Zastosowanie monitoringu pyłkowego podczas swoistej immunoterapii alergenowej trzy lata obserwacji
|
|
- Czesław Małek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Dorota Myszkowska 1 Marcin Stobiecki 1 Wojciech Dyga 1 Renata Majewska 2 Ewa Czarnobilska 1 Zastosowanie monitoringu pyłkowego podczas swoistej immunoterapii alergenowej trzy lata obserwacji A three year survey of the practical application of pollen monitoring in specific allergen immunotherapy 1 Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Katedra Toksykologii i Chorób Środowiskowych Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kierownik: Dr hab. Ewa Czarnobilska 2 Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kierownik: Prof. dr hab. Beata Tobiasz-Adamczyk Dodatkowe słowa kluczowe: birch and grass pollen specific allergen immunotherapy pollen exposure predictive models Additional key words: pyłek brzozy i traw specyficzna immunoterapia alergenowi ekspozycja pyłkowa modele prognostyczne Adres do korespondencji: Dr Dorota Myszkowska Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Katedra Toksykologii i Chorób Środowiskowych Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków, Śniadeckich , ; dorota.myszkowska@uj.edu.pl Immunoterapia alergenowa powinna być prowadzona według schematu leczenia w zależności od wrażliwości pacjenta, i w zależności od objawów wywołanych ekspozycją na alergeny sezonowe. Celem badań było sprawdzenie efektywności stosowania modeli wielomianowej regresji logistycznej prognozujących stężenie pyłku w trakcie sezonu pyłkowego na przebieg immunoterapii alergenowej u pacjentów odczulanych alergenami traw i brzozy. Badanie prowadzono w Krakowie, w latach Walidację modeli przeprowadzono w oparciu w latach lat 2012 i Skuteczność poprawnych przewidywań wykazała nieznaczne różnice w zależności od zastosowanej serii badawczej, w przypadku pyłku brzozy stwierdzono zbliżoną skuteczność w obu latach, natomiast w przypadku pyłku traw, większą skuteczność odnotowano w 2012 roku. Pacjenci odczulani alergenami traw i brzozy wypełniali w trakcie sezonu objawów karty samoobserwacji. W latach przeanalizowano odpowiednio: 14, 18 i 19 kart obserwacyjnych. Z powodu objawów alergii, dawka szczepionki została zredukowana w trakcie sezonu pyłkowego u 12 pacjentów w 2011, u 9 w 2012 i u 6 w W analizowanym czasie żadna wizyta nie została pominięta. W 2 przypadkach stwierdzono koincydencje szczepienia maksymalną dawką w trakcie nasilonej ekspozycji pyłkowej (2011 i 2012). W 2013 roku u 10/17 pacjentów dzięki zastosowanemu modelowi prognostycznemu uzyskano ominięcie okresu wysokiej ekspozycji bez redukcji dawki szczepionki alergenowej, w porównaniu do lat wcześniejszych w 2011 u 1 pacjenta i 2012 roku 8 pacjentów. Pacjenci stosowali leki antyhistaminowe w razie konieczności. Zastosowanie danych z monitoringu pyłkowego i satysfakcjonująca współpraca z pacjentem prowadzi do pełniejszej kontroli nad terminem przyjmowanych dawek szczepionki u pacjentów odczulanych w czasie sezonu pyłkowego. Specific allergen immunotherapy should be modified according to sensitivity of the patient and the time interval between injections and seasonal allergen exposition. The aim of the study was to check the effectiveness of the multinomial logistic regression models predicting the pollen concentration during the pollen season in the immunotherapy trial in patients treated with grass and birch allergens. The study was performed in Krakow in Models were validated for 2012 and The effectiveness of the total correct predictions slightly differed depending on the time series, in case of birch pollen the similar percentage of correct predictions was found in both study year, while in case of grass pollen, the predictions were more correct in A group of patients treated with grass and birch allergens filled in the diary cards during the pollen season. After the 2011 season 14 diary cards were analysed, while 18 and 19, in 2012 and 2013, respectively. Because of manifested symptoms, the injection dose was reduced during the season in 12 patients in 2011, in 9 patients in 2012 and in 6 patients in No visits were delayed because of medical indications. In some cases patients got the injection in time of the high pollen occurrence (2 cases, in 2011 and 2012). In 2013 in 10/17 patients the high pollen exposure was avoided thanks the information from pollen monitoring, in opposite to 1 and 8 patients in 2011 and 2012, respectively. Patients used antihistaminic drugs on request. The regional pollen monitoring data and satisfied co-operation with patients makes the possibility of closer control of the injection doses administration during immunotherapy in the pollen season. Przegląd Lekarski 2013 / 70 /
2 Wstęp Swoista immunoterapia alergenowa (SIT, odczulanie) jest jedyną metodą przyczynowego leczenia alergii IgE-zależnej. Podawanie wzrastających dawek swoistego alergenu prowadzi do wzrostu jego tolerancji przez organizm. Odczulanie stosuje się w takich chorobach alergicznych, jak: alergiczny nieżyt nosa wywołany przez alergeny pyłku roślin, roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów, alergeny zwierzęce, astma atopowa oraz alergia na jady owadów błonkoskrzydłych [11]. Leczenie jest prowadzone głównie drogą podskórną, w warunkach ambulatoryjnych. Skuteczność leczenia zależy głównie od doboru szczepionki, sposobu przeprowadzania odczulania. Poza kryteriami czysto klinicznymi jednym z istotnych kryteriów kwalifikujących chorych do leczenia jest gotowość pacjenta do współpracy, natomiast jej brak jest głównym przeciwwskazaniem bezwzględnym [2]. Wspomniana współpraca pacjenta to między innymi stosowanie się do zaleceń lekarza prowadzącego, trzymanie się harmonogramu wizyt i stosowanie leczenia objawowego. Podczas immunoterapii wymagane jest monitorowanie objawów klinicznych, a w przypadku odczulania pacjentów z alergią pyłkową bardzo istotne jest równoczesne monitorowanie stężenia alergennego pyłku roślin, na który uczulony jest dany pacjent, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WAO) z 2007 roku [4]. Wytyczne Europejskiej Agencji Medycyny (EMA) z 2009 roku wskazują, że w przypadku alergii sezonowej należy koniecznie dokumentować ekspozycję alergenową i określić w protokole SIT minimalne stężenie alergennego pyłku konieczne do wywołania objawów alergicznych [9]. W zależności od schematu odczulania dawkowanie może być modyfikowane w odniesieniu do: reakcji pacjenta, okresu miedzy dawkami, ekspozycji alergenowej [1]. Fundamentalną zasadą jest, aby nie rozpoczynać odczulania podczas sezonu pyłkowego i nie podawać szczepionki przy nasilonych objawach (redukcja dawki, przesunięcie podania leku) i w okresie nasilonej ekspozycji. Wiedza na temat stężenia pyłku i pojawiania się sezonów pyłkowych jest ważna zarówno przed przystąpieniem do odczulania, jak i w trakcie jego trwania [20,21], a ocena skuteczności SIT powinna być także prowadzona w oparciu o analizę sezonów pyłkowych, co zapobiega nieprawidłowemu wnioskowaniu o