Zdrowotne skutki narażenia na pył przemysłowy w środowisku pracy

Transkrypt

1 Zdrowotne skutki narażenia na pył przemysłowy w środowisku pracy Lek. med. Jacek Jakubowski Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy Centrum Profilaktyczno - Lecznicze w Łodzi Dyrektor Elżbieta Mussur

2 Definicja pyłu przemysłowego Pył przemysłowy jest aerozolem, w którym fazę rozproszoną stanowią cząstki stałe, i którego źródłem są procesy produkcyjne w przemyśle. Z uwagi na rodzaj działania chorobotwórczego pyłu wyróżniamy pyły o działaniu drażniącym, zwłókniającym, toksycznym, alergizującym i rakotwórczym.

3 Aerozole układy wielofazowe składające się z powietrza lub innych gazów, w których są rozproszone (zawieszone) cząstki ciał stałych i/lub cieczy.

4 Na organizm człowieka pyły mogą oddziaływać trzema drogami: skórną pokarmową oddechową

5 Pył całkowity zbiór wszystkich cząstek otoczonych powietrzem w określonej objętości powietrza. Największe znaczenie ma część pyłu wdychana przez usta lub nos do układu oddechowego. Pył wnikający do dróg oddechowych w miejsca pozbawione nabłonka migawkowego to tzw. frakcja respirabilna.

6 Pyły wnikające do organizmu drogą oddechową są wchłaniane przez tkanki lub z nimi reagują, wywołując działanie szkodliwe dla zdrowia. Efekty szkodliwe zależą od wymiarów cząstek pyłu ich kształtu, stężenia w powietrzu, czasu narażenia i innych czynników takich jak np. wzrost wentylacji płucnej związanej z wysiłkiem fizycznym. Efekty te mogą być różnorodne - od podrażnienia błon śluzowych do skutku śmiertelnego.

7 Skutki biologiczne wdychania pyłu zależą od szeregu czynników. Podstawowe znaczenie ma stężenie pyłu, czas działania i wielkość zawartych w nim cząsteczek. Cząsteczki pyłu o średnicy powyżej 5 μm praktycznie w całości zatrzymywane są w górnych drogach oddechowych. Do pęcherzyków płucnych docierają pyły o średnicy poniżej 5 μm. Dalsze ich losy (tzw. frakcja respirabilna) zależą od właściwości fizykochemicznych, gównie od rozpuszczalności w wodzie.

8 Układ oddechowy wykazuje duże zdolności do eliminowania pyłu z dróg oddechowych za pomocą układu rzęskowego i związanego z nim mechanizmu umożliwiającego odksztuszanie pyłu wraz z wydzieliną oskrzelową. Czynniki upośledzające sprawność tego mechanizmu, w szczególności palenie tytoniu znacznie nasilają szkodliwe działanie pyłów.

9 Do pęcherzyków płucnych docierają pyły o średnicy μm, wyjątkowo o średnicy 7 μm (frakcja respirabilna). Cząsteczki pyłu o średnicy powyżej 5 μm są praktycznie w całości zatrzymywane w górnych drogach oddechowych i usuwane.

10 Narażenie na pyły pomimo zmian w procesach technologicznych, coraz doskonalszych środków ochrony osobistej i postępu w medycynie nadal stanowią poważny problem medyczny (pylicę azbestową rozpoznajemy do dzisiaj, pylice krzemowa i górników węgla kamiennego nadal są w czołówce rozpoznawanych chorób zawodowych).

11 Działanie biologiczne pyłów. Zależy w dużej mierze od ich pochodzenia, struktury i właściwości fizykochemicznych. Cząstki pyłu w układzie oddechowym mogą ulec rozpuszczeniu (cement), kumulacji (węgiel, krzemionka, azbest). Inne powodują powstanie złożonych reakcji biologicznych (beryl reakcja typu komórkowego) lub też reakcje, w której uczestniczą różnego rodzaju mediatory jak np. w AZPP (IgG np. płuco farmera).

