NAWYKI NIEPRAWIDŁOWEJ POSTAWY CIAŁA UCZNIÓW VI KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. KONIECZNOŚĆ REEDUKACJI

Transkrypt

1 owiny Lekarskie 2008, 77, 2, BEATA ŻUK AWYKI IEPRAWIDŁOWEJ POSTAWY CIAŁA UCZIÓW VI KLASY SZKOŁY PODSTAWOWEJ. KOIECZOŚĆ REEDUKACJI BAD POSTURE HABITS I 4 TH GRADE PRIMARY SCHOOL PUPILS. ECESSITY OF RE-EDUCATIO Zakład Rehabilitacji Reumatologicznej Instytut Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie Kierownik Zakładu: doc. dr hab. n. med. Krystyna Księżpolska-Orłowska Streszczenie Wstęp. awyki nieprawidłowej postawy są jednym z czynników prowadzących do funkcjonalnych zaburzeń narządu ruchu. Zwracanie uwagi na pozycje stojące i siedzące przyjmowane przez dzieci i ich rodziców podczas wizyt kontrolnych u lekarza pierwszego kontaktu oraz podkreślanie ich znaczenia dla prawidłowego rozwoju fizycznego dziecka, jest niezwykle ważne. Celem pracy było określenie wpływu nawyków na kształtowanie się sylwetki dzieci letnich. Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 64 uczniów klas VI szkół podstawowych na terenie Mokotowa w Warszawie. Wykorzystano sondaż diagnostyczny jako metodę badawczą służącą określeniu nawyków dzieci i ich rodziców oraz metodę punktowania wg Kasperczyka dla oceny postawy ciała dzieci. Wyniki. W badanej grupie stwierdzono złą i bardzo złą postawę ciała u 38/64 (59,4%) uczniów. Jedynie 5/64 (7,8%) miało postawę bardzo dobrą i 21/64 (32,8%) dobrą. Z kwestionariuszy ankiet wynika, że 37/64 (57,8%) badanych uczniów prezentuje nawyki postawy nieprawidłowe. Aż 54/64 (84,4%) rodziców deklaruje też złe nawyki ruchu. Wnioski. 1. Rodzice wykazują brak zainteresowania problemem wad postawy ciała u swoich dzieci. Świadczy o tym brak ich zgody na udział w badaniu dzieci, co odpowiada za niewielką, wobec potencjalnych możliwości, grupę badanych uczniów. Z możliwości przeprowadzenia badań skorzystała jedynie niespełna 20% grupa rodziców. 2. Wśród badanej grupy dzieci zaobserwowano zbieżność wad postawy ciała z nieprawidłowymi nawykami ruchu. 3. Rodzice prezentują gorsze nawyki ruchu niż dzieci. SŁOWA KLUCZOWE: postawa ciała, profilaktyka wad postawy, zdrowie publiczne. Sumary Introduction. Bad posture habits are one of elements which lead to functional disorders of movement system. It is very important for primary care physician to notice children and their parent s posture and to explain posture importance for correct growth of a child. The aim of study. To evaluate influence of posture habits on posture development in years old children. Material and methods. 64 primary school pupils from Mokotów, Warsow, were tested. Posture habits of children and their parents were tested using diagnostic probing and scoring technique of Kasperczyk. Results. Bad or very bad posture was noted in 38/64 (59.4%) pupils. Only 5/64 (7.8%) had very good posture and 21/64 (32.8%) had good posture. According to questionnaire results 37/64 (57.8%) had bad posture habits. And 54/64 (84.4%) parents declared bad movement habits. Conclusions. 1. Parents were not interested in their children posture problems. Additionally only 20% parents agreed to check their children posture. 2. In the children a convergence was found of bad posture and incorrect movement s habits. 