Przeobrażenia na rynku żywności ekologicznej w Polsce*

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Przeobrażenia na rynku żywności ekologicznej w Polsce*"

Transkrypt

1 Zeszyty Naukowe nr 834 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009 Małgorzata Miśniakiewicz Katedra Towaroznawstwa Żywności Joanna Ptasińska Katedra Towaroznawstwa Żywności Przeobrażenia na rynku żywności ekologicznej w Polsce* 1. Wprowadzenie W dobie nadmiernej chemizacji rolnictwa i rozwoju wielkich gospodarstw towarowych produkujących na masową skalę żywność, często o niskiej jakości, popyt na produkty ekologiczne jest na świecie znaczny i ciągle rośnie. Według danych Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego (IFOAM) na świecie jest już 26 mln ha upraw ekologicznych, a liczba gospodarstw i przetwórni ekologicznych stale wzrasta. Największe areały upraw ekologicznych znajdują się w Australii ( ha), Chinach ( ha) i w Argentynie ( ha), a w Europie we Włoszech ( ha), Niemczech ( ha) i Hiszpanii ( ha). Kraje o największym procentowym udziale upraw ekologicznych w ogólnej powierzchni upraw to Lichtenstein (26%), Austria (14%), Szwajcaria (11%), a także Finlandia, Szwecja, Włochy, Czechy, Dania (6 8%) [1]. W Unii Europejskiej liczba gospodarstw ekologicznych wzrastała przez cały okres lat 90. XX w. i w pierwszych latach XXI w. Przykładowo w Hiszpanii liczba gospodarstw wzrosła z 300 w 1990 r. do ponad 1000 w 1995 r., w 2000 r., w 2002 r. Należy jednak zauważyć, że obecnie tendencje w tym zakresie różnią się nieco w poszczególnych krajach. W Austrii, Holandii i w Niemczech oraz w niektórych nowych krajach członkowskich, np. w Polsce i w Estonii, między 2003 a 2004 r. wzrosła powierzchnia upraw i liczba gospodarstw ekolo- * Stan na dzień

2 122 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska gicznych, natomiast w innych krajach zanotowano w tym samym czasie zmniejszenie ich areału, np. we Włoszech, w Danii i w Wielkiej Brytanii. W artykule omówiono podstawowe wymagania dotyczące żywnościowych produktów ekologicznych, zasady znakowania i certyfikacji w produkcji ekologicznej oraz najnowsze regulacje prawne w tym zakresie. Przedstawiono stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce. Szczególną uwagę zwrócono na problemy, jakie najczęściej napotykają rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne, oraz określono perspektywy rozwoju tej gałęzi produkcji żywności w Polsce. Dokonano także charakterystyki polskiego konsumenta żywności ekologicznej, jego potrzeb i oczekiwań wobec żywności ekologicznej. 2. Żywnościowy produkt ekologiczny 2.1. Definicja i podstawowe zasady produkcji ekologicznej Współczesne rolnictwo ekologiczne wywodzi się z krajów wysoko uprzemysłowionych, w których produkcja rolnicza jest szczególnie rozwinięta, a świadomość ekologiczna społeczeństwa bardzo wysoka. Początki rolnictwa ekologicznego to metoda biodynamiczna, która szczególnie prężnie zaczęła się rozwijać w latach 70. i 80. XX w. w proteście przeciwko postępującej chemizacji rolnictwa. Nie istnieje definicja rolnictwa ekologicznego, jest ono raczej określane za pomocą zasad (kryteriów) przedstawiających dozwolone środki i sposoby produkcji. W krajach Unii Europejskiej jedyna definicja żywności ekologicznej mogłaby brzmieć następująco: jest to żywność, której sposób wytwarzania jest zgodny z zasadami zawartymi w Rozporządzeniu Rady EWG nr 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych. Ogólnie można określić ją jako żywność produkowaną bez użycia nawozów sztucznych i innych chemicznych środków (nawet jeśli są to analogi substancji naturalnie występujących), takich jak pestycydy, antybiotyki, hormony, regulatory wzrostu, oraz przy zachowaniu żyzności gleby i różnorodności biologicznej [13, 14]. Żywność ekologiczna określana jest również jako żywność biologiczna, organiczna, czy też biodynamiczna. Często także, szczególnie w celach marketingowych, używane bywa zamiennie określenie zdrowa żywność, które nie jest poprawne, sugeruje bowiem, że żywność wytwarzana metodami konwencjonalnymi nie jest zdrowa. Wspomniane wyżej zasady produkcji ekologicznej obejmują [14]: 1) odpowiednie zaprojektowanie procesów biologicznych i zarządzanie nimi, w oparciu o systemy ekologiczne stosujące wewnątrzsystemowe zasoby naturalne z użyciem metod, które: wykorzystują żywe organizmy i mechaniczne metody produkcji,

3 Przeobrażenia na rynku żywności 123 stosują uprawę roślin na gruntach rolnych i prowadzą produkcję zwierzęcą lub akwakulturę spełniającą zasadę zrównoważonej eksploatacji zasobów rybnych, wykluczają stosowanie GMO i produktów wytworzonych z GMO lub z ich użyciem, z wyjątkiem weterynaryjnych produktów leczniczych, opierają się na ocenie ryzyka, a także zastosowaniu środków ostrożności oraz środków zapobiegawczych; 2) ograniczenie stosowania środków zewnętrznych; jeśli zachodzi konieczność stosowania środków zewnętrznych, ogranicza się je do: środków pochodzących z produkcji ekologicznej, substancji naturalnych lub substancji będących ich pochodnymi, wolno rozpuszczalnych nawozów mineralnych; 3) ścisłe ograniczenie stosowania środków z syntezy chemicznej, wyjątek stanowią sytuacje, gdy nie istnieją odpowiednie praktyki zarządzania, a środki zewnętrzne są niedostępne na rynku lub ich stosowanie przyczynia się do wywierania niedopuszczalnego wpływu na środowisko. Poza ogólnymi zasadami rolnictwo ekologiczne opiera się na następujących zasadach szczegółowych [14]: 1) utrzymywanie i poprawa życia w glebie i naturalnej żyzności gleby, stabilności i różnorodności biologicznej, zapobieganie i zwalczanie erozji gleby oraz odżywianie roślin głównie przez ekosystem gleby; 2) ograniczenie do minimum stosowania zasobów nieodnawialnych oraz środków zewnętrznych; 3) recykling odpadów i produktów ubocznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jako środka do produkcji roślinnej i zwierzęcej; 4) uwzględnianie lokalnej lub regionalnej równowagi ekologicznej przy podejmowaniu decyzji dotyczących produkcji; 5) utrzymywanie zdrowia zwierząt przez wspomaganie naturalnej obrony immunologicznej zwierząt, dobór odpowiednich ras oraz praktyk hodowlanych; 6) utrzymywanie zdrowia roślin przez stosowanie środków zapobiegawczych, takich jak dobór odpowiednich gatunków i odmian odpornych na szkodniki i choroby, odpowiedni płodozmian, metody mechaniczne i fizyczne oraz ochrona naturalnych wrogów szkodników; 7) praktykowanie produkcji zwierzęcej powiązanej z powierzchnią gruntów rolnych; 8) przestrzeganie wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem specyficznych potrzeb danych gatunków; 9) wytwarzanie produktów ekologicznych pochodzenia zwierzęcego od zwierząt chowanych w gospodarstwach ekologicznych przez całe życie od momentu urodzenia lub wylęgu;

4 124 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska 10) dobór ras z uwzględnieniem zdolności zwierząt do przystosowania się do warunków lokalnych, ich żywotności oraz odporności na choroby lub problemy zdrowotne; 11) żywienie zwierząt paszą ekologiczną złożoną ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji ekologicznej oraz z naturalnych substancji nierolniczych; 12) stosowanie praktyk hodowlanych, które wzmacniają układ odpornościowy i naturalny system obrony przed chorobami, w tym zwłaszcza zapewnienie regularnego ruchu oraz w miarę możliwości dostępu do terenów na wolnym powietrzu i pastwisk; 13) wykluczenie chowu sztucznie wyhodowanych zwierząt poliploidalnych; 14) stałe utrzymywanie różnorodności biologicznej naturalnych ekosystemów wodnych, zdrowia środowiska wodnego oraz jakości otaczających ekosystemów wodnych i lądowych w produkcji akwakultury; 15) żywienie organizmów wodnych paszą pochodzącą ze zrównoważonej eksploatacji zasobów rybactwa lub paszą ekologiczną złożoną ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji ekologicznej oraz z naturalnych substancji nierolniczych. Rolnictwo ekologiczne, jako alternatywa dla rolnictwa konwencjonalnego, jest zatem systemem gospodarowania ograniczającym ilość używanych produktów przemysłowych, przetwarzającym i wykorzystującym wszystkie odpady, o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa, opartym na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. Założeniem tego systemu jest naśladowanie procesów zachodzących w naturalnych ekosystemach, zarówno jeśli chodzi o aspekt ilościowy (poziom intensywności), jak i jakościowy (rodzaj wprowadzanych do obiegu substancji). Dzięki temu uzyskuje się wysoką jakość biologiczną płodów rolnych, zbliżoną do jakości żywności powstałej naturalnie, bez ingerencji człowieka. Gospodarstwo ekologiczne nie może wyspecjalizować się wyłącznie w uprawie roślin bądź hodowli zwierząt, podstawą jest bioróżnorodność. Aby uzyskać zamknięty obieg materii organicznej rośliny są spożywane przez zwierzęta, a te przetwarzają pożywienie w nawóz. Ekologiczne metody uprawy roślin oraz chowu zwierząt gospodarskich stanowią system zrównoważony nie tylko pod względem ekologicznym, ale również ekonomicznym i społecznym. Nie obciążają one środowiska w stopniu większym niż naturalne ekosystemy, zapewniają zatem żyzność gleby i zdrowie zwierząt, nie powodują zanieczyszczenia środowiska naturalnego i są dla niego przyjazne. W rolnictwie ekologicznym nie dopuszcza się do likwidacji zadrzewień śródpolnych, małych enklaw leśnych czy osuszania terenów bagiennych, które powodowałyby degradację przyrody. W dużym stopniu ekologiczny sposób gospodarowania niezależny jest od nakładów zewnętrznych i umożliwia zachowanie oraz rozwój wsi i rolnictwa. Rozwój upraw ekologicznych może przyczynić się do

