Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów hemodializowanych

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów hemodializowanych"

Transkrypt

1 272 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów hemodializowanych Assessment of the content of selected mineral components in daily food rations of haemodialysed patients Małgorzata Kardasz 1/, Lucyna Ostrowska 1/, Ewa Stefańska 1/, Jacek Małyszko 2/ 1/ Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 2/ Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Wprowadzenie. Przewlekła choroba nerek stanowi coraz większy problem, ponieważ obserwuje się wzrost częstości zachorowań zarówno w Polsce jak i na świecie. Przestrzeganie odpowiedniej diety, która jest ważnym elementem procesu leczniczego, ma duży wpływ na prawidłowy przebieg dializ, dobre samopoczucie, wyniki niektórych badań laboratoryjnych oraz stan odżywienia chorych hemodializowanych. Cel pracy. Próba analizy zawartości wybranych składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych hemodializowanych kobiet i mężczyzn. Materiał i metoda. Badaniami objęto 85 pacjentów hemodializowanych, wśród których na podstawie BMI (kg/m 2 ) wyodrębniono 3 grupy badawcze u kobiet: grupę z normowagą n=16 (38,1%), grupę z nadwagą (40,5%) i grupę z otyłością n=9 (21,4%) oraz 3 grupy badawcze u mężczyzn: grupę z normowagą n=18 (41,9%), grupę z nadwagą (39,5%) i grupę z otyłością n=8 (18,6%). Ocenę dziennych racji pokarmowych przeprowadzono metodą wywiadu 24-godzinnego (pod względem wartości energetycznej oraz spożycia wybranych składników mineralnych). Dzienne racje pokarmowe analizowano za pomocą komputerowego pakietu programowego Dietetyk 2 Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Obliczenia wykonano za pomocą programu Statystyka 6.0. Uzyskane wyniki porównano z normami żywieniowymi dla osób hemodializowanych. Wyniki badań. Dieta charakteryzowała się niską wartością energetyczną oraz niską podażą wapnia, magnezu i cynku we wszystkich badanych grupach kobiet i mężczyzn niezależnie od stanu odżywienia. Średnie spożycie sodu, potasu, fosforu i żelaza we wszystkich racjach pokarmowych kobiet było poniżej zaleceń dla pacjentów hemodializowanych. Wniosek. Regularna porada dietetyka jest niezbędna, ponieważ nieodpowiednie spożycie poszczególnych składników odżywczych, w tym minerałów może wpływać niekorzystnie na przebieg choroby. Zasadnym wydaje się ciągłe monitorowanie sposobu żywienia i stanu odżywienia hemodializowanych pacjentów. Introduction. Chronic kidney disease is a growing problem, showing an increasing incidence in Poland and worldwide. Dietary compliance, being an important therapeutic factor, has a great effect on the normal course of dialysis, patients well-being, results of certain laboratory tests and nutritional status of haemodialysed patients. Aim. An attempt to analyse the content of selected mineral components in daily food rations of haemodialysed women and men. Material and method. The study involved 85 haemodialysed patients who, based on BMI (kg/m 2 ), were allocated into three research groups of women: normal-weight group n=16 (38.1%), overweight group (40.5%) and obesity group n=9 (21.4%) and 3 groups of men: normal-weight group n=18 (41.9%), overweight group (39,5%) and obesity group n=8 (18.6%). The previous day 24 h dietary recall method was applied to assess the daily food ration (with regard to energetic value and intake of selected mineral components). The daily food rations were analysed using the Dietetyk 2 computer program of the Institute of Food and Nutrition in Warsaw. The calculations were performed using the Statistica 6.0 program and the results were compared to the nutritional standards for haemodialysed subjects. Results. The diet was characterized by low energetic value and low supply of calcium, magnesium and zinc in all the study groups of women and men, irrespective of their nutritional status. The mean intakes of sodium, potassium, phosphorus and iron in all food rations for women were below the recommended standards for haemodialysed patients. Conclusion. Since improper intake of the respective nutrients, including minerals, may have an unfavourable effect on the disease course, the provision of regular dietary advice is a necessity. The nutrition mode and nutritional status of haemodialysed patients should be continuously monitored. Key words: chronic kidney disease, haemodialysis, dietotherapy, nutrition Słowa kluczowe: przewlekła choroba nerek, hemodializa, dietoterapia, żywienie Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Małgorzata Kardasz Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku ul. Mieszka I-go 4B, Białystok tel/fax. (85) , malgorzata.kardasz@umwb.edu.pl