3. Parents presented worse movement habits than their children did. KEY WORDS: posture, prevention of posture abnormality, public health. Wprowadzenie Postawa ciała jest cechą indywidualną każdego człowieka. Uzależniona jest od uwarunkowań genetycznych, wieku, okresu rozwojowego układu ruchu, jak również od stanu psychicznego i fizycznego. Opisywana jako swoisty nawyk ruchu, odruchowy sposób utrzymywania równowagi oraz charakterystyczna pozycja stojąca. Zaburzenia statyki ciała często są wynikiem nierównomiernego rozkładu obciążeń w układzie powięziowo-mięśniowym. a skutek rozciągnięcia, a tym samym osłabienia jednych struktur i nadmiernego skrócenia (obciążenia) antagonistycznych, z czasem może dojść do nieprawidłowego ustawienia głównych segmentów ciała względem siebie. astępnie do wad postawy, chronicznych dolegliwości bólowych oraz tzw. dyskomfortu w ciele [1]. Prowadzi to do dysfunkcji statyczno-dynamicznej. Jest to efekt zmian patologicznych, nieprawidłowego odżywiania oraz hipokinezji na skutek siedzącego trybu życia. Obserwuje się tzw. postawę zmęczoną, którą w pozycji stojącej cechuje zwiększenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, częste ugięcie jednej z kończyn dolnych, prowadzące do skośnego ustawienia miednicy. W pozycji siedzącej pojawia się kifoza piersiowolędźwiowa. Początkowo przyjmowanie wymienionych pozycji jest krótkotrwałe, ale powtarzające się. W następstwie intensywności zjawiska i czasu, przejść może w zły nawyk ruchu. ieskorygowana wada wzroku

2 awyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji 115 oraz długotrwałe utrzymywanie pozycji asymetrycznych często warunkuje zaburzenia sylwetki. ajbardziej narażone na tego typu destabilizację narządu ruchu są dzieci i młodzież w wieku szkolnym. Okresem wymagającym wzmożonej uwagi rodziców, lekarzy, nauczycieli i wychowawców jest okres pokwitania (11,5 16 r.ż.). Szybkie wzrastanie wysokości ciała powoduje przesunięcie środka ciężkości ciała w górę, podczas gdy siła mięśni nie zwiększa się równolegle ze wzrostem wysokości ciała. Wówczas często głowa pochylona jest ku przodowi sprawia wrażenie zbyt ciężkiej, plecy są nadmiernie okrągłe, ramiona przesunięte są do przodu, brzuch uwypuklony [2]. iedobór propriocepcji, tj. parametrów przestrzennoczasowych odpowiadających za kontrolę postawy jest u dzieci wynikiem niepełnej informacji dośrodkowej związanej z niedojrzałością kontroli odruchów postawy ciała. Świadome utrzymanie przez dzieci i młodzież prawidłowej sylwetki wymaga sporego wysiłku [3]. Cel Celem pracy była ocena wpływu nawyków na kształtowanie się sylwetki. Ocenie poddano postawę ciała uczniów letnich z określeniem ich BMI (Body Mass Index) oraz deklarowane przez nich nawyki dotyczące postawy dzieci i ich rodziców. Zwrócono uwagę na występowanie niespecyficznego bólu kręgosłupa (LBP) w badanej grupie, jak też problem teczki szkolnej. Materiał i metody Badania przeprowadzono w 2007 roku w sześciu losowo wybranych szkołach podstawowych na terenie Mokotowa w Warszawie. rozdano 347 kwestionariuszy ankiet rodzicom, z których jedynie 64 wyraziło zgodę na udział w badaniach. Badanie składało się z Karty badania dziecka oceniającej postawę ciała oraz dwóch kwestionariuszy ankiet skierowanych do uczniów klas szóstych i ich rodziców. W badaniu postawy ciała uczniów, dla oceny wykorzystano metodę punktowania Kasperczyka [4]. W płaszczyznach: strzałkowej, czołowej przodem i tyłem oceniono następujące elementy: ustawienie głowy, barków, łopatek, ustawienie i kształt klatki piersiowej, krzywizny boczne kręgosłupa, ustawienie brzucha, kolan oraz wysklepienie stóp. Punkty