5 Przeobrażenia na rynku żywności 125 zmniejszenia bezrobocia, rolnictwo ekologiczne charakteryzuje się bowiem dużo większą pracochłonnością. Poza tym w gospodarstwach można prowadzić działalność agroturystyczną. Równie ważne jest przetwórstwo żywności, szczególnie zaś produkcja lokalnych wyrobów [7, 8, 10, 11]. W praktyce realizacja wszystkich zasad oznacza odpowiednio zaplanowany płodozmian o kilkuletniej rotacji (minimum 4 lata), uwzględniający rośliny motylkowate, które wzbogacają glebę w azot, a także wsiewki i międzyplony chroniące glebę przed erozją. Główny nawóz stanowi próchnica uzyskiwana w procesie kompostowania obornika i (lub) innych materiałów organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego wytworzonych w gospodarstwie. W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się zakup nawozów organicznych z konwencjonalnych gospodarstw, muszą one jednak zostać przekompostowane w gospodarstwie ekologicznym. Wykorzystywane są również nawozy mineralne, ale wyłącznie pochodzenia naturalnego. Odchwaszczanie wykonuje się wyłącznie mechanicznie. Zwalczanie chorób czy szkodników także ogranicza się do stosowania środków mechanicznych i biologicznych. Materiał siewny i sadzeniowy musi być reprodukowany w rolnictwie ekologicznym. Zwierzęta stanowiące integralną część gospodarstwa ekologicznego zapewniają własne nawozy, a także wymuszają uprawę roślin pastewnych. Aby zachować równowagę, ustanowiono specjalny przelicznik dopuszczalnej liczby zwierząt przypadającej na 1 ha. Maksymalnie może on wynosić 2 SD/ha (SD umowna jednostka odpowiadająca krowie o masie 500 kg), co pozwala na uzyskanie 170 kg azotu zawartego w odchodach zwierząt na rok. Hodowla musi odbywać się z uwzględnieniem naturalnych potrzeb danego gatunku, przy czym obowiązkowy jest chów w systemie pastwiskowym latem, a zimą dostęp do wybiegów. Zwierzęta muszą mieć zapewnione odpowiedniej wielkości stanowiska, stały dostęp do wody i pasz, a także wystarczającą ilość światła i naturalną ściółkę. Jak już wspomniano, pasze stosowane w żywieniu zwierząt muszą pochodzić z własnej produkcji, jedynie od 5% do 15% pasz może pochodzić z gospodarstw konwencjonalnych. Leczenie zwierząt jest zawsze dokumentowane i odbywa się wyłącznie pod opieką weterynarza z zastosowaniem leków naturalnych i homeopatycznych, w wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się stosowanie antybiotyków i innych leków syntetycznych. Na uwagę zasługuje fakt, że w przypadku zastosowania takich leków okres karencji dla produktów pochodzących od leczonych zwierząt jest dwa razy dłuższy niż zaleca producent leku. Okaleczanie zwierząt jest niedozwolone, ponadto dopuszczone są tylko niektóre zabiegi hodowlane i produkcyjne. Zwierzęta dokupywane tylko w określonych warunkach mogą pochodzić ze źródeł konwencjonalnych [13]. Kryteria rolnictwa ekologicznego dotyczą nie tylko uprawy roślin i chowu zwierząt, ale także określają dozwolone środki i sposoby produkcji i przetwórstwa

6 126 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska surowców pochodzących z gospodarstw ekologicznych. Szczegółowe zasady dotyczące przetwarzania żywności ekologicznej zakładają [14]: 1) wytwarzanie żywności ekologicznej z ekologicznych składników rolniczych, chyba że dany składnik nie jest dostępny na rynku w jakości ekologicznej; 2) ograniczenie stosowania dodatków żywnościowych, składników nieekologicznych pełniących głównie funkcje technologiczne i sensoryczne, jak również mikroelementów oraz substancji pomocniczych w przetwórstwie, tak by były stosowane w minimalnym zakresie i tylko na wypadek istotnej potrzeby technologicznej lub do szczególnych celów żywieniowych; 3) wykluczenie substancji i metod przetwarzania mogących wprowadzać w błąd w kwestii prawdziwej natury danego produktu; 4) staranne przetwarzanie żywności, najchętniej z zastosowaniem metod biologicznych, mechanicznych i fizycznych. W przetwórstwie produktów ekologicznych dopuszczone są zatem tradycyjne metody i substancje dodatkowe. Szczegółowy wykaz takich substancji znajduje się w załącznikach do Rozporządzenia Rady nr 2092/91 i stanowi tzw. listy pozytywne. Niedozwolone jest stosowanie organizmów genetycznie zmodyfikowanych i ich produktów, zabronione jest również napromienianie żywności. Transport i przechowywanie produktów muszą być odpowiednio dobrane do ich rodzaju, przy czym produkty muszą być transportowane w zamkniętych opakowaniach i być właściwie oznakowane [13] Znakowanie i certyfikacja w produkcji ekologicznej Pozytywne oddziaływanie rolnictwa ekologicznego na środowisko oraz na jakość żywności nie jest łatwo dostrzegalne. Produkty ekologiczne nie różnią się bowiem w szczególny sposób od produktów tradycyjnych. Aby można było rozpoznać produkty rolnictwa ekologicznego wśród innych towarów, niezbędny jest odpowiedni sposób ich identyfikacji. W tym celu wprowadzono specjalne znaki graficzne (logo) oraz nazewnictwo wskazujące na ekologiczne pochodzenie produktu, np. przedrostek eko-. Mogą się nimi posługiwać wyłącznie producenci posiadający certyfikaty zgodności, potwierdzające, że płody rolne nieprzetworzone oraz produkty z nich powstałe, w tym także zwierzęta oraz produkty i przetwory pochodzenia zwierzęcego, zostały wyprodukowane lub przetworzone zgodnie z Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2092/91. Dodatkowo na opakowaniu lub etykiecie produktu ekologicznego musi znajdować się nazwa i kod jednostki certyfikującej, której podlega producent. Na etykiecie może się także znajdować oznaczenie Rolnictwo ekologiczne system kontroli WE, przedstawione w tym samym języku co sama etykieta [23]. Logo rolnictwa ekologicznego, którym mogą się posługiwać producenci, zostało wprowadzone w marcu 2000 r. przez Komisję Europejską. Od 1 maja

7 Przeobrażenia na rynku żywności r. również wszystkie polskie certyfikowane gospodarstwa ekologiczne mogą oznaczać swoje produkty tym znakiem. Niestety, ponieważ użycie tego znaku graficznego jest dobrowolne, obecnie w Polsce żywność ekologiczna jest rzadko oznakowana logo unijnym. Na produktach znajduje się częściej logo wprowadzone przez poszczególne firmy certyfikujące (zob. rys. 2). Rys. 1. Logo unijne rolnictwa ekologicznego Źródło: W innych krajach europejskich oprócz wspólnotowego logo stosowane są również inne znaki identyfikujące rolnictwo i żywność ekologiczną. Sytuacja ta ulegnie zmianie po 1 stycznia 2009 r., kiedy to zgodnie z Rozporządzeniem Rady nr 834/2007 we wszystkich krajach Unii Europejskiej na produktach paczkowanych trzeba będzie umieszczać unijny znak rolnictwa ekologicznego [14]. Znak umieszczony na produkcie jest dla konsumentów potwierdzeniem ekologicznego charakteru produktów i oznacza, że przynajmniej 95% składników produktu pochodzenia rolniczego pochodzi z produktów wyprodukowanych metodami ekologicznymi oraz że produkt spełnia wymogi oficjalnego systemu certyfikacji [13, 14]. Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym w Polsce organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w sprawach kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym są jednostki państwowe i prywatne, takie jak: minister właściwy ds. rolnictwa, który jest organem upoważniającym jednostki certyfikujące, akredytowane w zakresie rolnictwa ekologicznego, do przeprowadzania kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności; Inspekcja Jakości Handlowej Produktów Rolno-Spożywczych, która sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi, przyjmuje zgłoszenia producentów podejmujących działalność w rolnictwie ekologicznym, upoważnia na zasadach określonych w rozporządzeniach producentów do przywozu produktów rolnictwa ekologicznego z krajów trzecich niewymienionych na liście Komisji Europejskiej, dokonuje kontroli produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z krajów

8 128 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska trzecich (w tym kontroli granicznej), gromadzi i przechowuje informacje o producentach oraz udostępnia je zainteresowanym podmiotom; jednostki certyfikujące przeprowadzające kontrole oraz wydające i cofające certyfikaty zgodności; jednostki te akredytowane są przez Polskie Centrum Akredytacji na zgodność z normą EN 45011:2000 Wymagania ogólne dotyczące działania jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów [20]. Znak firmy certyfikującej Ekogwarancja PTRE Znak Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji Znak Stowarzyszenia Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi Ekoland Rys. 2. Wybrane znaki firm certyfikujących żywność ekologiczną Źródło: Według wykazu z dnia 19 października 2007 r. upoważnionymi jednostkami certyfikującymi w Polsce są: AgroBioTest, BioCert Małopolska, Bioekspert, COBICO, Ekogwarancja PTRE, PNG, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji ( ).

9 Przeobrażenia na rynku żywności Regulacje prawne dotyczące rolnictwa ekologicznego Rosnący popyt na żywność ekologiczną spowodował wzrost liczby gospodarstw ekologicznych, ale także pojawienie się na rynku produktów pseudoekologicznych. Dlatego też w celu ochrony konsumentów konieczne było wprowadzenie prawnych tregulacji w tej dziedzinie. W Unii Europejskiej kwestie rolnictwa ekologicznego zostały uregulowane aktem prawnym najwyższej rangi, czyli rozporządzeniem. W 1991 r. przyjęto Rozporządzenie Rady EWG nr 2092/91 w sprawie rolnictwa ekologicznego oraz znakowania jego produktów i środków spożywczych. Od maja 2004 r. rozporządzenie to obowiązuje również w Polsce. Reguluje ono kilka istotnych kwestii, w tym m.in. określa, jakie środki można stosować w rolnictwie ekologicznym oraz w przetwórstwie surowców ekologicznych, ustanawia wymóg kontroli na każdym etapie wytwarzania i przygotowania produktów ekologicznych oraz określa tryb tych kontroli, a także ustala zasady znakowania produktów rolnictwa ekologicznego. Rozporządzenie to będzie obowiązywało do dnia 31 grudnia 2008 r., od 1 stycznia 2009 r. wejdą bowiem w życie przepisy nowego Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2092/91. Oprócz wspomnianych wyżej regulacji w Polsce obowiązują również: Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. nr 93 poz. 898), Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 94/92 z dnia 14 stycznia 1992 r. ustanawiające szczegółowe zasady wprowadzenia w życie uzgodnień dotyczących przywozu z państw trzecich przewidzianych w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie wzoru formularza wykazu producentów podlegających kontroli upoważnionej jednostki certyfikującej, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 października 2004 r. w sprawie wzoru formularza wykazu producentów, którzy spełnili wymagania dotyczące produkcji w rolnictwie ekologicznym, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej nawozy i środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych nawozów i środków, Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej środki ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych środków.

