Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego firmy KWS Lochow Polska sp. z o.o. w żywieniu krów mlecznych

Transkrypt

1 RAPORT KOŃCOWY z doświadczenia wykonanego dla KWS LOCHOW POLSKA Sp. z o.o. Ocena przydatności wykorzystania żyta hybrydowego firmy KWS Lochow Polska sp. z o.o. w żywieniu krów mlecznych Kierownik: dr hab. Marek Pieszka, prof. nadzw. IZ PIB Instytut Zootechniki PIB w Balicach - Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa Współwykonawcy: Dr inż. Marian Kamyczek Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice Dr inż. Magdalena Łopuszańska-Rusek - Instytut Zootechniki PIB w Balicach Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa prof. dr hab. Władysław Migdał - Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych Wydziału Technologii Żywności Jednostki realizujące badania: Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa Instytutu Zootechniki PIB Instytut Zootechniki PIB Zakład Doświadczalny Pawłowice Jednostki wykonujące usługi: Centralne Laboratorium Instytutu Zootechniki PIB Katedra Przetwórstwa Produktów Zwierzęcych Wydziału Technologii Żywności Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie Okres realizacji badań: Balice, listopad 2011

2 Wstęp W ostatnich latach w Polsce obserwuje się systematyczny wzrost wydajności mlecznej krów. Jednak tylko około % z tego postępu jest wynikiem poprawy genotypu krów. Pozostałe % jest uzyskane poprzez poprawę żywienia, warunków utrzymania oraz powszechnego wykorzystywania w praktyce inseminacji i nowych technik rozrodu. Wysoki potencjał produkcyjny współcześnie hodowanych krów mlecznych rasy Polskiej Holsztyńsko-Fryzyjskiej (PHF) spowodował, że tradycyjne systemy żywienia i utrzymania stały się obecnie mało efektywne. Krowy rasy PHF wymagają nie tylko lepszych warunków utrzymania i opieki, ale przede wszystkim bardziej precyzyjnego bilansowania dawek pokarmowych w poszczególnych okresach cyklu produkcyjnego. Kluczem do osiągnięcia wysokiej wydajności oraz dobrego stanu zdrowia krów jest prawidłowe żywienie, a zwłaszcza stosowanie dużych dawek pasz treściwych. Nie da się bowiem osiągnąć wysokich wydajności stosując jedynie objętościowe pasze gospodarskie. Do pasz treściwych o dużej koncentracji energii, niezbędnej do produkcji dużych ilości mleka, czy mięsa od opasanych buhajków ras mlecznych, zalicza się ziarna zbóż. W Polsce, czołowe miejsce w strukturze upraw zbożowych zajmuje żyto. Według danych GUS w roku 2010 powierzchnia uprawy żyta wynosiła 1063 tys. ha (Rocznik Statystyczny, 2011) Pomimo zbliżonej wartości pokarmowej w porównaniu z innymi zbożami, żyto jest rzadko wykorzystywane w żywieniu bydła, ze względu na niską smakowitość i dużą zawartość substancji antyżywieniowych. Ziarno żyta swym składem chemicznym (białko, tłuszcz, włókno) podobne jest do ziarna pszenicy, ponadto zawiera duże ilości związków bezazotowych wyciągowych, kwasu linolowego zaliczanego do NNKT oraz fosforu, potasu i witamin z grupy B. Niestety w ziarnie żyta, w porównaniu z innymi zbożami paszowymi, występują duże ilości substancji antyodżywczych, takich jak: rezorcynole, polisacharydy nieskrobiowe, inhibitory trypsyny i chymotrypsyny, taniny i pektyny, a w przypadku porażenie zboża sporyszem, także i ergotaminy. W przewodzie pokarmowym dorosłego bydła, większość z tych związków (polisacharydy nieskrobiowe, taniny, pektyny) zostaje jednak rozłożona przez mikroorganizmy żwacza i w postaci prostych związków wykorzystana jest przez zwierzęta w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego. Uważa się, że przy dużym spożyciu i złym zbilansowaniu dawki pokarmowej taniny obniżają dostępność białka i energii z pasz, tymczasem u przeżuwaczy działają korzystnie, chroniąc białko przed zbyt szybką degradacją w żwaczu, przeciwdziałając wzdęciom oraz hamując rozwój pasożytów przewodu pokarmowego. W żywieniu bydła mlecznego ziarnem żyta znacznie bardziej niebezpieczne są zanieczyszczenia ziaren zbóż mikotoksynami wytwarzanymi przez grzyby pleśniowe rozwijające się na zbożach w okresie wegetacji lub podczas magazynowania ziarna. Ogólnie, jednak uważa się, że skarmianie ziarna żyta w dużej ilości dla krów mlecznych może niekorzystnie wpłynąć na pobranie paszy oraz wydajność mleczną zwierząt. Istnieją również 2