skuteczności, czy nieskuteczności leczenia [21]. Jednak pomimo, że w wielu opracowaniach dotyczących immunoterapii podkreśla się konieczność wprowadzania monitoringu pyłkowego [18,20], to w literaturze fachowej trudno znaleźć wiele takich przykładów praktycznego zastosowania monitoringu [26]. Fakt braku uwzględniania ekspozycji pyłkowej może bowiem prowadzić do nieobiektywnej oceny skuteczności leczenia, jak to wykazano w przypadku leczenia objawowego [19]. W Poradni Alergologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, informacje o stężeniu pyłku roślin, oparte na pomiarach wolumetrycznych wykonywanych przez Krakowską Stację Monitoringu Aerobiologicznego, są wykorzystywane w codziennej praktyce klinicznej. Monitoring pyłkowy jest prowadzony w sposób ciągły od roku 1991, co stanowi długą serię pomiarową dającą podstawy do obiektywnej oceny dynamiki sezonów pyłkowych roślin alergennych [12,13,14]. Wykonanie modeli prognostycznych prezentowanych w pracy Myszkowskiej i Majewskiej [16] stanowi postęp w precyzyjnym stosowaniu monitoringu jako podstawy do obiektywnej oceny prowadzenia immunoterapii. Celem badań było sprawdzenie efektywności stosowania modeli wielomianowej regresji logistycznej prognozujących stężenie pyłku w trakcie sezonu pyłkowego podczas prowadzenia immunoterapii alergenowej u pacjentów odczulanych alergenami traw i brzozy. Metodyka Modele prognostyczne Na potrzeby niniejszego badania zastosowano modele matematyczne prognozujące prawdopodobieństwo pojawienia się określonego stężenia pyłku w stosunku do założonej kategorii stężenia w trakcie sezonu pyłkowego [22]. Metodykę opracowania i walidacji modeli logistycznej regresji wielomianowej przedstawiono szczegółowo w odrębnej publikacji [16]. Jako dane wejściowe do budowy modeli zastosowano dobowe stężenia pyłku brzozy i traw oznaczane metodą wolumetryczną (aparat VPPS 2000, Lanzoni, Włochy) w centrum Krakowa w okresie W cytowanej publikacji przedstawiono ocenę skuteczności prognozowania modeli w roku 2012, natomiast na potrzeby niniejszej pracy oceniono skuteczność przewidywań w 2013 roku. Podczas całego sezonu pyłkowego prowadzono dobowe oznaczenia stężenia pyłku zgodnie z metodyką rekomendowaną przez European Aerobiology Society (EAS). Monitorowanie immunoterapii Badania prowadzono metodą prospektywną w latach w grupie pacjentów odczulanych zgodnie z klasycznym schematem swoistej immunoterapii alergenowej alergenami pyłku roślin w Poradni Alergologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie od co najmniej 2 lat. Pacjenci wytypowani do udziału w badaniu wypełniali w sezonie pyłkowym karty obserwacji podając nasilenie (ang. score) objawów oceniano w skali 0-3, stosując podział na objawy ze strony nosa, spojówki oka, duszności, objawy skórne, a także stosowane leki objawowe. Dodatkowo uwzględniano zmiany miejsca pobytu pacjenta w trakcie sezonu pylenia. W grupie badawczej wyróżniono pacjentów odczulanych alergenami pyłku traw, traw i drzew (brzozy) oraz tylko pyłkiem brzozy. W 2011 wszyscy pacjenci z grupy objętej badaniem otrzymywali kolejne szczepionki według standardowego schematu odczulania, z zastosowaniem jedynie kalendarza pyłkowego jako źródła informacji o potencjalnej ekspozycji pyłkowej. W 2012 i 2013 roku zastosowano modele prognostyczne połączone z planowaniem wizyt polegającym na informacji telefonicznej lub za pośrednictwem poczty elektronicznej o terminie wizyty. Miało to na celu optymalizację odstępu między wizytami przy zachowaniu pełnej dawki szczepionki. Ocenę skutecz- Tabela I Parametry sezonu pyłkowego dla brzozy i traw dla Krakowa, w latach Wytłuszczone zostały wartości, które znajdują się poza 95% przedziałem ufności, wyliczonym dla danych z wielolecia (+) powyżej +95; (-) poniżej -95%. Długość sezonu to suma dni pomiędzy początkiem sezonu wyznaczonym metodą Σ15 a końcem sezonu wyznaczonym metodą 95% sumy rocznej pyłku dla brzozy i 90% sumy rocznej pyłku dla traw. *Seasonal Pollen Index stężenie pyłku w wyznaczonym sezonie. Pollen season parameters of birch and grasses in Krakow, in The values of parameters out of 95% confidential interval calculated on the basis of pollen data in are given in bold. (+) above +95; (-) below -95%. The seasons duration was calculated as the number of days between the season start calculated by the Σ15 method and the season end calculated by the 95% method of pollen annual total for birch and 98% of pollen annual total method for grasses. *Seasonal Pollen Index the pollen concentration in the defined pollen season. PARAMETRY SEZONU PYŁKOWEGO TAKSON Początek sezonu (kolejny dzień roku/data) Długość sezonu (dni) Stężenie maksymalne (kolejny dzień roku/data/stężenie PG/m 3 ) SPI* (PG/m 3 ) BRZOZA 96/ (-)/ / (+) 22(-) 309(-)/ / (+)/ 20.04/ /25.04/ (+) 4742 TRAWY 124/ / / (+) 118(+) 124(+) 198(+)/ 6.06 / 157(-) 87/4.07/ /12.07/ D. Myszkowska i wsp.
3 ności tego zoptymalizowanego schematu szczepień przeprowadzono w oparciu o analizę synchronizacji podania kolejnej dawki alergenu na tle stężenia uczulającego pyłku i w odniesieniu do objawów pacjenta. Grupą kontrolną dla pacjentów objętych badaniem w 2012 i 2013 roku byli pacjenci wypełniający karty w 2011 roku. Zbyt mała liczebność grup pacjentów wypełniających karty samoobserwacji była powodem, że w ramach grup badawczych w danym roku nie wyłoniono podgrup: odczulanych zoptymalizowanym schematem i standardowych. Wyniki Dynamika sezonów pyłkowych i skuteczność modeli prognostycznych Sezony pyłkowe brzozy i traw charakteryzowały się względną stabilnością i podobieństwem w latach objętych badaniem. Sezon pyłkowy brzozy, zaliczany do stabilnych wśród sezonów drzew, zaczynał się średnio na początku kwietnia, jedynie w 2012 roku początek sezonu odnotowano przed wartością średnią z wielolecia, sezon był dłuższy i znacznie intensywniejszy w porównaniu do sezonów z okresu (Tabela I). W przypadku sezonu pyłkowego traw, zaobserwowano jedynie wydłużenie czasu trwania w stosunku do danych z wielolecia (Tabela I). Modele regresji logistycznej przewidywały największy procent poprawnych wartości stężenia w 2013 roku w kategorii najniższych stężeń dla obu analizowanych taksonów, a ogólny procent poprawnych przewidywań stwierdzono dla obu serii badawczych dla brzozy wynosił 71,0% w stosunku do 2012 roku (58,8% - dla serii ; 76,0% dla serii ). Natomiast skuteczność modeli dla pyłku traw w 2013 roku w stosunku do 2012 roku wykazała nieco niższą skuteczność (57,3% i 59,0% dla wskazanych serii w 2013 roku; 65,0% i 72,0% dla obu serii w 2012 roku) (Tabela II). Opis grupy pacjentów Wśród pacjentów w trakcie sezonu pyłkowego dominowały objawy ze strony nosa i oczu (u wszystkich pacjentów), natomiast objawy takie, jak duszność i objawy skórne występowały częściej u pacjentów odczulanych alergenami pyłku traw, niż alergenami pyłku traw i brzozy (Tabela III). Zależność ta występowała zarówno w 2012, jak i 2013 roku. Średni score objawów u pacjentów odczulanych alergenami traw był zbliżony we wszystkich trzech sezonach, a najwyższą wartość zanotowano