Technologie cyfrowe dla instytucji i społeczności lokalnych. Doświadczenia polskich programów

Transkrypt

1 Technologie cyfrowe dla instytucji i społeczności lokalnych. Doświadczenia polskich programów Raport desk research przygotowany w ramach projektu TECHNOLOGIE DLA TRZECIEGO SEKTORA I SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH Materiał przygotowany dla Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności Warszawa, luty 2011

2 Raport przygotowała: Monika Stec Konsultacje: Maria Wiśnicka Jest to część projektu badawczego Technologie dla III sektora/społeczności lokalnych realizowanego przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia" dla Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności Więcej informacji na stronie: stoczni/nowe- technologie Zespół Stoczni zajmujący się projektem: Hubert Borowski (koordynator projektu) Maria Wiśnicka (wsparcie merytoryczne) Kuba Wygnański (wsparcie merytoryczne) Zespół Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności zajmujący się projektem: Radosław Jasiński Mirosław Czyżewski Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia jest fundacją powstałą w lutym 2009 roku, której fundatorami są Fundacja Inicjatyw Społeczno- Ekonomicznych, Polsko- Amerykańska Fundacja Wolności oraz Stowarzyszenie Klon/Jawor. Stocznia powstała w celu krytycznego i rzetelnego opisywania wyzwań dotyczących życia społecznego w Polsce oraz poszukiwania i upowszechniania skutecznych, innowacyjnych i opartych na partycypacji obywatelskiej metod reagowania na nie. Stawia sobie za cel także formację i rozwój intelektualny osób z różnych środowisk, gotowych do wykraczającego poza indywidualne interesy angażowania się w sprawy publiczne. Szczególnie ważne w działaniach Stoczni jest wzmacnianie współpracy między dwoma środowiskami: badaczami- akademikami oraz aktywistami społecznymi, działającymi także w organizacjach pozarządowych. Działania podejmowane przez Stocznię koncentrują się wokół trzech kluczowych zagadnień: rozwoju wspólnot lokalnych, innowacji społecznych oraz partycypacji obywatelskiej. Więcej informacji: Polsko- Amerykańska Fundacja Wolności, obchodząca w 2010 roku dziesięciolecie działalności programowej, została założona w USA przez Polsko- Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości. Fundacja, kierowana przez niezależną Radę Dyrektorów, rozpoczęła swoją działalność w 2000 roku z podwójną misją: umacniania efektów polskiej transformacji oraz dzielenia się doświadczeniami Polski z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej. W Polsce programy Fundacji koncentrują się na obszarach wiejskich i w małych miastach. Dominują w nich dwa motywy: wyrównywanie szans edukacyjnych, połączone z modernizacją oświaty, a także wyzwalanie i wspieranie energii obywatelskiej w lokalnych społecznościach. W ciągu dziesięciu lat istnienia Fundacja przeznaczyła na swoją działalność blisko 90 mln USD, a jej fundusz wieczysty przekroczył 250 mln USD. W tym czasie zrealizowano 30 programów, w ramach których sfinansowano ponad stypendiów, projektów lokalnych z udziałem setek tysięcy osób, szkolenia dla liderów i pracowników organizacji pozarządowych, kursy dla nauczycieli, a także wizyty studyjne do Polski, w których wzięło udział ponad osób z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Mołdowy oraz innych krajów. W ostatnich dwóch latach PAFW podjęła partnerską współpracę z największą pozarządową instytucją grantodawczą na świecie Fundacją Billa i Melindy Gatesów, co zaowocowało uruchomieniem w Polsce Programu Rozwoju Bibliotek, w wyniku którego ponad bibliotek w małych miejscowościach zostanie przekształconych w nowoczesne centra informacji, edukacji, kultury i aktywności obywatelskiej. Więcej informacji o Fundacji na stronie 2