3 przesłanki świadczące o tym, że ziarno żyta może wpływać na zmianę proporcji kwasów tłuszczowych w tłuszczu zawartym w mleku, co obniża jego przydatność technologiczną. W literaturze naukowej jest bardzo mało badań z zastosowaniem żyta, a zwłaszcza jego nowych odmian mieszańcowych (hybrydowych), w żywieniu krów mlecznych oraz buhajków opasowych. W doświadczeniu I celem podjętych badań było porównanie wpływu skarmiania ziarna żyta hybrydowego w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych będących w pierwszym okresie laktacji na ich wydajność i skład chemiczny mleka. Doświadczenie I Materiał i metody Zwierzęta Doświadczenie wykonano w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Zootechniki PIB w Pawłowicach w okresie od sierpnia 2010 do czerwca W ramach doświadczenia na krowach mlecznych wykonano badania w dwóch etapach, różniących się ilością stosowanego żyta w dawce pokarmowej. I etap badań Został zrealizowany na 60 krowach pierwiastkach rasy PHF odmiany czarno białej. Zwierzęta przydzielono do 2 analogicznych grup (po 30 sztuk), biorąc pod uwagę masę ciała ciała zwierząt oraz wydajność mleczną. Do doświadczenia kierowano zwierzęta wykazujące poziom produkcji co najmniej 20 kg mleka/dzień. Grupy żywieniowe otrzymywały taką samą wymieszaną dawkę pełnoporcjową TMR, a różniły się rodzajem mieszanki treściwej pobieranej ze stacji paszowej. Krowy z grupy kontrolnej K pobierały ze stacji paszowej mieszankę treściwą bez udziału żyta, a krowy z grupy doświadczalnej oznaczona jako Z25 otrzymywały mieszankę treściwą z 25 % udziałem ziarna żyta hybrydowego odmiany Visello. II etap badań W drugim etapie na podstawie takich samych przyjętych zasad uformowano grupę kontrolną krów K oraz grupę krów otrzymującą w mieszance treściwej 40 % żyta grupa Z40. W obydwu etapach badań zwierzęta utrzymywano w oborze wolnostanowiskowej wyposażonej w kojce grupowe z boksami legowiskowymi ścielonymi słomą, z wydzielonym korytarzem paszowym i gnojowo-przepędowym. Dój przeprowadzano dwukrotnie w ciągu dnia w hali udojowej typu rybia ość posiadającej 2 x 14 stanowisk. 3