w 2012 roku. W 2011 roku, 32 pacjentów wypełniało karty samoobserwacji, z czego 15 poddano ocenie; w 2012 roku 34 pacjentów otrzymało karty, w tym 18 zwrócono do ewaluacji, a w 2013 roku, z grupy 44 pacjentów deklarujących udział w ocenie, 19 dostarczyło wypełnione karty. Monitorowanie immunoterapii Wśród analizowanej grupy pacjentów wyróżniono cztery sytuacje: redukcji dawki w trakcie sezonu ze względu na nasilenie objawów, redukcji bez obserwowanego nasilenia objawów, braku redukcji dawki i podania jej w okresie nasilonej ekspozycji pyłkowej oraz braku redukcji i ominięcia wysokich stężeń pyłku dzięki zastosowaniu zoptymalizowanego schematu odczulania (Tabela IV). W latach 2012 i 2013, pacjenci zdecydowanie częściej unikali wysokiej ekspozycji pyłkowej, dzięki czemu nie stosowano redukcji dawki szczepionki, w porównaniu do roku kontrolnego (2011), podczas którego nie stosowano modelowania prognostycznego podczas sezonu (Tabela IV). W 2013 roku nie stwierdzono sytuacji, w której podana została dawka szczepionki w okresie wysokiej ekspozycji. W przypadku pacjentów obserwowanych w 2013 roku, odczulanych alergenami brzozy u prawie wszystkich pacjentów nie zredukowano dawki na podstawie danych o aktualnej i prognozowanej ekspozycji pyłkowej, czyli ominięty został prawie cały okres występowania pyłku brzozy, w trakcie którego omawiani pacjenci zgłaszali wzrost objawów klinicznych (Tabela IV). W przypadku osób odczulanych alergenami brzozy i traw, nie zaobserwowano wyraźnego wpływu stosowanego monitoringu na przebieg SIT. Ważną obserwacja było to, że analizując czterech pacjentów odczulanych alergenami traw w ciągu całego okresu ( ), u trzech z nich stwierdzono zmianę sposobu leczenia z redukcją dawki z powodu nasilonych objawów w 2011 roku, na leczenie pełnymi dawkami dzięki ominięciu okresu wysokich stężeń w 2012 i 2013 roku. Jedynie u jednej osoby pomimo ominięcia ekspozycji w 2012 roku, w 2013 ponownie dawka została zredukowana. Przykłady zastosowania monitoringu podczas immunoterapii u wybranego pacjent odczulanego alergenami traw przez okres trzech lat przedstawiono na Rycinie 1, a u dwóch pacjentów odczulanych alergenami brzozy w 2013 roku na Rycinie 2. Dyskusja Pomiary stężenia pyłku roślin w powietrzu będących nośnikami alergenów są wykorzystywane w diagnostyce ANN, monitorowaniu leczenia objawowego i immunoterapii swoistej oraz do oceny skuteczności leczenia, a także w profilaktyce ANN [5,7,8]. Występowanie pyłku w powietrzu jest zależne od lokalnej szaty roślinnej i lokalnych warunków pogodowych, a proces pylenia kolejnych taksonów roślin stanowi naturalny element cyklu wegetacji w danej strefie klimatycznej. Wielu autorów podkreśla silną zmienność sezonów pyłkowych pod względem okresów pojawiania się pyłku w powietrzu i zróżnicowania stężenia pyłku zarówno w przebiegu rocznym, jak i dobowym [6,25]. Obserwacje te mają zdecydowane znaczenie dla prowadzenia i oceny skuteczności leczenia ANN, pacjentów uczulonych Tabela II Walidacja modeli prognostycznych. Zgodność obserwowanych wartości stężenia w obu seriach badawczych z przewidywaniami modelu w roku 2013 w odniesieniu do poszczególnych kategorii stężeń (zalecenia zgodnie ze Standardami w alergologii [23]). Predictive models validation. The consistence of the observed pollen data in both studied series with predictive models in 2013 in relation to the particular pollen categories (according to the recommendation of the Standards of Allergology [23]). Obserwowane w 2013 (na podstawie modelu z lat ) Brzoza w 2013 (na podstawie modelu z lat w ) >75 Ogółem >75 Ogółem ,0% ,0% ,6% ,6% > ,0% ,0% Ogółem ,0% ,0% Obserwowane w 2013 (na podstawie modelu z lat ) Trawy w 2013 (na podstawie modelu z lat w ) >50 Ogółem >50 Ogółem ,8% ,7% ,0% ,4% > ,3% ,9% Ogółem ,3% ,1% Przegląd Lekarski 2013 / 70 /
4 Tabela III Charakterystyka grupy pacjentów odczulanych alergenami traw i brzozy w latach z uwzględnieniem score objawów. Characteristics of the group of patients treated by grass and birch allergens in with regard to the symptoms score. Lata badań Pacjenci ogółem Objawy w poszczególnych podgrupach pacjentów Pacjenci T Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 171,43 121,86 40,57 6,50 3,29 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci ogółem Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 183,44 107,83 39,89 3,89 32,00 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci DT Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia ,2 14,6 0,6 30,2 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci T Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 194,38 106,92 49,62 5,15 32,69 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci ogółem Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 126,26 76,09 35,18 8,06 13,65 Min-max Pacjenci z objawami pacjenci DT Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 195,5 119,5 18,5 0 57,5 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci T Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 128,55 73,27 39,00 8,55 7,73 Min-max Pacjenci z objawami Pacjenci D Suma objawów Nos Oczy Duszności Skóra Suma Średnia 99,00 52,75 28,00 11,33 6,83 Min-max Pacjenci z objawami Oznaczenia: D pacjenci odczulani preparatami alergenowymi brzozy; T - pacjenci odczulani alergenami preparatami alergenowymi traw; DT - pacjenci odczulani preparatami alergenowymi brzozy i traw D. Myszkowska i wsp.
5 Tabela IV Zestawienie sytuacji obserwowanych podczas prowadzonej immunoterapii z- i bez uwzględniania monitoringu pyłkowego w grupie pacjentów odczulanych alergenami pyłku traw i brzozy, w latach Evaluation of the situ action observed Turing the allergen immunotherapy with- and without regard to the pollen monitoring in patients treated by grass and birch allergens, in Obserwowane sytuacje podczas prowadzonej immunoterapii z uwzględnieniem ekspozycji pyłkowej Lata badań/grupa pacjentów T Cała grupa TD T Cała grupa TD T D Wzrost objawów podczas sezonu pyłkowego 7/14 8/18 5/5 3/13 11/19 1/2 7/11 5/6 Redukcja dawki szczepionki podczas sezonu pyłkowego z powodu nasilonych objawów, nie przesunięto żadnych wizyt Redukcja dawki szczepionki podczas sezonu pyłkowego pomimo niskich objawów, nie przesunięto żadnych wizyt Brak redukcji dawki szczepionki podczas sezonu pyłkowego, podanie szczepionki pomimo nasilonej ekspozycji pyłkowej Brak redukcji dawki szczepionki podczas sezonu pyłkowego, pacjenci uniknęli wysokiej ekspozycji pyłkowej dzięki informacji z monitoringu 5/14 4/18 2/5 4/13 6/13 2/2 4/11 0 7/14 5/18 1/5 3/13 3/17 0 2/11 1/6 1/14 1/13 0 1/ /14 8/18 2/5 5/13 10/17 0 5/11 5/6 Oznaczenia: D pacjenci odczulani preparatami alergenowymi brzozy; T - pacjenci odczulani alergenami preparatami alergenowymi traw; DT - pacjenci odczulani preparatami alergenowymi brzozy i traw. Wartość 0 oznacza, że u żadnego pacjenta z danej podgrupy nie wystąpiła odpowiednia sytuacja. Rycina 1 Zależność objawów klinicznych (symptoms score), przyjmowanych dawek alergenu i stężenia pyłku traw w sezonie pyłkowym u pacjenta