wiązano z odchyleniami poszczególnych elementów od pozycji uważanej za prawidłową. Łączna suma uzyskanych punktów wskazywała na jakość postawy. Im większa, tym postawa gorsza. Postawa bardzo dobra: 0 3 pkt., postawa dobra: 4 6 pkt., postawa nieprawidłowa: 7 14 pkt. oraz postawa bardzo zła: pkt. U wszystkich badanych uczniów wykonano pomiary wysokości i masy ciała przy użyciu wagi lekarskiej ze wzrostomierzem (badania wykonywano w godzinach przedpołudniowych w szkolnych gabinetach lekarskich). Dodatkowo zważono plecaki szkolne uczniów w dniu badania postawy. W kwestionariuszach ankiet respondentom zadano pytania dotyczące najczęściej przyjmowanych pozycji siedzących w domu, szkole, podczas pracy przy komputerze i w przypadku rodziców w pracy. W celu łatwiejszego zrozumienia omawianych zagadnień, pytania uzupełniono rycinami ilustrującymi sposoby siedzenia. Każdej z prawidłowych odpowiedzi (zgodnej z ergonomią pracy, zasadami mechaniki postawy siedzącej) przyznawano 5 punktów. Uczniom zadano też pytanie o subiektywne odczucia bólu w rejonie kręgosłupa oraz poproszono o jego lokalizację. Omówienie wyników W badanej grupie stwierdzono złą i bardzo złą postawę ciała u 38/64 (59,4%) uczniów. Jedynie 5/64 (7,8%) miało postawę bardzo dobrą i 21/64 (32,8%) dobrą. Kolejne tabele (1, 2, 3) ilustrują analizowane elementy sylwetki dzieci. Prawidłowe ustawienie i kształt klatki piersiowej miało 57/64 (89,1%) uczniów. ieprawidłowości zaobserwowano u jednej dziewczynki spłaszczona klatka piersiowa oraz trzech chłopców klatka płaska ze śladami krzywicy i dwóch z klatką lejkowatą. U jednego chłopca zauważono niewielkie zmiany kształtu o charakterze kurzym. W trakcie badania dzieci zaobserwowano, że 58/64 (90,6%) uczniów nie dotyka rękami do podłogi (istnieje duże prawdopodobieństwo znacznych przykurczów mięśni w obrębie miednicy i kończyn dolnych). iepokój budzi stan wysklepienia stóp, które są czworobokiem podparcia postawy ciała. Tylko 9/64 uczniów, czyli jedynie 14,1% badanej grupy dzieci miało stopy prawidłowe. W kwestionariuszach ankiet skierowanych do uczniów zawarto pytanie: Czy odczuwasz czasami ból pleców lub szyi po całym dniu nauki w szkole? Poproszono ich też o określenie miejsca bólu (tabela 4.). Rejon bólu pleców grupa 31 uczniów określała następująco: odcinek C-13/31; C/TH-5/31; TH-4/31; TH/L/S-9/31. Rozpatrując wpływ nawyków na sylwetkę dziecka uwzględniono dodatkowo wskaźnik względnej masy ciała BMI (Body Mass Index iloraz masy ciała do kwadratu wysokości). Uzyskane dane naniesiono na siatki centylowe dla dziewcząt i chłopców warszawskich [8]. Określono niedobór lub nadmiar tkanki tłuszczowej u dzieci badanej grupy (tabela 5.). Za czynnik ryzyka zaburzeń postawy uznaje się również wagę plecaka, torby szkolnej uczniów. Uczniowie w ankietach deklarowali w 92% symetryczne noszenie plecaków. W dniu badania, plecaki szkolne uczniów ważyły średnio w grupie: dziewcząt: 4,76 kg [SD = 0,48], min = 1,5 kg, max = 7 kg; chłopców: 4,87 kg [SD = 0,89], min = 3 kg, max = 6,5 kg. 37/64 (57,8%) badanych uczniów prezentuje nawyki nieprawidłowe. Jakie więc nieprawidłowe pozycje siedzące najczęściej deklarują badani uczniowie?

3 116 Beata Żuk Wyniki wskazały, że w szkole spośród 64 dzieci: 27 (47%) siedzi z rękami opartymi o blat stołu z pogłębioną kifozą piersiową, 17 (27%) z nierównym obciążaniem pośladków, łokciem opartym o poręcz krzesła i skręconym tułowiem, 16 (25%) z założoną nogą na nogę.