4 Pasze doświadczalne Krowy żywiono systemem PMR (Partly Mixed Ration). Skład TMR-ów stosowanych w poszczególnych badaniach i grupach podano w tabelach 3 i 9, a procentowy udział komponentów w mieszankach treściwych w tabelach 2 i 8. Dawki pokarmowe bilansowano na podstawie oznaczonego w Laboratorium składu chemicznego pasz według norm DLG, przy zastosowaniu programu komputerowego WinPasze 3.0 for Windows - WP-A01, wersja profesjonalna MAX; autor - Leszek Mroczko; Mroczko i Sobek (2003). Przy układaniu dawek pokarmowych uwzględniano masę ciała krów oraz stadium cyklu produkcyjnego. W okresie od 3 tygodnia przed spodziewanym terminem wycielenia aż do porodu skarmiano dawki ustalone na pokrycie zapotrzebowania krów pierwiastek o masie ciała 600 kg, przy zakładanym poziomie produkcji 15 kg mleka/dzień, o zawartości 4% tłuszczu i 3,2% białka. Po wycieleniu stosowano dawki pokarmowe ustalone w oparciu o pokrycie zapotrzebowania bytowego krów o masie ciała około 520 kg oraz zakładanego poziomu produkcji 30 kg mleka/dzień. Głównymi paszami objętościowymi we wszystkich TMR-ach były kiszonka z kukurydzy oraz kiszonka z lucerny. Skład chemiczny stosowanych pasz przedstawiono w tabeli 1. W składzie mieszanek treściwych pobieranych ze stacji paszowych dla grup Z25 oraz Z40 znajdowało się żyto hybrydowe odmiany Visello w ilości 80 % mieszanki treściwej. Skład TMR-ów i ilość mieszanek treściwych zestawiono tak, by całkowity udział żyta hybrydowego w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych wynosił w poszczególnych etapach badań odpowiednio 25 i 40%. W każdym z etapów badań krowy były żywione dwukrotnie w ciągu dnia. W I etapie badań pasza treściwa zadawana była ze stacji paszowych w ilości 3 kg (krowy z grupy K i grupy Z25). W II etapie badań zakładano spożycie mieszanki treściwej w ilości 5 kg (krowy grupy K i Z40). Każdorazowo mieszanka treściwa skarmiana była w 4 sesjach (1/4 dawki dostępna do spożycia co 6 godzin). Przebieg doświadczenia W I i II etapie badań obserwacje zakończono po 100 dniach laktacji. Okres wstępny doświadczenia trwał od 3 tygodnia przed wycieleniem do 6 dnia laktacji, a właściwy od 7 do 100 dnia laktacji. W trakcie doświadczenia określano dzienne pobranie paszy, masę ciała i kondycję krów oraz wydajność i skład chemiczny mleka. Dokonano analizy profilu i zawartości kwasów tłuszczowych w mleku. Pobranie paszy przez krowy kontrolowano w każdym tygodniu doświadczenia dla danej grupy. W tym celu naważano TMR dla każdej grupy oddzielnie, a przed zadaniem następnej dawki ważono pozostawione niewyjady. Raz w miesiącu pobierano próbki TMRów i poszczególnych pasz do analizy, również z pozostawionych niewyjady pobierano próbkę w celu przeprowadzenia analizy chemicznej. Podstawowy skład chemiczny pasz oznaczano metodą standardową (AOAC, 1995), frakcje włókna ADF i NDF w paszach objętościowych oznaczono metodą Goeringa i Van Soesta (1970). Masę ciała i kondycję zwierząt w 5-punktowej skali (BCS) oceniano 3-krotnie, tj. w 7, 35, 100 dniu laktacji. Przed rozpoczęciem doświadczenia właściwego w dniu 4