3 PODSUMOWANIE Celem badania desk research było zebranie i zestawienie ogólnodostępnej wiedzy o wybranych programach wsparcia w obszarze rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Wsparcie jest tu rozumiane dość szeroko jako dostarczanie zarówno bezpłatne, jak i częściowo (wkład własny) lub całkowicie odpłatne sprzętu, oprogramowania, środków finansowych, usług doradczych czy szkoleniowych, a wreszcie szeroko rozumianej informacji. Celem badania było także prześledzenie, czy pojawiają się innowacyjne lub specyficzne (np. uzależnione od rodzaju odbiorcy) formy wsparcia. Przedmiotem zainteresowania były zwłaszcza programy wspierające organizacje pozarządowe, jednak analizie poddano też inne projekty. Niewiele form wsparcia jest skierowanych wyłącznie do organizacji pozarządowych, więcej jest takich, w których NGO- sy są jednym z odbiorców (obok np. samorządów) lub lokalnym operatorem programu. Tylko kilka projektów kieruje wsparcie bezpośrednio do indywidualnych osób najczęściej jest ono zapośredniczone. Poszczególne omówienia obejmują informacje o aktorach programu (realizatorach, partnerach, sponsorach itp.), rodzajach i odbiorcach wsparcia oraz jego zakresie czasowym i geograficznym. W miarę możliwości podane są także informacje o finansowaniu, opisane przypadki udanych i nieudanych przedsięwzięć, podane wymierne efekty programów, a także sformułowane rekomendacje. Każde opracowanie zawiera także mniej lub bardziej szczegółowy opis programu (założenia, cele, przebieg realizacji), a czasami także jego ocenę i dodatkowe informacje, np. szczegóły techniczne, nagrody oraz inne dane przydatne dla zrozumienia kontekstu funkcjonowania danego przedsięwzięcia. W kilku przypadkach zamiast opisu projektu lub programu zamieszczamy objaśnienie wielu działań podejmowanych przez jedną organizację oferujących wsparcie w zakresie ICT. Przedstawione programy są zróżnicowane, jeśli chodzi o zasięg (ogólnopolskie, regionalne, lokalne), skalę finansowania (od kilku tysięcy do kilku milionów złotych na projekt) czy dobór odbiorców i sposoby rekrutacji. Odmienny jest także sposób i skala informowania o projekcie nie tylko jeśli chodzi o komunikację wewnętrzną (między zaangażowanymi podmiotami, odbiorcami, beneficjentami itd.), a także tą przeznaczoną dla publiczności. Konsekwencjami tego są m.in. niewspółmierność danych i luki informacyjne w prezentowanym omówieniu. W związku z tym, nie w każdym przypadku ilość prezentowanych informacji jest dobrym wskaźnikiem rzeczywistej aktywności danej organizacji. Zamieszczone niżej dane zebrano w ramach researchu internetowego, a w niektórych przypadkach uzupełniono je informacjami uzyskanymi od rozmówców, z którymi przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione (łącznie osiem osób). Były to: ð Agnieszka Konkel i Michał Adamczyk (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji) ð Barbara Dyluś (Microsoft) ð Anna Kołtunowicz i Anna Tyrała (Miasta w Internecie) ð Klara Malecka (Fundacja Wspomagania Wsi) ð Bartosz Mioduszewski (Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niepełnosprawnym Ruchowo) ð Kuba Wygnański (Stowarzyszenie Klon/Jawor, Stowarzyszenie Bank Drugiej Ręki) W opisach programów zdarzają się braki wynika to np. z tego, że program został zakończony, nie działa już strona internetowa i niekiedy trzeba bazować na dość przypadkowych materiałach dostępnych w sieci. Niektóre dane dotyczą tylko pewnego etapu w projekcie wtedy są umieszczane z zaznaczeniem, jakiego okresu dotyczą i są wiarygodne tylko dla elementu całości. Mimo triangulacji źródeł być może nie udało się wyeliminować drobnych nieścisłości. Jednak niezależnie od metody zbierania danych, najistotniejszą i najczęstsza luką jest brak całościowej oceny programu, informacji o jego faktycznym oddziaływaniu. Trudność ze sformułowaniem takiej oceny wiąże się w wielu przypadkach z brakiem publicznie dostępnych ewaluacji, różnicami wynikającymi z innej perspektywy osób bezpośrednio zaangażowanych w program oraz zewnętrznych obserwatorów, a wreszcie ze zmieniającym się kontekstem nowych przedsięwzięć. Inaczej ocenia się program po upływie jakiegoś czasu, w kontekście późniejszych działań, a inaczej z perspektywy insidera lub 3