12 Podział pyłów ze względu na rodzaj działania chorobotwórczego Zwłókniające (pyły pochodzenia mineralnego zawierające wolną krzemionkę, kaolin, talk, azbest jak również krzemionkę bezpostaciową). Alergizujące (pyły pochodzenia organicznego bawełny, lnu, konopi, tytoniu, zboża, sierści jak również leki, tworzywa sztuczne). Toksyczne (po zaaspirowaniu i rozpuszczeniu w płynach ustrojowych wywierają działanie toksyczne - związki berylu, manganu, arsenu, ołowiu). Rakotwórcze (pył azbestu, drewna twardego, pyły wyprawionych skór) wompcpl@lodzkie.pl

13 NDS Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) jest to stężenie średnie ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8- godzinnego dobowego i 42- godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

14 Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, która nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina

15 Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - wartość stężenia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.

16 W odniesieniu do pyłów definicja NDS jest taka sama jak w odniesieniu do substancji chemicznych. W przypadku pyłów o działaniu rakotwórczym i alergizującym nie można wyznaczyć granicy bezpiecznych stężeń chroniących przed zachorowaniem i stąd wartości NDS dla tych pyłów nie są określone.

17 NDS dla pyłu całkowitego (wdychanego) dotyczy wszystkich pyłów. NDS dla pyłu respirabilnego dotyczy pyłów pylicotwórczych zawierających powyżej 2% wolnej krystalicznej krzemionki, grafitu naturalnego, talku nie zawierającego włókien mineralnych (w tym azbestu), pyłów cementu portlandzkiego i hutniczego, pyłów apatytów i fosforytów oraz krzemionek bezpostaciowych naturalnych i sztucznych. NDS dla włókien respirabilnych dotyczy pyłów o strukturze włóknistej rakotwórczych lub prawdopodobnie rakotwórczych (pyły zawierające azbest, pyły sztucznych włókien mineralnych, pyły włókien ceramicznych).

18 Pracodawca, w którego zakładzie pracy występują szkodliwe dla zdrowia pyły, jest obowiązany do dokonywania badań i pomiarów stężeń pyłów. W przypadku pyłów o działaniu rakotwórczym pomiary przeprowadza się: co najmniej raz na 3 miesiące - przy stwierdzeniu stężeniu pyłu powyżej 0,5 NDS, co najmniej raz na 6 miesięcy - przy stwierdzeniu stężenia pyłu powyżej 0,1 do 0,5 NDS, w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania pyłu.

19 W przypadku pyłów, innych niż pyły rakotwórcze, pomiary przeprowadza się: co najmniej raz w roku - przy stwierdzeniu stężenia pyłu powyżej 0,5 wartości NDS, co najmniej raz na dwa lata - przy stwierdzeniu stężenia pyłów powyżej 0,1 do 0,5 NDS, w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania pyłów.

20 Pomiarów pyłów w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości NDS a w procesie technologicznym nie dokonała się zmiana mogąca wpłynąć na stężenie pyłów. Jeżeli z badań wyniknie, że obliczone wartości wskaźników narażenia na pyły są wyższe od wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń NDS-ów, to pracodawca powinien niezwłocznie podjąć działania i środki zmierzające do zlikwidowania przekroczeń.

21 Sytuacja epidemiologiczna dotycząca rozpoznawanych chorób zawodowych wywołanych narażeniem na pyły w Polsce. Oczywiście najwięcej rozpoznaje się pylic. Są one na trzecim miejscu (po chorobach zakaźnych i pasożytniczych oraz ich następstwach i chorobach narządu głosu) pod względem częstości rozpoznawanych chorób zawodowych. W latach stwierdzono 4125 przypadków pylic płuc czyli średnio 688 przypadków rocznie.

22 Dla porównania: Alergiczne zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych: 2007r., - 5 przypadków, 2008r., - 15 przypadków, 2009r., - 11 przypadków. Beryloza jeden przypadek w 2009r. Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli: 2007r., 23 przypadki, 2008r., 11 przypadków, 2009r., 13 przypadków. We wspomnianym okresie nie rozpoznano żadnego przypadku byssinozy.