5 przed terminem wycielenia określano również masę ciała krów, uwzględnioną przy ustalaniu dawki pokarmowej na trzytygodniowy okres przed wycieleniem. Zwierzęta ważono zawsze rano, o tej samej porze, przed zadaniem paszy. Kondycję krów szacowały 2 osoby, niezależnie od siebie według zaleceń DEFA (2001). Ostateczny wynik stanowiła średnia z poszczególnych ocen. Kontrola wydajności mleka prowadzona była codziennie przez cały okres doświadczenia właściwego. Próbki mleka do oznaczeń fizykochemicznych zbierano cotygodniowo (średnia kolekcja mleka z 3 kolejnych dni tygodnia) i przesyłano do analizy w Centralnym Laboratorium IZ PIB w Aleksandrowicach. Próbki mleka konserwowano 2-bromo-2-nitro-1,3-propanediolem (GROPOL), schładzano i do czasu wykonania analiz przechowywano w zamrażarce (-20 o C ) przez około dwa tygodnie. Zawartość tłuszczu, białka ogólnego, laktozy, kazeiny, suchej masy, suchej masy beztłuszczowej oraz mocznika, w mleku oznaczono przy użyciu aparatu Milko-Scan FT 120 Foss Elektric. Zawartość wolnych kwasów tłuszczowych oznaczano metodą chromatografii gazowej (Varian 3400, RTX 2340, 105m, 0.32 mm, 0.2 microna) z użyciem autosamplera 8200 CX.. Analiza statystyczna Uzyskane wyniki poddano jednoczynnikowej analizie wariancji oraz testowi rozstępu Tukey a wykorzystując program statystyczny Statgraphics Plus (2004). Wyniki dotyczące: pobrania paszy i składników pokarmowych, wykorzystania paszy i składników pokarmowych na produkcję 1 kg mleka nie zostały poddane analizie statystycznej, gdyż przedstawiają one jedynie średnie wyliczone z podziału tych wartości przez ilość zwierząt w grupie. Wyniki te należy traktować orientacyjnie. Istotność różnic pomiędzy średnimi wartościami deklarowano przy P 0,05 i P 0,01. Wyniki i ich omówienie Skład chemiczny stosowanych w doświadczeniu pasz przedstawiono w tabeli 1. Skład oraz wartość pokarmową pasz treściwych wchodzących w skład TMR-ów oraz samych TMRów przedstawiono w tabelach 2 i 3 oraz 8 i 9, odpowiednio dla I i II etapu badań. TMR-y doświadczalne charakteryzowały się zbliżoną zawartością białka oraz wartością pokarmową (nbo białko, MJ energia netto NEL). Można więc wnioskować, że przy takich samych warunkach utrzymania wszystkich grup, czynnikiem doświadczalnym mógł być rodzaj paszy. Zarówno w I jak i II etapie badań pomiędzy porównywanymi grupami żywieniowymi krów nie stwierdzono różnic w ilości pobranej mieszanki treściwej ze stacji paszowej. Należy jednak zwrócić uwagę, że zwierzęta z grup otrzymujących żyto pobierały nieznacznie więcej pasz treściwych uzupełniających, podawanych w stacji paszowej zarówno w I jak i II etapie badań (o odpowiednio 2,6% i 1,7%). Wyniki dotyczące pobrania paszy wskazują, ze zastąpienie części paszy treściwej skarmianej dla krów mlecznych ziarnem żyta hybrydowego nie powoduje istotnej zmiany w pobraniu paszy, a tym samym, nie obniżyło smakowitości pasz. 5

6 W I etapie badań w całym okresie doświadczenia masa ciała i kondycja krów nie uległa zmianie od początku doświadczenia do 100 dnia laktacji (tab. 5). W II etapie badań zwierzęta przybrały średni około 5% MC od początku laktacji do 100 dnia laktacji, zgodnie z fazą laktacji i stanem fizjologicznym krów (tab. 11). W obydwóch etapach badań kondycja ciała krów, przez cały okres doświadczenia, wynosiła około 3 pkt. BCS. Utrzymanie optymalnej kondycji i masy ciała krów w okresie laktacji jest czynnikiem decydującym o zdrowym przejściu w okres zasuszenia, w którym nie ma już czasu na nabranie lub stratę zbędnych kilogramów. Nie stwierdzono wpływu zmiany części paszy treściwej wchodzącej w skład TMR na masę i kondycje ciała krów. W I etapie badań średnia dzienna wydajność mleka za cały okres doświadczenia wynosiła około 32 kg/dzień w obydwóch grupach żywieniowych (tab. 6). Krowy otrzymujące w mieszance treściwej ziarno żyta hybrydowego miały nieco niższą wydajność w poszczególnych okresach laktacji, ale różnice te nie były statystycznie istotne. Również wytrwałość laktacji była podobna we wszystkich grupach badawczych (Rys. 1). Krowy z grupy otrzymującej żyto hybrydowe w ilości 25% w mieszance treściwej produkowały mleko o nieco wyższej zawartości tłuszczu, mocznika i komórek somatycznych. W składzie chemicznym mleka nie wykazano jednak statystycznie istotnych różnic między grupami żywieniowymi. Podany w tabeli 6 poziom mocznika w mleku wynoszący odpowiednio dla grup żywieniowych 213 i 225 mg/ml mieści się w granicach prawidłowych norm, co wskazuje na prawidłowe zbilansowanie skarmianych dawek pokarmowej pod względem energetyczno białkowym. Poziom mocznika w mleku jest bowiem parametrem określającym poprawność zbilansowania dawki pokarmowej i powinien mieścić się w przedziale mg/l przy zawartości białka 3,2-3,6 % (Borkowska i in., 2006). W II etapie badań zarówno w wydajności jak i składzie mleka krów nie wykazano statystycznie istotnych różnic między porównywanymi grupami żywieniowymi (tab. 12). Zwierzęta z grupy Z40, w której skarmiano paszę treściwą z 40% udziałem ziarna żyta hybrydowego produkowały jednak o 2,7% mleka mniej niż grupa kontrolna. Mleko krów z grupy doświadczalnej zawierało mniej tłuszczu, a więcej mocznika i komórek somatycznych, jednak różnice te nie były statystycznie istotne. Zawartość mocznika także mieściła się w granicach norm fizjologicznych dla tego składnika. Wyniki badań dotyczących profilu kwasów tłuszczowych w próbkach mleka potwierdzają, że rodzaj skarmianej dawki pokarmowej powoduje zmiany w zawartości poszczególnych rodzajów kwasów tłuszczowych w tłuszczu mleka krów. Jednak uzyskane w I etapie badań różnice, nie były statystycznie istotne (tab. 7). Mleko krów z grupy otrzymującej 25 % dodatek żyta hybrydowego w dawce pokarmowej zawierało nieco większą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych oraz niższą zawartość sprzężonego kwasu linolowego CLA. Wyższą zawartość kwasów mirystynowego (C14:0), i palmitynowego (C16:0) można wiązać z wyższą zawartością tych składników w ziarnie żyta w porównaniu do innych zbóż paszowych. Istotne różnice odnotowano w zawartości kwasu oleinowego (C18:1), którego było statystycznie istotnie mniej (P<0,05) w mleku krów grupy 6