4 realizatora projektu, wreszcie odmiennie ze względu na cele i wartości, które w sposób deklarowany lub faktyczny stanowiły założenia danego projektu. Wnioski ogólne Poniższe zestawienie nie jest wyczerpujące, jeśli chodzi o programy wsparcia ICT w Polsce, jednak pozwala zaobserwować pewne trendy. Na przestrzeni ostatniej dekady widać zmianę w charakterze pomocy, co jest zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę rozwój technologiczny, a także przeobrażenie się mentalności użytkowników i potencjalnych użytkowników nowoczesnych technologii. 10 lat temu największym problemem był słaby dostęp do komputerów i do Internetu, a także brak podstawowych umiejętności. Ówczesne programy starały się odpowiadać na te właśnie potrzeby. Wraz z upływem czasu pojawiło się coraz więcej komponentów miękkich, nastawionych nie tylko na przekazywanie wiedzy (szkolenia), ale na dzielenie się nią (portale społecznościowe, wizyty studyjne, konferencje) oraz wsparcie w zakresie tworzenia własnych projektów, strategii rozwoju czy informatyzacji. Programy są skierowane do konkretnych (często coraz węższych) grup odbiorców od mieszkańców obszarów wiejskich przez osoby bezrobotne i absolwentów czy seniorów aż po pracowników bibliotek czy studentów wydziałów technicznych. Nadal jednak pewne grupy pozostają poza zasięgiem większości programów: niepełnosprawni mieszkańcy wsi, osoby dorosłe przed 60 rokiem życia. Kolejną zmianą jest też coraz większy nacisk na trwałość efektów projektu i ich dopasowanie do aktualnych potrzeb odbiorców, a co za tym idzie mniejsza centralizacja i większa elastyczność programów, zarówno na poziomie planowania, jak i realizacji. Kwestia trwałości efektów nieuchronnie wywołuje pytanie o to, co faktycznie zostało po zrealizowanych już programach. W kontekście działań twardych infrastrukturalnych, najbardziej interesujące są dalsze losy różnego rodzaju e- centrów, czyli publicznych miejsc dostępu do Internetu (PIAP: Public Internet Access Point). W wyniku analizowanych programów w Polsce powstało ponad 6 tysięcy PIAP- ów nie wiadomo, ile z nich nadal funkcjonuje. Nawet jeśli połowa sprzętu wciąż nadaje się do użytku, to i tak pozostała część e- centrów stanowi duży potencjał potencjał, który wart jest zagospodarowania. Wskazywały na to osoby realizujące analizowane programy choć nadal w rozlicznych miejscach problemem jest niska jakość lub brak infrastruktury, w wielu jest ona z różnych względów niewykorzystywana. Program Biblioteka+ Centra kształcenia na odległość na wsi (FPMINR) Gminne Centra Informacji Internetowe centra edukacyjno- oświatowe na wsi Ikonka Program Rozwoju Bibliotek Rzeczpospolita Internetowa Wieś Aktywna Budowanie Społeczeństwa Informacyjnego e- Vita Wioska Internetowa Wirtualne Powiaty II Suma (minimum) liczba PIAP- ów brak danych brak danych Gdy chodzi o komponenty miękkie, pomiar trwałości jest jeszcze trudniejszy, jeśli nie zupełnie niemożliwy. Poprzez research internetowy nie da się np. oceniać faktycznej zmiany w poziomie kompetencji odbiorców programów, można natomiast określić, na ile trwałe i dostępne są źródła wiedzy powstałe w ramach analizowanych przedsięwzięć. Wiele programów ma wbudowany komponent tworzenia zasobów wiedzy: kursów internetowych, baz dobrych praktyk, serwisów informacyjnych itp. Niewątpliwie największe pod względem zgromadzonych zasobów są portale ngo.pl oraz 4

5 witrynawiejska.pl otwarte dla wszystkich użytkowników, choć dedykowane pracownikom organizacji społecznych oraz instytucji publicznych. Ten ostatni jest dodatkowo sprofilowany pod kątem działania na terenach wiejskich. Informacje dotyczące rozwoju obszarów wiejskich zawiera także strona Krajowej Sieci Leader), choć na znacznie mniejszą skalę. Największe zasoby wiedzy związanej z rozwojem społeczeństwa informacyjnego prezentuje wspomniana już Witryna Wiejska oraz portal Stowarzyszenia Miasta w Internecie. Prócz publicznych portali wiedza jest także gromadzona na platformach edukacji online. Internetowe kursy powstały w ramach programów: Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niepełnosprawnym