Korzystanie z materiałów ilustracyjnych w działalności księgarskiej. adw. Joanna Hetman-Krajewska Kancelaria Prawnicza PATRIMONIUM

Transkrypt

1 Korzystanie z materiałów ilustracyjnych w działalności księgarskiej adw. Joanna Hetman-Krajewska Kancelaria Prawnicza PATRIMONIUM

2 Materiały ilustracyjne obraz, grafika, rzeźba fotografia wizerunek osoby budynek, układ zabudowy mapa tabela, wykres

3 Gdzie leży granica ochrony? Materiał ilustracyjny jako przedmiot ochrony prawnoautorskiej: UTWÓR

4 UTWÓR każdy przejaw działalności twórczej (kreacyjnej) człowieka (oryginalność) o indywidualnym charakterze (indywidualność) ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia choćby miał postać nieukończoną niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności

5 Przesłanki ochrony przesłanka oryginalności przesłanka indywidualności

6 Inne obszary ochrony 1. ochrona danych osobowych 2. prawo własności przemysłowej 3. ochrona baz danych 4. zwalczanie nieuczciwej konkurencji 5. ochrona dóbr osobistych

7 Zwalczanie nieuczciwej konkurencji ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji Czyn nieuczciwej konkurencji działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

8 Naśladownictwo produktów Naśladownictwo produktów (art. 13 UZNK) Definicja czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. (art. 13 ust. 1 UZNK)

9 Ochrona szaty graficznej a czyny nieuczciwej konkurencji (1)

10 Ochrona szaty graficznej a czyny nieuczciwej konkurencji (2)

11 Znak towarowy ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej Art Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. 2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

12 Kiedy można korzystać z ilustracji bez zgody? 1. autorskie prawa majątkowe wygasły 2. dzieło nie podlega ochronie prawa autorskiego: a) brak cech utworu b) wyłączone z ochrony z mocy prawa 3. w ramach dozwolonego użytku

13 Autorskie prawa majątkowe wygasły Czas trwania autorskich praw majątkowych 70 lat

14 Dzieło nie jest utworem Brak cech utworu indywidualność + oryginalność

15 Wyłączenia ustawowe Art. 4 PrAut urzędowe znaki i symbole

16 Urzędowe znaki i symbole Przykłady: - znaki jakości, - znaki gwarancyjne, - znaki kontrolne, - znaki promocyjne, - znaki drogowe, - stemple, - odznaczenia, - urzędowe herby jednostek administracyjnych, miejscowości, - urzędowe symbole lub oznaczenia organizacji i instytucji międzynarodowych

17 Dozwolony użytek chronionych utworów Zasady: 1. bez zgody uprawnionego 2. bez wynagrodzenie Wyjątki obowiązek zapłaty wynagrodzenia (licencja ustawowa)

18 Zasady korzystania w ramach dozwolonego użytku 1. wymienienie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła 2. dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy

19 Prawo cytatu Art. 29. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. Art Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości.

20 Utwory wystawione na publicznych drogach Art. 33. Wolno rozpowszechniać: 1) utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku

21 Publiczna sprzedaż utworów Art Wolno korzystać z utworów w celu reklamy publicznie dostępnej wystawy lub publicznej sprzedaży utworów, w zakresie uzasadnionym promocją tej wystawy lub sprzedaży, z wyłączeniem innego handlowego wykorzystania. Korzystanie z utworów w każdej postaci materialnej i niematerialnej (pliki), np. księgarnia stacjonarna, księgarnia internetowa Bez konieczności zapłaty wynagrodzenia. Konieczność akredytacji podania imienia i nazwiska twórcy.

22 Liternictwo i typografia Projekty typograficzne czcionek drukarskich (kroje pism drukarskich) ochrona, o ile oryginalność + indywidualność Mały margines dla twórczej swobody i fantazji

23 Przykład ochrony liternictwa

24 Utwór fotograficzny powstanie ochrony nie jest uzależnione od spełnienia jakichkolwiek formalności (ustawa z 1952 r. na utworze uwidocznione wyraźnie zastrzeżenie prawa autorskiego)

25 Utwór fotograficzny granica ochrony jak najwierniejsze oddanie wyglądu fotografowanego obiektu bez jakiejkolwiek ingerencji twórczej (wykonywanie czynności technicznych) fotografia płaska (przedmiotów dwuwymiarowych) a fotografia przestrzenna (przedmiotów trójwymiarowych)

26 Co decyduje o artystyczności zdjęcia? 1. świadomy wybór momentu wykonania fotografii 2. świadomy wybór fotografowanego obiektu 3. kompozycja 4. światło 5. ustalenie głębi ostrości 6. dobór barwy/barw 7. dobór obiektywu 8. technika obróbki materiału zdjęciowego

27 Rodzaje fotografii M.in.: fotografia reporterska fotografia naukowa fotografia dzieł sztuki i architektury fotografia reklamowa fotografia portretowa

28 Reprodukcje obrazów (fotografie dzieł sztuki) Co do zasady odmowa ochrony

29 Wyrok SA w Warszawie z 5 lipca 1995 r., I ACr 453/95 Istota barwnej reprodukcji fotograficznej obrazów zakłada w istocie (uwzględniając techniczne możliwości w zakresie wydajności zastosowanej techniki) oddanie konkretnego zestawu kolorystycznego bez jakiejkolwiek ingerencji w ich wewnętrzną charakterystykę. Ingerencja taka stanowiłaby przejaw interpretacji treści reprodukowanego malowidła, a tylko dokonanie interpretacji dawałoby pole dla twórczej działalności ( )

30 Wyrok Sądu Najwyższego z 26 czerwca 1998 r., I PKN 196/98 w czynnościach powoda jako fotografa (renowatora) nie mieszczą się elementy twórcze, lecz odtwórcze. Jego obowiązkiem nie było bowiem wykonywanie zdjęć obrazów i innych przedmiotów sztuki w sposób oddający wrażenia artystyczne powoda czy też wyrażający jego wizję artystyczną, lecz wykonywanie zdjęć odtwarzających przy pomocy fotografii rzeczywisty stan zbiorów muzealnych i obiektów budowlanych.