2 Kardasz M i wsp. Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów Wstęp Właściwie dobrana dieta jest ważnym uzupełnieniem leczenia farmakologicznego u osób chorych na przewlekłą chorobę nerek (PChN) w okresie leczenia nerkozastępczego. Odgrywa znaczącą rolę w spowolnieniu progresji choroby, jak też zachowaniu dobrego stanu odżywienia oraz ma duży wpływ ma prawidłowy przebieg dializ, dobre samopoczucie i stan kliniczny pacjenta [1]. W prawidłowo zestawionej diecie pacjenta poddanego hemodializie poza wartością energetyczną, zawartością białek, tłuszczów i węglowodanów powinna być odpowiednia ilość makro- i mikroelementów oraz witamin. Cel pracy Próba analizy zawartości wybranych składników mineralnych (sód, potas, wapń, fosfor, magnez, żelazo, cynk) w całodziennych racjach pokarmowych kobiet i mężczyzn hemodializowanych z normowagą, nadwagą i otyłością z uwzględnieniem wartości energetycznej dziennych racji pokarmowych. Materiał i metody Badaniami objęto 85 chorych hemodializowanych z województwa podlaskiego leczonych w Klinice Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ w Białymstoku. Na podstawie wskaźnika masy ciała BMI (kg/m 2 ) oceniono stan odżywienia badanych, a następnie dokonano podziału na badane grupy; wśród kobiet: grupa z normowagą (BMI 24,9 kg/m 2, grupa K 1), z nadwagą (BMI 25,0 kg/m 2 29,9 kg/m 2, grupa K 2) i z otyłością (BMI 30,0 kg/m 2, grupa K 3) i wśród mężczyzn: grupa z normowagą (BMI 24,9 kg/m 2, grupa M 1), z nadwagą (BMI 25,0 kg/m 2 29,9 kg/m 2, grupa M 2) i z otyłością (BMI 30,0 kg/m 2, grupa M 3). Następnie badane cechy poddano ocenie statystycznej pomiędzy grupami w obrębie danej płci. Średni wiek w grupie kobiet z normowagą wynosił 62,6±13,1 lat, w grupie kobiet z nadwagą 64,4±13,7 lat a w grupie kobiet z otyłością 64±11,6 lat. Średni wiek mężczyzn w grupie z normowagą wynosił 64,8±14,5 lat, w grupie mężczyzn z nadwagą 68,3±12,2 lat a w grupie mężczyzn z otyłością 68,1±9,9 lat. Do oceny sposobu żywienia chorych dializowanych wykorzystano metodę wywiadu 24 godzinnego obejmującego dzień poprzedzający dializy [2]. W celu prawidłowego i rzetelnego podawania informacji o wielkości spożywanych porcji pacjent posłużył się Albumem fotografii produktów i potraw ilustrujący gramaturę spożytych posiłków [2]. Wartość energetyczną oraz spożycie wybranych składników mineralnych analizowano za pomocą programu komputerowego Dietetyk 2 Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie. Otrzymane wyniki wartości energetycznej oraz zawartości w dziennej racji pokarmowej sodu, potasu i fosforu porównano wg norm The European Society for Enteral and Parenteral Nutrition [3], natomiast cynku i żelaza wg norm European Best Practice Guidelines for Haemodialysis [4], a wapnia i magnezu odniesiono do zaleceń dla osób dializowanych wg Mitch a [5]. Analizę statystyczną wyników przeprowadzono przy użyciu programu komputerowego Statistica 6,0 wykorzystując test t dla dwóch prób niezależnych oraz test U dla dwóch wskaźników struktury. Obliczenia statystyczne wykonano na poziomie istotności p=0,05. Wyniki Charakterystykę badanych grup pod względem stanu odżywienia (BMI) przedstawiono w tabeli I. Prawidłową masę ciała miało 38,1% kobiet (n=16) grupa K 1 i 41,9% mężczyzn (n=18) grupa M 1 hemodializowanych, nadwaga występowała u 40,5% kobiet () grupa K 2 i 39,5% mężczyzn () grupa M 2, a otyłość u 21,4% kobiet (n=9) grupa K 3 i 18,6% mężczyzn (n=8) grupa M 3. Średnia wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej (dzrp) we wszystkich grupach badanych kobiet była niższa od zaleceń żywieniowych pomimo występowania nadwagi i otyłości, i wynosiła kolejno: śr. 1580,7±833,5 kcal/dobę w grupie kobiet K 1 (70,2), śr. 1410,0±544,5 kcal/ dobę w grupie kobiet K 2 (62,6), śr. 1065,0±451,4 kcal/dobę w grupie kobiet K 3 (47,3% realizacji normy). Różnice wartości energetycznych dzrp wszystkich grup badanych kobiet są statystycznie nieistotne Średnia wartość energetyczna dziennej racji pokarmowej we wszystkich grupach badanych mężczyzn wynosiła: śr. 2236,3±922,6 kcal/dobę w grupie mężczyzn M 1 (99,4), śr. 1897,0±894,6 kcal/ dobę w grupie mężczyzn M 2 (84,3), śr. 1936,0±1163,7 kcal/ dobę w grupie mężczyzn M 3 (86,0% realizacji normy). Różnice wartości energetycznych dzrp wszystkich grup badanych mężczyzn poddanych hemodializie nie były istotne statystycznie. Zawartość wybranych składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych badanych pacjentów hemodializowanych przedstawiono w tabeli II. Ocenie poddano podaż sodu w dzrp. U mężczyzn z normowagą (śr. 2122,5±1404,3 mg/dobę) i nadwagą (śr. 2112,7±1007,8 mg/dobę) była ona zgodna z zaleceniami dla tych grup chorych. Natomiast średnie spożycie sodu u mężczyzn z otyłością było niskie (śr. 1751,3±790,8 mg/dobę). Nie stwierdzono tu różnic istotnych statystycznie. Dzrp kobiet grupy K 1 (śr. 1513,7±100,7 mg/dobę), grupy K 2 (śr. 1536,6±868,2 mg/dobę) i grupy K 3