Ruchowo, Microsoftu, Internetowe Centra Edukacyjno- Oświatowe na Wsi oraz Wioski Internetowej. Już zgromadzona wiedza to kolejny zasób, który warto wykorzystać. Serwis operator rodzaj informacji Stowarzyszenie Bank Drugiej Ręki wiedza o możliwości uzyskania/oddania rzeczy, w tym sprzętu ICT Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom NiepełnosprawnymRuchowo kursy online Zespół programu Internetowe Centra Edukacyjno- Oświatowe na Wsi platforma internetowa ze szkoleniami Konsorcjum Krajowe Sieci Leader informacje dotyczące rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa Microsoft aktualności z dziedziny edukacji, treści edukacyjne, platform e- learningowa biblioteka.mwi.pl Stowarzyszenie Miasta w Internecie zbiór publikacji poświęconych rozwojowi społeczeństwa informacyjnego Stowarzyszenie Klon/Jawor serwis wiadomości, zaproszenia na konferencje i szkolenia, informacje o grantach, serwisy tematyczne i regionalne, baza danych o organizacjach pozarządowych i instytucjach Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego opisy ciekawych inicjatyw bibliotek i najważniejsze informacje dotyczące świata bibliotecznego spolecznepracownie.ning.com Biuro projektu Społecznych Pracowni Edukacyjno- Komputerowych platforma e- learningowa dla osób organizujących nowoczesne sytuacje edukacyjne za pomocą technologii informacji i komunikacji (ICT) Fundacja Wspomagania Wsi informacje, poradniki, zaproszenia na warsztaty, konkursy, raporty platforma.wioskainternetowa.pl Fundacja Regionalnej Agencji Promocji Zatrudnienia, OPTOLAND SA kursy online osoby indywidualne główni odbiorcy organizacje społeczne i instytucje publiczne tylko jako darczyńcy tak tak tak tak tak tylko dla osób zarejestrowanych w centrum nie tak tak tak tak nie tak nie tak tak? tak tak nie nie tak tak tak tak tak tak tak tak tak tak? 5

6 Wnioski dotyczące działań dla organizacji społecznych Niewiele jest programów skierowanych bezpośrednio do organizacji społecznych. Organizacje były lub nadal są odbiorcami przedsięwzięć Microsoftu i Banku Drugiej Ręki, Polsko- Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Wspomagania Wsi (Aktywna Wieś), Stowarzyszenia Klon/Jawor (ngo.pl), w pewnej mierze także programów: Fundacji Orange i UNDP (Rzeczpospolita Internetowa), Stowarzyszenia Miasta w Internecie oraz Katolickiego Centrum Edukacji Młodzieży KANA. Dlaczego tak niewiele działań jest nastawionych na wsparcie organizacji pozarządowych? Przede wszystkim NGO- sy nie są uważane za specyficznego beneficjenta zakłada się, że mają takie same deficyty i potrzeby, jak inne grupy: potrzebują wiedzy i umiejętności, a także kontaktu z technologiami i przykładowymi zastosowaniami ICT, które uznają za użyteczne dla siebie. Ważne jest też przełamanie bariery psychologicznej. Przyjmuje się więc, że organizacje pozarządowe mogą skorzystać z programów dla wszystkich. Więcej programów kieruje wsparcie (zwłaszcza finansowe) do instytucji publicznych. Wynika to z faktu, że w projektach długoterminowych ważny jest pewny partner. Wójt, burmistrz, bibliotekarka, dyrektor szkoły to przedstawiciele instytucji, które dysponują siedzibą i mają względną stabilność organizacyjną. W lokalnych NGO- sach członkowie często pracują społecznie, w swoim wolnym czasie, we własnych domach. Organizacje pozarządowe nadal są postrzegane jako zbyt słabe, by samodzielnie udźwignąć ciężar projektu: przygotowania wniosku i jego rozliczenia. Fundator raczej postawi zatem na współpracę z lokalnym urzędem, gdzie są etatowi pracownicy, którzy mogą zostać oddelegowani do pracy przy projekcie. Nie bez znaczenia jest fakt, że szanse na sukces projektu zwiększa przychylność władz lokalnych, dlatego mocno rekomenduje się angażowanie jej przedstawicieli, nawet jeśli to nie oni mają być beneficjentami programu. Barierą dla działań wpierających NGO- sy pod względem wykorzystania ICT może być zdaniem naszych rozmówców trudność z dotarciem z informacją do potencjalnych odbiorców. W programach, w