23 Pylica płuc Definicja: Pylicą płuc nazywamy nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na obecność tego pyłu. Do powstania zmian pyliczych prowadzi przewlekłe wziewne narażenie na wysokie stężenia pyłu w miejscu pracy. Zwykle są to stężenia przekraczające, czasem znacznie dopuszczalne normatywy higieniczne (NDS).

24 Przykładowe najwyższe wartości dopuszczalne stężenia (NDS) pyłów występujących w środowisku zawodowym Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50% Pył całkowity 4,0 mg/m3 Pył respirabilny 1.0 mg/m3 Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę powyżej 50% Pył całkowity 2,0 mg/m3 Pył respirabilny 0.3 mg/m3

25 Inne nietrujące pyły przemysłowe w tym zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę poniżej 2% pył całkowity 10mg/m3 Pyły organiczne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego: a) zawierające 10% lub więcej wolnej krzemionki: pył całkowity 2 mg/m3 pył respirabilny 1mg/m3 b) zawierające poniżej 10% wolnej krzemionki: pył całkowity 4mg/m3 pył respirabilny 2mg/m3

26 Pyły cementów portlandzkiego i hutniczego pył całkowity 6mg/m3 pył respirabilny 2 mg/m3 Pyły sadzy technicznej pył całkowity 4mg/m3

27 Pyły węgla kamiennego i brunatnego: a) zawierające wolną krystaliczną krzemionkę powyżej 50% pył całkowity 1.0 mg/m3 pył respirabilny 0.3 mg/m3 b) zawierające wolną krystaliczną krzemionkę powyżej 10% do 50% pył całkowity 2 mg/m3 pył respirabilny 1mg/m3 c) zawierające wolną krystaliczną krzemionkę od 2% do 10% pył całkowity 4 mg/m3 pył respirabilny 2mg/m3 d) zawierające wolną krystaliczną krzemionkę poniżej 2% pył całkowity 10 mg/m3

28 Pyły drewna: a) pyły drewna, z wyjątkiem pyłów drewna twardego, takiego jak buk i dąb pył całkowity 4mg/m3 b) pyły drewna twardego, takiego jak buk i dąb pył całkowity 2 mg/m3 c) pyły drewna mieszane zawierające pył drewna twardego, takiego jak buk i dąb pył całkowity 2 mg/m3

29 Pyły sztucznych włókien mineralnych: a) pyły sztucznych włókien mineralnych, z wyjątkiem włókien ceramicznych pył całkowity 2,0 mg/m3 włókna respirabilne 1wł/cm3 b) pyły włókien ceramicznych pył całkowity 1,0 mg/m3 włókna respirabilne 0.5/cm3 c) pyły włókien ceramicznych w mieszaninie z innymi sztucznymi włóknami mineralnymi pył całkowity 1,0 mg/m3 włókna respirabilne 0,5 wł/cm3

30 Pyły zawierające azbest (jeden lub więcej rodzajów azbestu wymienionych): aktynolit, antofilit, chryzotyl, grueneryt (amozyt), krokidolit, tremolit pył całkowity 0.5 mg/m3 włókna respirabilne 0.1 wł/cm3

31 W zależności od powodowanych zmian w układzie oddechowym pylice anatomopatologicznie dzieli się na pylice kolagenowe i niekolagenowe.

32 Pylice kolagenowe charakteryzuje: Trwałe uszkodzenie lub zniszczenie struktury pęcherzyków płucnych. Reakcja kolagenowa podścieliska od stopnia umiarkowanego do znacznego. Zmiany bliznowate w płucach o charakterze trwałym. Najczęstsze: pylica krzemowa wdychanie pyłu zawierającego krystaliczną krzemionkę, azbestowa wdychanie pyłu azbestowego, talkowa (posobna w obrazie do azbestowej), aluminiowa wdychanie sproszkowanego aluminium lub dymów w procesie prażenia boksytu

33 Pylice niekolagenowe wywołane są działaniem pyłu nie wywołującego zwłóknienia: - Nie występuje uszkodzenie lub zwłóknienie pęcherzyków płucnych - Reakcja podścieliska jest nieznaczna - Reakcja na pył ma charakter przynajmniej częściowo odwracalny Najczęstsze: pylica spowodowana wdychaniem pyłu żelaza, pyłu cyny, siarczanu baru.