7 doświadczalnej. Należy jednak zwrócić uwagę, że zawartość innych kwasów tłuszczowych uważanych za prozdrowotne: linolowego (C18:2), linolenowego (C 18:3) w obydwóch grupach była niemal identyczna. Fakt ten, przy braku statystycznie istotnych różnic może wskazywać, że dodatek żyta hybrydowego w ilości 25% nie obniża wartości zdrowotnych mleka. Z kolei w II etapie badań mleko krów z grupy doświadczalnej z 40% udziałem żyta w dawce pokarmowej, zawierało nieznacznie mniej nasyconych kwasów tłuszczowych oraz wysokoistotnie (P<0,01) mniej kwasu stearynowego C18:0 i istotnie więcej kwasu C18:1 n-9, co wskazywać może na jego lepsze walory prozdrowotne w porównaniu z mlekiem z grupy kontrolnej. Stwierdzono bowiem, że kwasy C 18:1, C18:2 oraz C18:3 zwiększają przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, zapobiegają w ten sposób miażdżycy, zawałom i udarom mózgu. Ponadto biorą udział w regulowaniu czynności układu sercowo naczyniowego, ciśnienia tętniczego, przewodu pokarmowego i narządów rozrodczych oraz wykazują działanie antykarcynogenne. Z kolei kwasy nasycone wpływają na wzrost poziomu cholesterolu całkowitego we krwi, co predysponuje do wystąpienia wielu chorób, szczególnie sercowo-naczyniowych. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic między badanymi grupami żywieniowymi w obu etapach badań w zawartości kwasów z rodziny MUFA i PUFA. Mleko krów z grup doświadczalnych, przy niewiele niższej zawartości kwasów PUFA n-6 i identycznej PUFA n-3, charakteryzowało się niższym, a przy tym korzystniejszym z punktu widzenia konsumentów stosunkiem n-6/n-3. Różnice te jednak nie były statystycznie istotne. Wnioski 1. Dodatek ziarna żyta hybrydowego do mieszanki treściwej nie ma istotnego wpływu na pobranie SM dawki oraz paszy treściwej ze stacji paszowej, co oznacza, że zastosowany dodatek około 25% i 40% ziarna żyta hybrydowego do paszy treściwej dla krów mlecznych nie zmniejsza apetytu zwierząt. 2. Wprowadzenie do dawki paszy treściwej 25% lub 40% udziału żyta hybrydowego odmiany Visello nie zmniejszyło wydajności mlecznej krów będących w pierwszych 100 dniach laktacji. Nie stwierdzono również różnic w składzie chemicznym mleka. 3. Krowy otrzymujące w dawce pokarmowej ziarno żyta utrzymywały prawidłową masę i kondycję ciała krów w pierwszych 100 dniach laktacji. 4. Dodatek ziarna żyta hybrydowego do dawki pokarmowej w ilości 25% nie ma istotnego wpływu na zmianę profilu kwasów tłuszczowych mleka krów, a w ilości 40% może nawet poprawić profil kwasów tłuszczowych poprzez obniżenie zawartości kwasu C18:0 i podwyższenie C18:1 n-9. 7

