Biebrzański Park Narodowy

Transkrypt

1 Biebrzański Park Narodowy Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne R A P O R T Z BADAŃ WODNICZKI Acrocephalus paludicola W BIEBRZAŃSKIM PARKU NARODOWYM W 2008 ROKU Projekt LIFE05 NAT/PL/ Ochrona wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce i w Niemczech Autorzy opracowania: Grzegorz Grzywaczewski Piotr Marczakiewicz Katedra Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Akademicka Lublin tel. (0-81) grzegorz.grzywaczewski@up.lublin.pl Biebrzański Park Narodowy Osowiec Twierdza Goniądz tel. (0-85) pmarczak@biebrza.org.pl Lublin-Osowiec, 2008

2 I. WSTĘP Liczenia wodniczki Acrocephalus paludicola w dolinie Biebrzy rozpoczęto w 1995 roku, natomiast szczególową ocenę liczebności wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym wykonano w latach: 2003, 2005, 2007 i Liczenia wodniczki od 2005 roku wykonanywane są w ramach projektu LIFE05 NAT/PL/ Ochrona wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce i w Niemczech, którego beneficjentem jest Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) a partnerem Biebrzański Park Narodowy (BPN). Wodniczka to gatunek ptaka zagrożony w skali globalnej, dlatego też istnieje konieczność stałego monitorowania zmian liczebności, określania zagrożeń oraz podejmowanie działań czynnej ochrony siedlisk jej występowania. Celem badań wodniczki w 2008 roku w BPN było: 1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym. 2. Wykazanie różnic w liczebności wodniczki podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-15VII) na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN. 3. Ocena zmian liczebności wodniczki w l na wybranych powierzchniach BPN. 4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i rozmieszczenie wodniczki. II. TEREN BADAŃ Podstawową część badań wykonano na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym (ryc. 1). Monitoring liczebności wykonano także na wybranych powierzchniach Basenie Środkowym (Centralnym) - na północ od m. Kopytkowo oraz Basenie Północnym (Górnym) - na południowy-zachód od m. Nowy Lipsk (ryc. 8, 9). III. METODY BADAŃ Badania wykonano w okresie r. i r., w godzinach W liczeniach udział wzięło 64 osoby (zał. 1). Obszar BPN został podzielony na po- 2

3 wierzchnie (ryc. 1, 2, 3) na których zespół liczący składający się z 5-8 osób wykonywał liczenia przemieszczając się tyralierą. W ciągu wieczornej kontroli na różnych powierzchniach pracowało równolegle 2-5 zespołów. Śpiewające samce wodniczki zaznaczano na mapach terenowych lub wyznaczano współrzędne geograficzne w GPS. Liczenia wykonywano tylko na otwartych powierzchniach nieporośniętych krzewami i drzewami, na których możliwe było spotkanie tego ptaka. W trakcie prowadzonych liczeń wodniczki wykonano mapę cyfrową w formacie ArcViev, która złączona jest na płycie CD do niniejszego sprawozdania oraz ustalono przybliżone współrzędne geogreficzne śpiewających samców wodniczki (załacznik 2, 3). Ryc. 1. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym 2008 roku ( powierzchnie liczeń, - lasy, - rzeki i rowy) 3

4 Ryc. 2. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki w Basenie Środkowym (Centralnym) w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku ( powierzchnie liczeń, - lasy, - rzeki i rowy) Ryc. 3. Powierzchnia liczeń wodniczki w Basenie Północnym (Górnym) w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku ( powierzchnie liczeń, - lasy, - rzeki i rowy) 4

5 IV. WYNIKI 1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 r. W trakcie badań stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki na Bagnie Ławki. Rozmieszczenie śpiewających samców na badanej powierzchni było nieregularne. Najliczniej samce występowały na jeszcze otwartej części Bagna Ławki znajdującej się pomiędzy Carską Drogą a Biebrzą, gdzie stwierdzono prawie 70% stwierdzonych samców wodniczki na tym terenie (ryc. 4) Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym 2008 roku ( śpiewające samce wodniczki, - lasy i zakrzewienia, - rzeki i rowy) 5

