Materiał szkoleniowy Wrocław, 14 grudnia 2005 r.

Transkrypt

1 Materiał szkoleniowy Wrocław, 14 grudnia 2005 r. Opracowanie: ElŜbieta Jednoróg, Małgorzata Jaworska, Jadwiga Sadownik, Jolanta Białoskórska, Beata Ogonowska-Woźniak, Dorota Olejnik, Danuta Wittek-Ratajczak, Jadwiga Wiślak, Anna Kwiatkowska, Wioletta Jankiewicz, Hanna Lewicka, Alicja Mytych, Agnieszka Piela, Jolanta Leszczyńska, Małgorzata Szachnowska, GraŜyna Raszczuk, Małgorzata Tucka, Agnieszka Zachodni Liderzy Programu ORTOGRAFFITI Małgorzata Tucka, Agnieszka Zachodni TEMAT: Scenariusz rady pedagogicznej na temat dysleksji rozwojowej I. Wprowadzenie 1. Bajka dla nauczycieli. Odczytanie przez prowadzącego. Tekst jest zamieszczony w Uczeń z dysleksją w szkole s Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi a uczniowie ze specyficznymi trudnościami w nauce, czyli uczniowie z dysleksją. (Najlepiej omówić to za pomocą schematu zamieszczonego w Uczeń z dysleksja w szkole s. 13.) 3. Definicja dysleksji. Zanim przytoczymy uczestnikom naukową definicję dysleksji, moŝemy wyjaśnić to w sposób uproszczony: oko dyslektyka, jakby widzi obraz, ale jego mózg nie od razu moŝe go zapamiętać; ucho jakby słyszy dźwięki, lecz za pierwszym razem rejestruje je niedokładnie na podstawie Jak pomóc dyslektykowi Ergo styczeń 2005 r. Definicja dysleksji opublikowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji imienia Ortona w USA (Uczeń z dysleksją w szkole, s. 25). 4. Terminologia uŝywana w Polsce. Wyjaśnienie pojęć: dysleksja rozwojowa, dysleksja, dysortografia, dysgrafia (Uczeń z dysleksją w szkole s. 18, 19). 5. Inne, oprócz dysleksji, przyczyny niepowodzeń w nauce czytania i pisania: niska sprawność intelektualna, zaniedbania, wady zmysłów, schorzenia neurologiczne (Uczeń z dysleksją w szkole s. 24). 6. Przyczyny dysleksji. działanie niekorzystnych czynników na centralny układ nerwowy jeszcze przed urodzeniem, w czasie porodu lub we wczesnym dzieciństwie; dziedziczenie po rodzicach; wg najnowszych badań amerykańskich występowanie dysleksji wiąŝe się z defektami kory mózgowej; zaburzenia hormonalne, nadprodukcja testosteronu w okresie prenatalnym powodująca zaburzenia funkcjonowania systemu immunologicznego, zablokowanie rozwoju lewej półkuli mózgowej i kompensacyjny rozwój prawej. 7. Niepokojące symptomy: dziecko czyta wolno, słabo rozumie tekst; nie lubi pisać wypracowań, woli wypowiedzi ustne; wypowiada się dobrze, ale krótko, gubi się w wypowiedziach dłuŝszych; mimo znajomości reguł popełnia błędy ortograficzne;