34 WAŻNE W aktualnie obowiązującym wykazie chorób zawodowych (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, Dz. U. z dnia 2 lipca 2009 r. Nr 105, poz. 869), punkt 3 pylice płuc ma charakter zamknięty tzn. można rozpoznać jako chorobę zawodową tylko pylicę umieszczoną w wykazie.

35 Pozycja 3 Pylica Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym 1 Pylica krzemowa Nie można określić 2 Pylica górników kopalń węgla Nie można określić 3 Pylico - gruźlica Nie można określić 4 Pylica spawaczy Nie można określić 5 Pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe Nie można określić 6 Pylica talkowa Nie można określić 7 Pylica grafitowa Nie można określić 8 Pylice wywołane pyłami metali Nie można określić

36 Okres narażenia zawodowego, w którym dochodzi do zmian o charakterze pyliczym jest długi i wynosi zwykle od 15 do 20 lat, choć zdarzają się okresy zdecydowanie krótsze (5 lat azbest) i dłuższe (ponad 50 lat azbest). To między innymi dlatego w dalszym ciągu rozpoznajemy tak dużo pylic płuc. Problem dotyczy bowiem osób narażonych na czynniki pylicotwórcze wiele lat temu, zmiany chorobowe ujawniają się natomiast dopiero obecnie. Płacimy (w szerokim znaczeniu tego słowa) zatem za zaniedbania i nieprzestrzeganie przepisów BHP w minionych dekadach.

37 Pylica krzemowa (silicosis) - ogniskowe lub rozlane włóknienie tkanki płucnej o charakterze kolagenowym w następstwie wdychania pyłu krystalicznej krzemionki. Krzemionka (dwutlenek krzemu) jest bardzo rozpowszechniona. Występuje w granicie, piaskowcu, krzemieniu, łupkach, skaleniu a w formie bezpostaciowej w ziemi okrzemkowej Ziemia okrzemkowa jest praktycznie nieszkodliwa, jednak w procesie prażenia przechodzi w niezwykle agresywne formy krystobalitu, kwarcu i trydymitu.

38 Narażenie na krzemionkę jest niezwykle rozpowszechnione w różnych dziedzinach przemysłu: Budownictwo drogi, tunele, budynki. Produkcja materiałów budowlanych kruszywa, zaprawy. Kopalnie (największe narażenie występuje w kopalniach złota). Kamieniołomy. Praca w przemyśle hutniczym i odlewnictwie piaskowacze, murarze szamotowi, oczyszczacze odlewów. Produkcja szkła i ceramiki. Kamieniarstwo. Produkcja materiałów ściernych i szlifierstwo.

39 Przebieg przez długi czas powolny, bezobjawowy. Z czasem pojawia się duszność, początkowo wysiłkowa, kaszel, początkowo suchy, potem z odkrztuszaniem. Kaszel jest objawem występującego w krzemicy przewlekłego zapalenia oskrzeli. W miarę upływu czasu zmiany w tkance płucnej są coraz bardziej zaawansowane. Pojawia się duszność spoczynkowa, i prawokomorowa niewydolność krążenia. Jak w każdej pylicy zmiany są nieodwracalne. Co gorsza mogą postępować pomimo przerwania narażenia. Często dołączają się powikłania w postaci rozedmy płuc, zaawansowanego przewlekłego zapalenia oskrzeli i gruźlicy. Zmiany guzowate wyraźnie skracają czas życia

