włókien azbestu), drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura; podać jakie. 6) Ilość wyrobów zawierających azbest należy podać w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (kg, m 2, m 3, m.b., km). 7) Według Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 oraz z 2010 r. Nr 162, poz. 1089). 8) Nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Należy podać nazwę i numer dokumentu oraz datę jego ostatniej aktualizacji, w którym zostały oznaczone miejsca występowania wyrobów zawierających azbest, w szczególności planu sytuacyjnego terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest, dokumentacji technicznej.. Opole, 2014 r S t r o n a

76 Załącznik 3. Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest OCENA stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Nazwa miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:... Adres miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej:... Rodzaj zabudowy 1) :... Numer działki ewidencyjnej 2) :... Numer obrębu ewidencyjnego 2) :... Nazwa, rodzaj wyrobu 3) :... Ilość wyrobów 4) :... Data sporządzenia poprzedniej oceny 5) :... Grupa/ nr I Sposób zastosowania azbestu Rodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena 1 Powierzchnia pokryta masą natryskową z azbestem (torkret) 30 2 Tynk zawierający azbest 30 3 Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (ciężar obj. < kg/m 3 ) 25 4 Pozostałe wyroby z azbestem (np. pokrycia dachowe, elewacyjne) 10 II Struktura powierzchni wyrobu z azbestem 5 Duże uszkodzenia powierzchni, naruszona struktura włókien Niewielkie uszkodzenia powierzchni (rysy, odpryski, załamania), naruszona struktura włókien Ścisła struktura włókien przy braku warstwy zabezpieczającej lub jej dużych ubytkach 8 Warstwa zabezpieczająca bez uszkodzeń 0 III Możliwość uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem 9 Wyrób jest przedmiotem jakichś prac Wyrób bezpośrednio dostępny (do wysokości 2 m) Wyrób narażony na uszkodzenia mechaniczne Wyrób narażony na wstrząsy i drgania lub czynniki atmosferyczne Wyrób nie jest narażony na wpływy zewnętrzne IV Miejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszczeń użytkowych 14 Bezpośrednio w pomieszczeniu Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) Na zewnątrz obiektu (np. tynk) Elementy obiektu (np. osłony balkonowe, filarki międzyokienne) 10 Opole, 2014 r S t r o n a

77 Grupa/ nr Rodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena 19 Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad pyłoszczelną powierzchnią lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym 5 20 V Bez kontaktu z pomieszczeniem (np. na dachu odizolowanym od pomieszczeń mieszkalnych) Wykorzystanie miejsca/obiektu/urządzenia budowlanego/instalacji przemysłowej 21 Regularne przez dzieci, młodzież lub sportowców Stałe lub częste (np. zamieszkanie, miejsce pracy) Czasowe (np. domki rekreacyjne) Rzadkie (np. strychy, piwnice, komórki) Nieużytkowane (np. opuszczone zabudowania mieszkalne lub gospodarskie, wyłączone z użytkowania obiekty, urządzenia lub instalacje) 0 SUMA PUNKTÓW OCENY STOPIEŃ PILNOŚCI UWAGA: W każdej z pięciu grup arkusza należy wskazać co najmniej jedną pozycję. Jeśli w grupie zostanie wskazana więcej niż jedna pozycja, sumując punkty z poszczególnych grup, należy uwzględnić tylko pozycję o najwyższej punktacji w danej grupie. Sumaryczna liczba punktów pozwala określić stopień pilności: Stopień pilności I od 120 punktów wymagane pilnie usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie Stopień pilności II od 95 do 115 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku Stopień pilności III do 90 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat Oceniający Właściciel/Zarządca (nazwisko i imię) (podpis) (miejscowość, data) (adres lub pieczęć z adresem) Objaśnienia: 1) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny. 2) Należy podać numer obrębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca występowania azbestu. 3) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i złącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura, podać jakie. 4) Ilość wyrobów azbestowych podana w jednostkach masy (Mg) oraz w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (m 2, m 3, mb). 5) Należy podać datę przeprowadzenia poprzedniej oceny; jeśli jest to pierwsza ocena, należy wpisać pierwsza ocena.. Opole, 2014 r S t r o n a