których mogły brać udział między innymi organizacje pozarządowe, było relatywnie niewiele uczestników informacja dotarła do nielicznych i nie była dalej dystrybuowana. Brakuje dobrej promocji projektów technologicznych skierowanych do NGO- sów i samej idei, że ICT może wesprzeć te organizacje w ich codziennej pracy. Respondenci wskazywali także, że wbrew pozorom niewiele jest źródeł finansowania tego typu programów skierowanych właśnie do organizacji pozarządowych. Zapisy wymagań konkursowych przewidują udział NGO- sów jako partnerów projektu, ale de facto na etapie realizacji ich rola jest często trzecioplanowa, jeśli nie czysto formalna. Ich zasobem jest większa elastyczność mogą zrobić to, czego nie może administracja publiczna. Rekomendacje Na podstawie analizowanych programów sformułowano rekomendacje dotyczące przyszłych działań wpierających wykorzystanie nowoczesnych technologii w działaniach społecznych: 1. Najpierw diagnoza. Wsparcia nie tylko technologicznego nie można udzielać w ciemno, musi być ono sprofilowane i dopasowane do odbiorców. Rośnie tego świadomość i coraz więcej projektów jest poprzedzonych diagnozą lokalną. 2. Inwentaryzacja dostępnych zasobów. Elementem diagnozy powinna być ocena warunków, w jakich przyjdzie realizować program: jeśli polega on na dawaniu sprzętu, to najpierw należy się upewnić, czy jest miejsce, żeby go wstawić (lub je zapewnić), czy jest ktoś, kto umie pokazać, jak działa sprzęt i jak go używać, czy jest prąd, czy ktoś otworzy np. remizę itd. 3. Kompleksowość. Programy wspierające rozwój społeczeństwa informacyjnego powinny łączyć w sobie elementy techniczne (wyposażanie w sprzęt, łącze), finansowe (udzielanie grantów, nawet niewielkich) i społeczne (podnoszenie kompetencji, upodmiotowienie). 4. Partycypacyjne tworzenie zawartości programu. Odbiorcy programu powinni mieć wpływ na to, jaki rodzaj wsparcia jest im oferowany na przykład nie warto szkolić 20 osób z tej samej wsi z rzadkiej umiejętności, która 6

7 nie zmieni ich realnej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Program musi powstawać przy udziale mieszkańców, a nie w Warszawie za biurkiem. 5. Trwałe i adekwatne efekty. Można próbować zadekretować trwałość projektu (np. trzyletnią) albo uznać, że projekt musi zainspirować odbiorców, żeby sami utrwalali lub rozwijali nabyte umiejętności, szukali źródeł finansowania na kontynuację projektu. To zainteresowanie warto regularnie podsycać, np. zapewniając przez dłuższy czas nowe treści edukacyjne, informacyjne. 6. Warsztat, nie szkolenie. Skuteczna absorpcja wiedzy odbywa się w praktyce ludzi trzeba jakoś przyciągnąć, pokazać im, że to coś dla nich. Muszą mieć możliwość spróbowania, jak coś działa, sprawdzenia żeby chcieli się tego nauczyć. Warto budować zainteresowanie na osobistym zaangażowaniu lub ciekawości uczestników. 7. Asystowanie. Programy skierowane do najmniej zaawansowanych odbiorców (np. organizacji, które nie mają doświadczenia w aplikowaniu o granty) powinny przewidywać duże wsparcie z zewnątrz na każdym etapie projektu: planowania, realizacji, rozliczania. Najlepiej, by wsparcie miało charakter bezpośredniego osobistego kontaktu wymaga to przeniesienia dużej części działań operatora w teren. Asystowanie bezpośrednie może zostać uzupełnione np. telefonicznym help deskiem. 8. Partnerzy (ale nie zbyt wielu). Praca w zespole zapewnia wzajemną mobilizację oraz konstruktywną krytykę, zwłaszcza jeśli partnerzy są zróżnicowani należą do różnych sektorów. Jednak nie powinno ich być zbyt wielu, ponieważ wtedy rozmywa się odpowiedzialność lub pojawiają się tendencje odśrodkowe. W programach realizowanych lokalnie istotna jest przychylność władzy samorządowej. 9. Elastyczność. Warto na bieżąco reagować na potrzeby odbiorców, np. dostosować temat szkolenia do ich potrzeb. 10. Decentralizacja. Warto wspierać lokalnych przedstawicieli programu, liderów osoby i instytucje, gdyż to oni mają najlepszy dostęp do wiedzy o tym, jakie są potrzeby na dole. Jednym ze sposobów wspierania lokalnych przedstawicieli programu jest decentralizacja zasobów wiedzy i pieniędzy. 