8 Tabela 1 Skład chemiczny (%) i wartość pokarmowa skarmianych pasz w I i II etapie badań. Sucha Zawartość w SM [%] Pasza masa Białko Ekstrakt Włókno Bez N- [%] Popiół ogólne eterowy surowe wyciągowe NDF Kiszonka z kukurydzy 33,48 5,04 9,94 3,94 18,57 62,51 40,1 Kiszonka z lucerny 31,77 11,6 17,62 3,93 29,55 37,30 47,2 GPS (jęczmienny) 35,01 5,90 8,11 3,70 26,70 55,60 48,5 Siano 81,58 5,76 9,20 2,34 35,63 47,07 59,6 Ziarno: kukurydza 87,68 1,48 9,69 4,50 2,10 82,23 - Pszenica 84,14 2,37 12,92 1,66 5,60 77,45 - Pszenżyto 86,00 2,21 10,11 1,58 2,63 83,47 - Żyto hybrydowe* 87,75 2,74 11,37 2,25 2,35 62,25 - Otręby pszenne 88,28 4,75 16,87 4,41 9,74 64,23 - Śruta rzepakowa poekstrak. 90,82 7,26 32,59 5,17 12,99 41,99 - Śruta sojowa poekstrak. 88,08 7,26 49,95 2,49 5,67 34,63 - *Brakujące dane uzupełnione z LUFA (Niemcy) Tabela 2 Skład i wartość pokarmowa mieszanek treściwych stosowanych w I etapie badań. Pasze Mieszanka treściwa B K i Z 25 Udział w mieszance [%] Mieszanka treściwa ze stacji paszowej K Mieszanka treściwa ze stacji paszowej Z 25 Pszenica 20 89,5 - Kukurydza Żyto Pszenżyto Otręby pszenne Śruta rzepakowa poekstrak ,5 Śruta sojowa poekstrakcyjna Kreda pastewna 1 1,5 1,5 Fosforan jednowapniowy Bergafat Premix Melasa suma Wartość pokarmowa [w 1 kg SM] Energia netto NEL MJ 6,6 7,2 7,0 Białko użyteczne nbo g 152,5 138,7 138,3 Białko ogólne g 174,9 112,25 112,86 8

9 Tabela 3 Skład i wartość pokarmowa wymieszanej dawki pełnoporcjowej TMR stosowanej w I etapie badań. Pasze gr. K i Z 25 TMR [kg] TMR [%] Kiszonka z kukurydzy Kiszonka z lucerny 8 18 GPS jęczmienny Śruta poekstrakcyjna sojowa Siano 1 2 Mieszanka B 7 16 Wartość pokarmowa [w kg SM paszy] Energia netto NEL MJ 6,58 Białko ogólne g 151,6 Białko użyteczne nbo g 152,2 Tabela 4 Średnie dzienne pobranie paszy i składników pokarmowych przez krowy w I etapie badań Okres badań [dni] Wyszczególnienie Dawka kompletna TMR (kg) Pasza treściwa ze stacji paszowej (kg) Sucha masa - SM (kg) Energia netto NEL (MJ ) Białko ogólne BO (g) Grupa K Z 25 45,0 45,0 2,98 3,06 22,5 22,6 149,9 150,4 3536,9 3550,8 Tabela 5 Masa ciała i kondycja krów w I etapie badań Wyszczególnienie Grupy K Z25 Masa ciała na początku dośw. (kg): Kondycja ciała na początku dośw. (BCS, pkt.): 3,0 2,9 Masa ciała na końcu dośw. (kg): Kondycja ciała na końcu dośw. (BCS, pkt.): 3,1 3,0 9