78 Załącznik 4. Wzór informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu, PCB oraz innych substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska Gmina:... Informacje za okres:... Powiat:... określające stan na dzień:... Województwo:... Dział 1. Informacje dotyczące azbestu Lp. Nazwa wyrobu zawierającego azbest 1) Miejsce występowania wyrobu zawierającego azbest (adres) Jednostka miary Ilość Uwagi 2) Objaśnienia: 1) Przy określaniu nazwy wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: * płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, * płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, * rury i złącza azbestowo-cementowe, * izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, * wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, * przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, * szczeliwa azbestowe, * taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, * wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, * papier i tektura, * inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione. 2) Należy wskazać obiekt, w którym znajdują się wyroby zawierające azbest, oraz określić ich stan - stopień uszkodzenia wyrobów zawierających azbest. Opole, 2014 r S t r o n a

79 Załącznik 5. Karta ewidencji odpadu Objaśnienia: 1) W przypadku wytwarzania, zbierania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów należy sporządzać osobną kartę ewidencji odpadu dla każdego miejsca prowadzenia działalności, z wyjątkiem usług, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 22 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W przypadku odbierania odpadów komunalnych należy sporządzić osobno kartę dla każdej gminy, z terenu której odpady komunalne są odbierane. Nie dotyczy komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, prowadzącego zakład przetwarzania, o którym mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495, z późn. zm.), w zakresie odpadów powstałych w wyniku demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, oraz prowadzącego stację demontażu i prowadzącego punkt zbierania pojazdów, o których mowa w ustawie z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. Nr 25, poz. 202, z późn. zm.), w zakresie gospodarowania pojazdami wycofanymi z eksploatacji. 2) Zgodnie z katalogiem odpadów stanowiącym załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). 3) Dotyczy działalności w zakresie unieszkodliwiania PCB. 4) Podać imię i nazwisko lub nazwę posiadacza odpadów. W przypadku odbierania odpadów komunalnych posiadaczem obowiązanym do wypełnienia karty ewidencji odpadu jest przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.), lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 5) Podać adres zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów. 6) Podać adres miejsca prowadzenia działalności. W przypadku posiadania decyzji na prowadzenie działalności na terenie całego kraju lub na określonym obszarze należy wskazać adres siedziby lub miejsca zamieszkania posiadacza odpadów. W przypadku przedsiębiorcy, który uzyskał zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, należy podać województwo i gminę. 7) Zaznaczyć symbolem X właściwy kwadrat: W - wytwarzanie odpadów, Zb - zbieranie odpadów, Od - odzysk, Un - unieszkodliwianie odpadów, Ok - odbieranie odpadów komunalnych. 8) Podać masę odpadów z dokładnością co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych niż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. 9) Nie dotyczy odpadów komunalnych. 10) Odpady komunalne w rozumieniu definicji zawartej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 11) Wypełnia przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w tej ustawie. 12) Podać nr karty przekazania, na podstawie której odpad został przyjęty. W przypadku przywozu odpadów na terytorium kraju należy wpisać "Przywóz do RP". W przypadku przyjmowania odpadów z innego miejsca prowadzenia działalności danego posiadacza odpadów należy wskazać to miejsce, podając województwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu. W przypadku przyjmowania odpadów od posiadacza zwolnionego z obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów rubryka pozostaje niewypełniona. 13) Podać masę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie. 14) Symbole R określają procesy odzysku zgodnie z załącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 15) Symbole D określają procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z załącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. 16) Podać nr karty przekazania odpadu, którą został przekazany innemu posiadaczowi odpadów. W przypadku wywozu odpadów poza terytorium kraju należy wpisać "Wywóz poza RP". W przypadku przekazania odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami do wykorzystania na własne potrzeby zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach należy wpisać "Przekazane os. fiz.". W przypadku przekazywania do innego miejsca prowadzenia działalności danego posiadacza odpadów należy wskazać to miejsce, podając województwo, nazwę miejscowości, ulicę, nr domu i lokalu. Opole, 2014 r S t r o n a