31 Problem odżycia praw autorskich do zdjęć Art. 124 ust. 1 pkt 3 PrAut Wyrok SN z 6 czerwca 2002 r., I CKN 654/00 1. Przewidziane w art pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) odnowienie i przedłużenie zakresu ochrony autorskich praw majątkowych dotyczy tylko takich praw, które według ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234 ze zm.) przysługiwały twórcy, lecz na skutek upływu czasu wygasły. 2. Jeżeli na pocztówkach fotograficznych twórca umieścił zastrzeżenie swego prawa autorskiego (art. 2 1 ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim, Dz. U. Nr 34, poz. 234 ze zm.), to egzemplarze drukowane później są przedmiotem prawa autorskiego także wtedy, gdy nie zostały opatrzone takim zastrzeżeniem. W tej sytuacji na twórcy spoczywa ciężar dowodu, że naruszyciel wiedział o istnieniu jego zastrzeżonego prawa.

32 Wizerunek art. 81 PrAut samoistny przedmiot prawa autorskiego zgoda osoby przedstawionej za wyjątkiem: - osób powszechnie znanych w związku z ich działalnością, - osób stanowiących szczegół lub tło fotografii

33 Dorozumiana zgoda osoba przedstawiona na wizerunku otrzymała wynagrodzenie za pozowanie chyba że wyraźnie nie zastrzeżono, że zgoda jest wymagana

34 Co to jest wizerunek? dostrzegalne dla otoczenia cechy fizyczne, tworzące wygląd danej jednostki pozwalające na jej identyfikację wśród innych ludzi.

35 Cel rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej? Gdzie możemy wykorzystać to zdjęcie: w relacji prasowej z zawodów? na wystawie? w podręczniku? w kalendarzu? na pocztówce?

36 Zezwolenia nie wymaga Wizerunek stanowiący szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz impreza publiczna

37 Banki zdjęć/banki twarzy Co zawiera cena za zdjęcie? Jaki zakres wykorzystani a wizerunku? Pola eksploatacji zdjęcia?

38 Forma zgody/umowy na korzystanie z wizerunku 1. pisemna 2. ustna 3. dorozumiana ZASADA forma dowolna, ale zgoda musi być niewątpliwa. osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość co do zakresu planowanego wykorzystania, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego komentarza (wyr. SA w Warszawie z , I ACa 1044/97)

39 Domniemanie zgody? NIE! pozwany ma obowiązek wykazać, że uzyskał zgodę na rozpowszechnianie wizerunku danej osoby w określonym zakresie

40 Przeprosiny i 75 tys. zadośćuczynienia dla Anny M. od Faktu Zabieganie przez znaną aktorkę o zainteresowanie mediów przez udzielanie wywiadów i informacji o swoim życiu osobistym stanowi wyrażenie, w sposób dorozumiany, zgody na informowanie przez media o tej sferze jej życia.

41 Wizerunek budynek zwierzęta postacie fikcyjne

42 Wizerunek budynków?

43 Wizerunek zwierząt?

44 Wyrok SN z 12 maja 2005 r., III CK 588/04 Mapa Polski z zaznaczonym dojazdem do firmy, która złożyła na nią zamówienie, nie jest utworem i nie podlega ochronie przewidzianej w prawie autorskim.

45 Utwór kartograficzny ALE! Margines swobody autora: 1. decyzja które elementy topograficzne bądź zabudowy umieścić na mapie 2. w jaki sposób te elementy umieścić 3. możliwość wprowadzenia elementów dodatkowych (informacyjnych, ikonograficznych)

46 Wykres, tabela Utwór plastyczny? Utwór naukowy? Gdzie leży granica ochrony? Graniczne kategorie wytworów intelektu z reguły niski poziom twórczości

47 Tabele kaloryczne (1) Akcja promocyjna margaryny Flora Podręczny licznik kalorii, Podręczny licznik cholesterolu koncepcja połączenia dwóch tarcz do odczytu danych zamieszczonych na ich powierzchniach 47

48 Tabele kaloryczne Wyrok SN z 25 stycznia 2006, I CK 281/05 elementy oryginalności,, w merytorycznym ujęciu danych w produkcie powódki, doborze, usytuowaniu, opracowaniu graficznym oraz w kolorystycznym ujęciu i ich przedstawieniu. Wymaganie nowości nie jest niezbędną cechą twórczości jako przejawu intelektualnej działalności człowieka. Utworem w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych może być kompilacja wykorzystująca dane powszechnie dostępne pod warunkiem, że ich wybór, segregacja i sposób przedstawienia ma znamiona oryginalności.

49 Tabele kaloryczne Wyrok z dnia 23 października 2014 r., po ponownym rozpoznaniu tej sprawy Sąd Okręgowy odszkodowanie zł wraz z ustawowymi odsetkami od 21 marca 2000 r. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 listopada 2015 r. zmiana wyroku SO w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r., SK 32/14 zmniejszenie odszkodowania o zł

50 Pytania i odpowiedzi Zachęcamy do zadawania pytań bądź formułowania komentarzy na stronie

51 Dziękuję za uwagę