2 zdarza się, Ŝe nie robi odstępów miedzy wyrazami; nie lubi posługiwać się słownikami, encyklopediami; aby zrozumieć polecenie, musi je przeczytać kilkakrotnie; myli kolejność działań i znaki, rozwiązując zadania matematyczne; popełnia pomyłki, określając kierunek; nie lubi rozwiązywać krzyŝówek, diagramów, wypełniać rubryk, ankiet (na podstawie Jak pomóc dyslektykowi Ergo styczeń 2005). II. Trudności w nauce, na które napotyka uczeń z dysleksją na poszczególnych przedmiotach 1. Dzielimy nauczycieli na grupy przedmiotowe i rozdajemy informacje o trudnościach, które mogą wystąpić na ich przedmiotach u uczniów z dysleksją. JĘZYK POLSKI: trudności w czytaniu, dotyczące techniki i rozumienia, problemy z pamięciowym opanowaniem tekstu, błędy podczas samodzielnego pisania, pisania ze słuchu, przepisywania i pisania z pamięci, obniŝony poziom graficzny pisma, trudności z formułowaniem myśli na piśmie, chaotyczne wypowiedzi pisemne, trudności z kompozycją dłuŝszych form. HISTORIA: mylenie pojęć takich jak wiek i tysiąclecie, trudności z odczytywaniem liczb rzymskich, problemy z ustalaniem chronologii wydarzeń historycznych, mylenie dat, nazwisk, problemy z właściwym przyporządkowaniem daty do wydarzenia historycznego. MATEMATYKA, FIZYKA: trudności z nauką tabliczki mnoŝenia lub innego materiału, który ma charakter sekwencyjny, trudności z liczeniem w pamięci, pomyłki w obliczeniach, mylenie znaków, pojęć, błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami po przecinku), przestawianie cyfr, nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych (chaotyczny zapis), odwrotne zapisywanie znaków nierówności, problemy z porównywaniem wzorów, wykresów i rysunków, problemy z rysowaniem wykresów funkcji, rzutów figur, trudności w nauce geometrii (obliczanie objętości, powierzchni brył i figur złoŝonych), niski poziom graficzny wykresów i rysunków. BIOLOGIA, CHEMIA:

3 trudności z opanowaniem terminologii, dłuŝszych nazw i nazw łacińskich, trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji chemicznych i biochemicznych), trudności z opanowaniem systematyki i danych zorganizowanych przestrzennie, np. tablica Mendelejewa, trudności z prawidłowym odtworzeniem wzorów strukturalnych. GEOGRAFIA: trudności z czytaniem i rysowaniem map, kłopoty z orientacją na mapie, trudności z określeniem kierunków geograficznych, mylenie kierunków, mylenie pojęć, np. długość szerokość geograficzna, trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych, zwłaszcza podobnie brzmiących, np. Arktyka, Antarktyka, Antarktyda, trudności w obliczaniu współrzędnych geograficznych. WYCHOWANIE FIZYCZNE: mała precyzja ruchów utrudniających wykonanie niektórych ćwiczeń i układów gimnastycznych, zła koordynacja ruchów utrudniająca rzucanie i łapanie piłki (siatkówka, koszykówka, tenis stołowy), problem z orientacją w schemacie ciała, trudności w bieganiu i ćwiczeniach równowaŝnych, kłopoty w grach zespołowych. JĘZYKI OBCE: trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych odpowiedzi ustnych, trudności z zapamiętywaniem słówek, nieprawidłowa wymowa, kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej, problemy z analizą słuchową wyrazów w zdaniu. 2. Grupy wyszukują w zeszytach ORTOGRAFFITI ćwiczenia moŝliwe do wykorzystania na lekcjach matematyki, geografii, historii, itp. III Trudności z czytaniem i pisaniem 1. Rodzaje zaburzeń utrudniających czytanie Prowadzący krótko wyjaśnia pojęcia: percepcja słuchowa, percepcja wzrokowa, orientacja przestrzenna, lateralizacja. 2. Nauczyciele siedzą w trzech grupach, kaŝda grupa otrzymuje kartkę z hasłem: A. zaburzenie percepcji słuchowej, B. zaburzenie percepcji wzrokowej i orientacji przestrzennej, C. zaburzenie procesu lateralizacji. KaŜda grupa otrzymuje paski papieru z nazwami symptomami poszczególnych zaburzeń i wybiera te, które są charakterystyczne dla podanego zaburzenia. Po wykonaniu ćwiczenia prowadzący prezentuje foliogram z właściwym przyporządkowaniem symptomów do zaburzeń, np.:

