ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH. o możliwości umorzenia należności z tytułu składek

Transkrypt

1 ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Co warto wiedzieć o możliwości umorzenia należności z tytułu składek t Na czym polega umorzenie należności? Umorzenie jest wyrazem definitywnej rezygnacji z możliwości wyegzekwowania należności z tytułu nieopłaconych składek od podmiotów zobowiązanych do ich uregulowania. Należy zaznaczyć, że z uwagi na publicznoprawny charakter należności z tytułu składek umorzenie jest rozwiązaniem o charakterze wyjątkowym, bowiem terminowe opłacanie należnych składek jest obowiązkiem płatników. Umorzenie należności z tytułu składek może nastąpić po spełnieniu przesłanek określonych w takich aktach prawnych, jak: q ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych 1, q rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne 2, q ustawa z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw 3. 1 Dziennik Ustaw z 2009 r. nr 205, poz z późn. zm. 2 Dziennik Ustaw z 2003 r. nr 141, poz Dziennik Ustaw z 2002 r. nr 241, poz z późn. zm. 1

2 Z uwagi na obowiązujące przepisy umorzenie może nastąpić w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności należności publicznych lub ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej. Stwierdzenie całkowitej nieściągalności należności publicznoprawnych Całkowita nieściągalność należności zachodzi, gdy: q dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie, q sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w prawie upadłościowym (art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze 4 ), q nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa 5, q nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym, q wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym, q naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję, q jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne. Ważny interes osoby zobowiązanej Przez ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek należy rozumieć wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają spłatę zadłużenia, a w szczególności: 4 Tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2009 r. nr 175, poz z późn. zm. 5 Dziennik Ustaw z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm. 2

3 q ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji, wynikające z niezapewnienia minimum socjalnego oraz sytuacja, gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych, q zdarzenia losowe i klęski żywiołowe, q choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do podjęcia spłaty zadłużenia. Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności jest uzależnione od udowodnienia przez zobowiązanego, że ze względu na jego sytuację materialną i rodzinną uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny. t Co podlega umorzeniu? Rodzaj oraz zakres należności z tytułu składek mogących podlegać umorzeniu uzależnione są od podstawy prawnej mającej zastosowanie w danej sprawie. Generalnie umorzeniu mogą podlegać: q za okres do 31 grudnia 1998 r.: składki na ubezpieczenie społeczne, składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, q za okres od 1 stycznia 1999 r.: składki na ubezpieczenia społeczne z wyłączeniem kwot finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia, składki na ubezpieczenie zdrowotne z wyłączeniem kwot finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia, składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia złożenia wniosku, ewentualnie wymierzoną dodatkową opłatą oraz kosztami upomnienia. W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenia umorzeniem może zostać objęta pełna kwota należności z tytułu składek. 3

4 Poniższa tabela przedstawia rodzaj należności mogących podlegać umorzeniu wraz z podstawą prawną. Należności mogące podlegać umorzeniu Podstawa prawna umorzenia Rodzaj należności mogących podlegać umorzeniu Art. 28 ust. 1-3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne Art. 17 ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw 1) należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należne za okres do 31 grudnia 1998 r. 2) należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należne za okres od 1 stycznia 1999 r., oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, należne za okres od 1 stycznia 2010 r. 1) należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na to ubezpieczenie i na Fundusz Pracy, należne za okres do 31 grudnia 1998 r. 2) należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy, należne, od płatnika składek opłacającego składki za siebie, za okres od 1 stycznia 1999 r., oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, należne za okres od 1 stycznia 2010 r. 1) należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należne do dnia 31 grudnia 1998 r. 2) należności z tytułu składek na ubezpieczenie rentowe (w części finansowanej przez płatnika składek), na ubezpieczenie wypadkowe oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, należne za okres od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2001 r. t Kto może ubiegać się o umorzenie należności? O umorzenie należności może ubiegać się każda osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, która nie ma środków finansowych na jego spłatę. Osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o umorzenie są między innymi: q płatnicy składek oraz byli płatnicy składek (tj. osoby, które mają zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną w przeszłości działalnością gospodarczą), 4

5 q osoby, na które stosowną decyzją przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek (osoba trzecia i następca prawny), q małżonkowie odpowiadający z majątku wspólnego za zadłużenie z tytułu składek współmałżonka. Należy mieć na uwadze, że o umorzenie na podstawie art. 17 ustawy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw mogą ubiegać się jedynie osoby fizyczne, w stosunku do których nie miały zastosowania przepisy ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców 6. Uprawnionymi zatem do złożenia wniosku o umorzenie w tym trybie są m.in.: dłużnicy, którzy w okresie obowiązywania ustawy restrukturyzacyjnej z racji zaprzestania prowadzenia działalności nie byli przedsiębiorcami, osoby trzecie, następcy prawni, dłużnicy rzeczowi. Natomiast przewidziany w art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zakres podmiotowy został ograniczony wyłącznie do należności z tytułu składek ubezpieczonych będących jednocześnie płatnikami tych składek, tj. do osób opłacających składki na własne ubezpieczenia. Uprawnienie do ubiegania się o umorzenie w trybie art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych posiadają: osoby aktualnie prowadzące działalność (będące jednocześnie osobami ubezpieczonymi i płatnikami składek), osoby, które już zaprzestały prowadzenia działalności, ale nadal ciąży na nich obowiązek uregulowania zaległych zobowiązań z tytułu jej prowadzenia, następcy prawni lub osoby trzecie, którym Zakład wydał decyzję o zakresie odpowiedzialności za zobowiązania płatnika z tytułu składek. Przepis art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pod względem podmiotowym nie dotyczy zatem płatników będących osobami prawnymi, a tym samym nie będzie miał zastosowania do osób trzecich, na które, decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przeniesiona została odpowiedzialność za zobowiązana płatnika składek m.in. spółki kapitałowej. t Wymagane dokumenty Podstawowym dokumentem niezbędnym do rozpatrzenia sprawy o umorzenie należności jest wniosek dłużnika. Wniosek taki musi być wyczerpująco umotywowany i wskazywać, że zastosowanie rozwiązania o charakterze wyjątkowym jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których dłużnik nie jest w stanie uregulować należności 6 Dziennik Ustaw z 2002 r. nr 155, poz z późn. zm. 5