4 awyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji 117 Tab. 1. Ustawienie głowy, barków i łopatek wg Karty Badania Dziecka Table 1. Heads, shoulders and scapulas position (Child Investigation Card) Karta badania dziecka = 64 % Ustawienie głowy Prawidłowe ,1% Wysunięta do przodu w różnym stopniu ,9% Ustawienie barków Prawidłowe ,3% Asymetryczne lub wysunięte do przodu w różnym stopniu ,7% Ustawienie łopatek Łopatki tworzą jednolitą płaszczyznę pleców ,1% Łopatki odstają od płaszczyzny w różnym stopniu ,9% Tab. 2. Ustawienie brzucha, kształt kifozy piersiowej, lordozy lędźwiowej Table 2. Stomach position, thoracic kyphosis, lumbar lordosis Karta badania dziecka = 64 % Ustawienie brzucha Płaski ,1% Uwypuklony w różnym stopniu ,9% Kształt kifozy piersiowej Łagodnie zarysowana ,1% Kifoza zwiększona % Kifoza zmniejszona ,9% Ukształtowanie lordozy Łagodnie zarysowana ,4% lędźwiowej Pogłębiona w różnym stopniu ,6% Boczne skrzywienie kręgosłupa Tab. 3. Ustawienie kolan, wysklepienie stóp badanych uczniów Table 3. Knee position, feet medial arch in pupils Kręgosłup prosty ,3% Skolioza niewielkiego stopnia ,9% Skolioza znacznego i dużego stopnia ,8% Karta badania dziecka = 64 % Ustawienie kolan Prawidłowe ,1% Kolana szpotawe ,3% Kolana koślawe ,6% Wysklepienie stopy Prawidłowe ,1% Spłaszczone ,8% Płaskie ,4% Płasko-koślawe ,7% Tab. 4. Występowanie bólów pleców Tab. 4. Back pain episodes Czy odczuwasz czasami ból pleców, szyi po całym dniu nauki w szkole? = 31 = 33 = 64 % Tak ,4% ie ,1% Czasami tak ,1% Brak odpowiedzi ,2%

5 118 Beata Żuk Tab. 5. Wartości przedziałów centylowych BMI badanych uczniów Table 5. BMI of pupils in centile compartments Siatka centylowa wskaźnika względnej masy ciała dzieci (BMI) (szczegółowa interpretacja) iedobór masy ciała Masa odpowiednia do wysokości ciała admiar masy ciała BMI dziewcząt = 31 BMI chłopców = 33 = 64 % Znaczny niedobór masy ciała poniżej 3 centyla 2 1 iedobór masy ciała od 3 do 10 centyla ,1% Szczupłość od 10 do 25 centyla 6 4 Zakres między 25 a 75 centylem (wąska norma) ,2% Tendencja do nadwagi od 75 do 90 centyla adwaga od 90 do 97 centyla Otyłość powyżej 97 centyla Tab. 6. ajczęściej przyjmowane pozycje siedzące podczas pracy przy komputerze Table 6. Typical sitting computer working positions Pytanie 23. Patrząc na rysunki poniżej (pytanie: 24), zaznacz w rubryce jak Ty siedzisz (napisz tak siedzę) ,7% (% z ogółu badanych) = 31 = 33 = 64 % Rysunek 1 prawidłowa pozycja siedząca przy komputerze zgodnie z zasadami ergonomii pracy ,3% Rysunek 2 nieprawidłowe ustawienie monitora, klawiatury, zła wysokość krzesła (za wysoko) ,4% Rysunek 3 - nieprawidłowe ustawienie monitora, klawiatury, zła wysokość krzesła (za nisko) ,7% Brak odpowiedzi ,6% Tab. 7. Porównanie nawyków ruchowych dzieci i rodziców Table 7. Kids and parents movements habits comparison Porównanie nawyków ruchowych dzieci do nawyków ruchowych rodziców Uczniowie klas VI Rodzice = 64 % = 64 % Prawidłowe 27 42,2% 10 15,6% ieprawidłowe 37 57,8% 54 84,4% Tab. 8. Porównanie nawyków ruchu dzieci z oceną postawy ciała Table 8. Movement habits in children and their posture awyki ruchu dzieci Ocena postawy dziecka = 64 % = 64 % = 64 % A ,2% A ,8% B 1 5 7,8% B ,8% B ,3% B 4 2 3,1% 26 40,6% 38 59,4% OBJAŚIEIA: awyki ruchu dzieci: A 1 prawidłowe, A 2 nieprawidłowe; Ocena postawy dziecka: B 1 bardzo dobra, B 2 dobra, B 3 zła, B 4 bardzo zła.