4 ZABURZENIA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ szczególne trudności w scaleniu w całość wyrazu, problemy z przeliterowaniem dźwięków, trudności we właściwej intonacji czytanych treści, błędy w czytaniu zamiany liter, opuszczanie ich, zmiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów, trudności w zrozumieniu przeczytanej treści, wynikające z błędów w czytaniu, jak i z niewłaściwego rozumienia określeń słownych, głównie pojęć abstrakcyjnych. KŁOPOTY Z CZYTANIEM ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWEJ I ORIEN- TACJI PRZESTRZENNEJ w początkach nauki trudności w kojarzeniu głoski z odpowiednim znakiem graficznym, mylenie liter wyrazów o podobieństwie graficznym (poda pada bada), odpoznawanie napisów po cechach przypadkowych (obrazki, układ strony), częste czytanie na pamięć, zgadywanie, przestawianie i opuszczanie liter, a nawet całych sylab przekręcanie końcówek wyrazów, bardzo wolne tempo czytania i niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego, rozumienie przeczytanej treści utrudnione ze względu na koncentrowanie się na technicznej stronie czytania. ZABURZENIE PROCESU LATERALIZACJI przestawianie liter i cząstek wyrazowych, zmiana kolejności liter, sylab, a nawet wyrazów, opuszczanie całego wiersza, wolne tempo czytania (szczególnie przy lewooczności pismo ma kierunek od lewej do prawej, a więc prawe oko powinno prowadzić ). 3. Burza mózgów dotycząca wykreowania banku pomysłów, jak pomagać uczniowi z dysleksją w przezwycięŝaniu trudności w czytaniu. 4. Osoba prowadząca przedstawia konkretne propozycje ćwiczeń oraz informacje o gimnastyce oczu (ORTOGRAFFITI. Przewodnik dla nauczyciela, rozdz. VII, s ). 5. Rodzaje zaburzeń utrudniających pisanie. Prowadzący prezentuje przykładowe prace dyslektyków, wskazując przy tym specyficzne błędy tam występujące. Następnie omawia krótko przyczyny trudności w pisaniu: zaburzenia funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej, zaburzenia rozwoju ruchowego, zaburzenia procesu lateralizacji, zaburzenia percepcji słuchowej. 6. Przejawy zaburzeń i ćwiczenia usprawniające wykład ZABURZENIA FUNCJI WZROKOWEJ trudności w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i ze słuchu, trudności z zapamiętywaniem kształtu liter, mylenie liter podobnych (a-o, a-ą, e-c, e-ę, ł-l-t, m-n, u-w), mylenie liter róŝniących się połoŝeniem w stosunku do osi pionowej (p-b, b-d) lub poziomej (w-m, u-n,b-p,d-g),

5 pomijanie znaków diakrytycznych, błędy typowo ortograficzne wynikające z gorszej pamięci wzrokowej. ZABURZENIA ROZWOJU RUCHOWEGO mała precyzja ruchów dłoni i palców, zniekształcenie graficznej strony pisania (pismo nieczytelne, litery często wykraczające poza liniaturę, wolne tempo pisania, niestarannie prowadzone zeszyty). ZABURZENIA PROCESU LATERALIZACJI mylenie liter o podobnych kształtach a innym połoŝeniu i kierunku (tzw. Statyczne odwracanie liter: b-d, p-b, u-n, w-m), dynamiczne odwracanie liter zmiana kolejności, przestawianie, w początkach nauki często pismo lustrzane, zniekształcenie graficznej strony pisma. ZABURZENIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ trudności w pisaniu ze słuchu, zlepki liter, mylenie liter odpowiadającym głoskom dźwiękowo podobnym: b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, sz-s, trudności w róŝnicowaniu i-j, trudności w odróŝnianiu ą-ę od om, on, em, en, trudności w analizie wyrazowej, sylabowej i głoskowej, łączenie przyimków z rzeczownikami, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, grubienie liter, przestawianie ich kolejności w wyrazie, często w pisaniu ujawniają się skorygowane juŝ wady wymowy. Przykłady ćwiczeń dla uczniów z trudnościami w pisaniu: wyszukiwanie zadanej litery w tekście, wyszukiwanie słów zaczynających się na daną literę, rozwiązywanie krzyŝówek, nauka rymowanek i pisanie ich z pamięci, łączenie punktów tworzących jakąś figurę, obwodzenie kształtów, kolorowanie określonych pól, powiększanie/pomniejszanie w zadanej skali rysunków, wycinanie, lepienie, malowanie pędzelkiem i palcami, nawlekanie, wydzieranie, wyszukiwanie róŝnic w obrazkach, wyszukiwanie wyrazów w diagramach, zaznaczanie/wyszukiwanie punktów w układzie współrzędnych, dorysowywanie brakujących kształtów/części liter, budowanie wyrazów z rozsypanek sylabowych, zaznaczanie na mapie zadanych punktów topograficznych, przed zapasaniem zdania liczenie z ilu wyrazów się ono składa, głośne odczytywanie własnego pisma. IV. Zakończenie Na zakończenie spotkania odczytujemy Dekalog dla nauczycieli (Uczeń z dysleksją w szkole s. 91).