6 z tytułu składek (odpowiedni druk można otrzymać w każdej terenowej jednostce organizacyjnej ZUS lub pobrać go ze strony internetowej Zakładu: Do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające zasadność umorzenia oraz dokumenty obrazujące kondycję finansową i możliwości płatnicze. Rodzaj oraz zakres dokumentacji, na podstawie której dokonywana będzie analiza możliwości płatniczych osoby ubiegającej się o umorzenie należności, są dostosowywane do indywidualnej sytuacji wnioskodawcy oraz uzależnione od podstawy prawnej umorzenia, formy prawnej zobowiązanego, jak również od rodzaju prowadzonej ewidencji finansowej. Dokumentami przedstawiającymi możliwości płatnicze są: q w przypadku płatników prowadzących pełną księgowość m.in. sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata obrotowe i dokumenty obrazujące sytuację majątkową, q w przypadku płatników prowadzących niepełną księgowość m.in. zeznania podatkowe, wyciąg z książki przychodów i rozchodów lub ryczałt ewidencjonowany bądź karta podatkowa, oświadczenie dotyczące terminowości uiszczania opłat przez nabywców, szacunkowej wartości majątku firmowego i zobowiązań firmowych, oświadczenie o stanie majątkowym w zakresie posiadania zobowiązań względem innych wierzycieli z określeniem ich rodzaju, wysokości i terminów spłat, dokumenty obrazujące sytuację majątkową, q w przypadku pozostałej grupy dłużników m.in. oświadczenie o stanie majątkowym w zakresie uzyskiwanych dochodów i ponoszonych kosztów, zeznania podatkowe, dokumenty dotyczące sytuacji rodzinnej, zdrowotnej oraz majątkowej. Płatnicy prowadzący działalność gospodarczą zobowiązani są do wniosku dołączyć dodatkowo dokumenty wymagane przepisami z zakresu pomocy publicznej. W zależności od rodzaju wnioskowanej pomocy publicznej mogą to być: q informacje dotyczące wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, q wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis otrzymane w roku, w którym płatnik ubiega się o pomoc oraz w ciągu dwóch poprzedzających ten rok lat (w przypadku pomocy de minimis w rolnictwie będą to lata obrotowe), albo oświadczenie o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie, q informacje o otrzymanej pomocy publicznej innej niż de minimis, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy (na formularzu określonym przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie informacji o otrzymanej pomocy publicznej oraz informacji o nieotrzymaniu pomocy, opublikowanego w Dzienniku Ustaw nr 61 z 2007 r., pod pozycją 413), 6

7 q w przypadku, gdy przeznaczeniem pomocy innej niż de minimis będzie restrukturyzacja plan restrukturyzacyjny, q w przypadku, gdy przeznaczeniem pomocy innej niż de minimis będzie naprawa szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami dokumenty umożliwiające dokonanie oceny, czy ogólna wartość pomocy nie przekroczy wartości poniesionych strat, pomniejszonych o ewentualne kwoty wypłacone z tytułu ubezpieczenia. Szczegółowy wykaz dokumentów dostępny będzie w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS prowadzącej postępowanie w sprawie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek. t Jak i gdzie złożyć wniosek? Wniosek o umorzenie należności z tytułu składek można złożyć: q osobiście, w formie pisemnej, w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS właściwej dla siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika, bądź za pośrednictwem poczty, q w formie elektronicznej, według wzoru określonego na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: Po podjęciu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji dłużnik informowany jest o umorzeniu bądź odmowie umorzenia należności z tytułu składek w formie decyzji administracyjnej. t O czym należy pamiętać? Złożenie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek nie gwarantuje, że należności te zostaną umorzone i nie stanowi ustawowej przesłanki do zawieszenia postępowania egzekucyjnego. W sytuacji odmowy umorzenia dłużnik zobowiązany jest do uregulowania zadłużenia wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi do dnia zapłaty włącznie. W przypadku umorzenia należności osobie opłacającej składki na własne ubezpieczenie fakt ten może mieć wpływ na zakres oraz wysokość przyszłych świadczeń, jakie będą przysługiwać tej osobie z ubezpieczeń społecznych. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały uiszczone składki. Umorzenie należności z tytułu składek powoduje umorzenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego w odniesieniu do przedmiotowych należności. Warszawa, sierpień 2011 r. Skład: Biuro Poligrafii ZUS w Warszawie. Zam. nr 1495/11 Druk: Wydz. Poligr. ZUS w Chorzowie. Nakł egz. Zam. nr 365/11

8 Zmieniamy się dla Ciebie Projekt Poprawa jakości usług świadczonych przez ZUS na rzecz przedsiębiorców, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.