6 2. Wykazanie różnic w liczebności podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-15VII) wodniczki na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN W roku 2008, wykonano 5 liczeń monitoringowych na powierzchniach Batalionowa (4 liczenia) i Przy Batalionowej (1 liczenie), gdzie stwierdzono następujące liczebności śpiewających samców wodniczki (tab. 1): - powierzchnia próbna Batalionowa : 34 ( r.), 50 ( r.), 47 ( r.), 42 ( r.), - powierzchnia próbna Przy Batalionowej 50 ( r.). Tab. 1. Wyniki powtórnych liczeń śpiewających samców wodniczki Acrocephalus paludicola na wybranych powierzchniach w roku 2005, 2007 i 2008 w Basenie Południowym BPN Nazwa powierzchni data liczenia liczebność Batalionowa Przy Batalionowej

7 Na podstawie prowadzonych obserwacji od 2003 roku, można zauważyć różnice w liczebności śpiewających samców podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI- 15VII) wodniczki. Istnieją statystycznie istotne różnice w ilości śpiewających samców wodniczki (tab. 1, ryc. 5) podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-15VII) na powierzchni Batalionowa (Test U Mann-Withneya, z = 4.33, N 1 =7, N 2 =6, p<0,001). Stwierdzone fakty sugerują ze optymalnie liczenia wodniczki na tym terenie należy przeprowadzać w terminach V i 16-30VI (ryc. 5), a wyniki liczeń podczas drugich lęgów będą wyższe liczba śpiewających samców Ryc. 5. Porównanie wyników wieloletnich liczeń wodniczki Acrocephalus paludicola na powierzchni próbnej Batalionowa w na Bagnie Ławki w Basenie Południowym w Biebrzańskim Parku Narodowym w l ( r., r., r., r.,) 3. Monitoring liczebności wodniczki w l na wybranych powierzchniach BPN W trakcie badań na powierzchni (ryc. 1) objętej liczeniami na Bagnie Ławki w BPN, stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki ( ) w 2008 roku, 1332 w 2007 r., 2017 w 2005 r. (tab. 2, ryc. 4, 5, 6, 7). 7

8 Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym 2008 roku ( śpiewające samce wodniczki, - lasy, - rzeki i rowy) Ryc. 5. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym 2007 roku ( śpiewające samce wodniczki, - lasy, - rzeki i rowy) 8

9 Ryc. 6. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym 2005 roku ( śpiewające samce wodniczki, - lasy, - rzeki i rowy) W porównaniu z liczebnością w 2003 roku, w roku 2008 nastąpił nastąpił nieznaczny wzrost liczebności populacji śpiewających samców o 8%. W porównaniu z rokiem 2007, w 2008 roku, zanotowano zwiększenie się liczby samców o 23%. Tab. 2. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym w l Rok obszar liczeń liczebność [ ] różnice w liczebności 2003 Basen Południowy Bagno Ławki Basen Południowy Bagno Ławki 2017 l i 2005 wzrost 33% 2007 Basen Południowy Bagno Ławki 1332 l i 2007 spadek 34% 2008 Basen Południowy Bagno Ławki 1642 l i 2008 wzrost 23% l i 2008 wzrost 8% W ciągu lat, od kiedy prowadzone są liczenia wodniczki, liczebnośc zmienia się w granicach 20-30%. Pomimo tego liczebnośc wydaje się utrzymywać na - w miarę stałym poziomie (maksymalnie 2700). Stałość liczebności populacji, wskazują porówny- 9

10 walne wynki jakie uzyskano z lata: 1995, i Różnce w liczebności na przestrzeni lat wyniosła tylko 6% (tab. 3, ryc. 7). Tab. 3. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w l Rok obszar liczeń liczebność [ ] różnice w liczebności 1995 i 1997 cały obszar BPN cały obszar BPN 2710 l. 1995, 1997 i 2003 wzrost 31% 2007 cały obszar BPN 2136 l i 2007 spadek 21% l. 1995, 1997 i 2007 wzrost 6% liczba śpiewjących samców [n] BPN 2136 Bagno Ławki i 1997 r r r r r. Ryc. 7. Zmiany liczebności wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym ( ) i na Bagnie Ławki ( ) w l Poza tym, wykonano liczenia na powierzchniach próbnych w Basenie Środkowym i Górnym BPN. Liczebność wodniczek w Basenie Środkowym (powierzchnia na północ od m. Kopytkowo) w 2008 roku wyniosła 53, a 2007 roku 66 (ryc. 8). 10