40 Pylica górników kopalń węgla. Powstaje w wyniku wdychania pyłu kopalnianego i charakteryzuje się ogniskowym włóknieniem tkanki płucnej. Pył kopalniany składa się głównie z węgla, jednak od 2-10% składników pyłu kopalnianego to krzemionka oraz selen, miedź, beryl, kobalt. Choroba pojawia się po średnio kilkunastu latach pracy w kopalni. Postęp zmian jest wolniejszy niż w krzemicy. Prosta, niepowikłana pylica górników kopalń przebiega klinicznie bezobjawowo i nie skraca długości życia. Gorzej rokują postacie powikłane w różnym stopniu cechami pylicy krzemowej

41 Podstawą rozpoznania każdej pylicy płuc jest pełnowymiarowe zdjęci RTG klatki piersiowej w pozycji tylno przednie (PA) i bocznej. Jak dotąd nie jest znane przyczynowe leczenie pylic. Pozostaje zatem leczenie objawowe i rehabilitacja.

42 Byssinoza Byssinoza (gorączka tkaczy) jest rzadką chorobą układu oddechowego spowodowaną najprawdopodobniej uwalnianiem się endotoksyn bakteryjnych zawartych w pyle bawełny, lnu i konopi. Występuje u pracowników przemysłu włókienniczego, głównie u zatrudnionych na oddziałach przygotowawczych, głównie przy rozdrabnianiu i gręplowaniu oraz otwieraniu bel z bawełną. Objawy zwykle pojawiają się po okresie narażenia wynoszącym powyżej 10-ciu lat. Wyjątkowo okres ten jest krótszy niż 5 lat. Objawia się uczuciem ściskania w klatce piersiowej i duszności, kaszlem i gorączką. Objawy występują najczęściej po sobotnio niedzielnej przerwie w pracy lub po urlopie czy zwolnieniu. Później dolegliwości występują coraz częściej również w innych dniach tygodnia by w końcu przyjąć postać przewlekłą, klinicznie bardzo podobną do przewlekłego zapalenia oskrzeli.

43 Beryloza Beryloza jest chorobą ogólnoustrojową objawia się głównie zmianami zapalnymi i ziarniniakowatymi w płucach w następstwie wdychania pyłu metalicznego berylu lub jego związków. Beryl jest silnie toksycznym metalem mającym zastosowanie w przemyśle zarówno w formie czystej jak i stopów (brąz berylowy stop z miedzią) jak i soli i tlenków. Znajduje zastosowanie w produkcji ceramicznych materiałów izolacyjnych, nieiskrzących włączników elektrycznych, przepustów i membran izolacyjnych, sprężyn do zegarków, komputerów, radarów.

44 Objawy ostrej berylozy występują aktualnie niezwykle rzadko. Dużo częściej obserwuje się skutki zdrowotne przewlekłego narażenia na beryl i jego związki. Objawy przewlekłej berylozy pojawiają się u pracowników nawet po krótkim okresie narażenia i to na stosunkowo małe stężenia berylu. Okres utajenia objawów wynosi od kilku miesięcy do 30 lat. Beryl łatwo przenika z płuc do krwiobiegu, stąd uszkodzenia dotyczą nie tylko tkanki płucnej ale także innych układów i narządów (nerki wątroba, śledziona, skóra i węzły chłonne tworzenie się ziarniniaków). Z tkanek beryl uwalniany jest bardzo powoli.

45 Alergiczne zewnątrzpochodne zapalenie pęcherzyków płucnych. Jest to proces zapalny śródmiąższowej tkanki płucnej indukowany immunologicznie obejmujący ściany pęcherzyków płucnych i końcowe odcinki dróg oddechowych, rozwijający się w następstwie powtarzanego narażenia na pyły organiczne i niektóre związki chemiczne o małej masie cząsteczkowej. Reakcja immunologiczna prowadzi do powstawania kompleksów immunologicznych co prowadzi do uszkodzenia tkanki płucnej i następowego włóknienia.