10 130 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska Podobne uregulowania prawne wprowadzono lub są w trakcie opracowywania w wielu krajach na świecie. Wymogi te są do siebie zbliżone, gdyż wszystkie tworzone są na podstawie kryteriów rolnictwa ekologicznego Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego opracowanych w 1982 r. i stanowiących ramowe wytyczne dla organizacji członkowskich [11]. 3. Rolnictwo ekologiczne w Polsce stan obecny i perspektywy 3.1. Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce Polska jest krajem, w którym zużycie chemicznych środków produkcji w rolnictwie było zawsze niższe niż w większości krajów europejskich. Stwarza to korzystne warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego i powoduje, że jakość ekologiczna przestrzeni produkcyjnej w rolnictwie oraz jej różnorodność biologiczna należą w Polsce do najlepszych w Europie. Czynniki te w znacznym stopniu wpływają na decyzje polskich rolników o podejmowaniu produkcji żywności metodami ekologicznymi, co będzie korzystne dla polskiego rolnictwa, ponieważ zwiększy się udział żywności ekologicznej na rynku oraz będzie możliwe zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania konsumentów na taką żywność [10]. Rynek żywności ekologicznej w Polsce rozwija się intensywnie od lat 90. ubiegłego wieku, co możliwe było dzięki powstaniu regulacji prawnych z zakresu rolnictwa ekologicznego oraz instrumentów wspierających rozwój prośrodowiskowych sposobów produkcji rolniczej, takich jak dopłaty do kosztów kontroli gospodarstw, a następnie dotacje do hektara upraw ekologicznych. Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej i pojawieniem się wsparcia finansowego rolnictwa ekologicznego zauważalny jest w naszym kraju znaczący wzrost liczby gospodarstw i powierzchni upraw ekologicznych, niemniej jednak rynek żywności ekologicznej w Polsce w porównaniu z innymi krajami w obrębie Unii Europejskiej znajduje się wciąż w początkowej fazie rozwoju. W 2000 r. było w Polsce 25 tys. ha upraw ekologicznych, w 2005 r. powierzchnia ta przekroczyła już 160 tys. ha, a w 2006 r. wyniosła ponad 220 tys. ha, co stanowi jednak nadal nieco poniżej 1% ogółu użytków rolnych. Największa liczba gospodarstw prowadzących produkcję metodami ekologicznymi znajduje się w środkowej i południowo-wschodniej Polsce i obejmuje województwa małopolskie, świętokrzyskie, mazowieckie, lubelskie i podkarpackie. Średnia powierzchnia gospodarstwa ekologicznego wynosiła w 2006 r. 23 ha, czyli stosunkowo dużo jak na warunki polskie, przy średniej krajowej 8 ha dla gospodarstw konwencjonalnych.

11 Przeobrażenia na rynku żywności 131 Liczba gospodarstw ekologicznych w stosunku do ogólnej liczby gospodarstw nie przekracza w Polsce 0,5%, podczas gdy w starych krajach Unii Europejskiej wynosi 9%. Od lat 90. XX w. odnotowuje się w Polsce sporą dynamikę tworzenia gospodarstw ekologicznych. W 1990 r. było ich 27, w 1999 r. 555, w 2003 r. 2286, a w 2004 r. już 3760, co oznacza wzrost o ponad 50% w pierwszym roku członkostwa w UE. W 2005 r. zanotowano wzrost liczby gospodarstw ekologicznych do 7183, czyli o blisko 100% w stosunku do roku poprzedniego. W 2006 r. zanotowano już znacznie mniejsze tempo wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych, bo o 28% (9194 gospodarstw). Dynamikę wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych w Polsce w ciągu minionych 16 lat przedstawiono na rys Rys. 3. Dynamika rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie [10, 12]. W tym samym czasie notowano w Polsce coraz większe zainteresowanie ekologicznymi metodami przetwarzania żywności. Systematycznie, choć z pewnym przesunięciem w czasie wzrastała liczba certyfikowanych przetwórni artykułów spożywczych przetwarzających produkty rolnictwa ekologicznego w 2003 r. było ich tylko 22, na koniec 2004 r., 2005 r. i 2006 r. odpowiednio: 55, 90 i 156 (rys. 4). Wyraźnie też tworzy się rynek produktów pochodzących z gospodarstw ekologicznych, w pierwszej połowie 2007 r. w Polsce było już co najmniej 18 hurtowni rozprowadzających taką żywność, a liczba sklepów sprzedających produkty ekologiczne szacowana była na ok Rośnie podaż tych produktów na rynku, rośnie też popyt, mimo że produkty ekologiczne są przeciętnie o 30 50% droższe niż inne (niecertyfikowane) [22].

12 132 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska Rys. 4. Dynamika rozwoju certyfikowanych przetwórni ekologicznych w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie [17]. Szczegółowe dane obrazujące stan rolnictwa ekologicznego w Polsce w 2006 r. (liczbę producentów rolnych prowadzących produkcję metodami ekologicznymi, przetwórni produktów rolnictwa ekologicznego i importerów produktów rolnictwa ekologicznego z krajów trzecich) w rozbiciu na poszczególne województwa, opracowane na podstawie sprawozdań i wykazów producentów przekazanych Głównemu Inspektorowi Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przez poszczególne jednostki certyfikujące upoważnione przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi, zgodnie z art. 9 pkt 3 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. nr 93 poz. 898) zaprezentowano w tabeli 1. Tabela 1. Liczba producentów rolnych prowadzących produkcję metodami ekologicznymi, przetwórni produktów rolnictwa ekologicznego i importerów produktów rolnictwa ekologicznego z krajów trzecich w 2006 roku Województwo Liczba producentów w rolnictwie ekologicznym ogółem Liczba przetwórni ekologicznych a Liczba importerów Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie

13 Przeobrażenia na rynku żywności 133 cd. tabeli 1 Województwo Liczba producentów w rolnictwie ekologicznym ogółem Liczba przetwórni ekologicznych a Liczba importerów Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Razem a Liczba przetwórni nie obejmuje 14 innych podmiotów działających w rolnictwie ekologicznym zajmujących się produkcją i obrotem nasion, materiału rozmnożeniowego i pasz oraz wprowadzaniem ich do obrotu. Źródło: opracowanie własne na podstawie [10, 17]. Jeśli chodzi o dynamikę wzrostu liczby producentów prowadzących produkcję rolną metodami ekologicznymi, po spektakularnym wzroście na poziomie 91% w latach w 2006 r. zanotowano już znacznie mniejszy wzrost ich liczby na poziomie 28%. Dane na temat wzrostu liczby producentów żywności ekologicznej w Polsce w poszczególnych województwach w latach przedstawiono w tabeli 2. W ciągu ostatnich trzech lat w Polsce odnotowano blisko dwuipółkrotny wzrost liczby producentów rolnych prowadzących produkcję metodami ekologicznymi. Najwięcej nowych gospodarstw ekologicznych pojawiło się w województwach: kujawsko-pomorskim (2,9 razy więcej gospodarstw ekologicznych w latach w stosunku do lat ), podkarpackim (2,6), lubelskim (2,5) i warmińsko-mazurskim (2,1). Jednocześnie w 2006 r. zauważalny był niemal trzykrotny spadek dynamiki wzrostu ich liczby, z 91% w latach do 28% w latach Z porównania wzrostu liczby producentów rolnych prowadzących produkcję metodami ekologicznymi w latach ze wzrostem w latach wynika, że największy spadek dynamiki wzrostu odnotowano w województwie pomorskim (wzrost 7,6 razy mniejszy), łódzkim i wielkopolskim (5,8 razy mniejszy) oraz lubuskim (5,4 razy mniejszy). W najmniejszym stopniu tendencja spadkowa zauważalna była w województwie opolskim (1,3 razy mniej gospodarstw ekologicznych), zachodniopomorskim (1,9 razy mniej) i warmińsko-mazurskim (2,1 razy mniej).

14 134 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska Tabela 2. Wzrost liczby producentów (producentów rolnych i przetwórni ekologicznych) w poszczególnych województwach w latach Województwo Liczba producentów rolnych ogółem Wzrost liczby producentów rolnych (w %) Wzrost liczby producentów rolnych (w %) Liczba przetwórni Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Razem Wzrost liczby przetwórni (w %) Źródło: [17].

15 Przeobrażenia na rynku żywności 135 Nieco korzystniejsza tendencja jest zauważalna w przypadku przetwórni ekologicznych. W 2004 r. było w Polsce 55 przetwórni produktów rolnictwa ekologicznego. W 2005 r. zanotowano ich wzrost o 63% (90 podmiotów). W latach zanotowano nieco intensywniejszy wzrost ich liczby o 73% w stosunku do poprzedniego okresu, a liczba przetwórni wzrosła do 156 podmiotów. Najwięcej przetwórni ekologicznych według danych z 2006 r. jest w województwach lubelskim (25), mazowieckim (23), wielkopolskim (16), śląskim (13) i dolnośląskim (12). Jeśli chodzi o dynamikę wzrostu liczby przetwórni w latach w porównaniu z okresem , największy przyrost zanotowano w województwie pomorskim o 400% (choć w sumie jest tam tylko 5 przetwórni), podkarpackim o 120%, oraz śląskim o 117%. W analizowanym okresie tylko w województwie łódzkim zanotowano spadek liczby przetwórni w 2006 r. w stosunku do 2005 r. o 33% (obecnie funkcjonują tam tylko 2 przetwórnie). Spośród 9194 gospodarstw ekologicznych istniejących w Polsce w 2006 r gospodarstw znajduje się w trakcie przestawiania na produkcje rolną metodami ekologicznymi, a 3494 gospodarstwa to gospodarstwa certyfikowane. Profil produkcji w gospodarstwach ekologicznych w 2006 r. przedstawiono na rys % 1% 43% 46% uprawy warzywne łąki i pastwiska uprawy rolnicze plantacje jagodowe i uprawy sadownicze Rys. 5. Struktura podstawowych upraw w gospodarstwach ekologicznych w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie [17]. Rolnictwo ekologiczne w Polsce ma szansę stać się ważnym elementem rozwoju polskiego sektora rolnego. Aby jednak stanowiło istotny składnik rolnictwa zrównoważonego, w najbliższych latach powinien nastąpić skokowy wzrost jego udziału. Pożądany byłby wzrost do poziomu co najmniej 2% powierzchni użytków rolnych, a docelowo nawet do 10 15%. Najważniejszym argumentem za ekspansją tego systemu rolnictwa wydaje się fakt, że ukierunkowanie na rolnictwo