odczulanego alergenami traw w latach W celu przejrzystej graficznej prezentacji wysokości kolejnych dawek szczepionki, każda wartość podanego stężenia alergenu została pomnożona przez 50. The relationship among clinical symptoms (symptoms score), allergen doses and grass pollen concentration during the pollen season in patient treated by grass pollen allergens in To present graphically the amount of the doses clearly, the concentration of each given allergen injection was multiplied by 50. Rycina 2 Zależność objawów klinicznych (symptoms score), przyjmowanych dawek alergenu i stężenia pyłku brzozy w sezonie pyłkowym u pacjentów odczulanych alergenami pyłku brzozy w 2013 roku. W celu przejrzystej graficznej prezentacji wysokości kolejnych dawek szczepionki, każda wartość podanego stężenia alergenu została pomnożona przez 100. The relationship among clinical symptoms (symptoms score), allergen doses and birch pollen concentration during the pollen season in three patients treated by birch pollen allergens in To present graphically the amount of the doses clearly, the concentration of each given allergen injection was multiplied by 100. Przegląd Lekarski 2013 / 70 /
6 na alergeny sezonowe. W celu precyzyjnego prognozowania stężenia pyłku w sezonie pyłkowym stosowane są modele tzw. krótkoterminowe (ang. short-time forecasts) [17,23,24]. Podstawą do tworzenia tych modeli jest zależność pomiędzy elementami meteorologicznymi a stężeniem dobowym pyłku, w oparciu o wieloletnią serię badawczą. W niniejszej pracy do analizy wybrano dwa taksony będące źródłem alergennego pyłku: brzozę i trawy. Na terenie Krakowa pyłek brzozy wykazuje najwyższy procentowy udział w sumie pyłku [14] i jest odpowiedzialny za objawy ANN u ponad 12% uczulonych. Jednak najwyższy poziom objawów (score) wywoływanych przez alergeny pyłkowe jest obserwowany u pacjentów w okresie maj-lipiec, czyli w okresie pylenia traw [15]. Na podstawie wyników z niniejszej pracy należy stwierdzić, że skuteczność prognozowania stężenia pyłku traw jest niższa niż pyłku brzozy, pomimo znacznie niższej zmienności sezonowej pyłku tych taksonów. Przypuszczalnie na skuteczność prognoz mogła też mieć wpływ długość sezonów pyłkowych, w przypadku sezonów pyłkowych brzozy, trwających średnio około 3 tygodni, stosunkowo łatwo można tak zaplanować kolejne dawki szczepionki, aby ominąć cały okres występowania podwyższonej koncentracji pyłku. W trakcie sezonu pyłkowego traw taka sytuacja nie jest możliwa (sezon może trwać do 5 miesięcy), natomiast stosując precyzyjne modele prognostyczne można omijać okresy wzrostu stężenia pyłku. Ocena nasilenia objawów jedynie na bazie ekspozycji pyłkowej jest nie wystarczająca, stąd podkreślana jest konieczność uwzględniania lekowej oraz zmian miejsca pobytu, co według McHugh i Ewan [10] ma istotny wpływ na uzyskanie satysfakcjonującej efektywności leczenia (cytowane badanie dotyczy odczulania alergenami roztoczy kurzu domowego). Podobne wyniki uzyskano także w grupie dzieci odczulanych alergenami brzozy, w której wykazano istotną korelację pomiędzy nasileniem objawów a stężeniem pyłku [3]. Jak istotna w toku prowadzonego badania jest ścisła współpraca z pacjentem, wskazuje w niniejszym badaniu stosunkowo niska zwracalność kart samoobserwacji. Niewątpliwie miały na nią wpływ: brak systematyczności w wypełnianiu kart, przedwczesne zakończenie immunoterapii (decyzja pacjenta), pokrywanie się okresu obserwacji z okresem wyjazdów wakacyjnych w przypadku pacjentów odczulanych alergenami traw, co skutkuje brakiem bezpośredniego związku z ekspozycją pyłkową mierzoną na terenie Krakowa. Zbliżone metodyczne badanie do niniejszej pracy wykonano w Kopenhadze, w latach W grupie 52 pacjentów alergenami brzozy i traw prowadzenia SIT przez 3 lata. Skuteczność terapii oceniano poprzez skalę nasilenia objawów, zużycie leków i stężenie pyłku. W zależności od stężenia pyłku obserwowano zmniejszenie nasilenia objawów o 24-84% przy stosowaniu SIT alergenami brzozy, natomiast do 39% przy SIT alergenami traw [26]. Według wiedzy autorów nie są obecnie dostępne wyniki dotyczące problemu poruszanego w niniejszej pracy, czyli pewnej modyfikacji schematu immunoterapii celem nie stosowania redukcji dawki szczepionki, dzięki planowanego unikania ekspozycji alergenowej. Prezentowane wyniki należy traktowac jako wyjściowe do dalszej obserwacji pacjentów, optymalnie w ciągu pełnego zalecanego okresu prowadzenia SIT (do 5 lat), aby uzyskać potwierdzenie przedstawianych obserwacji na tle zmienności sezonów pyłkowych w większej grupie badawczej. Projekt finansowany z dotacji statutowej: K/ZDS/ Monitoring pyłkowy prowadzono z użyciem aparatu wolumetrycznego umieszczonego na terenie Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego; dane meteorologiczne pozyskano w ramach współpracy z Zakładem Klimatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wnioski 1. Walidacja modeli prognostycznych, wykonanych metodą wielomianowej regresji logistycznej potwierdziła ich skuteczność w kolejnym roku badawczym, szczególnie w odniesieniu do sezonów pyłkowych brzozy. 2. Zastosowanie monitoringu pyłkowego w okresie odczulania alergenami pyłkowymi wywiera wpływ na modyfikację schematu SIT w trakcie sezonu pyłkowego (brak redukcji dawek szczepionki, unikanie wysokiej ekspozycji pyłkowej). 3. Ewidentny wpływ zastosowanego monitoringu na unikanie ekspozycji wykazano u pacjentów odczulanych alergenami pyłku brzozy oraz potwierdzono jego skuteczność u pacjentów odczulanych alergenami pyłku traw w okresie trzech lat obserwacji. Literatura 1. Alvarez-Cuesta, E., Bousquet, J., Canonica, G. W. et al.: Standards for practical allergen-specific immunotherapy. Allergy 2006, 61, (Suppl. 82), Bousquet J., Khaltaev N., Cruz A.A. et al.: Allergic rhinitis and its impact on asthma (ARIA) Allergy 2008, 63, (Suppl.) Broström G., Möller Ch.: A new method to relate symptom scores with pollen counts. Grana 1989, 28, Canonica G.W., Baena-Cagnani C.E., Bousquet J. et al.: Recommendations for standardization of clinical trials with Allergen Specific Immunotherapy for respiratory allergy. A statements of a World Allergy Organization (WAO) taskforce. Allergy 2007, 62, Chuine I., Belmonte J.: Improving prophylaxis for pollen allergies: predicting the time course of the pollen load of the atmosphere of major allergenic plants in France and Spain. Grana 2004, 43, Emberlin J., Savage M., Jones S.: Annual variations in grass pollen seasons in London : trends and forecast models. Clin. Exp. Allergy 1993, 23, Frenz D.A.: Interpreting atmospheric pollen count for use in clinical allergy: spatial variability. Ann. Allergy Asthma Immunol., 2000, 84, Frenz D.A.: Interpreting atmospheric pollen counts for use in clinical allergy: allergic symptomology. Ann Allergy Asthma Immunol. 