3 274 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): Tabela I. Charakterystyka badanych grup pod względem stanu odżywienia (BMI) Table I. Basic characteristics of study groups with regard to nutritional status (BMI) Badana cecha /Study quality Wskaźniki /Coefficients Normowaga /Normal weight n=16 Grupa hemodializowanych/ Hemodialysed group Kobiety/ Women n=42 Mężczyźni /Men n=43 n=9 Normowaga / Normal weight n=18 n=8 Wiek (lata) Średnia ± SD/Mean ± Standard Deviation 62,6±13,1 64,4±13,7 64,7±11,6 64,8±14,5 68,3±12,2 68,1±9,9 /Age Min.-Max. 38,0-77,0 28,0-80,0 47,0-78,0 32,0-85,0 42,0-85,0 54,0-81,0 Masa ciała (kg) Średnia ± SD/Mean ± Standard Deviation 53,8 1, 2 ±5,7 67,6 1, 3 ±5,6 86,6 2, 3 ±12,5 65,9 4, 5 ±7,2 82,2 4, 6 ±9,3 101,3 5, 6 ±27,1 /Weight Min.-Max. 44,5-65,0 59,0-79,0 61,0-106,0 54,0-77,0 56,0-99,0 70,0-157,0 Wzrost (cm) Średnia ± SD/Mean ± Standard Deviation 158,9±5,8 157,6±6,1 157,9±8,6 172,4±5,5 172,4±8,6 168,0±11,3 /Height Min.-Max. 146,0-165,0 145,0-173,0 140,0-167,0 161,0-182,0 148,0-190,0 150,0-185,0 BMI (kg/m 2 ) Średnia ± SD/Mean ± Standard Deviation 21,3 1, 2 ±2,1 27,2 1, 3 ±1,4 34,62 2, 3 ±3,1 22,2 4, 5 ±2,0 27,6 4, 6 ±1,5 32,4 5, 6 ±2,3 Min.-Max. 19,5-24,6 25,0-29,2 30,1-38,9 19,0-24,9 25,5-29,9 30,3-37,0 Udział % pacjentów/ Percentage of patients 38,1% 40,5% 21,4% 41,9% 39,5% 18,6% 1 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i nadwagą dla p< 0,05 (kobiety) /p < 0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and overweight women 2 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i otyłością dla p< 0,05 (kobiety) /p < 0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and obese women 3 różnice znamienne statystycznie między grupami z nadwagą i otyłością dla p< 0,05 (kobiety) /p < 0,05 statistically significant differences between examined overweight and obese women 4 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i nadwagą dla p< 0,05 (mężczyźni) /p < 0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and overweight men 5 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i otyłością dla p< 0,05 (mężczyźni) /p < 0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and obese men 6 różnice znamienne statystycznie między grupami z nadwagą i otyłością dla p< 0,05 (mężczyźni) /p < 0,05 statistically significant differences between examined overweight and obese men (śr. 1183,4±517,3 mg/dobę) dostarczały niskie ilości sodu w diecie. Nie odnotowano różnic istotnych statystycznie w zawartości sodu w dzrp wszystkich grupach badanych kobiet. Średnie spożycie potasu, fosforu, wapnia, cynku, żelaza i magnezu w diecie wszystkich analizowanych grup kobiet było poniżej zaleceń dla pacjentów hemodializowanych i nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w spożyciu potasu, fosforu, wapnia, cynku, żelaza i magnezu. Natomiast we wszystkich badanych trzech grupach mężczyzn odnotowano jedynie niskie spożycie wapnia i cynku, różnice nieistotne statystycznie. Średnia wartość potasu u mężczyzn z normowagą (śr. 2695,3±1512,7 mg/dobę) i nadwagą (śr. 2719,8±1077,3 mg/dobę) przekraczała zalecane spożycie. Tylko mężczyźni z otyłością dostarczali prawidłowe ilości potasu (śr. 2476,7±1479,5 mg/dobę). We wszystkich badanych grupach mężczyzn nie wykazano różnic istotnych statystycznie w zawartości potasu w dzrp. Średnie spożycie fosforu w grupie mężczyzn z nadwagą i otyłością było zgodne z zaleceniami i wynosiło odpowiednio: śr. 908,4±387,7 mg/dobę i śr. 886,1±406,3 mg/dobę, natomiast średnie spożycie magnezu w obu tych grupach było nieznacznie niższe od zalecanego spożycia (odpowiednio śr. 198,7±70,8 mg/dobę i śr. 188,0±90,1 mg/dobę). W grupie mężczyzn z prawidłową masą ciała średnie spożycie fosforu było wyższe (śr. 1117,8±548,7 mg/dobę), natomiast średnie spożycie magnezu wynosiło 225,5±141,3 mg/dobę i było zgodne z zaleceniami. We wszystkich badanych grupach mężczyzn nie wykazano różnic istotnie statystycznych w zawartości fosforu i magnezu w dzrp. Dyskusja Właściwe prowadzone żywienie zapobiega niedoborom, jak i nadmiarom podstawowych składników odżywczych, składników mineralnych i witamin. Dializoterapie wpływają na utratę białka i aminokwasów oraz innych składników wchodzących w skład pożywienia. Niska wartość energetyczna jadłospisów ogranicza przyswajanie białka, zaś wysoka oszczędza własne zasoby i ułatwia przyswajanie spożytych białek, dlatego tak ważne jest utrzymanie odpowiedniej wartości energetycznej w dzrp u chorych hemodializowanych [2]. We wszystkich grupach badanych kobiet zaobserwowano niekorzystną tendencję do obniżania wartości energetycznej dziennych racji pokarmowych, podobnie było w grupie mężczyzn z nadwagą. W badaniach Lou i wsp. [6] uzyskano nieadekwatną wartość energii w diecie kobiet i mężczyzn hemodializowanych, gdzie dzienna średnia wartość energetyczna w racjach pokarmowych wynosiła 2018,5±104,0 kcal/dobę, natomiast w badaniach Rocco i wsp. [7] śr. 1566±636 kcal/dzień. Ograniczenie sodu w diecie pacjentów hemodializowanych jest szczególnie ważne ze względu na

4 Kardasz M i wsp. Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów Tabela II. Zawartość wybranych składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych badanych pacjentów hemodializowanych Table II. Levels of selected mineral components in daily food rations of studied hemodialyzed patients Składnik /Ingredient Sód (mg/ dobę) /Sodium Wskaźniki /Coefficients Średnia ± SD /Mean ± Standard Deviation Normowaga /Normal weight n=16 Grupa hemodializowanych /Hemodialysed group Kobiety /Women n=42 Mężczyźni /Men n=43 n=9 Normowaga /Normal weight n=18 n=8 Zalecane spożycie /Recommendation 1513,7±100,7 1536,6±868,2 1183,4±517,3 2122,5±1404,3 2112,7±1007,8 1751,3±790, Min.-Max. 489,1-4205,7 274,9-3971,2 474,0-2047,2 315,0-5723,5 504,0-3918,3 832,0-2980,6 Norma /Norm ,4 71,5 55,0 98,7 98,3 81,4 Potas Średnia ± SD /Mean 1692,3±951,9 1770,7±798,8 1324,4±636,1 2695,3±1512,7 2719,8±1077,3 2476,7±1479, /Potassium Min.-Max. 371,6-3597,5 393,9-3502,1 491,6-2555,3 292,4-5628,6 767,6-4073,0 683,3-4996,5 Norma/ Norm ,2 78,7 58,8 119,8 120,8 110,1 Fosfor Średnia ± SD/ Mean 733,4±390,6 731,3±254,8 555,3±247,6 1117,8±548,7 908,4±387,7 886,1±406, /Phosphorus Min.-Max. 251,6-1665,8 285,5-1208,1 179,9-920,3 209,3-2138,7 289,5-1676,5 354,5-1436,8 Norma/ Norm ,5 81,2 61,7 124,2 100,9 98,4 Wapń Średnia ± SD/ Mean 248,3±180,4 325,3±245,4 224,6±143,5 389,4±253,0 249,3±185,7 216,8±164, /Calcium Min.-Max. 46,9-605,03 28,3-1067,9 81,6-517,2 96,3-1128,6 39,3-762,7 38,4-535,4 Norma/ Norm Cynk (mg/ dobę) /Zinc Średnia ± SD/ Mean ± Standard Deviation 27,6 36,1 24,9 43,3 27,2 24,1 7,1±3,9 5,9±2,6 4,9±2,3 9,6±5,8 9,1±4,9 7,9±4, kobiety /Women Min.-Max. 2,0-16,1 1,6-10,0 2,1-9,2 1,2-24,0 2,2-21,4 2,1-16, mężczyźni Norma/ Norm ,5 12,5 12,5 /Men / Norm realization (%) Żelazo Średnia ± SD/ Mean /Iron 71,0 59,0 49,0 76,8 72,8 63,2 7,8±5,6 6,8±3,9 5,2±2,4 9,9±6,0 9,3±3,9 7,7±3,8 15 kobiety /Women Min.-Max. 2,7-25,5 1,9-15,0 2,9-10,3 1,3-24,7 4,1-19,4 2,0-12,6 8 mężczyźni Norma/ Norm /Men 52,0 45,3 34,6 123,7 116,2 96,2 Magnez Średnia ± SD /Mean 140,2±83,1 144,6±60,1 120,7±54,1 225,5±141,3 198,7±70,8 188,0±90, /Magnesium Min.-Max. 41,5-306,7 49,3-246,3 53,4-198,5 27,2-635,2 74,0-323,6 53,7-289,4 Norma /Norm ,1 57,8 48,3 90,2 79,5 75,2 1 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i nadwagą dla p< 0,05 (kobiety) /p<0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and overweight women 2 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i otyłością dla p< 0,05 (kobiety) /p<0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and obese women 3 różnice znamienne statystycznie między grupami z nadwagą i otyłością dla p< 0,05 (kobiety) /p<0,05 statistically significant differences between examined overweight and obese women 4 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i nadwagą dla p< 0,05 (mężczyźni) /p<0,05 statistically significant differences between normal body weight and overweight men 5 różnice znamienne statystycznie między grupami z normowagą i otyłością dla p<0,05 (mężczyźni) /p<0,05 statistically significant differences between examined normal body weight and obese men 6 różnice znamienne statystycznie między grupami z nadwagą i otyłością dla p<0,05 (mężczyźni) /p<0,05 statistically significant differences between examined overweight and obese men