16 136 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska ekologiczne daje większe szanse konkurowania na rynku międzynarodowym niż rolnictwo konwencjonalne. Przyszłość rolnictwa ekologicznego w Polsce zależy od wykorzystania mocnych stron oraz istniejących szans dla tego typu produkcji rolniczej w naszym kraju (zob. tabela 3). Tabela 3. Analiza SWOT rolnictwa ekologicznego w Polsce Rolnictwo ekologiczne w Polsce Mocne strony (S strengths) Słabe strony (W weaknesses) małe zanieczyszczenie środowiska naturalnego przewaga gospodarstw rodzinnych o małej i średniej powierzchni duże zasoby i stosunkowo niskie koszty pracy stosunkowo niski poziom zużycia środków chemicznych wprowadzenie dopłat z budżetu krajowego i unijnego konkurencyjność cenowa polskich produktów ekologicznych na rynku unijnym Szanse (O opportunities) rosnąca świadomość ujemnych skutków intensyfikacji rolnictwa dla jakości życia oraz stanu środowiska rosnący udział konsumentów o preferencjach ekologicznych stworzenie dla produktów ekologicznych systemu dystrybucji oraz promocji na rynkach krajów UE realizacja programów rolno-środowiskowych łączenie produkcji ekologicznej z rozwojem agroturystyki Źródło: opracowanie własne na podstawie [2]. brak zaufania do producentów żywności ekologicznej wysokie koszty produkcji brak rozwiniętej sieci dystrybucji rozdrobnienie podaży i popytu niski poziom marketingu krótki okres przydatności produktów do spożycia brak jasnej strategii rozwoju i polityki rolnej w tym zakresie Zagrożenia (T threats) niewielkie możliwości wspierania branży żywności ekologicznej przez państwo na skutek trudności budżetowych niska świadomość ekologiczna konsumentów oraz bariera popytu szybki wzrost liczby gospodarstw ekologicznych w krajach UE trudności małych przetwórni żywności ekologicznej ze spełnieniem wymagań sanitarno-weterynaryjnych Najważniejsze czynniki rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce to: polityka wspierania produkcji i rynku żywności ekologicznej, wykorzystanie szans eksportowych, łączenie produkcji ekologicznej z rozwojem agroturystyki, rozwój jednostek integrujących rozproszoną produkcję, zajmujących się dystrybucją, w tym grup producenckich. Producenci i konsumenci żywności ekologicznej są w coraz większym stopniu świadomi, że dalszy rozwój produkcji żywności ekologicznej wymaga wykorzy-

17 Przeobrażenia na rynku żywności 137 stania różnych kanałów dystrybucji, także sklepów spożywczych i supermarketów. Należy przy tym zachować szczególną dbałość o wygląd produktów ekologicznych oraz budowanie wartości marki. Organizowanie promocji i prowadzenie kampanii informacyjnych na temat zalet żywności ekologicznej jest niezbędne. Polski rynek żywności ekologicznej jest obecnie szacowany na ok. 50 mln euro. Żywność certyfikowaną kupuje już ok. 7% polskich konsumentów głównie w specjalistycznych sklepach oraz bezpośrednio u rolników, przy czym ten model dystrybucji żywności ekologicznej ulega zauważalnym przeobrażeniom (np. sprzedaż produktów ekologicznych na specjalnie wydzielonych stoiskach w supermarketach) Problemy polskiego rynku żywności ekologicznej Jak wynika z dotychczasowych analiz, jedną z podstawowych przeszkód rozwoju rynku żywności ekologicznej jest wysoka cena produktów. Badania dowodzą, że produkty ekologiczne w krajach Unii Europejskiej, w których rolnictwo ekologiczne rozwija się od wielu lat, są droższe średnio o 20 30% od produktów wytwarzanych metodami przemysłowymi, a nawet konwencjonalnymi. W Polsce, gdzie rolnictwo ekologiczne znajduje się w fazie początkowej, różnica ta jest jeszcze większa i sięga 50%, przewiduje się jednak, że wraz z rozwojem sieci dystrybucji, wzrostem liczby producentów surowców i zwiększającym się popytem ceny te będą spadać. Żywność ekologiczna pozostanie jednak droższa niż żywność produkowana metodami konwencjonalnymi, m.in. z następujących powodów: rośliny uprawiane metodami ekologicznymi dają o ok. 20% niższe plony, wydajność produkcji zwierzęcej, a szczególnie mleka i mięsa, też jest znacznie niższa, produkcja żywności ekologicznej generuje wyższe koszty związane z większymi nakładami pracy, uprawy ekologiczne wymagają większej przestrzeni, produkcja rolnicza i przetwórstwo metodami ekologicznymi obarczone są wysokimi kosztami kontroli i certyfikacji, słabo rozwinięty rynek żywności ekologicznej wiąże się z wysokimi marżami pośredników. Na wyższą cenę żywności ekologicznej na etapach sprzedaży hurtowej i detalicznej wpływają w znacznym stopniu marże przetwórców i sprzedawców detalicznych, czego powodem są najczęściej [10]: wyższa cena zakupu surowców oraz problemy związane z kontynuacją dostaw, wyższe koszty oczyszczania i oddzielania w niewyspecjalizowanych jednostkach zajmujących się sprzedażą hurtową i przetwarzaniem,

18 138 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska brak efektu skali: wyższe koszty transportu i małe objętości przepływu prowadzą do wysokich kosztów dystrybucji przypadających na jednostkę, więcej niesprzedanych produktów i większe straty, koszty związane z kontrolami i certyfikacją. Rozwiązaniem w tej sytuacji byłaby bezpośrednia dostawa żywności ekologicznej od rolnika do konsumenta. Taki system może również wzmocnić powiązanie pomiędzy rolnikami i konsumentami, co jest jednym z głównych założeń rolnictwa ekologicznego. Warto zauważyć, że obecnie rośnie znaczenie nowoczesnych kanałów dystrybucji żywności, czyli sprzedaż produktów ekologicznych w supermarketach. Poważnym problemem jest tu jednak utrzymanie ciągłości dostaw. Warunkiem stabilnego rozwoju rynku żywności ekologicznej jest zapewnienie zrównoważonego wzrostu podaży w odpowiedzi na rosnący popyt na takie produkty, zwłaszcza ekologiczne mięso i przetwory mleczne. Problemem na polskim rynku żywności ekologicznej jest niezgodne z prawem nadużywanie określeń ekologiczny, zdrowy, organiczny, naturalny itp. w odniesieniu do produktów, których producenci nie mają prawa przypisywać im takich cech (np. chleba) [3]. Problemem są też nieprawidłowości w znakowaniu produktów rolnictwa ekologicznego, posiadających wszystkie stosowne certyfikaty. Wykazała je m.in. kontrola prowadzona przez wszystkie wojewódzkie inspektoraty JHARS pod koniec czerwca 2006 r. w 65 jednostkach (hurtowniach i hipermarketach wprowadzających do obrotu artykuły rolno-spożywcze oraz innych podmiotach gospodarczych zajmujących się wprowadzaniem do obrotu żywności ekologicznej). W trakcie przeprowadzonej kontroli inspektorzy zidentyfikowali: 1) 33 produkty rolnictwa ekologicznego, w których oznakowaniu stwierdzono następujące błędy: brak lub zastosowanie niekompletnego oznaczenia w postaci napisu: Rolnictwo ekologiczne system kontroli WE ; dotyczyło to 22 produktów, czyli ok. 66% skontrolowanych produktów rolnictwa ekologicznego, w których stwierdzono nieprawidłowości, nieaktualny numer identyfikacyjny upoważnionej jednostki certyfikującej (UJC); dotyczyło to 4 produktów, czyli ok. 12% skontrolowanych produktów rolnictwa ekologicznego, w których stwierdzono nieprawidłowości, brak numeru i nazwy UJC, której powinien podlegać podmiot gospodarczy nanoszący zmiany w oznakowaniu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z innych państw członkowskich; dotyczyło to 6 produktów, co stanowiło ok. 18% skontrolowanych produktów rolnictwa ekologicznego, w których stwierdzono nieprawidłowości;

19 Przeobrażenia na rynku żywności 139 2) 60 produktów niebędących produktami rolnictwa ekologicznego, których oznakowanie nawiązywało do rolnictwa ekologicznego oraz mogło sugerować konsumentowi, że produkty te zostały uzyskane metodami ekologicznymi przez: zamieszczenie na etykietach napisów: eco, eko, bio stosowanych zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi napisami, występujących w nazwie producenta i znaku graficznym lub (i) w nazwie produktu bądź też w innych napisach (znakach) graficznych; dotyczyło to 40 produktów, co stanowiło ok. 67% skontrolowanych produktów konwencjonalnych, nawiązujących oznakowaniem do oznaczeń produktów rolnictwa ekologicznego, zastosowanie na etykietach wyrazu ekologiczny w różnych odmianach; dotyczyło to 20 produktów, co stanowiło ok. 33% skontrolowanych produktów konwencjonalnych, nawiązujących oznakowaniem do oznaczeń produktów rolnictwa ekologicznego [21] Przyszłość rolnictwa ekologicznego w Polsce Decyzją Rady Unii Europejskiej z 2004 r. państwa członkowskie, w tym Polska, zostały zobowiązane do opracowania na podstawie Europejskiego planu działań dla żywności ekologicznej i rolnictwa krajowych planów działań w sprawie rolnictwa ekologicznego. W odpowiedzi na ten apel opracowano w Polsce Plan działań dla żywności ekologicznej i rolnictwa w Polsce, który jest elementem strategii rozwoju polskiego rolnictwa ekologicznego w latach Jego podstawowym celem jest zwiększenie liczby gospodarstw ekologicznych w Polsce do ok. 3% ogólnej liczby gospodarstw rolnych, czyli średniego poziomu w Unii Europejskiej. Rolnictwo ekologiczne powinno być, zgodnie z założeniami planu, ważnym źródłem żywności bezpiecznej, o gwarantowanej jakości, wolnej od szkodliwych i niebezpiecznych zanieczyszczeń, czyli żywności, na którą w najbliższych latach spodziewany jest rosnący popyt. W dobie kryzysu bezpieczeństwa żywności, który nastąpił w wielu krajach Unii Europejskiej, jest to warty podkreślenia atut rolnictwa ekologicznego. Rozwój ekologicznych metod przetwórstwa rolnego wpływa także na utrzymanie, a nawet zwiększenie różnorodności biologicznej i walorów przyrodniczych środowiska, a przez swą pracochłonność wpływa na zwiększenie zatrudnienia na wsi. Te zalety pozwalają zakładać, że rolnictwo ekologiczne na stałe wpisze się w krajobraz rolniczy Polski. Główne zadania przyjęte w planie działań na lata to: promocja rolnictwa ekologicznego, mająca na celu zachęcenie rolników do produkcji surowców ekologicznych, przetwórców do ich przetwarzania, a konsumentów do nabywania żywności ekologicznej; dzięki temu możliwe będzie wytworzenie sprawnie funkcjonującego rynku żywności ekologicznej w Polsce;

20 140 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska wzmocnienie systemu kontroli i certyfikacji, dzięki czemu możliwa będzie poprawa jakości pracy jednostek certyfikujących, co z kolei zwiększy wiarygodność produktów ekologicznych wśród konsumentów; rozwój i intensyfikacja badań w dziedzinie rolnictwa ekologicznego, co pozwoli na zdobycie wiedzy niezbędnej dla doradców oraz rolników i przetwórców i ułatwi prowadzenie przez rolników produkcji metodami ekologicznymi; stworzenie efektywnie działającego systemu gromadzenia danych i statystyki w rolnictwie ekologicznym, dzięki czemu możliwe będzie lepsze dostosowanie produkcji do potrzeb rynku; pomoc w organizowaniu się rolników w grupy producentów owoców i warzyw, pozwoli to na bardziej efektywne zaspokojenie potrzeb i oczekiwań tego segmentu żywności ekologicznej, umożliwi też korzystny eksport tych produktów do krajów na całym świecie. Jednostkami odpowiedzialnymi za realizację powyższych zadań są w ramach swoich kompetencji: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencja Rynku Rolnego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Centrum Doradztwa Rolniczego, Główny Urząd Statystyczny, Główny Inspektorat Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, organizacje rolników ekologicznych, producenci, organizacje samorządowe, ośrodki doradztwa rolniczego, organizacje samorządowe, organizacje handlowe, jednostki badawczo-rozwojowe, upoważnione jednostki certyfikujące [10]. Zaproponowane działania na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego powinny się przyczynić do rozwiązywania problemów bezpieczeństwa żywności i jej jakości, ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt, a także rozwoju obszarów wiejskich. Skuteczne przeprowadzenie proponowanych działań powinno przynieść w 2013 r. ponad dwukrotny wzrost powierzchni upraw ekologicznych w Polsce. Tabela 4. Przewidywany rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce do 2013 roku Źródło: [10]. Lata Liczba gospodarstw Powierzchnia użytków rolnych (w ha)