2001, 86, Guidelines on the clinical development of products for specific immunotherapy for the treatment of allergic diseases (CHMP/EWP/18504/2006. European Medicines Agency, Pre-Authorisation Evaluation of Medicines for Human Use. London, UK, McHugh S.M., Ewan P.W.: A clinical index: a new method to assess efficacy of allergen immunotherapy. Allergy 1992, 47, Kowalski L.M., Rogala B.: Immunoterapia alergenowa. Praca zbiorowa. Mediton, Łódź, Myszkowska D.: Pyłek wybranych taksonów roślin w powietrzu Krakowa, [W:] Pyłek roślin w aeroplanktonie różnych regionów Polski. Weryszko Chmielewska E. (ed), Wyd. Katedra i Zakład Farmakognozji AM w Lublinie, 2006, pp Myszkowska D., Jenner B., Puc M. et al.: Spatial variations in dynamics of Alnus and Corylus pollen seasons in Poland. Aerobiologia 2010, 26, Myszkowska D., Jenner B., Stępalska D., Czarnobilska E.: The pollen season dynamics and the relationship among some season parameters in Kraków, Poland, Aerobiologia 2011, 27, Myszkowska D., Stępalska D., Obtułowicz K., Porębski G.: The relationship between airborne pollen and fungal spore concentration and seasonal pollen allergy symptoms in Cracow in Aerobiologia 2002, 18, Myszkowska D., Majewska R.: Pollen grains as allergenic environmental factors new approach to the forecasting of the pollen concentration during the season. Annals Agriculture and Environmental Allergy 2013, w druku. 17. Norris-Hill J.: The modeling of daily Poaceae pollen concentration. Grana 1995, 34, Obtułowicz K.: Monitorowanie swoistej immunoterapii chorób alergicznych. Alergia Astma Immunologia 2000, 5, Obtułowicz K., Myszkowska D.: Alergia pyłkowa. Wytwórnia Surowic i Szczepionek BIOMED w Krakowie. Kraków. 20. Obtułowicz K., Myszkowska D., Stępalska D.: The efficacy of symptomatic treatment of Pollen allergy with regard to pollen concentration introduction of a new coefficient. Allergy Clin Immunol. 2000, 12/3, Rapiejko P.: Znaczenie pomiaru stężeń pyłku roślin dla oceny skuteczności pyłkowicy. Alergia Astma Immunologia 2000, 5, Rapiejko P.: Medycyna a palinologia. W: Dybowa- Jachowicz S., Sadowska A. Palinologia. Kraków, Samoliński B, Rapiejko P, Lipiec A, Kurzawa R.: Metody ograniczenia narażenia na alergen. In: Kruszewski J, Kowalski ML. Standardy w alergologii. Część I. Medycyna praktyczna, Kraków 2010, Schäppi G.F., Taylor P.E., Kenrick J. et al.: Predicting the grass pollen count from meteorological data with regard to estimating the severity of hayfever symptoms in Melbourne (Australia). Aerobiologia 1998, 14, Smith M., Emberlin J.: Constructing a 7-day ahead forecast model for grass pollen at north London, United Kingdom. Clin. Exp. Allergy 2005, 35, Yli-Panula E., Fekedulegn D.B., Green B.J., Ranta H.: Analysis of airborne Betula pollen in Finland; a 31-year perspective. Int. J. Environ. Res. Public Health, 6, Winther L., Malling H.J., Moseholm L., Mosbech H.: Allergen-specific immunotherapy in birch- and grass-pollen allergic rhinitis. I. Efficacy estimated by a model reducing the bias of annual differences in pollen counts. Allergy 2000, 55, D. Myszkowska i wsp.
Sezon pylenia roślin w Polsce w 2016 roku
Sezon pylenia roślin w Polsce w 2016 roku dr n. med. Piotr Rapiejko 1 dr n. med. Agnieszka Lipiec 2 dr hab. Małgorzata Puc 3 dr Małgorzata Malkiewicz 4 dr hab. n. med. Ewa Świebocka 6 dr n. med. Grzegorz
Bardziej szczegółowoAnaliza sezonu pylenia roślin w 2015 roku w Polsce
Analiza sezonu pylenia roślin w 2015 roku w Polsce A E R O B I O L O G I A M E D Y C Z N A P R A C A O R Y G I N A L N A The analysis pollen season in 2015 in Poland. S U M M A R Y The paper presents the
Bardziej szczegółowoDr n. med. Dr n. med. Analiza stężenia. Agnieszka Lipiec1. Piotr Rapiejko1,2
autor(); Dr n. med. Agnieszka Lipiec1 Dr n. med. Piotr Rapiejko1,2 1Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, WUM Warszawa Kierownik Zakładu: Prof. nadzw. WUM dr hab. n. med. Bolesław
Bardziej szczegółowoSezony pyłkowe wybranych roślin alergennych w Sosnowcu w 2013 r.
Sezony pyłkowe wybranych roślin alergennych w Sosnowcu w 213 r. Pollen of selected allergenic plants of Sosnowiec in 213 mgr Kazimiera Chłopek Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski w Sosnowcu Streszczenie:
Bardziej szczegółowoSezon pylenia traw w 2015 r. w Krakowie, Lublinie, Opolu, Piotrkowie Trybunalskim, Sosnowcu, we Wrocławiu i w Zielonej Górze
Sezon pylenia traw w 2015 r. w Krakowie, Lublinie, Opolu, Piotrkowie Trybunalskim, Sosnowcu, we Wrocławiu i w Zielonej Górze Grass pollen season in Cracow, Lublin, Opole, Piotrkow Trybunalski, Sosnowiec,
Bardziej szczegółowoCharakterystyka sezonów pyłkowych wybranych roślin alergennych w Warszawie w 2013 r.
Charakterystyka sezonów pyłkowych wybranych roślin alergennych w Warszawie w 213 r. Characteristics of pollen seasons of selected allergenic plants in Warsaw in 213 dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2, dr n.
Bardziej szczegółowoPyłek traw w powietrzu wybranych miast Polski w 2007 roku The grass pollen in the air of selected Polish cities in 2007
Pyłek traw w powietrzu wybranych miast Polski w 7 roku The grass pollen in the air of selected Polish cities in 7 mgr Kazimiera Chłopek 1, dr Małgorzata Malkiewicz 2, dr n. farm. Dorota Myszkowska 3, dr
Bardziej szczegółowoPyłek leszczyny w powietrzu wybranych miast Polski w 2015 r.
Pyłek leszczyny w powietrzu wybranych miast Polski w 2015 r. Hazel pollen in the air of selected Polish cities in 2015 dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2, dr hab. Małgorzata Puc 3, dr Małgorzata Malkiewicz
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku roślin w 2011 roku
Analiza stężenia pyłku roślin w 2011 roku Dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2,3 Dr n. med. Agnieszka Lipiec 1 mgr Ewa Kalinowska3 1 Zakład Profilaktyki Zagrożeń Srodowiskowych i Alergologii, WUM 2 Klinika Otolaryngologii,
Bardziej szczegółowoStężenie pyłku roślin w powietrzu Sosnowca w 2012 roku
Stężenie pyłku roślin w powietrzu Sosnowca w 2012 roku Concentration of airborne pollen grains in Sosnowiec in 2012 mgr Kazimiera Chłopek Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski w Sosnowcu Streszczenie:
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku brzozy, traw i bylicy w 2012 roku w wybranych miastach Polski
Analiza stężenia pyłku brzozy, traw i bylicy w 2012 roku w wybranych miastach Polski Dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2,3 dr n. med. Agnieszka Lipiec1,3, dr Małgorzata Malkiewicz4, mgr Kamila Klaczak4, dr Małgorzata
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku ambrozji w Lublinie, Warszawie i Lwowie w 2013 r.
Analiza stężenia pyłku ambrozji w Lublinie, Warszawie i Lwowie w r. Analysis of ragweed pollen concentration in Lublin, Warsaw and Lviv in prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska, dr n. med. Piotr
Bardziej szczegółowoCharakterystyka sezonów pyłkowych wybranych roślin alergennych we Wrocławiu w 2013 r.
Charakterystyka sezonów pyłkowych wybranych roślin alergennych we Wrocławiu w 2013 r. Characteristics of pollen seasons of selected allergenic plants in Wrocław in 2013 dr Małgorzata Malkiewicz Pracownia
Bardziej szczegółowoPyłek wybranych roślin alergogennych i zarodników Alternaria w powietrzu Szczecina w 2013 r.