5 276 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(2): powszechnie występujące w tej grupie chorych nadciśnienie [2]. W naszych badaniach ilość sodu w diecie kobiet ze wszystkich grup była niska, u mężczyzn z otyłością nieznacznie była niższa od zalecanego spożycia, natomiast w grupie mężczyzn z prawidłową masą ciała i nadwagą była zgodna z zaleceniami. Małgorzewicz i wsp. [8] wykazali, iż średnie spożycie sodu w grupie osób hemodializowanych mieściło się w górnej granicy zaleceń śr. 2689,0±121,0 mg/dobę. Natomiast w badaniach Lou iwsp. [6] stwierdzono prawidłowe spożycie sodu śr. 2052,0±529,0 mg/ dobę. W diecie wszystkich analizowanych grup kobiet spożycie potasu było poniżej zaleceń dla pacjentów hemodializowanych. Podobne wyniki uzyskał Yasuda i wsp. [9] oraz Lou i wsp. [6]. W niniejszych badaniach zawartość potasu w diecie mężczyzn hemodializowanych z prawidłową masą ciała i nadwagą było podwyższone, co może prowadzić do hiperkaliemii objawiającej się spadkiem siły mięśniowej, apatią, biegunkami, mrowieniem i drętwieniem kończyn oraz zaburzeniami akcji serca. Jedynie u mężczyzn z otyłością ilość potasu w diecie była prawidłowa. Podobne wyniki uzyskał Kalantar Zadeh i wsp. [10]. W badaniach wykazano duże niedobory wapnia we wszystkich grupach pacjentów leczonych hemodializą. Podobne wyniki uzyskali Lou i wsp. [6], Rzeszotarski i wsp. [11] oraz Gajewska i wsp. [12]. Niewystarczające spożycie tego pierwiastka powiązane jest najczęściej z ograniczeniem spożycia produktów zawierających duże ilości fosforu i będących jednocześnie dobrym źródłem wapnia. W sytuacji, gdy podaż wapnia jest zbyt mała, a zawartość fosforu wyższa, (mimo że może być prawidłowa), to dochodzi do zmniejszenia wchłaniania związków wapnia, którego i tak jest zbyt mało. Sprzyja to też rozwojowi osteoporozy. Podaż fosforu w dietach chorych hemodializowanych mężczyzn była zgodna lub nieco wyższa niż zalecane spożycie (od 98,45% do 124,2%). Natomiast w dietach hemodializowanych kobiet średnie spożycie fosforu było niskie i stanowiło od 61,7% do 81,5% zalecanego spożycia. Podobne wyniki otrzymała Gajewska i wsp. [12], w których wykazano prawidłowe średnie spożycie fosforu u mężczyzn hemodializowanych (98,7 % zaleceń, śr. 888,0±280,0 mg/dobę), a w dziennych racjach pokarmowych kobiet nie przekraczało 70% zaleceń i było niewystarczające (śr. 629,0±141,0 mg/dobę). W badaniach Lou i wsp. [6] średnie spożycie fosforu w diecie pacjentów hemodializowanych nieznacznie przekraczało wartości zalecanych norm (śr. 1067,0±193,0 mg/dobę). Natomiast badania Rzeszotarskiego i wsp. [11] wskazują na przekroczenie w dziennych racjach pokarmowych fosforu w tej grupie chorych (śr. 1186,0±262,4 mg/dobę). Ze względu na bardzo istotny udział hiperfosfatemii w chorobowości i śmiertelności pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek ogranicza się podaż fosforu w diecie oraz konieczne jest stosowanie leków wiążących ten pierwiastek w przewodzie pokarmowym, gdyż jego nadmiar nie jest możliwy do usunięcia za pomocą dializy. Należy pamiętać, że zbyt niska ilość fosforu w pożywieniu jest równoznaczna ze zmniejszeniem spożycia białka, co z kolei może przyczynić się do niedożywienia białkowego. Badania Cupitsi i wsp. [13] wykazały, że sposób żywienia pacjentów hemodializowanych z hiperfosfatemią charakteryzował się większym udziałem energii i białka w odniesieniu do pacjentów z normofosfatemią. Niniejsze badania wskazują, że największe niedobory magnezu obserwowano wśród wszystkich badanych kobiet oraz u mężczyzn z otyłością. Średnie spożycie magnezu przez mężczyzn z nadwagą było nieco niższe od zalecanego spożycia. Jedynie mężczyźni z prawidłową masą ciała realizowali te zalecenia. Niska podaż magnezu obserwowana jest również przez innych autorów oceniających sposób żywienia pacjentów hemodializowanych [6, 8, 11, 12]. Magnez odgrywa istotną rolę w procesie skurczu mięśnia sercowego, regulacji napięcia ściany naczyniowej, stabilizacji płytek i metabolizmie lipoprotein. Konsekwencją niedostatecznej podaży tego składnika jest występowanie objawów hipomagnezemii (zawroty głowy, ogólne osłabienie, zaburzenia przewodnictwa nerwowego), które mogą doprowadzić do niemiarowej pracy serca objawiającej się tachykardią z arytmią [2]. W grupie wszystkich kobiet stwierdzono duże niedobory żelaza w diecie. W grupie mężczyzn z normowagą i nadwagą zawartość żelaza w diecie była prawidłowa, natomiast u mężczyzn z otyłością występowały nieznaczne niedobory. Niską realizację zaleceń na żelazo w grupie kobiet wykazano w badaniach Gajewskiej i wsp. [12] oraz Kozłowskiej i wsp. [14], zaś w grupie mężczyzn zawartość tego składnika była prawidłowa. Badania Rocco i wsp. [15] wykazały, że średnie spożycie żelaza przez badaną grupę chorych wynosiło 101% wartości zalecanych. Niedobory żelaza spowodowane niedostateczną podażą w diecie mogą prowadzić do zmniejszenia zapasów żelaza w organizmie i pojawienie się objawów niedoborów oraz do rozwoju niedokrwistości. Lenga i wsp. [16] udowodnili, że doustna suplementacja żelazem podwyższa wartości hemoglobiny, stężenie ferrytyny oraz wysycenie transferryny żelazem. Średnia zawartość cynku w racjach pokarmowych wszystkich kobiet i mężczyzn hemodializowanych była niska i nie przekraczała 77% zaleceń. W badaniach Rocco i wsp. [15] podaż cynku w dietach pacjentów hemodializowanych również była niewystarczająca i wynosiła jedynie 60% zaleceń. Niedobory cynku w diecie mogą prowadzić do zaburzeń węchu i smaku,