21 Przeobrażenia na rynku żywności 141 Na przyszłość rynku żywności ekologicznej w Polsce w zdecydowany sposób wpłynie Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych (Dz.Urz. L 189, z dnia 20 lipca 2007 r., s. 1), które będzie obowiązywać od 1 stycznia 2009 r. Nowe rozporządzenie [13, 14]: w bardziej jednoznaczny sposób określi cele, zasady i przepisy w zakresie produkcji dotyczącej rolnictwa ekologicznego, zapewniając jednocześnie elastyczność pozwalającą na uwzględnienie warunków lokalnych i etapów rozwoju, spowoduje, że cele i zasady będą jednakowo stosowane w odniesieniu do wszystkich etapów ekologicznej produkcji zwierzęcej, roślinnej i paszowej oraz w zakresie akwakultury, a także produkcji żywności ekologicznej, wyjaśni zasady mające zastosowanie do GMO, w szczególności zasadę, zgodnie z którą zabronione jest stosowanie GMO w rolnictwie ekologicznym, a ogólny próg 0,9% przypadkowej obecności zatwierdzonych GMO ma również zastosowanie do żywności ekologicznej, wypełni lukę prawną, z powodu której niezamierzone występowanie GMO (powyżej 0,9%) nie uniemożliwia obecnie sprzedaży produktów jako produktów ekologicznych, wprowadzi obowiązek stosowania logo UE w oznakowaniu krajowych produktów ekologicznych, ale zezwoli również na umieszczanie obok logo krajowego lub prywatnego w celu promowania wspólnej koncepcji produkcji ekologicznej, umożliwi stosowanie bardziej rygorystycznych norm własnych, spowoduje, że jedynie produkty, których co najmniej 95% składników ma pochodzenie ekologiczne, będą mogły być oznaczone jako ekologiczne, w przypadku produktów nieekologicznych zezwoli, aby składniki ekologiczne były wymienione jedynie w wykazie składników, nie obejmuje restauracji i stołówek, lecz pozwala państwom członkowskim na uregulowanie tego sektora, jeżeli takie jest ich życzenie, do czasu przeglądu na poziomie UE w 2011 r., umocni podejście opierające się na analizie ryzyka w obszarze kontroli oraz poprawi system kontroli przez dostosowanie go do oficjalnego systemu kontroli żywności i pasz w UE, zachowując jednak szczególne kontrole stosowane w produkcji ekologicznej, określi nowe stałe uzgodnienia dotyczące przywozu, umożliwiające krajom trzecim dokonywanie wywozu na rynek UE na takich samych lub równoważnych warunkach jak producenci unijni, wprowadzi obowiązek wskazywania miejsca wyhodowania produktów, który obejmie także przywożone produkty opatrzone logo UE,

22 142 Małgorzata Miśniakiewicz, Joanna Ptasińska stworzy podstawę do dodania przepisów dotyczących ekologicznych: akwakultury, wina, wodorostów i drożdży, nie wprowadzi zmian do wykazu zatwierdzonych substancji w rolnictwie ekologicznym i wprowadzi obowiązek publikowania wniosków o zezwolenie dla nowych substancji oraz scentralizowany system podejmowania decyzji co do wyjątków, będzie podstawą przekształcenia przepisów starego rozporządzenia w nowe, zawierające m.in. wykaz substancji, przepisy dotyczące kontroli i inne przepisy szczegółowe. 4. Świadomość ekologiczna Polaków Zachowania konsumentów na rynku żywności, w tym żywności ekologicznej, zależą przede wszystkim od stopnia zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. Istotnym czynnikiem jest przy tym świadomość ekologiczna konsumentów, którą można określić jako stan wiedzy, poglądów i wyobrażeń o roli środowiska w życiu człowieka, o jego zagrożeniu i sposobach ochrony. W procesie jej kształtowania istotną rolę odgrywa informacja i edukacja ekologiczna, a także stan środowiska przyrodniczego i wynikające z niego warunki życia ludzi, a także sposób postrzegania danych produktów, co kształtuje nastawienie emocjonalne, a w konsekwencji wpływa na rzeczywiste lub deklarowane zachowania nabywców. W dobie kryzysu bezpieczeństwa żywności, jaki ostatnio odnotowuje się w niektórych państwach Unii Europejskiej (BSE, pryszczyca, ptasia grypa), doszło do dużego spadku zaufania konsumentów do jakości żywności produkowanej metodami konwencjonalnymi. Dzięki temu rolnictwo ekologiczne w opinii konsumentów staje się bardzo ważnym źródłem żywności bezpiecznej, wolnej od szkodliwych i niebezpiecznych zanieczyszczeń, żywności o gwarantowanej jakości [10]. Zainteresowanie żywnością ekologiczną wśród współczesnych konsumentów związane jest w największym stopniu z wiekiem i poziomem wykształcenia nabywców, a także z troską o zdrowie, troską o środowisko naturalne i dobrostan zwierząt oraz przekonaniem o szczególnych walorach smakowych takiej żywności. W coraz większym stopniu wybór żywności ekologicznej łączony jest z gotowością do zaakceptowania innowacji. Konsumenci zaliczający się do regularnych nabywców żywności ekologicznej określani są jako skłonni do podejmowania wyzwań, kosmopolityczni w relacjach społecznych oraz lepiej sytuowani niż ci, którzy nie kupują żywności ekologicznej. Warto zauważyć, że żywność ekologiczna nie zajmuje obecnie ważnego miejsca w diecie przeciętnego Polaka, co tłumaczone jest brakiem świadomości jej zalet (ze względu na niski poziom chemizacji rolnictwa statystyczny Polak ma dobre zdanie o żywności konwencjonalnej produkowanej w Polsce), zbyt wysoką

23 Przeobrażenia na rynku żywności 143 ceną produktów ekologicznych oraz ograniczoną jej dostępnością (słabo zorganizowany rynek zbytu, zwłaszcza zbyt mała liczba detalicznych punktów sprzedaży). Zauważyć można jednak, że wraz ze wzrostem świadomości żywieniowej sytuacja ta ulega zmianie. Troska o zdrowie Aspekty środowiskowe Zdrowie Bezpieczeństwo Brak zaufania do konwencjonalnego rolnictwa Wybór produktów rolnictwa ekologicznego Ochrona środowiska i bioróżnorodności Jakość Walory smakowe Aspekty etyczne Respektowanie praw zwierząt Wspieranie lokalnej produkcji Rys. 6. Determinanty wyboru żywności ekologicznej Źródło: [22]. Rosnący popyt na żywność ekologiczną to swoista forma protestu przeciwko globalizacji i zanikowi lokalnych tradycji. Z dostępnych badań wynika, że ok. 30% konsumentów jest ogólnie zainteresowanych żywnością ekologiczną, tzn. już kupuje bądź deklaruje chęć jej nabywania w przyszłości. Potwierdzają oni, że watro płacić więcej za produkty o wysokich walorach odżywczych, aby ograniczyć rosnące zagrożenia zdrowotne. Jednocześnie 60% konsumentów akceptuje ceny wyższe tylko o 5 10%, co wynika w znacznym stopniu z trudnej sytuacji ekonomicznej większości Polaków [9]. Ogólnopolskie badania dotyczące nabywania i konsumpcji żywności ekologicznej wykazały, że kupuje ją tylko 10% polskich konsumentów, przy czym zaledwie 1% robi to często, czyli przynajmniej raz w tygodniu. Zainteresowanie żywnością ekologiczną przejawiają w większości ludzie młodzi w wieku lata (stanowią oni 67% populacji dokonującej zakupu tego rodzaju żywności) oraz

USTAWA z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym 1)

USTAWA z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym 1) Kancelaria Sejmu s. 1/7 USTAWA z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym 1) Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz. 898. Art. 1. Ustawa określa zadania i właściwość organów i jednostek

Bardziej szczegółowo

BioCert Małopolska Sp. z o.o. 31-503 Kraków, ul. Lubicz 25A tel./fax 12 430-36-06 www.biocert.pl Certyfikacja ekologicznej produkcji rolnej

BioCert Małopolska Sp. z o.o. 31-503 Kraków, ul. Lubicz 25A tel./fax 12 430-36-06 www.biocert.pl Certyfikacja ekologicznej produkcji rolnej BioCert Małopolska Sp. z o.o. 31-503 Kraków, ul. Lubicz 25A tel./fax 12 430-36-06 www.biocert.pl Certyfikacja ekologicznej produkcji rolnej Beata Pietrzyk Dyrektor Biura Certyfikacji 1 Wstęp W Polsce wzrasta

Bardziej szczegółowo

Stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku produktów ekologicznych

Stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku produktów ekologicznych Stan i perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego i rynku produktów ekologicznych Dr Krzysztof Jończyk Kongres Innowacji Polskich, Kraków, 10.03.2015 1 r. Rolnictwo ekologiczne Rozp. Rady (WE) 834/2007

Bardziej szczegółowo

R o l n i c t w o e k o l o g i c z n e w P o l s c e w 2 0 0 3 roku

R o l n i c t w o e k o l o g i c z n e w P o l s c e w 2 0 0 3 roku G ł ó w n y I n s p e k t o r a t W y d z i a ł E k o l o g i i R o l n i c z e j R o l n i c t w o e k o l o g i c z n e w P o l s c e w 2 0 0 3 roku Z A T W I E R D Z A M G ł ó w n y I n s p e k t o

Bardziej szczegółowo

Systemy jakości żywności uwzględniające wymogi ochrony środowiska

Systemy jakości żywności uwzględniające wymogi ochrony środowiska Systemy jakości żywności uwzględniające wymogi ochrony środowiska Krzysztof Kielak Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Hodowli i Ochrony Roślin ROLNICTWO EKOLOGICZNE Przepisy regulujące system

Bardziej szczegółowo

Oznakowanie żywności ekologicznej. Renata Lubas

Oznakowanie żywności ekologicznej. Renata Lubas Oznakowanie żywności ekologicznej Renata Lubas Postawy polskich konsumentów wobec żywności ekologicznej Postawy polskich konsumentów wobec żywności ekologicznej Motywy zakup żywności ekologicznaj walory

Bardziej szczegółowo

Raport. o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2009-2010. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Raport. o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2009-2010. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2009-2010 Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2009-2010 Główny Inspektorat