10 Tab. 6 Wydajność i skład chemiczny mleka w I etapie badań Wyszczególnienie Grupy Istotność różnic K Z25 pomiędzy średnimi - P Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 31,99 31,67 0,89 Zawartość w mleku: Sucha masa % 12,28 12,34 0,70 Białko % 3,30 3,28 0,72 Tłuszcz % 3,46 3,55 0,52 Laktoza % 4,90 4,87 0,42 Mocznik mg/l ,28 Komórki somatyczne tys./ml ,72 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 31,28 30,24 0,36 Zawartość w mleku: Sucha masa % 12,18 12,22 0,86 Białko % 3,34 3,30 0,59 Tłuszcz % 3,35 3,43 0,57 Laktoza % 4,88 4,86 0,50 Mocznik mg/l ,21 Komórki somatyczne tys./ml ,27 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 31,62 31,29 0,80 Zawartość w mleku: Sucha masa % 12,43 12,23 0,31 Białko % 3,46 3,44 0,73 Tłuszcz % 3,41 3,29 0,44 Laktoza % 4,91 4,86 0,07 Mocznik mg/l ,71 Komórki somatyczne tys./ml ,25 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 31,12 31,16 0,97 Zawartość w mleku: Sucha masa % 12,12 12,15 0,86 Białko % 3,46 3,44 0,74 Tłuszcz % 3,19 3,25 0,72 Laktoza % 4,93 4,90 0,42 Mocznik mg/l ,13 Komórki somatyczne tys./ml ,90 10

11 Tabela 7 Zawartość kwasów tłuszczowych w mleku (% sumy KT) w I etapie badań. Kwasy tłuszczowe K Grupy Z25 SEM P SFA (suma) C14:0 C 16:0 C 18:0 MUFA (suma) PUFA (suma) C 18:1 n-7 C 18:1 n-9 C 18:2 C 18:3 n-6 C 18:3 n-3 PUFA n-6 PUFA n-3 PUFA n-6/n-3 CLA 1 73,05 14,28 36,67 5,25 24,17 2,73 0,55 17,8 a 2,15 0,05 0,23 2,2 0,23 9,54 0,3 74,72 14,37 37,74 4,68 22,74 2,49 0,51 15,97 b 1,99 0,04 0,21 2,04 0,21 9,48 0,24 0,76 0,36 0,87 0,23 0,67 0,106 0,57 0,07 0,08 0,01 0,01 0,08 0,01 0,22 0,02 0,14 0,87 0,4 0,11 0,16 0,14 0,3 0,04 0,2 0,3 0,21 0,18 0,21 0,85 0,07 Średnie wartości w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się od siebie istotnie przy: małe litery p 0,05; duże litery p 0,01 Rys. 1 Średnia wydajność krów w poszczególnych grupach żywieniowych w kolejnych udojach kontrolnych w badaniu I. 32,5 32,0 31,5 31,0 30,5 30,0 29,5 29, K (0% żyta) D (25% żyta) 11

12 Tabela 8 Skład i wartość pokarmowa mieszanek treściwych stosowanych w II etapie badań Pasze Mieszanka treściwa B K i Z 40 Udział w mieszance [%] Mieszanka treściwa ze stacji paszowej K Mieszanka treściwa ze stacji paszowej Z 40 Pszenica 20 89,7 - Kukurydza Żyto ,2 Pszenżyto Otręby pszenne 7,5 - - Śruta rzepakowa poekstrak ,5 Śruta sojowa poekstrakcyjna Kreda pastewna 1,5 1,3 1,3 Fosforan jednowapniowy Bergafat Premix Melasa Suma Wartość pokarmowa [w 1 kg SM] Energia netto NEL MJ 6,8 7,2 7,0 Białko użyteczne nbo g ,8 138,6 Białko ogólne g 189,4 112,21 112,76 Tabela 9 Skład i wartość pokarmowa wymieszanej dawki pełnoporcjowej TMR stosowanej w II etapie badań Pasze gr. K i Z 40 TMR [kg] TMR [%] Kiszonka z kukurydzy Kiszonka z lucerny 8 19 GPS jęczmienny 5 12 Siano 1 2 Mieszanka B 5 11 Wartość pokarmowa [w kg SM paszy] Energia netto NEL MJ 6,44 Białko ogólne g 130,5 Białko użyteczne nbo g 143,9 12