6 Kardasz M i wsp. Ocena zawartości wybranych składników mineralnych w dziennych racjach pokarmowych pacjentów opóźniać gojenie ran, pogorszyć wrażliwość smakową, a poprzez to prowadzić do utraty łaknienia, anoreksji oraz zwiększać ryzyko niedożywienia [2, 15]. Nadmierne spożycie niektórych składników mineralnych m.in. sodu, potasu i fosforu, może stanowić zagrożenie życia dla osób leczonych hemodializami. Natomiast nadmierne restrykcje żywieniowe sprawiają, że racje pokarmowe osób leczonych nerkozastępczo stają się źle zbilansowane, co może prowadzić do niedoborów pokarmowych i niesie ze sobą ryzyko różnego rodzaju powikłaniom w postaci: anemii, osteomalacji, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz osłabienie reakcji odpornościowych. Wnioski 1. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w zawartości badanych minerałów w zależności od stanu odżywienia (BMI) badanych kobiet i mężczyzn hemodializowanych. 2. Wyniki badań wskazują na potrzebę edukacji żywieniowej we wszystkich badanych grupach pacjentów leczonych hemodializami niezależnie od ich stanu odżywienia, ponieważ nieodpowiednie spożycie składników mineralnych może wpływać niekorzystnie na przebieg choroby i prowadzić do zaburzeń ustrojowej gospodarki mineralnej tych pacjentów. 3. Podaż wapnia, magnezu i cynku z dietą była niska we wszystkich grupach badanych osób, a żelaza we wszystkich grupach badanych kobiet, dlatego należałoby rozważyć potrzebę suplementacji diety preparatami zawierającymi te składniki mineralne lub dodatkowych szkoleń z zakresu produktów o dużej zawartości wapnia, magnezu, cynku i żelaza w diecie (przy jednoczesnym unikaniu spożycia fosforu). 4. W badanej grupie mężczyzn hemodializowanych z normowagą i nadwagą dieta wymaga korekty poprzez obniżenie spożycia produktów o dużej zawartości potasu, natomiast dieta ze wszystkich badanych grup kobiet hemodializowanych wymaga podwyższenia spożycia produktów o dużej zawartości potasu. Piśmiennictwo / References 1. Morais AAC, Silva MAT, Faintuch J, et al. Correlation of nutritional status and food intake in hemodialysis patients. Clinics 2005, 60, 3: Szponar L, Wolnicka K, Rychlik E. Album fotografii produktów i potraw. IŻŻ, Warszawa Cano N, Fiaccadori E, Tesinky P, et al. ESPEN Guidelines on enteral nutrition: adult renal failure. Clin Nutr 2006, 25: Fouque D, Vennegoor M, ter Wee P, Wanner C, et al. EBPG guideline on nutrition. Nephrol Dial Transplant 2007, 22(suppl 2): Mitch WE, Klahr SD. Handbook of nutrition and the kidney. Lippincott Williams and Wilkins, Philadelphia 2005: Lou LM, Campos B, Gimero JA, et al. Main dietary intake deficits in hemodialysis patients: approach to a healthy dietary model based on the Mediterranean diet. Nefrol 2007, 27, 1: Rocco MV, Paranandi L, Burrowes JD, Cockram DB, Dwyer JT, et al. Nutritional status in the HEMO Study cohort at baseline. Hemodialysis. Am J Kidney Dis 2002, 39(2): Małgorzewicz S, Lichodziejewska-Niemierko M, Rutkowski R, Łysiak Szydłowska W. Ocena sposobu żywienia pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek w okresie leczenia nerkozastępczego. Żyw Człow Metab 2004, 31(3): Yasuda G, Shibata K, Takizawa T, et al. Prevalence of constipation in continous ambulatory peritoneal dialysis patients and comparison with hemodialysis patients. Am J Kidney Diseases 2002, 39(6): Kalantar-Zadeh K, Kopple JD, Deepak S, et al. Food intake characteristics of hemodialysis patients as obtained by food frequency questionnaire. J Renal Nutr 2002, 12(1): Rzeszotarski J, Walasek L, Ligocki P. Analiza spożycia wapnia, fosforu i magnezu w diecie chorych z przewlekłą niewydolnością nerek leczonych hemodializami. J Elementol 2005, 10(4): Gajewska D, Narojek L, Ostrowska M, Kuczek B. Spożycie wybranych składników mineralnych przez pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych dializami. Bromat Chem Toksykol 2005, 38(suppl): Cupisti A, D Alessandro C, Baldi R, Barsotti G. Dietary habits and counseling focused on phosphate intake in hemodialysis patients with hyperphosphatemia. J Ren Nutr 2004, 14(4): Kozłowska L, Łoś K. Realizacja zaleceń na wybrane składniki odżywcze pacjentów hemodializowanych. Bromat Chem Toksykol 2009, 3: Rocco MV, Poole D, Poindexter P, et al. Intake of vitamins and minerals in stable hemodialysis patients as determined by 9-day food records. J Renal Nutr 1997, 7(1): Lenga I, Lok C, Marticorena R, et al. Role of Oral Iron in the Management of Long-Term Hemodialysis Patients. Clin J Am Soc Nephrol 2007, 2:

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii

Bardziej szczegółowo

OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 134 142 Małgorzata Kardasz, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska OCENA ZAWARTOŚCI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ

Bardziej szczegółowo

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 82 88 Małgorzata Kardasz, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Z PRAWIDŁOWĄ MASĄ CIAŁA, Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ Zakład

Bardziej szczegółowo

WPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK

WPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 159-163 AGNIESZKA WYSZOMIERSKA, LUCYNA NAROJEK, JOANNA MYSZKOWSKA-RYCIAK WPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału

Bardziej szczegółowo

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 2, str. 127 133 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Małgorzata Kardasz Milena Kozioł OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH

Bardziej szczegółowo

parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,

parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, 1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te

Bardziej szczegółowo

OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA

OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA ROCZN. PZH 2008, 59, NR 3, 343-349 LUCYNA OSTROWSKA, EWA STEFAŃSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA ASSESSMENT

Bardziej szczegółowo

REALIZACJA ZALECEŃ NA WYBRANE SKŁADNIKI ODŻYWCZE U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH

REALIZACJA ZALECEŃ NA WYBRANE SKŁADNIKI ODŻYWCZE U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 754 759 Lucyna Kozłowska, Katarzyna Łoś REALIZACJA ZALECEŃ NA WYBRANE SKŁADNIKI ODŻYWCZE U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH Katedra Dietetyki Szkoły Głównej Gospodarstwa

Bardziej szczegółowo

Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska

Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI

Bardziej szczegółowo

OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z

Bardziej szczegółowo

OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.

OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH

Bardziej szczegółowo

DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK

DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański

Bardziej szczegółowo

MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH UCZENNIC ZE SZKÓŁ POLICEALNYCH M. BIAŁEGOSTOKU

MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH UCZENNIC ZE SZKÓŁ POLICEALNYCH M. BIAŁEGOSTOKU BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 326 331 Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Joanna Fiłon, Ewa Zawadzka, Jan Karczewski MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH

Bardziej szczegółowo

Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska

Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed

ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE. dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed ZALECENIA ŻYWIENIOWE, LECZENIE dr n. med. Małgorzata Kaczkan dietetyk Katedra Żywienia Klinicznego GUMed AKTUALNE ZALECENIA I NOWE MOŻLIWOŚCI LECZENIA NIEDOŻYWIENIA CELE LECZENIA ŻYWIENIOWEGO: zapobieganie

Bardziej szczegółowo

STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO

STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 171 177 Elżbieta Głodek, Marian Gil STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO Katedra Przetwórstwa i Towaroznawstwa

Bardziej szczegółowo

Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki

Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC

ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 692 698 Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Marta Misiarz 1, Joanna Wyka 1,2, Ewa Malczyk 1,Beata Całyniuk 1, Aleksandra Mamala 1 ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH

Bardziej szczegółowo

WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH

WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany w oparciu o doniesienia naukowe oraz przyjęte

Bardziej szczegółowo

OCENA ŻYWIENIA PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚCIA NEREK LECZONYCH HEMODIALIZA

OCENA ŻYWIENIA PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚCIA NEREK LECZONYCH HEMODIALIZA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 2, str. 161 167 Elżbieta Kucharska, Joanna Bober 1), Anna Bogacka, Małgorzata Woś OCENA ŻYWIENIA PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚCIA NEREK LECZONYCH HEMODIALIZA Zakład

Bardziej szczegółowo

UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM

UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 51 59 Jadwiga Hamułka, Agata Wawrzyniak, Ewa Starzak-Jankowska UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Zakład Oceny

Bardziej szczegółowo

Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment

Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment 1 Kidney Diseases, Urinary Deposits, and Calculous Disorders; Their Nature and Treatment Duża część nadmiaru przyjętego mięsa przechodzi w organizmie w postać mocznika i innych składników moczu, które

Bardziej szczegółowo

OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM SUPLEMENTACJI.

OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM SUPLEMENTACJI. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 212, 3, str. 28 284 Zbigniew Marzec, Agnieszka Marzec, Lucyna Wyszogrodzka-Koma, Aleksandra Buczek OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z DIETĄ ORAZ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN MINERALNY ORGANIZMU STUDENTEK

WPŁYW SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z DIETĄ ORAZ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA STAN MINERALNY ORGANIZMU STUDENTEK BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 912 916 Anna Puścion 1, Renata Markiewicz-Żukowska, Elżbieta Karpińska, Katarzyna Mystkowska 1, Maria H. Borawska WPŁYW SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Z DIETĄ

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 187-192 OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA ASSESSMENT OF DIETARY HABITS IN STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM

OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY ZDROWIA W BIAŁYMSTOKU

OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY ZDROWIA W BIAŁYMSTOKU BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 704 708 Katarzyna Socha, Maria H. Borawska, Renata Markiewicz, Wioleta J. Charkiewicz 1) OCENA SPOSOBU ODŻYWIANIA STUDENTEK WYŻSZEJ SZKOŁY KOSMETOLOGII I OCHRONY

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW

OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Rocz Patw Zakl Hig 2012, 63, Nr 4, 463-468 OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA ASSESSMENT OF DIETARY HABITS IN HAEMODIALYSIS PATIENTS WITH DIFFERENTIATED

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI

WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 287 292 Zbigniew Marzec, Wojciech Koch, Agnieszka Marzec WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE

Bardziej szczegółowo

ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY

ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS

Bardziej szczegółowo

WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE STUDENTEK DIETETYKI

WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE STUDENTEK DIETETYKI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 2, str. 145 151 Alicja Kucharska, Natalia Oleksiak, Beata Sińska, Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE

Bardziej szczegółowo

SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA TERENIE POWIATU SOKÓLSKIEGO

SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA TERENIE POWIATU SOKÓLSKIEGO BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 293 299 Robert Szczerbiński, Renata Markiewicz-Żukowska 1), Jan Karczewski 2) SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA

Bardziej szczegółowo

Czy mogą być niebezpieczne?

Czy mogą być niebezpieczne? Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI

OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 604 609 Zbigniew Marzec, Wojciech Koch, Agnieszka Marzec OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI Katedra

Bardziej szczegółowo

Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych

Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych 652 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 652-656 Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych Disorders of

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 1, str. 89 94 Katarzyna Cieloszczyk, Małgorzata E. Zujko, Anna Witkowska OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2 Zakład Technologii i Towaroznawstwa Żywności

Bardziej szczegółowo

Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski

Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 2, str. 131 135 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA OCENA ŻYWIENIA STUDENTÓW UCZELNI SPORTOWEJ Zakład Higieny i Epidemiologii

Bardziej szczegółowo

SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.

SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 1, str. 30 35 Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH

Bardziej szczegółowo

Zachowania żywieniowe u chorych leczonych hemodializą

Zachowania żywieniowe u chorych leczonych hemodializą Tokarska Probl Hig A, Epidemiol Bidas K.. 211, Zachowania 92(1): 77-82 żywieniowe u chorych leczonych hemodializą 77 Zachowania żywieniowe u chorych leczonych hemodializą Nutrition in patients treated

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I

odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej

Bardziej szczegółowo

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI

ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 420-427 Angelika Edyta Charkiewicz, Bogusław Poniatowski, Maria Karpińska, Janusz Korecki, Jacek Jamiołkowski, Andrzej Szpak ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH

Bardziej szczegółowo

50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga

Bardziej szczegółowo

OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 286 294 EWA STEFAŃSKA, 1 LUCYNA OSTROWSKA, DANUTA CZAPSKA, JAN KARCZEWSKI OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ

Bardziej szczegółowo

Zawartość składników mineralnych w diecie mężczyzn w wieku 45-54 lat zamieszkałych region białostocki

Zawartość składników mineralnych w diecie mężczyzn w wieku 45-54 lat zamieszkałych region białostocki Charkiewicz Probl Hig Epidemiol AE i wsp. 2013, Zawartość 94(4): składników 905-909 mineralnych w diecie mężczyzn w wieku 45-54 lat... 905 Zawartość składników mineralnych w diecie mężczyzn w wieku 45-54

Bardziej szczegółowo

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA

Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Żywienie w zdrowiu i chorobie Typ studiów: doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02

Bardziej szczegółowo

WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 236 240 Barbara Ratkovska, Krystyna Iwanow, Agata Gorczakowska, Beata Przygoda, Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI

Bardziej szczegółowo

Anna Kłos 1), Jerzy Bertrandt 1), Elżbieta Stężycka 1), Wiesława Szymańska 2)

Anna Kłos 1), Jerzy Bertrandt 1), Elżbieta Stężycka 1), Wiesława Szymańska 2) BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 336-340 Anna Kłos 1), Jerzy Bertrandt 1), Elżbieta Stężycka 1), Wiesława Szymańska 2) ZAWARTOŚĆ MIEDZI, CYNKU, MAGNEZU I MANGANU W CAŁODZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ

Bardziej szczegółowo

PRACE ORYGINALNE. Ocena sposobu żywienia osób po 60. roku życia pochodzących z Jodłowa i Nadziejowa

PRACE ORYGINALNE. Ocena sposobu żywienia osób po 60. roku życia pochodzących z Jodłowa i Nadziejowa PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 219 226 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Ewa Malczyk A G, Marzena Zołoteńka-Synowiec A, E, F, Beata Całyniuk A, E, F, Wioleta Guzik A

Bardziej szczegółowo

OCENA WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ I ODŻYWCZEJ DIET NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO SZPITALA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

OCENA WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ I ODŻYWCZEJ DIET NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO SZPITALA WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 434-441 Beata Całyniuk, Elżbieta Grochowska-Niedworok, Marta Misiarz, Renata Podniesińska OCENA WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ I ODŻYWCZEJ DIET NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO

Bardziej szczegółowo

OCENA ZAWARTOŚCI CYNKU I ŻELAZA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW STUDIÓW NIESTACJONARNYCH AMB

OCENA ZAWARTOŚCI CYNKU I ŻELAZA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW STUDIÓW NIESTACJONARNYCH AMB BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 1, str. 35 40 Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jan Karczewski, Joanna Fiłon OCENA ZAWARTOŚCI CYNKU I ŻELAZA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także

Bardziej szczegółowo

ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**

ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ** BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 28, 3, str. 34 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz* ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 327-332 JOANNA WYKA, ALICJA ŻECHAŁKO-CZAJKOWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU ASSESING THE FOOD INTAKE IN FIRST YEAR STUDENTS OF AGRICULTURAL

Bardziej szczegółowo

Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia

Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI

WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 252-256 Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI Zakład Epidemiologii, Prewencji

Bardziej szczegółowo

ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET

ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział

Bardziej szczegółowo

OCENA POBRANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI Z CRP PENSJONARIUSZEK DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ

OCENA POBRANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI Z CRP PENSJONARIUSZEK DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 576 580 Zbigniew Marzec 1, Maria Łukasiewicz 2, Agnieszka Marzec 3, Lucyna Wyszogrodzka-Koma 1 OCENA POBRANIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ŻYWNOŚCI Z CRP PENSJONARIUSZEK

Bardziej szczegółowo

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające

TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające TERAPEUTYCZNE ASPEKTY ŻYWIENIA PACJENTÓW W SZPITALACH czy obecne stawki na żywienie są wystarczające dr hab. inż. Monika Bronkowska, prof. nadzw. UP Konferencja firm cateringowych - CATERING SZPITALNY

Bardziej szczegółowo

WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY NA SPOŻYCIE WITAMINY C

WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY NA SPOŻYCIE WITAMINY C BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 754 758 Katarzyna Mystkowska 1, Renata Markiewicz-Żukowska, Elżbieta Karpińska, Anna Puścion 1, Maria H. Borawska WPŁYW NAWYKÓW ŻYWIENIOWYCH I SUPLEMENTÓWI DIETY

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w przedszkolnych racjach pokarmowych dzieci z terenu Koszalina

Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w przedszkolnych racjach pokarmowych dzieci z terenu Koszalina Borgis Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w przedszkolnych racjach pokarmowych dzieci z terenu Koszalina *Maria Dymkowska-Malesa 1, Agnieszka Szparaga 2 1 Katedra Procesów i Urządzeń

Bardziej szczegółowo

Niedożywienie i otyłość a choroby nerek

Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie

Bardziej szczegółowo

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia

Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Nieprawidłowe odżywianie jest szczególnie groźne w wieku podeszłym, gdyż może prowadzić do niedożywienia Niedożywienie może występować u osób z nadwagą (powyżej 120% masy należnej) niedowagą (poniżej 80%

Bardziej szczegółowo

Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie

Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki

Bardziej szczegółowo

Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2)

Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2) BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 299 306 Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2) PODSTAWOWE SKŁADNIKI ODŻYWCZE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJA CEJ W

Bardziej szczegółowo

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N

LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia

Bardziej szczegółowo

Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym

Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym Probl Sochacka-Tatara Hig Epidemiol E, Jacek 8, R, Sowa 89(3): A, 389-394 Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym 389 Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym Assessment

Bardziej szczegółowo

Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet

Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet Sochacka-Tatara Probl Hig Epidemiol E, Pac 2010, A, Majewska 91(1): 77-82 R. Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet 77 Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet

Bardziej szczegółowo

Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych

Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych 408 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 408-413 Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych Assessment of

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ MIASTA BIAŁEGOSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ MIASTA BIAŁEGOSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Rocz Panstw Zakl Hig 2012, 63, Nr 4, 469-475 OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ MIASTA BIAŁEGOSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA ASSESSMENT OF DIETARY INTAKE OF LOWER SECONDARY SCHOOL