Bardziej szczegółowo

O rolnictwie ekologicznym

O rolnictwie ekologicznym O rolnictwie ekologicznym Limanowa 23.02.2016 Ewa Smuk Stratenwerth Stowarzyszenie ZIARNO Co to jest rolnictwo ekologiczne? całościowy system gospodarowania, wspierający różnorodność biologiczną, cykle

Bardziej szczegółowo

L 156/12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 156/12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 156/12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 15.6.2011 SPROSTOWANIA Sprostowanie do decyzji Rady 2011/18/WPZiB z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie zmiany decyzji Rady 2010/656/WPZiB przedłużającej obowiązywanie

Bardziej szczegółowo

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy. Stanisław Krasowicz. Puławy, 2008 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy GŁÓWNE UWARUNKOWANIA KONKURENCYJNOŚCI POLSKIEGO ROLNICTWA Stanisław Krasowicz Puławy, 2008 Polska to kraj: o stosunkowo dużym potencjale

Bardziej szczegółowo

Rynek Produktów Ekologicznych

Rynek Produktów Ekologicznych SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH Rynek Produktów Ekologicznych dr Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl UE - Rozporządzenie Rady 834/2007 PL Ustawa o Rolnictwie

Bardziej szczegółowo

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach

Zachodniopomorskie rolnictwo w latach Arkadiusz Malkowski Wydział Ekonomiczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Zachodniopomorskie rolnictwo w latach 2007-2017 16.10.2017 ROLNICTWO W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM

Bardziej szczegółowo

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności

Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Systemy rolnicze i wpływ na środowisko produkcji żywności Jakie będzie rolnictwo przyszłości? dr inż. Jerzy Próchnicki Bayer CropScience Polska oraz Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP

Bardziej szczegółowo

Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy

Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy Rolnictwo ekologiczne przyjazne środowisku naturalnemu Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy 1. Rolnictwo ekologiczne w realizacji celów KPR 2. Status rolnictwa

Bardziej szczegółowo

Produkcja cukru ekologicznego. dr inż. Maciej Wojtczak

Produkcja cukru ekologicznego. dr inż. Maciej Wojtczak dr inż. Maciej Wojtczak Żywność ekologiczna?? CUKIER EKOLOGICZNY? ORGANIC SUGAR 2 Rolnictwo ekologiczne To sposób gospodarowania ograniczający zależność od nakładów zewnętrznych poprzez stymulowanie biologicznych

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 20 września 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 4 września 2017 r.

Warszawa, dnia 20 września 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 4 września 2017 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 20 września 2017 r. Poz. 1761 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 4 września 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów

Bardziej szczegółowo

System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin

System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin System integrowanej produkcji roślinnej (IP) a integrowana ochrona roślin Grzegorz Gorzała Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Al. Jana Pawła II 11, 00-828 Warszawa Podstawa prawna USTAWA

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 23 marca 2018 r. Poz. 599

Warszawa, dnia 23 marca 2018 r. Poz. 599 Warszawa, dnia 23 marca 2018 r. Poz. 599 OBWIESZCZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Bardziej szczegółowo

RAPORT O STANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE W LATACH G ÓWNY INSPEKTORAT JAKOŒCI HANDLOWEJ ARTYKU ÓW ROLNO-SPO YWCZYCH

RAPORT O STANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE W LATACH G ÓWNY INSPEKTORAT JAKOŒCI HANDLOWEJ ARTYKU ÓW ROLNO-SPO YWCZYCH RAPORT O STANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE W LATACH 2005 2006 G ÓWNY INSPEKTORAT JAKOŒCI HANDLOWEJ ARTYKU ÓW ROLNO-SPO YWCZYCH RAPORT O STANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE W LATACH 2005 2006

Bardziej szczegółowo

Konkurs wiedzy na temat Wiem jak rozpoznać i sięgnąć po żywność ekologiczną TEST WYBORU

Konkurs wiedzy na temat Wiem jak rozpoznać i sięgnąć po żywność ekologiczną TEST WYBORU Konkurs wiedzy na temat Wiem jak rozpoznać i sięgnąć po żywność ekologiczną TEST WYBORU Zaznacz poprawne odpowiedzi, w każdym pytaniu jest podana jedna poprawna odpowiedź. Wydrukuj rozwiązany test, podpisz

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne w Polsce w latach 1999-2000

Rolnictwo ekologiczne w Polsce w latach 1999-2000 INSPEKCJA SKUPU I PRZETWÓRSTWA ARTYKUŁÓW ROLNYCH G Ł Ó W N Y I N S P E K T O R A T M-4304-1/2001 Rolnictwo ekologiczne w Polsce w latach 1999-2000 (Informacja opracowana na podstawie wyników kontroli upoważnionych

Bardziej szczegółowo

Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015

Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce. Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015 Regionalne uwarunkowania produkcji rolniczej w Polsce Stanisław Krasowicz Jan Kuś Warszawa, Puławy, 2015 Hipoteza 1. Zasoby czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) wyznaczają potencjał produkcyjny

Bardziej szczegółowo

Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Konferencja Prasowa Warszawa 18 grudnia 2014 r. W dniu 12 grudnia 2014 r. Komisja Europejska decyzją wykonawczą numer: 2014PL06RDNP001 zaakceptowała Program

Bardziej szczegółowo

O CERTYFIKACJĘ ZGODNOŚCI - AKWAKULTURA I PRODUKCJA WODOROSTÓW MORSKICH PROWADZONA METODAMI EKOLOGICZNYMI

O CERTYFIKACJĘ ZGODNOŚCI - AKWAKULTURA I PRODUKCJA WODOROSTÓW MORSKICH PROWADZONA METODAMI EKOLOGICZNYMI NR PRODUCENTA: DATA REJESTRACJI WNIOSKU: PODPIS: BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o., ul. Lubicz 25A, 31-503 Kraków WNIOSEK O CERTYFIKACJĘ ZGODNOŚCI - AKWAKULTURA I PRODUKCJA WODOROSTÓW MORSKICH PROWADZONA METODAMI

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Załącznik nr do Regulaminu FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Imię.... Nazwisko... Nazwa gospodarstwa... Numer ewidencyjny gospodarstwa

Bardziej szczegółowo

Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość

Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość 2007R0834 PL 01.07.2013 002.003 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 834/2007 z dnia

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne nadzór sprawowany przez IW

Rolnictwo ekologiczne nadzór sprawowany przez IW Rolnictwo ekologiczne nadzór sprawowany przez IW Jakub Dyba Biuro Pasz, Farmacji i Utylizacji Główny Inspektorat Weterynarii Jachranka, maj/czerwiec 2012 r. Akty prawne Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r.

Bardziej szczegółowo

Lubicz 25A, 31-503 Kraków ( WNIOSEK WYPEŁNIĆ CZYTELNIE DRUKOWANYMI LITERAMI, SZARE POLA WYPEŁNIA BIURO CERTYFIKACJI)

Lubicz 25A, 31-503 Kraków ( WNIOSEK WYPEŁNIĆ CZYTELNIE DRUKOWANYMI LITERAMI, SZARE POLA WYPEŁNIA BIURO CERTYFIKACJI) NR PRODUCENTA: DATA REJESTRACJI WNIOSKU: PODPIS: SZARE POLA WYPEŁNIA BIURO CERTYFIKACJI WNIOSEK O CERTYFIKACJĘ ZGODNOŚCI AKWAKULTURA I PRODUKCJA WODOROSTÓW MORSKICH BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o., ul. PROWADZONYCH

Bardziej szczegółowo

ANKIETA. Pytania/pola zaznaczone (*) są obowiązkowe. Prosimy wpisać N/A w przypadku gdy pole nie dotyczy twojego przedsiębiorstwa.

ANKIETA. Pytania/pola zaznaczone (*) są obowiązkowe. Prosimy wpisać N/A w przypadku gdy pole nie dotyczy twojego przedsiębiorstwa. ANKIETA Informacje podane w niniejszej ankiecie mają charakter poufny i zostaną wykorzystane wyłącznie na potrzeby realizacji projektu TRAFOON. Analiza zawartych treści będzie pomocna w określeniu najistotniejszych

Bardziej szczegółowo

OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE

OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE OŚ ŚRODOWISKOWA PROW 2007-2013 I ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE Ewa Szymborska Kołobrzeg, 22-23 czerwca 2010 r. MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI DEPARTAMENT ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PROGRAMY UE wspierające

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie nabywania uprawnień inspektora rolnictwa ekologicznego

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie nabywania uprawnień inspektora rolnictwa ekologicznego Dziennik Ustaw Nr 94 7858 Poz. 607 607 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 12 maja 2010 r. w sprawie nabywania uprawnień inspektora rolnictwa ekologicznego Na podstawie art. 21 ust.

Bardziej szczegółowo

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów

Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Elementy określone przez liderów sekcji w obszarze Bezpieczna Żywność

Bardziej szczegółowo

DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH w LODR w KOŃSKOWOLI LUBLIN R.

DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH w LODR w KOŃSKOWOLI LUBLIN R. DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH w LODR w KOŃSKOWOLI LUBLIN 21.06.2013 R. Małe Gospodarstwa Rolne Powszechny Spis Rolny w 2010 roku Polska Gospodarstwa rolne od 1-10 ha 1 213 533 szt. Powierzchnia

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów

Rolnictwo ekologiczne z korzyścią dla środowiska i człowieka. Realizacja PROW - korzyści i bariery. Anna Kuczuk, OODR Łosiów Anna Kuczuk, OODR Łosiów Rolnictwo stanowi jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki niemal każdego kraju, pełniąc istotne funkcje natury ekonomicznej, społecznej i środowiskowej. Gleba, woda, powietrze

Bardziej szczegółowo

Rolniczy handel detaliczny informacje podstawowe

Rolniczy handel detaliczny informacje podstawowe Rolniczy handel detaliczny informacje podstawowe Od dnia 1 stycznia 2017 r. weszły w życie akty prawne umożliwiające rejestrację rolniczego handlu detalicznego, w tym przede wszystkim ustawa z dnia 16

Bardziej szczegółowo

PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Priorytet 1. Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich 1a. Zwiększenie innowacyjności i bazy wiedzy na obszarach

Bardziej szczegółowo

Regulamin. Wojewódzkiego Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w 2019 r. w kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe

Regulamin. Wojewódzkiego Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w 2019 r. w kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe Regulamin Wojewódzkiego Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w 2019 r. w kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe 1 1. Konkurs ma na celu identyfikację i szerzenie dobrych

Bardziej szczegółowo

PERSPEKTYWY ROZWOJU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE PERSPECTIVES OF ORGANIC FARMING DEVELOPMENT IN POLAND

PERSPEKTYWY ROZWOJU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE PERSPECTIVES OF ORGANIC FARMING DEVELOPMENT IN POLAND Dorota Komorowska 1 Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych SGGW PERSPEKTYWY ROZWOJU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W POLSCE PERSPECTIVES OF ORGANIC FARMING DEVELOPMENT IN POLAND

Bardziej szczegółowo

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji

Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa kwiecień 2009 Wzajemne

Bardziej szczegółowo

Rolnictwo na terenie województwa zachodniopomorskiego

Rolnictwo na terenie województwa zachodniopomorskiego Rolnictwo na terenie województwa zachodniopomorskiego Marek Kalkowski 21.2.213 VI Polsko Niemiecki Dzień Rolnika Konferencja: Wymiana doświadczeń na temat zintegrowanej uprawy roślin Pasewalk, 21 luty