Pyłek wybranych roślin alergogennych i zarodników Alternaria w powietrzu Szczecina w 2013 r. Pollen of selected allergenic plants and Alternaria spores in the air of Szczecin in 2013 dr hab. n. biol. Małgorzata
Bardziej szczegółowoAnaliza sezonu pyłkowego traw w 2013 roku w wybranych miastach Polski
Analiza sezonu pyłkowego traw w 213 roku w wybranych miastach Polski Analysis of the grass pollen season in selected Polish cities in 213 prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska 1, dr Krystyna Piotrowska-Weryszko
Bardziej szczegółowoPyłek brzozy w powietrzu wybranych miast Polski w 2015 r.
Pyłek brzozy w powietrzu wybranych miast Polski w 15 r. Birch pollen in the air of selected Polish cities in 15 dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2, dr hab. Małgorzata Puc 3, dr n. med. Agnieszka Woźniak-Kosek
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoAnaliza sezonu pylenia roślin w 2013 roku w Polsce
Analiza sezonu pylenia roślin w 2013 roku w Polsce dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2 dr n. med. Agnieszka Lipiec 1,3 mgr Ewa Kalinowska 1 1 Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych Warszawa 2 Klinika Otolaryngologii,
Bardziej szczegółowoDługotrwałe efekty immunoterapii alergenowej.
Długotrwałe efekty immunoterapii alergenowej. Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych Zakład Alergologii i Immunologii Doświadczalnej UM Białystok T E R A P I A
Bardziej szczegółowoRodzaj topola (Populus) obejmuje ok. 40 gatunków. Pyłek topoli w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r.
Pyłek topoli w powietrzu wybranych miast Polski w 214 r. Poplar pollen in the air of selected Polish cities in 214 mgr Kazimiera Chłopek 1, dr Małgorzata Malkiewicz 2, prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska
Bardziej szczegółowoPyłek olszy w powietrzu wybranych miast Polski w 2015 r.
Pyłek olszy w powietrzu wybranych miast Polski w 15 r. Alder pollen in the air of selected Polish cities in 15 dr n. med. Agnieszka Lipiec 1,2, dr hab. Małgorzata Puc 3, dr n. med. Piotr Rapiejko 2,4,
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek...8
Pyłek leszczyny w Szczecinie (2009 2010) M. Puc, M.I. Puc...2 Pyłek leszczyny w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo...4 Analiza stężenia pyłku leszczyny w Warszawie w 2010 r. A. Chciałowski, A. Lipiec...6
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ Charakterystyka problemu zdrowotnego Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach
Bardziej szczegółowoprace oryginalne specific immunotherapy
prace oryginalne Dorota Myszkowska 1 Marcel Mazur 1 Monika Ziemianin 1 Małgorzata Wach-Pizoń 2 Ewa Czarnobilska 1 Monitorowanie objawów alergicznego nieżytu nosa i współistniejących reakcji krzyżowych
Bardziej szczegółowoAlergeny pyłku leszczyny są po alergenach pyłku
Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 28 roku The analysis of hazel pollen count in selected Polish cities in 28 dr Małgorzata Malkiewicz 1, dr Małgorzata Puc 2, mgr Kazimiera
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005 1 Poradnia Alergologiczna NZOZ Euromedica The Allergology Outpatient Department Euromedica, Grudziadz,
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku dębu w wybranych miastach Polski w 2015 r.
Analiza stężenia pyłku dębu w wybranych miastach Polski w 2015 r. The analysis of oak pollen count in selected Polish cities in 2015 dr n. med. Agnieszka Lipiec 1,2, dr hab. Małgorzata Puc 3, dr Małgorzata
Bardziej szczegółowoPyłek grabu w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r.
Pyłek grabu w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r. Pollen of hornbeam in the air of selected cities of Poland in 2014 dr n. med. Agnieszka Lipiec 1,2, dr hab. n. biol. Małgorzata Puc 3, mgr Ewa Kalinowska
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku leszczyny w 2013 r. w wybranych miastach Polski
Analiza stężenia pyłku leszczyny w 2013 r. w wybranych miastach Polski The analysis of hazel pollen count in Poland in 2013 prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska 1, dr Krystyna Piotrowska-Weryszko
Bardziej szczegółowoPyłek leszczyny, olszy i brzozy w powietrzu Szczecina w latach
Pyłek leszczyny, olszy i brzozy w powietrzu Szczecina w latach 2012 2014 Pollen of hazel, alder and birch in the air of Szczecin in the years 2012 2014 dr hab. n. biol. Małgorzata Puc Katedra Botaniki
Bardziej szczegółowoPrognozowanie parametrów sezonu pyłkowego traw w Krakowie
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 18(2): 9 40, 2011 Prognozowanie parametrów sezonu pyłkowego traw w Krakowie DOROTA MYSZKOWSKA MYSZKOWSKA, D. 2011. ing of the grass pollen season parameters in Krakow. Fragmenta
Bardziej szczegółowoZawartość pyłku jesionu w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r.
Zawartość pyłku jesionu w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r. Ash pollen count in the air of selected Polish cities in 2014 prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska 1, dr hab. Krystyna Piotrowska-Weryszko
Bardziej szczegółowoOdczulanie na jad osy i pszczoły
Odczulanie na jad osy i pszczoły Oddział Immunologii Broszura informacyjna dla pacjentów Wstęp Niniejsza broszura przeznaczona jest dla osób uczulonych na jad pszczoły i osy. Zawiera ona informacje na
Bardziej szczegółowoPodobieństwa i różnice alergenowej immunoterapii podskórnej i podjęzykowej
Podobieństwa i różnice alergenowej immunoterapii podskórnej i podjęzykowej Similarities and differences between subcutaneous and sublingual immunotherapy T E R A P I A S U M M A R Y Subcutaneous (SCIT)
Bardziej szczegółowoSezony pyłkowe brzozy w Sosnowcu w latach
Sezony pyłkowe brzozy w Sosnowcu w latach Birch pollen season in Sosnowiec in Katarzyna Dąbrowska-Zapart, Kazimiera Chłopek Katedra Paleontologii i Stratygrafii, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski
Bardziej szczegółowo.~~y INSTYTUl MEDYCZNY
.~~y INSTYTUl MEDYCZNY "'turu~~nętr.mvch, Pneumonologi A~lIllmmuno'ogij Klinicznej ~alnego Szpitala Klinicznego MO~ ~141 Warszawa, ul. Szaserów 128 ~ -.n; 015294487; NIP; 11~ -, -1- Warszawa, 28 grudnia
Bardziej szczegółowoPyłek wybranych roślin alergogennych w powietrzu Białegostoku w 2012 r.
Pyłek wybranych roślin alergogennych w powietrzu Białegostoku w 2012 r. Allergic pollen in the air of Bialystok in 2012 dr hab. Bożena Kiziewicz 1, mgr Bernadetta Gajo 2, mgr Przemysław Kosieliński 1 1
Bardziej szczegółowoNCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
Bardziej szczegółowoReakcje niepożądane w trakcie immunoterapii alergenowej u chorych na astmę alergiczną
Reakcje niepożądane w trakcie immunoterapii alergenowej u chorych na astmę alergiczną Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki: Prof dr hab.
Bardziej szczegółowoCharakterystyka dobowego rozkładu stężenia pyłku traw w sezonie pyłkowym
Fragm. Flor. Geobot. Polonica 16(2): 405 414, 2009 Charakterystyka dobowego rozkładu stężenia pyłku traw w sezonie pyłkowym DOROTA MYSZKOWSKA i BARTOSZ JENNER MYSZKOWSKA, D. AND JENNER, B. 2009. The characteristics
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoBirch pollen contains strong allergens, which often. Betula pollen season in southern Poland in 2016 MEDICAL AEROBIOLOGY ORIGINAL PAPER
Betula pollen season in southern Poland in 2016 Elżbieta Weryszko-Chmielewska 1, Krystyna Piotrowska-Weryszko 2, Weronika Haratym 1, Beata Żuraw 1, Agnieszka Lipiec 3,4, Radosław Gawlik 5, Kazimiera Chłopek
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia pyłku dębu w wybranych miastach Polski w 2014 r.