11. Wykorzystanie istniejących sieci. Zdania na temat najlepszych rozgałęziaczy wsparcia technologicznego wśród naszych rozmówców były podzielone, choć najczęściej wskazywano instytucje publiczne (biblioteki i ośrodki kultury mające siedzibę, etatowych pracowników, stabilność organizacyjną). Pojawiły się głosy podkreślające duży potencjał sołtysów i rad sołeckich oraz sceptyczne wobec Ochotniczych Straży Pożarnych (kadra starzejąca się i niechętna do zmian oraz mało wydolna organizacyjnie). Bardzo mocno naciskano na konieczność nowego otwarcia istniejących punktów dostępu do Internetu. 12. Łatwe procedury rozliczania. W przypadkach programów grantowych potencjalnych beneficjentów łatwo wystraszyć procedurami finansowymi nawet jeśli nie są one bardzo skomplikowane. Komunikat o tym, że projekt jest łatwy do rozliczenia, a nawet sama możliwość uzyskania w tym pomocy, zwiększą zainteresowanie programem osób i instytucji najbardziej potrzebujących wsparcia. 13. Promocja programu. Ważne jest, żeby zdobywać uczestników, ale i sponsorów. Trzeba na bieżąco informować o tym, co dzieje się w programie, bo sama informacja może być czynnikiem albo narzędziem zmiany, np. może wzbudzać nowe potrzeby lub zaspokajać stare za pomocą nowych rozwiązań. 14. Ślad po programie. Dyplomy, certyfikaty są wbrew pozorom ważne dla uczestników to nobilituje projekt. Strona internetowa z materiałami, ich publikacja itp. dają świadomość, że uczestniczyło się w czymś ważnym. Udany projekt trzeba komunikować jako sukces ludzi w terenie, a nie nasz program, nasz sukces. 15. Dzielenie się doświadczeniami. Na wyobraźnię najlepiej działają konkretne przykłady i kontakty z żywymi ludźmi, szczególnie z miejscowości obok. 7

8 16. Krótka (pre)historia, czyli działania na rzecz społeczeństwa informacyjnego przed 2000 rokiem Większość przedsięwzięć opisywanych w niniejszym opracowaniu zostało uruchomionych w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku. Dłuższą historię mają bardzo nieliczne działania Stowarzyszenia Klon/Jawor i KANA Gliwice. Warto pamiętać, że wcześniejsze programy wspierające wykorzystanie technologii do celów społecznych realizowała w Polsce Fundacja Batorego. Jesienią 1995 roku uruchomiła ona PROGRAM INTERNET, w ramach którego do 2001 roku przeprowadzono rozmaite działania: ð Program Internet dla Szkół został zainicjowany przez grupę naukowców z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, którzy jesienią 1994 roku rozpoczęli pracę nad systemem umożliwiającym polskim szkołom tanie korzystanie z podstawowych usług międzynarodowej sieci komputerowej Internet. Celem IdS było prowadzenie działalności związanej z edukacyjnym wykorzystaniem sieci i bezpłatne udostępnianie rezultatów tej aktywności oraz edukacja w zakresie możliwości i użytkowania Internetu. Do końca 1998 roku podłączono ponad 1200 szkół i przeszkolono ponad 6000 uczniów i 300 nauczycieli. Uczniowie i nauczyciele, którzy nauczyli się posługiwać Internetem, doprowadzili do powstania licznych polskojęzycznych zasobów edukacyjnych (np. prezentując osiągnięcia szkół czy walory turystyczne swoich miast i regionów na stronach www); ð Edukacja w Internecie program grantowy; ð Edukacyjne projekty międzynarodowe: Web for Schools, Think- Quest, I*EARN; ð Pszczoły do Ula, którego podstawowym celem było opracowanie i wprowadzenie do Internetu informacji na temat organizacji pozarządowych i trzeciego sektora w Polsce; ð serwisy internetowe free.ngo.pl (w 1999 roku administratorem usług zostało Stowarzyszenie Klon/Jawor), free.med.pl i free.art.pl; ð Internet dla Niepełnosprawnych Nie jestem Sam ; ð Internet dla Lekarzy. 1 1 Informacje pochodzą z internetowego archiwum Fundacji Batorego oraz archiwalnej strony pozostałe przedsięwzięcia (poza free.ngo.pl) nie pozostawiły po sobie śladów w Internecie. 8