46 Przykłady czynników sprawczych wywołujących alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. Czynnik sprawczy Źródło narażenia Wywoływana choroba Promieniowce termofilne, Saccharopolispora rectivirgula Micropolyspora faeni Spleśniałe siano Systemy nawilżające powietrze, klimatyzatory Płuco rolnika Płuco nawilżaczowe Penicillium sp. Sery Płuco serowarów Mycobacterium species Białka surowicy, piór, odchodów ptaków Płyny stosowane do chłodzenia metalu w przemyśle metalowym Surowica, pióra, odchody gołębi, papug, kaczek, indyków Płuco pracowników przemysłu metalowego Płuco hodowcy ptaków Enzymy Bacillus subtilis Enzymy proteolityczne Płuco detergentowe. Białka surowicy, skóry, sierści, odchodów zwierząt laboratoryjnych Zwierzęta laboratoryjne Płuco pracowników laboratoriów Białko sierści zwierząt futerkowych Futra Płuco kuśnierzy Antygeny wołka zbożowego Sitophylius granarius Aspergillus Claus Aspergillus fumigatus Mąka pszenna Spleśniały jęczmień Płuco młynarzy Płuco pracowników browarów. Pyrethrum Pestycydy AZPP wywołane środkami owadobójczymi wompcpl@lodzkie.pl

47 Postacie AZPP Postać ostra następstwo masywnej ekspozycji na antygen obecny w powietrzu w dużym stężeniu np. w przypadku płuca rolnika po przerzucenie źle wysuszonego, spleśniałego siana w zamkniętym pomieszczeniu. Pierwsze objawy pojawiają się po kilku godzinach. Mają charakter grypopodobny gorączka, kaszel, bóle kostno mięśniowe, dreszcze. Intensywność narasta przy szybkim ponownym narażeniu. Przy braku narażenie objawy wycofują się w ciągu godzin. Postać podostra - pojawia się przy powtarzanym narażeniu na małe stężenia czynnika sprawczego. Charakterystyczne objawy są podobne do obserwowanych w postaci ostrej ale objawy utrzymują się przewlekle. Dominuje męczący kaszel i duszność czasami uniemożliwiające w ogóle wykonywanie pracy zawodowej. Pojawia się silne osłabienie i znaczna utrata masy ciała. W tym okresie możliwe jest jeszcze cofnięcie się objawów, szczególnie po całkowitym przerwaniu narażenia. Jednak objawy radiologiczne utrzymują się do sześciu tygodni a nawet dłużej. Postać przewlekła - jest wynikiem stałej ekspozycji na małe stężenia alergenu. Manifestuje się przewlekłym kaszlem i postępującym osłabieniem, dusznością. Stopniowo pojawiają się objawy niewydolności prawej komory serca ponieważ postępuje proces zwłókniający w tkance płucnej i objaw zwłóknień śródmiąższowych w płucach jest charakterystyczny dla tej postaci choroby.

48 Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli Definicja: Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli to choroba układu oddechowego charakteryzująca się występowaniem przewlekłego kaszlu z odkrztuszaniem trwającego co najmniej przez 3 miesiące w roku podczas 2 kolejnych lat. Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60 % wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym wynosi 1 rok. Warto zwrócić uwagę na warunek trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc. Warunek ten oznacza, że upośledzenie sprawności musi mieć charakter utrwalony poniżej 60% FEV1, bez względu na zażywanie leków rozkurczających oskrzela, co często podnoszone jest zarówno przez pacjentów jak i organa Inspekcji Sanitarnej. Oznacza to, że nie ma zastosowania argumentacja, że badanie do celów orzeczniczych było wykonane po zażyciu leków i dlatego wartość uzyskana jest większa niż 60% natomiast bez leku (leków) jest ona zdecydowanie niższa. wompcpl@lodzkie.pl

49 Astma oskrzelowa Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, której istotą jest okresowy (w późniejszym okresie choroby stały) skurcz oskrzeli odwracalny samoistnie lub pod wpływem leczenia. Zawodowa astma oskrzelowa jest chorobą charakteryzującą się zmiennym ograniczeniem przepływu powietrza i / lub nadreaktywnością dróg oddechowych spowodowaną czynnikami i warunkami związanymi z określonym środowiskiem pracy a nie z bodźcami występującymi poza tym środowiskiem.