Analiza stężenia pyłku dębu w wybranych miastach Polski w 2014 r. The analysis of oak pollen count in selected Polish cities in 2014 dr Małgorzata Malkiewicz 1, mgr Kazimiera Chłopek 2, prof. dr hab. Elżbieta
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowo4. Wyniki streszczenie Komunikat
4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 313 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 313 SECTIO D 25 Katedra Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Hygiene and
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo i skuteczność immunoterapii swoistej na pyłki traw metodą przyspieszoną (ultra-rush) przy użyciu szczepionki Purethal
ARTYKUŁY ORYGINALNE 197 Bezpieczeństwo i skuteczność immunoterapii swoistej na pyłki traw metodą przyspieszoną (ultra-rush) przy użyciu szczepionki Purethal Safety and efficacy of grass pollen specific
Bardziej szczegółowoImmunoterapia alergenowa u chorych na astm
Immunoterapia alergenowa u chorych na astm Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki: Prof dr hab. n. med. Anna Bodzenta-Łukaszyk T E R A
Bardziej szczegółowoAUTOREFERAT. Załącznik nr 2
Załącznik nr 2 Dr inż. Krystyna Piotrowska-Weryszko Zakład Ekologii Ogólnej Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie AUTOREFERAT Lublin 2014 AUTOREFERAT 1. Imię
Bardziej szczegółowoImmunoterapia w alergiach sezonowych
44 Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (1): 44-48 Allergen immunotherapy for seasonal allergy Edyta Jura-Szołtys, Barbara Rogala Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Alergologii i Immunologii Klinicznej
Bardziej szczegółowoZarodniki Alternaria w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r.
Zarodniki Alternaria w powietrzu wybranych miast Polski w 214 r. Alternaria spores in the air of selected Polish cities in 214 dr hab. Agnieszka Grinn-Gofroń 1, dr n. med. Piotr Rapiejko 2,3, dr n. med.
Bardziej szczegółowoAnaliza sezonów pyłkowych wierzby w wybranych miastach Polski w 2014 r.
Analiza sezonów pyłkowych wierzby w wybranych miastach Polski w 2014 r. Analysis of the willow pollen seasons in the selected Polish cities in 2014 dr n. farm. Dorota Myszkowska 1, mgr Monika Ziemianin
Bardziej szczegółowo5. MONITORING PYŁKU ROŚLIN I ZARODNIKÓW GRZYBÓW W POWIETRZU W KRAKOWIE
62 5. MONITORING PYŁKU ROŚLIN I ZARODNIKÓW GRZYBÓW W POWIETRZU W KRAKOWIE Aerobiologia to nauka o biernym transporcie cząstek biologicznych w powietrzu i ich wpływie na środowisko oraz zdrowie ludzi i
Bardziej szczegółowoAlder pollen season in Poland in 2018
Alder pollen season in Poland in 218 Piotr Rapiejko 1,8, Małgorzata Puc 2, Małgorzata Malkiewicz 3, Kazimiera Chłopek 4, Katarzyna Dąbrowska-Zapart 4, Krystyna Piotrowska-Weryszko 5, Agata Konarska 5,
Bardziej szczegółowoGRASS POLLEN (POACEAE) IN THE AIR OF SOSNOWIEC (POLAND),
ACTA AGROBOTANICA Vol. 60 (2): 79 86 2007 GRASS POLLEN (POACEAE) IN THE AIR OF SOSNOWIEC (POLAND), 1997 2006 Kazimiera Chłopek University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec,
Bardziej szczegółowoSezony pyłkowe wybranych drzew, krzewów i roślin zielnych we Wrocławiu w 2012 r.
Sezony pyłkowe wybranych drzew, krzewów i roślin zielnych we Wrocławiu Pollen seasons of selected trees, shrubs and herbaceous plants in Wrocław in 2012 mgr Kamilla Klaczak, dr Małgorzata Malkiewicz Zakład
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO. Perosall D, roztwór do stosowania podjęzykowego Mieszanka alergenów pyłku drzew.
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Perosall D, roztwór do stosowania podjęzykowego Mieszanka alergenów pyłku drzew.. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY ml roztworu zawiera mieszankę
Bardziej szczegółowoElektroniczne kwestionariusze monitorujące objawy ułatwią diagnostykę i leczenie alergicznego nieżytu nosa
PRACA PRZEGLĄDOWA Elektroniczne kwestionariusze monitorujące objawy ułatwią diagnostykę i leczenie alergicznego nieżytu nosa Electronic questionnaires for symptoms monitoring will facilitate the diagnosis
Bardziej szczegółowoASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ,
XVI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa ALERGIA ASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ, 8-10 czerwca 2017 r. pod patronatem POLSKIEGO TOWARZYSTWA ALERGOLOGICZNEGO Miejsce: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze EXPO
Bardziej szczegółowoANALYSIS OF ALNUS spp. POLLEN SEASONS IN LUBLIN AND WARSZAWA (POLAND),
ACTA AGROBOTANICA Vol. 6 (): 87 97 7 ANALYSIS OF ALNUS spp. POLLEN SEASONS IN LUBLIN AND WARSZAWA (POLAND), 1-7 Elżbieta Weryszko-Chmielewska 1, Piotr Rapiejko 1 Department of Botany, University of Agriculture,
Bardziej szczegółowoWyniki pomiarów stężeń pyłków roślin w powietrzu atmosferycznym Łodzi w sezonie 2009
37 Wyniki pomiarów stężeń pyłków roślin w powietrzu atmosferycznym Łodzi w sezonie 2009 The analysis of pollen count in the atmosphere of Lodz (central Poland) during the vegetation season of 2009 BARBARA
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowo01 Co warto wiedzieć o leczeniu alergii?
01 Co warto wiedzieć o leczeniu alergii? Spis treści Czym właściwie jest alergia?... 1 Dlaczego leczenie w ogóle jest konieczne?... 1 Jakie formy leczenia są możliwe?... 2 Co oznacza pojęcie "immunoterapia
Bardziej szczegółowo11. Liebhard J., Małolepszy J., Wojtyniak B. i wsp. Prevalence and risk factors for asthma in Poland: Results from the PMSEAD Study.
1. Wstęp Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach epidemiologicznych stwierdzono znaczący wzrost częstości występowania alergicznego nieżytu nosa i astmy oskrzelowej
Bardziej szczegółowoBirch pollen season in southern Poland in 2017
Birch pollen season in southern Poland in 217 Małgorzata Malkiewicz 1, Agnieszka Lipiec 2, Katarzyna Dąbrowska-Zapart 3, Kazimiera Chłopek 3, Monika Ziemianin 4, Krystyna Piotrowska-Weryszko 5, Elżbieta
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Małgorzata KLENIEWSKA. nawet już przy stosunkowo niewielkim stężeniu tego gazu w powietrzu atmosferycznym.
Małgorzata KLENIEWSKA Katedra Inżynierii Wodnej i Rekultywacji Środowiska SGGW Zakład Meteorologii i Klimatologii Department of Hydraulic Engineering and Environmental Restoration WAU Division of Meteorology
Bardziej szczegółowoPyłek bylicy w powietrzu wybranych miast Polski w 2013 roku Mugwort pollen in the air of selected Polish cities in 2013
Pyłek bylicy w powietrzu wybranych miast Polski w 213 roku Mugwort pollen in the air of selected Polish cities in 213 dr Małgorzata Puc 1, mgr Aleksandra Kruczek 1, dr n. med. Agnieszka Lipiec 2,3, dr
Bardziej szczegółowoCorylus pollen season in southern Poland in 2016
Corylus pollen season in southern Poland in 2016 Krystyna Piotrowska-Weryszko 1, Elżbieta Weryszko-Chmielewska 2, Aneta Sulborska 2, Beata Żuraw 2, Adam Rapiejko 3,4, Radosław Gawlik 5, Kazimiera Chłopek
Bardziej szczegółowoMugwort pollen season in southern Poland and Lviv (Ukraine) in 2015
Mugwort pollen season in southern Poland and Lviv (Ukraine) in 1 Krystyna Piotrowska-Weryszko 1, Elżbieta Weryszko-Chmielewska 2, Piotr Rapiejko 3,4, Adam Rapiejko 3,, Małgorzata Malkiewicz 6, Dorota Myszkowska
Bardziej szczegółowoPyłek buka w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r.