11 Ryc. 8. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola na powierzchni próbnej w Basenie Środkowym (na północ od m. Kopytkowo) BPN w latach ( r., 2007 r., - lasy, - rzeki i rowy, - granica BPN) Liczebność wodniczek w Basenie Górnym (powierzchnia na południowy-zachód od m. Nowy Lipsk) w 2008 roku wyniosła 14, a 2007 roku 24 (ryc. 9). Ryc. 9. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola na powierzchni próbnej w Basenie Górnym (na południowy-zachód od m. Nowy Lipsk) BPN w latach ( r., 2007 r., - lasy, - rzeki i rowy, - granica BPN) 11

12 4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i rozmieszczenie wodniczki. Ze względu na krótki okres ropoczętego minitoringu wodniczki, trudno obiektywnie ocenić wpływ zabiegów czynnej ochrony. Ważnym jest jednak by koszenia wykonywano w taki sposób, by wykaszać krzewy, trzcinę lub wiechlinę, natomiast nie uszkadzać kęp turzyc, które są miejscem rozrodu wodniczki. Ponieważ wykaszanie na większą skale rozpoczęto w 2007 roku, dlatego też istnieje konieczność dalszego monitorowania zmian liczebności wodniczki, a wyniki uzyskane w kolejnych latach pozwolą rzetelnie ocenić wpływ działań czynnej ochrony siedlisk wodniczki. Jedynym wnioskiem, jaki się da wyciągnąć po pierwszym sezonie koszenia jest to, że koszenie za pomocą kombajnu na bazie ratraka jest dużo przyjaźniejsze wodniczce, niż koszenie za pomocą ciągników z podwójnymi kołami. 12

13 Załączniki Załącznik. 1. Lista uczestników liczeń wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008s r. L.p. imię nazwisko 1. Anna Aftyka 2. Sylwester Aftyka 3. Beata Barszcz 4. Przemysław Bierdziński 5. Michał Budka 6. Paweł Ciechoński 7. Szymon Cios 8. Natalia Ciosmak 9. Paulina Cwynar 10. Grzegorz Denejka 11. Piotr Dombrowski 12. Anna Drozd 13. Przemysław Dzida 14. Emilia Grzędzicka 15. Grzegorz Grzywaczewski 16. Waldemar Gustaw 17. Krzysztof Henel 18. Agata Janczura 19. Marta Kamińska 20. Piotr Karpiński 21. Iwona Kołtun 22. Andrzej Kośmicki 23. Monika Kowal 24. Aleksandra Krawczyk 25. Piotr Królikowski 26. Jarosław Krzesiński 27. Krzysztof Kus 28. Mirosław Kus 29. Kalina Łapińska 30. Marcin Łyś 31. Magdalena Małkowska 32. Piotr Marczakieweicz L.p. imię nazwisko 34. Marcin Matynia 35. Michael Moors 36. Karolina Moroń 37. Łukasz Nawicki 38. Bartłomiej Nowak 39. Agata Nowogrodzka 40. Agata Olinkiewicz 41. Justyna Orłowska 42. Magdalena Pastuszak 43. Grzegorz Pinkowicz 44. Edyta Podmokła 45. Marta Poręba 46. Gerard Potakiewicz 47. Agnieszka Prokop 48. Stanisław Rubaj 49. Ewa Rudzińska 50. Weronika Sirant 51. Agata Sito 52. Geerten Smeenh 53. Rafał Szczęch 54. Magdalena Tomoń 55. Jelle van Dyk 56. Kamil Włosek 57. Bernadetta Wołczuk 58. Maciej Woźny 59. Agnieszka Wrona 60. Katarzyna Zagraba 61. Maciej Zajdel 62. Sławomir Zaklika 63. Agnieszka Zinkiewicz 64. Olga Żarska 33. Piotr Marzec 13