9 SPIS PROGRAMÓW BIBLIOTEKA DARYRZECZOWE.PL Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo GCI Gminne Centra Informacji ICEO Internetowe centra edukacyjno- oświatowe na wsi Katolickie Centrum Edukacji Młodzieży Kana KRAJOWA SIEĆ LEADER + (Program Pilotażowy Leader +) IKONKA MIASTA W INTERNECIE MICROSOFT N@utobus Bezprzewodowy Autobus Internetowy NetAcad Cisco Networking Academy (CNA) NGO.PL i FREE.NGO.PL POLSKA CYFROWA, CENTRUM CYFROWE PROGRAM ROZWOJU BIBLIOTEK RZECZPOSPOLITA INTERNETOWA SPEK Społeczne Pracownie Edukacji Komputerowej TECHNOLOGIE NON PROFIT WIEŚ AKTYWNA Budowanie Społeczeństwa Informacyjnego e- VITA WIOSKA INTERNETOWA Kształcenie na odległość na terenach wiejskich WIRTUALNE POWIATY III

10 BIBLIOTEKA + Zaangażowane instytucje Odbiorcy wsparcia Rodzaj wsparcia Zasięg wsparcia Czas trwania Budżet OPIS PROJEKTU: założenia i cele Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Przygotowanie i wdrożenie: Instytut Książki Partnerzy: TP S.A., MSWiA, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego ( Biblioteki z Internetem TP ); Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Biblioteka Narodowa, a także biblioteki miejskie, wojewódzkie i inne (we Wrocławiu, Bydgoszczy, Toruniu, Lublinie, Zielonej Górze, Gorzowie Wielkopolskim, Łodzi, Krakowie, Warszawie, Opolu, Rzeszowie, Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Olsztynie, Poznaniu, Szczecinie) MAK +, internetyzacja bibliotek: gminne biblioteki publiczne, ze szczególnym uwzględnieniem bibliotek z gmin wiejskich, wiejsko- miejskich oraz małych gmin miejskich (do 15 tys. mieszkańców) Szkolenia dla bibliotekarzy: bibliotekarze z bibliotek publicznych w gminach wiejskich, wiejsko- miejskich i małych gmin miejskich (do 15 tys. mieszkańców) Infrastruktura bibliotek: w 2010 roku tylko biblioteki z gmin dotkniętych powodzią oprogramowanie szkolenia dofinansowanie dostępu do Internetu wsparcie finansowe (remonty bibliotek poszkodowanych w powodzi) ogólnopolski wieloletni, od 2008 roku, w tym poszczególne moduły: MAK +: od stycznia 2010 roku Internetyzacja bibliotek: od sierpnia 2009 roku do sierpnia 2012 roku (porozumienie z TP SA) Szkolenia dla bibliotekarzy: w latach (trzy roczne etapy) budżet programu w 2010 roku: 70 mln zł Internetyzacja bibliotek: Biblioteki z Internetem TP" dofinansowanie za pośrednictwem Fundacji Orange (Akademia Orange dla Bibliotek) częściowy lub całkowity zwrot kosztów dostępu do Internetu Szkolenia dla bibliotekarzy: w 2010 roku zł (wszystkie biblioteki wojewódzkie) Infrastruktura bibliotek: w 2010 roku blisko 1 mln zł Celem programu jest przekształcenie bibliotek gminnych w nowoczesne centra dostępu do wiedzy, kultury oraz ośrodki życia społecznego, a także wprowadzenie systemu certyfikującego dla bibliotek. Cztery komponenty programu: MAK +: stworzenie jednolitego, centralnego, ogólnego systemu komputerowego umożliwiającego zarządzanie zbiorami bibliotecznymi, wymianę informacji o księgozbiorach i wypożyczeniach między bibliotekami i zdalny dostęp przez Internet dla czytelników Internetyzacja bibliotek Szkolenia dla bibliotekarzy w zakresie nowych kompetencji zawodowych wykraczających poza standardowe umiejętności bibliotekarskie. Szkolenia zostaną zorganizowane przez wojewódzkie biblioteki publiczne. Instytut Książki przekaże bibliotekom wojewódzkim niezbędne środki w postaci dotacji celowej po oszacowaniu przez biblioteki wojewódzkie potrzeb szkoleniowych w danym regionie Infrastruktura bibliotek: uruchomienie programu finansowego wsparcia modernizacji i rozbudowy bibliotek gminnych 10