Bardziej szczegółowo

Rynek Produktów Ekologicznych

Rynek Produktów Ekologicznych SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH Rynek Produktów Ekologicznych dr Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rynek Produktów w Ekologicznych WYKŁAD 2 WYMAGANIA PRAWNE

Bardziej szczegółowo

Rynek Produktów Ekologicznych

Rynek Produktów Ekologicznych SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ EKONOMICZNO-ROLNICZY Rynek Produktów Ekologicznych dr Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rynek Produktów w Ekologicznych WYKŁAD 3 ZNAKOWANIE

Bardziej szczegółowo

Podstawy Prawne. Rolnictwo ekologiczne jako komplementarna forma prowadzenia działalno. alności gospodarczej na obszarach wiejskich

Podstawy Prawne. Rolnictwo ekologiczne jako komplementarna forma prowadzenia działalno. alności gospodarczej na obszarach wiejskich Rolnictwo ekologiczne jako komplementarna forma prowadzenia działalno alności gospodarczej na obszarach wiejskich Podstawy Prawne Dr hab. Jerzy Szymona Akademia Rolnicza w Lublinie Jednostka certyfikująca

Bardziej szczegółowo

FUNKCJONOWANIE RYNKU OGRODNICZEGO

FUNKCJONOWANIE RYNKU OGRODNICZEGO FUNKCJONOWANIE RYNKU OGRODNICZEGO Polska jest istotnym producentem owoców, warzyw i pieczarek w skali Unii Europejskiej, zaś w przypadku jabłek wręcz największym wytwórcą w Europie. Przy bogatej tradycji,

Bardziej szczegółowo

Analiza możliwości zmian krajowego budżetu rolnego w kontekście przewidywanego kształtu WPR na lata Barbara Wieliczko

Analiza możliwości zmian krajowego budżetu rolnego w kontekście przewidywanego kształtu WPR na lata Barbara Wieliczko Analiza możliwości zmian krajowego budżetu rolnego w kontekście przewidywanego kształtu WPR na lata 2014-2020 Barbara Wieliczko Plan wystąpienia 1. Skala krajowego wsparcia rolnictwa w Polsce w porównaniu

Bardziej szczegółowo

Rolniczy Handel Detaliczny

Rolniczy Handel Detaliczny Rolniczy Handel Detaliczny Rolniczy Handel Detaliczny (RHD) to handel detaliczny polegający na produkcji żywności pochodzącej w całości lub części z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego

Bardziej szczegółowo

Nadzór farmaceutyczny. w weterynarii. dr Jacek Boruta. Główny Inspektorat Weterynarii Jachranka, maj/czerwiec 2012r.

Nadzór farmaceutyczny. w weterynarii. dr Jacek Boruta. Główny Inspektorat Weterynarii Jachranka, maj/czerwiec 2012r. Nadzór farmaceutyczny w weterynarii dr Jacek Boruta Główny Inspektorat Weterynarii Jachranka, maj/czerwiec 2012r. DEFINICJE produktem leczniczym - jest substancja lub mieszanina substancji, posiadająca

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIA. ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 834/2007. z dnia 28 czerwca 2007 r.

ROZPORZĄDZENIA. ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 834/2007. z dnia 28 czerwca 2007 r. 20.7.2007 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 189/1 I (Akty przyjęte na mocy Traktatów WE/Euratom, których publikacja jest obowiązkowa) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 834/2007 z dnia 28

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 29 maja 2015 r. Poz. 742 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 kwietnia 2015 r.

Warszawa, dnia 29 maja 2015 r. Poz. 742 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 kwietnia 2015 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 29 maja 2015 r. Poz. 742 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie nabywania uprawnień inspektora rolnictwa

Bardziej szczegółowo

B ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR

B ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 02007R0834 PL 01.07.2013 002.004 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów informacyjnych i nie ma mocy prawnej. Unijne instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego treść. Autentyczne wersje odpowiednich

Bardziej szczegółowo

Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim

Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Zróżnicowanie sposobów gospodarowania w ekologicznym systemie produkcji w regionie pomorskim Mirosław Grabowski AGRO-EKO.PL Piła Jerzy Barszczewski ITP Falenty Mieczysław Grzelak UP Poznań Wstęp i cel

Bardziej szczegółowo

DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH LUBLIN 29.04.2014 R.

DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH LUBLIN 29.04.2014 R. DORADZTWO WOBEC MAŁYCH GOSPODARSTW ROLNYCH LUBLIN 29.04.2014 R. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli LODR w Końskowoli zasięgiem swojej działalności obejmuje teren całego województwa lubelskiego,

Bardziej szczegółowo

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 Dr inż. Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Warszawa 28 stycznia 2015

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 11 stycznia 2012 r. Poz. 1

Warszawa, dnia 11 stycznia 2012 r. Poz. 1 Warszawa, dnia 11 stycznia 2012 r. Poz. 1 OGŁOSZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) w sprawie wykazu obszarów badawczych i wykazu badań na rzecz rolnictwa ekologicznego Na podstawie 10 ust. 4 rozporządzenia

Bardziej szczegółowo

Rolniczy handel detaliczny - wymagania prawne. Departament Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Rolniczy handel detaliczny - wymagania prawne. Departament Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rolniczy handel detaliczny - wymagania prawne Departament Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Rolniczy handel detaliczny - ustawa Ustawa z dnia 16 listopada 2016

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr P-14/1-2. Wymaganie

Załącznik nr P-14/1-2. Wymaganie Sankcje wynikające z nieprzestrzegania wymagań Rozporządzenia Rady (WE) nr 84/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie

Bardziej szczegółowo

Rynek Produktów Ekologicznych

Rynek Produktów Ekologicznych SZKOŁA GŁÓWNA GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH Rynek Produktów Ekologicznych dr Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rynek Produktów w Ekologicznych WYKŁAD 1 SPECYFIKA SYSTEMU

Bardziej szczegółowo

Druk nr 2631 Warszawa, 3 marca 2004 r.

Druk nr 2631 Warszawa, 3 marca 2004 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IV kadencja Prezes Rady Ministrów RM 10-38-04 Druk nr 2631 Warszawa, 3 marca 2004 r. Pan Marek Borowski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Na podstawie art. 118 ust.

Bardziej szczegółowo

Produkt lokalny i tradycyjny szansą na rozwój przedsiębiorczości Autor: Tomasz Solis r.

Produkt lokalny i tradycyjny szansą na rozwój przedsiębiorczości Autor: Tomasz Solis r. Materiał opracowany przez Lokalną Grupę Działania Ziemi Kraśnickiej. Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich:

Bardziej szczegółowo

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTÓW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM 1 W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W 2013 R.

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTÓW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM 1 W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W 2013 R. URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU ul. Wojska Polskiego 27/29, 60 624 Poznań Opracowania sygnalne Data opracowania: luty 2015 Kontakt: e mail: SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl tel. 61 27 98 200, fax 61 27 98 100

Bardziej szczegółowo

Formularz zgłoszeniowy

Formularz zgłoszeniowy Formularz zgłoszeniowy Konkurs na najlepsze gospodarstwo ekologiczne w kategorii: ekologia-środowisko i ekologiczne gospodarstwo towarowe 1. Dane właściciela ( i ) gospodarstwa: Imię Nazwisko Numer ewidencyjny

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Ekologiczny znaczy trendy Czy opłaca się być eko? prof. Hanna Godlewska-Majkowska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 12 marca 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA DO ZMIANY USTAWY W CELU UREGULOWANIA ZNAKOWANIA PRODUKTÓW WOLNE OD GMO opinia Kancelarii Juris sporządziła: st. pr.

ZAŁOŻENIA DO ZMIANY USTAWY W CELU UREGULOWANIA ZNAKOWANIA PRODUKTÓW WOLNE OD GMO opinia Kancelarii Juris sporządziła: st. pr. ZAŁOŻENIA DO ZMIANY USTAWY W CELU UREGULOWANIA ZNAKOWANIA PRODUKTÓW WOLNE OD GMO opinia Kancelarii Juris sporządziła: st. pr. Agata Paprocka zatwierdził: adw. Jan A. Stefanowicz4 Znakowanie żywności wolnej

Bardziej szczegółowo

Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe, jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego kraju

Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe, jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego kraju Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Zakład Rynków Finansowych i Towarowych w Gospodarce Żywnościowej Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, oraz systemu obrotu roślin strączkowych na cele paszowe,

Bardziej szczegółowo

Raport. o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2011 2012. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Raport. o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2011 2012. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2011 2012 Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Raport o stanie rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 2011 2012 Główny Inspektorat

Bardziej szczegółowo

Polska wieś ZaMoŻNa i europejska

Polska wieś ZaMoŻNa i europejska Polska wieś ZAMOŻNA I EUROPEJSKA POLSKA WIEŚ Stan obecny Charakterystyka ogólna Na terenach wiejskich w Polsce mieszka 14,9 mln Polaków stanowi to 38% mieszkańców Polski. W Polsce mamy 1,583 mln gospodarstw

Bardziej szczegółowo

Stan i perspektywy rozwoju ekologicznego w Polsce, główne kierunki produkcji

Stan i perspektywy rozwoju ekologicznego w Polsce, główne kierunki produkcji Stan i perspektywy rozwoju ekologicznego w Polsce, główne kierunki produkcji Małgorzata Waszewska Naczelnik Wydziału Analizy Danych i Wymiany Informacji Biuro Rolnictwa Ekologicznego i Produktów Regionalnych

Bardziej szczegółowo

Wpływ rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie

Wpływ rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie Wpływ rolnictwa konwencjonalnego na środowisko, w tym na Morze Bałtyckie Józef Tyburski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Warszawa, 3-4 listopada 2010 r. Wpływ rolnictwa na środowisko zależy od

Bardziej szczegółowo

Priorytet I Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Priorytet ma służyć:

Priorytet I Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Priorytet ma służyć: Priorytet I Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich Efektem realizacji tego priorytetu ma być rozwój bazy wiedzy na obszarach wiejskich oraz poprawa powiązań

Bardziej szczegółowo

dr inż.. Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rozwój j rolnictwa ekologicznego

dr inż.. Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rozwój j rolnictwa ekologicznego dr inż.. Mariusz Maciejczak www.maciejczak.pl Rozwój j rolnictwa ekologicznego W początkach rozwoju Źródło: http://free.art.pl/andrzejczak_satyra/ ROLNIK EKOLOGICZNY Jeszcze nie tak dawno ROLNIK EKOLOGICZNY

Bardziej szczegółowo

Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2011-2014

Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2011-2014 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Plan Działań dla Żywności i Rolnictwa Ekologicznego w Polsce na lata 2011-2014 Warszawa 2011 r. 1 1. Wstęp 2. Ramy prawne 3. Stan rolnictwa ekologicznego w Polsce 4.