Pyłek buka w powietrzu wybranych miast Polski w 2014 r. Pollen of beech in the air of selected cities of Poland in 2014 lek. Paulina Zielińska 1,2, dr n. med. Piotr Rapiejko 2,3, dr n. med. Agnieszka Lipiec
Bardziej szczegółowowww.alergoprofil.pl Antybiotykoterapia w chorobach laryngologicznych J. Ratajczak
Praktyczne aspekty diagnostyki alergii na leki ze szczególnym uwzględnieniem alergii na antybiotyki beta-laktamowe i leki miejscowo znieczulające A. Krauze Antybiotykoterapia w chorobach laryngologicznych
Bardziej szczegółowoMugwort pollen grains contain allergens, Mugwort pollen season in central and northern Poland in 2015 MEDICAL AEROBIOLOGY ORIGINAL PAPER
Mugwort pollen season in central and northern Poland in 2015 Piotr Rapiejko 1,2, Agnieszka Lipiec 3, Małgorzata Puc 4, Grzegorz Siergiejko 5, Ewa M. Świebocka 5, Ewa Kalinowska 2, Andrzej Wieczorkiewicz
Bardziej szczegółowo3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r.
PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r. Warsztaty Szkoleniowe V 7.15 8.45 Warsztaty spirometryczne Sesja B Sala 3/5 Warsztaty organizowane w ramach grantu naukowo szkoleniowego przyznanego przez
Bardziej szczegółowoLeki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty. Katarzyna Pogoda
Leki biologiczne i czujność farmakologiczna - punkt widzenia klinicysty Katarzyna Pogoda Leki biologiczne Immunogenność Leki biologiczne mają potencjał immunogenny mogą być rozpoznane jako obce przez
Bardziej szczegółowoDr n. med. Jolanta Szczepanowska Dermatologia Po Dyplomie Wydanie Specjalne Styczeń 2002
Dr n. med. Jolanta Szczepanowska Dermatologia Po Dyplomie Wydanie Specjalne Styczeń 2002 CEL BADANIA: Ocena stosowania preparatu GELACET u pacjentów z problemami wypadania włosów i łamliwością paznokci.
Bardziej szczegółowo, Warszawa
Kierunki rozwoju nowych leków w pediatrii z perspektywy Komitetu Pediatrycznego EMA. Wpływ Rozporządzenia Pediatrycznego na pediatryczne badania kliniczne w Europie Marek Migdał, Klinika Anestezjologii
Bardziej szczegółowoZak³ad Alergologii Klinicznej i Œrodowiskowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie, ul. Œniadeckich 10, Kraków
ACTA AGROBOTANICA Vol. 59, z. 1 2006 s. 373 383 Znaczenie monitoringu py³kowego stacjonarnego i indywidualnego w diagnostyce alergii py³kowej DOROTA MYSZKOWSKA 1, BARBARA BILO 1, DANUTA STÊPALSKA 2, JERZY
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Perosall C, roztwór do stosowania podjęzykowego. Mieszanka alergenów pyłku chwastów. Zestaw do leczenia podstawowego: 0 JS*/ ml, 00 JS/ ml, 000 JS/
Bardziej szczegółowoPOSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19
Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w zakresie rynologii Klasyfikacja zapaleñ zatok przynosowych i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Zuzanna Bielec WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm 1954-1993 LONG-TERM VARIABILITY
Bardziej szczegółowoOcena wczesnej skuteczności immunoterapii alergenowej u dzieci chorych na astmę uczulonych na roztocze kurzu domowego
ARTYKUŁY ORYGINALNE 27 Ocena wczesnej skuteczności immunoterapii alergenowej u dzieci chorych na astmę uczulonych na roztocze kurzu domowego Early effectiveness of allergen immunotherapy in children with
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoLek BI w porównaniu z lekiem Humira u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą
Lek w porównaniu z lekiem u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą Jest to podsumowanie badania klinicznego dotyczącego łuszczycy plackowatej. Podsumowanie sporządzono dla ogółu społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoDlaczego niektórzy chorzy nie uzyskują poprawy w immunoterapii znaczenie ekstraktów alergenowych
Dlaczego niektórzy chorzy nie uzyskują poprawy w immunoterapii znaczenie ekstraktów alergenowych Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki:
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ LICZBY DNI Z OPADEM W KRAKOWIE
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Robert Twardosz WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ LICZBY DNI Z OPADEM W KRAKOWIE LONG-TERM VARIABILITY OF THE NUMBER OF DAYS WITH PRECIPITATION IN CRACOW
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoPRECYZYJNE WYNIKI DLA BEZPIECZNYCH I LEPSZYCH DECYZJI DIAGNOSTYCZNYCH
Klicka här för att ändra format PRECYZYJNE WYNIKI DLA BEZPIECZNYCH I LEPSZYCH DECYZJI DIAGNOSTYCZNYCH Wypełnij lukę diagnostyczną w alergii na jady pszczoły i osy Rozwiązanie dla podwójnie pozytywnego
Bardziej szczegółowoUlotka dla pacjenta. ALUTARD SQ (Pozwolenie Nr: 3595) Wyciągi alergenowe jadów owadów błonkoskrzydłych: 801 Jad pszczoły 802 Jad osy
Ulotka dla pacjenta Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc ją ponownie przeczytać. - Należy zwrócić się do lekarza lub farmaceuty,
Bardziej szczegółowoNie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się
(BIA) komu i po co Nie wszystko co się liczy może być policzone, nie wszystko co może być policzone liczy się Not everything that can be counted counts, and not everything that counts can be counted A.
Bardziej szczegółowoPrzewlekły alergiczny nieżyt nosa w przebiegu uczulenia na alergeny pyłku traw. Opis przypadku
Przewlekły alergiczny nieżyt nosa w przebiegu uczulenia na alergeny pyłku traw. Opis przypadku Perennial allergic rhinitis in the course of grass pollen allergy. Case discussion dr n. med. Agnieszka Lipiec
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoGRASS POLLEN (POACEAE) IN THE AIR OF SOSNOWIEC (POLAND),
ACTA AGROBOTANICA Vol. 60 (2): 79 86 2007 GRASS POLLEN (POACEAE) IN THE AIR OF SOSNOWIEC (POLAND), 1997 2006 University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland e-mail:
Bardziej szczegółowoSymptomatologia chorób alergicznych u dzieci marsz alergiczny
PODYPLOMOWA SZKOŁA PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS 141 Symptomatologia chorób alergicznych u dzieci marsz alergiczny The symptomatology of allergic diseases in children allergic march Grażyna
Bardziej szczegółowo12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna: Wyciągi alergenowe, kurz domowy; Kod ATC: V01AA03
SUBSTANCJA CZYNNA (INN) GRUPA FARMAKOTERAPEUTYCZNA (KOD ATC) PODMIOT ODPOWIEDZIALNY NAZWA HANDLOWA PRODUKTU LECZNICZEGO, KTÓREGO DOTYCZY PLAN ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna:
Bardziej szczegółowoAstma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoWarsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją
Warsztaty Ocena wiarygodności badania z randomizacją Ocena wiarygodności badania z randomizacją Każda grupa Wspólnie omawia odpowiedź na zadane pytanie Wybiera przedstawiciela, który w imieniu grupy przedstawia
Bardziej szczegółowo