6 awyki nieprawidłowej postawy ciała uczniów VI klasy szkoły podstawowej. Konieczność reedukacji 119 Programy telewizyjne oglądają najczęściej siedząc na fotelu, kanapie z nogami zgiętymi (pod pośladkami, z założoną nogą na nodze ) lub wyprostowanymi (na stole, pufie) lub półleżąc, w pozycji skulonej skrzywiony do przodu, ze zgiętą szyją. W 27/64 (42,1%) odpowiedziach, pozycje przyjmowane przez dzieci podczas pracy przy komputerze są nieprawidłowe niezgodne z ergonomią. Wskazują na zbyt niskie ustawienie wysokości krzesła w stosunku do blatu, jak również na złe ustawienie monitora co wpływa niekorzystnie na ustawienie odcinka szyjnego kręgosłupa (tworzy się zwiększona lordoza szyjna). 17/64 (26,6%) badanych nie zaznaczyło żadnego rysunku nie udzieliło odpowiedzi (tabela 6.). Równie niepokojąco przedstawiają się przyjmowane przez dzieci pozycje stojące, mogące wpływać niekorzystnie na statykę ciała. Trzymanie rąk splecionych na brzuchu, w kieszeni, opartych na biodrach lub też nawykowe stanie na jednej nodze, czyli tzw. zawieszenie na kręgosłupie deklaruje 26/64 (40,7%) uczniów. Z kwestionariuszy ankiet wynika, że 54/64 (84,4%) rodziców ma złe nawyki ruchu. 44/64 (68,8%) badanych opisało układ swojego ciała w pozycji siedzącej (w czasie oglądania telewizji, jak i w pracy przy komputerze, w pracy zawodowej) jako nieprawidłowy. Dzieci w swoich ankietach oceniały nawyki ruchowe rodziców odpoczywających przed telewizorem: 37/64 (57,8%) jako nieprawidłowe, sposób trzymania się : 44/64 (68,8%) też, jako nieprawidłowy. Dyskusja a podstawie uzyskanych wyników, można zauważyć, iż znaczna część badanych należy do grupy ryzyka wad postawy, zespołów przeciążeniowych kręgosłupa ze względu na obniżoną siłę mięśni grzbietu i niedostateczną stabilizację dolnego odcinka kręgosłupa. Tego typu zaburzenia statyczno-dynamiczne są częstą przyczyną zespołów bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa i stanowią duży problem w medycynie szkolnej [5, 6]. Skandynawscy i belgijscy badacze zwracają uwagę na wieloczynnikowość niespecyficznych bólów dolnego kręgosłupa oraz wynikające z tego trudności diagnostyczne. Rozpatrując ok. 20 parametrów klinicznych tylko bolesność palpacyjna w miejscu przyczepu więzadła biodrowo-lędźwiowego do grzebienia biodrowego wykazała znamienność statystyczną [7]. Pomimo że określenie charakteru bólu nie leżało w obszarze rozpatrywanej pracy należy zwrócić uwagę na występowanie tego zjawiska. W badanej grupie, częściej ból sygnalizowano w górnych segmentach kręgosłupa, niż w dolnych. Tego typu dysfunkcję należałoby łączyć ze znacznymi nieprawidłowościami w ustawieniu głowy wg Karty badania dziecka. Jednocześnie podkreślić trzeba, że obniżona siła mięśni grzbietu, często wynik nieprawidłowego ustawienia głowy (mające swoje podłoże w sferze złych nawyków) to jedne z głównych uwarunkowań złej postawy ciała. Czynnikiem ryzyka występowania przeciążeń w układzie mięśniowym, w następstwie prowadzącym do wad postawy ciała u dzieci jest nadwaga problem narastający wśród polskiej młodzieży [8]. Badaną grupę uczniów w 42,2% cechowała masa odpowiednia do wysokości ciała (wąska norma). iedobór masy ciała (w szerokich granicach) zauważono u 28,1% badanych, nadmiar masy ciała u 29,7%. Opinie naukowców co do wpływu ciężaru plecaka, czy też sposobu jego noszenia są podzielone [9]. egrini badał dzieci letnie, u których nie stwierdzono zmian w postawie ciała. a grupie 43 dzieci obojga płci, przeprowadził eksperyment badawczy, którego celem było przeanalizowanie zaburzeń w obrębie kręgosłupa spowodowanych symetrycznym oraz niesymetrycznym noszeniem plecaków szkolnych o wadze 8 i 12 kg. Stwierdził, że symetryczne noszenie 12 kg plecaków prowadzi do istotnego statystycznie zmniejszenia wartości lordozy lędźwiowej średnio o 16 stopni oraz zmniejszenia kifozy piersiowej średnio o 9 stopni. Zaburzeń rotacyjnych w tym przypadku nie zaobserwował. Symetryczne noszenie plecaków o wadze 8 kg prowadziło również do zmniejszenia wartości kątowych krzywizn. Odnotowane przez egrini zmiany przyjmowały jednak mniejsze wartości (lordoza lędźwiowa 13 stopni, kifoza piersiowa 6 stopni). Asymetryczne noszenie plecaków powodowało pojawienie się rotacji kręgosłupa wielkości 3 4 stopni. Towarzyszyły temu niewielkie zmiany w ukształtowaniu kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Lordoza lędźwiowa ulegała zmniejszeniu o ok. 4 stopnie, podczas gdy wartość kątowa kifozy piersiowej wzrastała średnio o 2 stopnie [10]. Dzieci już od najmłodszych lat są pilnymi obserwatorami zachowań rodziców. Uczą się od nich sposobu stania, siedzenia, starają się naśladować ich w każdym niemal ruchu. Przejmują zachowania rodziców bezwiednie jako swoje. Z uzyskanych wyliczeń wynika, że rodzice prezentują gorsze nawyki ruchowe niż dzieci. Przedstawione wyniki badań dowodzą, że rodzice nie są dobrymi wzorcami postawy dla swoich dzieci. a podstawie porównania proporcji procentowych uzyskanych wyników, stwierdzono że nieprawidłowe nawyki ruchu uczniów letnich wpływają na złą i bardzo złą postawę dzieci w badanej grupie. W literaturze nie znaleziono badań, poddających analizie nieprawidłowości w postawie ciała w aspekcie nawyków ruchu. Wady postawy ciała są coraz częstszym zaburzeniem spotykanym w populacji dzieci. Przyczyn upatruje się w braku aktywności fizycznej, nieprawidłowym odżywianiu, siedzącym trybie życia i nadmiernym obciążeniu plecakami szkolnymi. auczyciele wychowania fizycznego, pomimo że mają świadomość ograniczonej sprawności uczniów, rzadko jednak podejmują jakiekolwiek działania w tym kierunku. Jak

7 120 Beata Żuk wynika z uzyskanych danych, zwiększenie godzin zajęć ogólnousprawniających w szkołach bez poprawy ich jakości nie wpłynie na poprawę postawy ciała uczniów. W badanej grupie uczniów, 53/64 (82,8%) dzieci uczestniczy w lekcjach wychowania fizycznego. Jednak tylko 30/64 (46,9%) spośród nich, potrafiło nazwać prawidłowo wykonywane ćwiczenie i określić jego wpływ na sylwetkę. Uzyskany wynik dowodzi konieczności tłumaczenia dzieciom znaczenia ruchu w procesie formującej się postawy, jak również uświadamianiu im, jakie zagrożenia dla zdrowia niesie siedzący tryb życia. Ogromna rola spoczywa również na wychowawcach klas, nauczycielach biologii, przyrody, którzy powinni zwracać uwagę uczniom na sposób siedzenia. Jak wykazały