13 Tabela 10 Średnie dzienne pobranie paszy i składników pokarmowych przez krowy w II etapie badań Okres badań [dni] Wyszczególnienie Dawka kompletna TMR (kg) Pasza treściwa ze stacji paszowej (kg) Sucha masa - SM (kg) Energia netto NEL (MJ ) Białko ogólne BO (g) Grupa K Z 40 43,0 43,0 4,02 4,09 21,1 21,2 139,1 139,5 3172,1 3183,2 Tabela 11 Masa ciała i kondycja krów w II etapie badań Wyszczególnienie Grupy K Z40 Masa ciała na początku dośw. (kg): Kondycja ciała na początku dośw. (BCS, pkt.): 3,0 2,9 Masa ciała na końcu dośw. (kg): Kondycja ciała na końcu dośw. (BCS, pkt.): 3,3 3,3 13

14 Tabela 12 Wydajność i skład chemiczny mleka w II etapie doświadczenia Wyszczególnienie Grupa Grupa Istotność różnic K Z40 pomiędzy średnimi - P Przydział do grup (na podstawie danych AfiMilk) Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 30,7 30,5 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 32,16 31,63 0,77 Zawartość w mleku: Sucha masa % 11,94 11,71 0,34 Białko % 3,06 3,08 0,76 Tłuszcz % 3,36 3,03 0,18 Laktoza % 4,96 5,07 0,05 Mocznik mg/l ,97 Komórki somatyczne tys./ml ,91 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 35,74 35,04 0,59 Zawartość w mleku: Sucha masa % 11,43 11,11 0,16 Białko % 3,07 3,06 0,85 Tłuszcz % 2,85 2,60 0,10 Laktoza % 4,99 5,01 0,60 Mocznik mg/l ,73 Komórki somatyczne tys./ml ,06 Dój kontrolny Ilość zwierząt Wydajność mleczna kg/dzień 35,73 34,77 0,49 Zawartość w mleku: Sucha masa % 11,35 11,21 0,47 Białko % 3,15 3,11 0,46 Tłuszcz % 2,71 2,59 0,47 Laktoza % 4,94 4,99 0,10 Mocznik mg/l ,70 Komórki somatyczne tys./ml ,20 14

15 Tabela 13 Zawartość kwasów tłuszczowych w mleku krów (% sumy KT) w II etapie badań Kwasy tłuszczowe Grupy K Z 40 SEM P SFA (suma) 74,43 73,78 0,01 0,59 C14:0 14,42 14,59 0,15 0,45 C 16:0 37,32 36,94 0,18 0,36 C 18:0 5,47 A 4,78 B 0,12 0,002 MUFA (suma) 23,75 22,69 0,47 0,16 PUFA (suma) 2,79 2,61 0,05 0,20 C 18:1 n-7 1,55 1,55 0,06 0,30 C 18:1 n-9 16,47 b 17,01 a 0,42 0,04 C 18:2 2,25 2,09 0,04 0,20 C 18:3 n-6 0,05 0,05 0,01 0,64 C 18:3 n-3 0,23 0,23 0,01 0,88 PUFA n-6 2,3 2,13 0,04 0,20 PUFA n-3 0,23 2,23 0,01 0,88 PUFA n-6/n-3 10,03 9,39 0,32 0,85 CLA 1 0,26 0,24 0,01 0,59 Średnie wartości w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się od siebie istotnie przy: a, b p 0,05; A, B p 0,01 1 CLA podane jako suma izomerów 15

16 Rys. 2 Średnia wydajność krów w poszczególnych grupach żywieniowych w kolejnych udojach kontrolnych w II etapie badań 36,0 35,0 34,0 33,0 32,0 31,0 30, K (0% żyta) D (40% żyta) Piśmiennictwo: AOAC., Association of Official Analytical Chemists Official methods of Analysis, 16 th ed., Arlington, Virginia, USA. Borkowska D., Januś E., Malinowska K., Poziom mocznika w mleku krów żywionych głównie paszami pochodzącymi z trwałych użytków zielonych. Sectio EE, Annales Zootechnica, 24: DEFA, Condition scoring of dairy cows. W: Department for Environment, Food & Rural Affairs, London, England. Goering, H. K. and P.J. Van Soest Forage Fiber Analysis (apparatus, reagents, prosedures and some applications). SDA Agricultural Handbook No Mroczko L., Sobek Z., WinPasze Komputerowy program bilansowania i optymalizacji receptur paszowych., Wyd. Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, , Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2011 Główny Urząd Statystyczny Warszawa 16