50 Najbardziej charakterystycznymi objawami astmy oskrzelowej są: Napadowy, suchy kaszel. Duszność (uczucie braku powietrza) głównie wydechowa! Świsty i furczenia ( granie ) w klatce piersiowej. Napad astmy może być wywołany zarówno przez kontakt z alergenem (dymy, pyły, mgły) jak i czynniki nieswoiste wysiłek fizyczny, zdenerwowanie, zimne powietrze. W diagnostyce oprócz metod standardowych (testy skórne, oznaczanie przeciwciał w surowicy, badanie podatności skurczowej oskrzeli) wykorzystuj się testy prowokacji swoistej materiałem z miejsca pracy, gdyż często choroba ma przyczynę w alergenie charakterystycznym wyłącznie dla miejsca pracy osoby badanej (młyn, piekarnia, gospodarstwo rolne).

51 NOWOTWORY UKŁADU ODECHOWEGO WYWOŁANE ZAWODOWYM NARAŻENIEM NA PYŁY. Zawodowe narażenie na pyły może być przyczyną indukowania nowotworów układu oddechowego. Są to raki płuca i charakterystyczny wyłącznie dla narażenia na azbest międzybłoniak opłucnej. Charakter histopatologiczny i przebieg kliniczny nowotworów zawodowych jest taki sam jak nowotworów płuc występujących w populacji generalnej.

52 Obecne w pyłach czynniki o udowodnionym działaniu rakotwórczym na układ oddechowy: Azbest wszystkie postaci azbestu są uznawane przez WHO za tak samo niebezpieczne i potencjalnie zdolne do indukcji raka płuc i raka oskrzeli. Dodatkowo jak wspomniano narażenie na azbest może być powodem zachorowania na międzybłoniaka opłucnej rzadki, niezwykle złośliwy i agresywny nowotwór układu oddechowego. Związki arsenu w postaci arsenków miedzi, niklu i żelaza oraz siarczek i tlenek arsenu. Stosowane szeroko jako insektycydy, fungicydy, herbicydy, oraz środki konserwujące do drewna i skór. Narażenie wziewne jest przyczyną nowotworów płuc. Związki chromu sześciowartościowego (chromiany, dichromiany i tritlenek chromu). Zastosowanie - farby, pigment, fungicydy, środki konserwujące drewno, inhibitory korozji. Indukują nowotwory płuc, zatok przynosowych i nosa. Sole niklu (głównie siarczki i tlenki) - przemysł okrętowy, hutniczy, chemiczny, petrochemiczny. Nowotwory rak płuca, rak zatok przynosowych. Prace związane z narażeniem na pył drewna twardego buk, dąb. Z badań epidemiologicznych wynika, że najczęściej stwierdzanymi nowotworami są przy tym narażeniu gruczolaki nosa i zatok przynosowych. Istnieją jednak dane o możliwości indukowania przez pył drewna twardego nowotworów płuc i układu limfatycznego.

53 PODSUMOWANIE Pył przemysłowy zawierający zarówno składniki organiczne jak i nieorganiczne stanowi poważne zagrożenie zdrowotne. Narażenie na pył przemysłowy w stężeniach przekraczających dopuszczalne normatywy higieniczne (NDS) może być przyczyną szeregu schorzeń, z których niektóre są nieuleczalne i prowadzą do trwałego inwalidztwa lub przedwczesnej śmierci. Choroby związane z narażeniem na pył przemysłowy są nadal w czołówce rozpoznawanych corocznie chorób zawodowych. Zagadnieniem niezwykle istotnym jest w związku z tym uświadamianie zarówno pracodawcom jak i pracownikom możliwych skutków biologicznego szkodliwego działania pyłów przemysłowych na organizm oraz konieczności bezwzględnego stosowania zarówno środków ochrony osobistej jak i kontroli środowiska pracy pod kątem utrzymywania stężeń pyłów w zakresie wartości nie przekraczających normatywów higienicznych (NDS). W myśl art K.p., pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami. wompcpl@lodzkie.pl

54 Dziękuję za uwagę