badania, znacznej części uczniów 36/64 (56,7%) nikt w szkole nie zwraca uwagi na korekcję postawy. Rodzice znacznie większą wagę przykładają do pracy umysłowej dziecka, niż do prawidłowego rozwoju fizycznego. Często nie rozumieją, że dziecko nie może prowadzić siedzącego trybu życia. ie rozumieją znaczenia ruchu i konieczności spędzania wolnego czasu na grach i zabawach sportowych. Podkreślać należy, że wpojenie dziecku nawyku dbania o własne zdrowie wynosi się przede wszystkim z domu rodzinnego. Prawidłowe wzorce powinny być następnie utrwalane w środowisku dziecka, a więc w przedszkolu i szkole. Świadomość, znaczenie tego problemu jest więc niezwykle ważne dla lekarzy, pielęgniarek szkolnych oraz nauczycieli. iezwykły pośpiech życia, wiele godzin siedzenia na lekcjach (również nadobowiązkowych), przy komputerze lub TV, ogranicza naturalną ruchliwość dzieci i młodzieży. Taki styl życia prowadzi w konsekwencji do zaburzeń postawy, a następnie do utrwalenia nieprawidłowych wzorców i wad układu ruchu. Wnioski Analiza wyników przeprowadzonej pracy pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: 1. Rodzice wykazują brak zainteresowania problemem wad postawy ciała u swoich dzieci. Świadczy o tym brak ich zgody na udział w badaniu dzieci, co odpowiada za niewielką, wobec potencjalnych możliwości, grupę badanych uczniów. Z możliwości przeprowadzenia badań skorzystała jedynie niespełna 20% grupa rodziców. 2. Wśród badanej grupy dzieci zaobserwowano zbieżność wad postawy ciała z nieprawidłowymi nawykami ruchu. 3. Rodzice prezentują gorsze nawyki ruchu niż dzieci. Piśmiennictwo 1. Stodolny J.: Choroba przeciążeniowa kręgosłupa, epidemia naszych czasów. Wyd. ZL atura, Warszawa owotny J.: Podstawy fizjoterapii; część 2. Wyd. Kasper, Kraków Descarreaux M., Blouin J.S., Teasdale.: Repositioning accuracy and movement parameters in low back pain subjects and healthy control subjects. Eur. Spine J. 2005, 14 (2), Kasperczyk T.: Wady postawy ciała, diagnostyka i leczenie. Wyd. Kasper; Kraków Balague F., Dutroit G., Waldburger M.: Low back pain in school children. Scand. J. Rehab., 1988, 20, Salamin J.J., Petti J., Tesko P.: Low back pain and disability in 14-year old schoolchildren. Acta Paediatr., 1992, 81, Gunzburg R., Balague F., ordin M.: Low back pain in population of school children. Eur. Spine J., 1999, 8 (6), Palczewska I., iedźwiecka Z.: Siatki centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży; Zakład Rozwoju dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka. W: Jodkowska M. Woynarowska B. Testy przesiewowe u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym; IMiD Zakład Medycyny Szkolnej; Warszawa 2002; s Watson K., Papageorgiou A., Jones G., Taylor S., Symmons D., Silman A. Macfarlane G.: Low back pain in schoolchildren: the role of mechanical and psychological factoris. Arch. Dis. Child., 2003, 88 (1), egrini S., egrini A.: Postural effects of symmetrical and asymmetrical loads on the spines of schoolchildren. Scoliosis, 2007, 2, 8. Adres do korespondencji: mgr Beata Żuk Zakład Rehabilitacji Reumatologicznej Instytut Reumatologii ul. Spartańska Warszawa tel./fax.: (0-22) beata-zuk@o2.pl