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB WYKLUCZONYCH PRZEBYWAJĄCYCH NA TERENIE POZNANIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB WYKLUCZONYCH PRZEBYWAJĄCYCH NA TERENIE POZNANIA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 328 333 Anna Główka, Izabela Bolesławska, Juliusz Przysławski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB WYKLUCZONYCH PRZEBYWAJĄCYCH NA TERENIE POZNANIA Katedra i Zakład

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA I SUPLEMENTACJI U LUDZI STARSZYCH Z CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI Z TERENU WARSZAWY

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA I SUPLEMENTACJI U LUDZI STARSZYCH Z CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI Z TERENU WARSZAWY ROCZN. PZH 2008, 59, NR 4, 467-472 ANDRZEJ TOKARZ, AGNIESZKA STAWARSKA, MAGDALENA KOLCZEWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA I SUPLEMENTACJI U LUDZI STARSZYCH Z CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI Z TERENU WARSZAWY

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ W WIEKU LICEALNYM

OCENA SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ W WIEKU LICEALNYM BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 949 955 Anna Harton, Anna Gałązka, Danuta Gajewska, Sa`eed Bawa, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ W WIEKU

Bardziej szczegółowo

Ocena sposobu żywienia kobiet z poronieniem samoistnym

Ocena sposobu żywienia kobiet z poronieniem samoistnym 94 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(1): 94-98 Ocena sposobu żywienia kobiet z poronieniem samoistnym Estimation of nutrition of women with miscarriage Wioleta J. Charkiewicz 1/, Maria H. Borawska 1/, Tadeusz

Bardziej szczegółowo

STOPIEŃ REALIZACJI ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA WYBRANE SKŁADNIKI MINERALNE I WITAMINY W DIETACH REDUKCYJNYCH OPUBLIKOWANYCH W CZASOPISMACH DLA KOBIET

STOPIEŃ REALIZACJI ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA WYBRANE SKŁADNIKI MINERALNE I WITAMINY W DIETACH REDUKCYJNYCH OPUBLIKOWANYCH W CZASOPISMACH DLA KOBIET BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 4, str. 865 870 Ewa Bator, Maciej Bienkiewicz, Joanna Chlebowska, Monika Bronkowska STOPIEŃ REALIZACJI ZAPOTRZEBOWANIA ORGANIZMU NA WYBRANE SKŁADNIKI MINERALNE I WITAMINY

Bardziej szczegółowo

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 598 603 Bożena Regulska-Ilow, Rafał Ilow, Dorota Sarzała-Kruk, Jadwiga Biernat OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY Katedra i Zakład Bromatologii i

Bardziej szczegółowo

Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)

Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 293 298 Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1) OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA WYBRANYCH GRUP POPULACJI DOLNOŚLA SKIEJ 50-LATKOWIE Katedra

Bardziej szczegółowo

Otyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku

Otyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia

Bardziej szczegółowo

WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY LICEALNEJ Z BURSY SZKOLNEJ

WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY LICEALNEJ Z BURSY SZKOLNEJ BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 398-403 Renata Markiewicz-Żukowska, Katarzyna Mystkowska 1), Wioleta J. Omeljaniuk, Maria H. Borawska WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY

Bardziej szczegółowo

Planowanie interwencji żywieniowej: wybór drogi leczenia, określenie zapotrzebowania. Stanisław Kłęk

Planowanie interwencji żywieniowej: wybór drogi leczenia, określenie zapotrzebowania. Stanisław Kłęk Planowanie interwencji żywieniowej: wybór drogi leczenia, określenie zapotrzebowania Stanisław Kłęk Gdynia, 8 IV 2016 PLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ Definicja: leczenie żywieniowe Leczenie żywieniowe

Bardziej szczegółowo

PLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ

PLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ Kurs Zespołów Żywieniowych PLANOWANIE INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ Stanisław Kłęk Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu Szpital Specjalistyczny im. Stanley Dudrick a, Skawina

Bardziej szczegółowo

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47

Spis treści. śelazo... 46 Wapń i witamina D... 47 Cynk... 47 Spis treści Przedmowa... 9 1. Ustalanie zapotrzebowania energetycznego w róŝnych stanach chorobowych (Danuta Gajewska)... 11 Wiadomości ogólne... 11 Całkowita przemiana materii... 12 Wprowadzenie... 12

Bardziej szczegółowo

PODAŻ WYBRANYCH WITAMIN ORAZ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH OSÓB ZATRUDNIONYCH W PRZEMYŚLE CIĘŻKIM

PODAŻ WYBRANYCH WITAMIN ORAZ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH OSÓB ZATRUDNIONYCH W PRZEMYŚLE CIĘŻKIM BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 372 381 Monika Bronkowska, Jadwiga Biernat, Magdalena Wojciechowska PODAŻ WYBRANYCH WITAMIN ORAZ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH

Bardziej szczegółowo

POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU

POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 455 460 Izabela Bolesławska, Ilona Górna, Juliusz Przysławski POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU

Bardziej szczegółowo

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska

CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan

Bardziej szczegółowo

SPOSÓB ŻYWIENIA WYBRANEJ GRUPY MŁODYCH KOBIET W ASPEKCIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA

SPOSÓB ŻYWIENIA WYBRANEJ GRUPY MŁODYCH KOBIET W ASPEKCIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 6, 3, str. 479 484 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak, Danuta Gajewska SPOSÓB ŻYWIENIA WYBRANEJ GRUPY MŁODYCH KOBIET W ASPEKCIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA Katedra

Bardziej szczegółowo

Informacja prasowa Warszawa, 12 marca 2019 r.

Informacja prasowa Warszawa, 12 marca 2019 r. Informacja prasowa Warszawa, 12 marca 2019 r. Aż 4 miliony Polaków cierpi na przewlekłą chorobę nerek. 80 000 osób rocznie przedwcześnie umiera z powodu jej następstw alarmują nefrolodzy. Odpowiednio prowadzona

Bardziej szczegółowo

NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE

NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE Załącznik nr 6 do SIWZ Znak sprawy: 13/IK/13pn/07 NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE źródło: www.izz.waw.pl/wwzz/normy.html I. ENERGIA Tabela 1. Normy na energię dla niemowląt i dzieci

Bardziej szczegółowo

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi

Bardziej szczegółowo

Gospodarka witaminą B1 u chorych przewlekle hemodializowanych

Gospodarka witaminą B1 u chorych przewlekle hemodializowanych Białystok 8.10.2018 Dr hab. Tomasz Hryszko II Klinika Nefrologii z Oddziałem Leczenia Nadciśnienia Tętniczego i Pododdziałem Dializoterapii UM w Białymstoku Ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A 15-276 Białystok

Bardziej szczegółowo