11 Realizacja (problemy, zmiany ad hoc) Efekty (wymierne wskaźniki) Ocena (sukces/porażka uzasadnienie) Kontynuacje Rekomendacje INNE Źródła + Szkolenia dla bibliotekarzy: w 2010 roku zaakceptowano wnioski złożone przez 18 bibliotek wojewódzkich na sfinansowanie szkoleń dla bibliotekarzy Infrastruktura bibliotek: w III naborze (w 2010 roku) rozpatrzono pozytywnie 114 wniosków o dotacje w wysokości od 20 do 80 tys. zł Internetyzacja bibliotek; łącze internetowe (w zależności od możliwości: kabel lub radio) dostarczane jest przez TP S.A. Wśród wymagań/zaleceń technicznych jest zainstalowanie na stacjach roboczych systemu Linux (Fedora Core). &art_id=227 DARYRZECZOWE.PL Zaangażowane instytucje Odbiorcy wsparcia Rodzaj wsparcia Zasięg wsparcia Czas trwania Budżet OPIS PROJEKTU Realizacja (problemy, ad hoc) zmiany Bank Drugiej Ręki Finansowanie: rozwój serwisu daryrzeczowe.pl w latach finansowany był w ramach grantu z Funduszu dla Organizacji Pozarządowych (EEA Grants, Norway Grants) NGO, placówka non profit sprzęt i inne dary rzeczowe ogólnopolski od 2007 roku Celem serwisu jest umożliwienie przekazania niepotrzebnych, ale wciąż wartościowych i sprawnych rzeczy, które mogą służyć organizacjom i placówkom non profit. Internet daje możliwość spotkania się większej liczby osób i organizacji, które być może wcześniej nic o sobie nie wiedziały. Kategorie darów: AGD, RTV, artykuły biurowo- szkolne, dla dzieci i niemowląt, komputery i sprzęt biurowy, książki i edukacja, kuchenne, materiały wykończeniowe, meble, odzież i obuwie, pościel i koce, sportowe i turystyczne Problemy w redystrybucji hardware u: - konieczność wyczyszczenia dysków - geograficzne oddalenie miejsc podaży i popytu sprzętu - > koszty przechowywania i przewożenia sprzętu - utylizacja sprzętu niewykorzystanego, zepsutego - restrykcyjna polityka ochrony danych w firmach potencjalnych darczyńców - oddawanie sprzętu przez darczyńców bezpośrednio potrzebującym - niezadowolenie obdarowanych z jakości sprzętu - VAT od darowizn - > dążenie firm by sprzedawać go po złotówce 11

12 Efekty Ocena Kontynuacje Rekomendacje INNE Źródła - trudności ze zbudowaniem sieci dystrybucji około 500 zarejestrowanych organizacji non profit i 700 firm w 2008 roku ponad 25 tys. ogłoszeń w serwisie : 17 ogłoszeń darczyńców (w tym 9 z października) W bazie profili na stronie internetowej jest ponad rekordów: niektóre się powtarzają, w tej samej bazie są przemieszani darczyńcy i biorcy, ale większość to ofiarodawcy głównie osoby prywatne, ale też firmy (np. GfK Polonia, Studio S Biuro Architektoniczne, Grupa Żywiec SA, Microsoft, MTC Polska, EuroPharma Alliance) i organizacje pozarządowe (np. Stowarzyszenie Szkoła Liderów, Fundacja Synapsis, Stowarzyszenie Wszechstronnego Rozwoju Puenta, Stowarzyszenie BDR, Fundacja Centrum Promocji Kobiet, Centrum Pomocy Prawnej im. H. Nieć, Fundacja Polskich Kawalerów Maltańskich) lub inne instytucje (np. American School of Warsaw, Krajowe Biuro Wyborcze Delegatura w Warszawie). Serwis wymaga zmian pod względem moderacji oraz wyglądu Rekomendacje dotyczące redystrybucji harware u - nadal warto to robić, mimo że jest to działalność droga i trudna logistycznie. Najważniejsze i najtrudniejsze jest dotarcie do tych, którzy sami z różnych powodów się nie zgłoszą po sprzęt i sami po niego nie przyjadą - pobieranie małej opłaty za sprzęt może częściowo rozwiązać problem wysokich kosztów czyszczenia dysków z danych oraz transportu - redystrybucja hardware u powinna być uzupełniona o mechanizm recyclingu sprzętu niewykorzystanego czy w złym stanie, aby nie ponosić kosztów magazynowania; redystrybucja harware u powinna działać na zasadzie franszyzy, tzn. mieć kilka lokalnych centrów redystrybucji - warunkiem powodzenia projektu jest przekonanie organizacji, że lepiej (wygodniej i bardziej opłacalnie) jest otrzymywać używany sprzęt od pośrednika (który zadba o jego przygotowanie) niż bezpośrednio od dawcy (np. banku, firmy) Bank Drugiej Ręki został powołany w czasie powodzi w 1997 roku przez Fundację Batorego, Stowarzyszenie Klon/Jawor i Polską Akcję Humanitarną jako zaplecze informatyczne do zarządzania pomocą (obsługa telefonów, bazy danych). Jego pierwotnym celem było posiadanie własnych magazynów i infrastruktury na sytuacje kryzysowe, ale w BDR szybko wyodrębniła się ścieżka związana z technologiami. BDR zajmował się między innymi redystrybucją używanego sprzętu komputerowego do organizacji pozarządowych. Zazwyczaj sprzęt był odbierany przez zainteresowane nim podmioty, zdarzało się, że na Mazowszu sprzęt był do nich wożony. Wywiad z Kubą Wygnańskim