Bardziej szczegółowo

z rolnictwem konwencjonalnym, intensywnym

z rolnictwem konwencjonalnym, intensywnym ROLNICTWO EKOLOGICZNE Analiza porównawcza ekologicznych metod produkcji z rolnictwem konwencjonalnym, intensywnym Rolnictwo intensywne Rolnictwo ekologiczne Dominacja chemii i techniki Dominacja środków

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN. Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w roku 2013

REGULAMIN. Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w roku 2013 I. Cel REGULAMIN Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w roku 2013 Konkurs ma na celu identyfikację i szerzenie dobrych praktyk w zakresie rolnictwa ekologicznego, wdrażanie takich rozwiązań w

Bardziej szczegółowo

System Certyfikacji Jakości w rolnictwie ekologicznym

System Certyfikacji Jakości w rolnictwie ekologicznym Materiał opracowany przez Lokalną Grupę Działania Ziemi Kraśnickiej. Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich:

Bardziej szczegółowo

Gospodarstwa ekologiczne przestały się opłacać?

Gospodarstwa ekologiczne przestały się opłacać? https://www. Gospodarstwa ekologiczne przestały się opłacać? Autor: Maciej Wołodko Data: 18 marca 2019 Maleje liczba gospodarstw ekologicznych. 5 lat temu było ich w Polsce o 6 tysięcy więcej. Powierzchnia

Bardziej szczegółowo

Wpływ wsparcia unijnego na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce. Dr inŝ. Henryk Skórnicki

Wpływ wsparcia unijnego na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce. Dr inŝ. Henryk Skórnicki Wpływ wsparcia unijnego na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce Dr inŝ. Henryk Skórnicki ROLNICTWO EKOLOGICZNE 1. Rolnictwo ekologiczne na świecie i w Polsce 2. Przepisy prawne oraz system kontroli

Bardziej szczegółowo

Rozwój rynku rodzimych roślin strączkowych jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce

Rozwój rynku rodzimych roślin strączkowych jako czynnik bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Ekonomiczno-Społeczny Zakład Rachunkowości, Rynków Finansowych i Towarowych w Gospodarce Żywnościowej Rozwój rynku rodzimych roślin strączkowych jako czynnik

Bardziej szczegółowo

WYBRANE ZAGADNIENIA Z PRAWOZNAWSTWA W ASPEKCIE PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO

WYBRANE ZAGADNIENIA Z PRAWOZNAWSTWA W ASPEKCIE PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 11 Przedmowa... 13 Rozdział I WYBRANE ZAGADNIENIA Z PRAWOZNAWSTWA W ASPEKCIE PRAWA ŻYWNOŚCIOWEGO... 15 1. Pojęcie prawa... 15 1.1. Prawo a inne systemy normujące stosunki społeczne...

Bardziej szczegółowo

ROLNICZY HANDEL DETALICZNY WYMOGI FORMALNE

ROLNICZY HANDEL DETALICZNY WYMOGI FORMALNE ROLNICZY HANDEL DETALICZNY WYMOGI FORMALNE Słupsk, 2017 r. 1 I. Definicja Rolniczego Handlu Detalicznego Rolniczy Handel Detaliczny - oznacza obsługę i/lub przetwarzanie żywności i jej przechowywanie w

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 29 listopada 2013 r. Poz. 43 OGŁOSZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 listopada 2013 r.

Warszawa, dnia 29 listopada 2013 r. Poz. 43 OGŁOSZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 listopada 2013 r. DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Warszawa, dnia 29 listopada 2013 r. Poz. 43 OGŁOSZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 29 listopada 2013 r. w sprawie wykazu obszarów badawczych

Bardziej szczegółowo

PARTNERSTWO MIĘDZYREGIONALNE W DZIAŁANIACH NA RZECZ ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI- PRZYKŁAD WSPÓŁPRACY Z REGIONAMI WARMII I MAZUR ORAZ POMORZEM

PARTNERSTWO MIĘDZYREGIONALNE W DZIAŁANIACH NA RZECZ ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI- PRZYKŁAD WSPÓŁPRACY Z REGIONAMI WARMII I MAZUR ORAZ POMORZEM PARTNERSTWO MIĘDZYREGIONALNE W DZIAŁANIACH NA RZECZ ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI- PRZYKŁAD WSPÓŁPRACY Z REGIONAMI WARMII I MAZUR ORAZ POMORZEM Kazimierz Sumisławski Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ekologia i środowisko* Ekologiczne gospodarstwo towarowe

FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ekologia i środowisko* Ekologiczne gospodarstwo towarowe Załącznik nr 3 do Regulaminu VIII edycji Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne 2015 r. FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ekologia i środowisko* Ekologiczne gospodarstwo towarowe Imię....

Bardziej szczegółowo

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

ROLNICTWO EKOLOGICZNE ROLNICTWO EKOLOGICZNE Michał Rzytki Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stara Kiszewa, 5 listopad 2015 r. 1 Liczba gospodarstw w systemie rolnictwa ekologicznego w latach 2003-2014 Liczba przetwórni w

Bardziej szczegółowo

Czy ekologiczny chów bydła mięsnego jest opłacalny?

Czy ekologiczny chów bydła mięsnego jest opłacalny? .pl https://www..pl Czy ekologiczny chów bydła mięsnego jest opłacalny? Autor: Elżbieta Sulima Data: 3 stycznia 2016 Ekologiczny chów bydła mięsnego korzystnie wpływa nie tylko na środowisko, ale też chroni

Bardziej szczegółowo

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce

Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Departament Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu Rolnictwo i obszary wiejskie w Wielkopolsce WIELKOPOLSKA w Europie WIELKOPOLSKA w Polsce Podział Administracyjny Województwa Wielkopolskiego Liczba

Bardziej szczegółowo

Ekologiczny smak sukcesu.

Ekologiczny smak sukcesu. www.ecropolis.eu Ekologiczny smak sukcesu. Walory sensoryczne i ich znaczenie w działalności przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku żywności ekologicznej. Dr inż. Mariusz Maciejczak Wydział Nauk Ekonomicznych

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU WETERYNARII W POZNANIU

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU WETERYNARII W POZNANIU SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORATU WETERYNARII W POZNANIU I. Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Poznaniu Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Poznaniu realizuje zadania z zakresu

Bardziej szczegółowo

1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r.

1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. 1 UWAGI ANALITYCZNE 1. Udział dochodów z działalności rolniczej w dochodach gospodarstw domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego w 2002 r. W maju 2002 r. w województwie łódzkim było 209,4 tys. gospodarstw

Bardziej szczegółowo

SPRZEDAŻ PRODUKTÓW EKOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM

SPRZEDAŻ PRODUKTÓW EKOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM SPRZEDAŻ PRODUKTÓW EKOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM Produkty ekologiczne z pewnością różnią się od tych konwencjonalnych, ponieważ charakteryzują się wysoką jakością, bardzo dobrymi walorami odżywczymi

Bardziej szczegółowo

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie." REGULAMIN

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. REGULAMIN Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie." REGULAMIN Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne w roku 0 I. Cel Konkurs ma na celu identyfikację

Bardziej szczegółowo

Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie za rok 2006 (w hektarach) Jednostka podziału administracyjnego kraju

Średnia wielkość powierzchni gruntów rolnych w gospodarstwie za rok 2006 (w hektarach) Jednostka podziału administracyjnego kraju ROLNYCH W GOSPODARSTWIE W KRAJU ZA 2006 ROK w gospodarstwie za rok 2006 (w hektarach) Województwo dolnośląskie 14,63 Województwo kujawsko-pomorskie 14,47 Województwo lubelskie 7,15 Województwo lubuskie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Cel działania. Beneficjent

PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Cel działania. Beneficjent DZIAŁAIE AIE 214 PROGRAM ROLOŚRODOWISKOWY RODOWISKOWY Stefania Czekaj Ekonomia; III rok SGGW 26.11.2009 r. Czym jest program rolnośrodowiskowy? Program stanowi finansowe wsparcie dla rolników gospodarujących

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. Rolnictwo ekologiczne R.C12

KARTA PRZEDMIOTU. Rolnictwo ekologiczne R.C12 KARTA PRZEDMIOTU 1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu i kod (wg planu studiów): Kierunek studiów: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Forma studiów: Obszar kształcenia: Koordynator przedmiotu Prowadzący

Bardziej szczegółowo

ŚREDNIE CENY GRUNTÓW W OBROCIE PRYWATNYM W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., WG DANYCH GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO

ŚREDNIE CENY GRUNTÓW W OBROCIE PRYWATNYM W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., WG DANYCH GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., Od dnia 01.07.2008 r. na terenie województwa warmińsko-mazurskiego obowiązują ceny gruntów rolnych stosowane Średnie ceny gruntów w obrocie prywatnym

Bardziej szczegółowo

WIELE DZIAŁAŃ JEDEN CEL

WIELE DZIAŁAŃ JEDEN CEL WIELE DZIAŁAŃ JEDEN CEL Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP Rejestracja 2/06/2014 rok Rolnictwo zrównoważone to moda czy konieczność. Dariusz Rutkowski Dyrektor Biura 2 Globalne wyzwania

Bardziej szczegółowo

Plan prezentacji. 1. Dziczyzna aspekt biologiczny, gospodarczy i żywnościowy chowu zwierząt jeleniowatych.

Plan prezentacji. 1. Dziczyzna aspekt biologiczny, gospodarczy i żywnościowy chowu zwierząt jeleniowatych. Plan prezentacji 1. Dziczyzna aspekt biologiczny, gospodarczy i żywnościowy chowu zwierząt jeleniowatych. 2. Badania w zakresie ekologicznego chowu zwierząt jeleniowatych. 3. Dziczyzna wybrane problemy

Bardziej szczegółowo

Pełen zestaw raportów będzie wkrótce dostępny na naszej

Pełen zestaw raportów będzie wkrótce dostępny na naszej Rynek ziemi rolnej w Polsce w latach 24 28 Przedstawiamy Państwu raport dotyczący rynku ziemi rolniczej w Polsce w latach 24 28. Raport podsumowuje serię 16 analiz realizowanych przez nas od końca 27 roku

Bardziej szczegółowo

ŚREDNIE CENY GRUNTÓW W OBROCIE PRYWATNYM W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., WG DANYCH GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO

ŚREDNIE CENY GRUNTÓW W OBROCIE PRYWATNYM W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., WG DANYCH GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W I KWARTALE 2008 R., do ich oprocentowania, na: zakup gruntów rolnych, utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych przez osoby, które nie przekroczyły 40 roku życia,

Bardziej szczegółowo

NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE

NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE Maria Staniszewska Polski Klub Ekologiczny NIEZGODNE Z ZASADAMI OCHRONY PRZYRODY I OCHRONY ŚRODOWISKA UDZIELANIE DOFINANSOWANIA ZE ŚRODKÓW UE DLA ROLNICTWA W POLSCE BAŁTYCKI PLAN DZIAŁANIA Nasze zobowiązania:

Bardziej szczegółowo

II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE

II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE II. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE 1. Mieszkania oddane do eksploatacji w 2007 r. 1 Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce w 2007 r. oddano do użytku 133,8 tys. mieszkań, tj. o około 16% więcej

Bardziej szczegółowo