Sprawozdanie z pracy pełnomocnika wojewody warmińsko mazurskiego ds. mniejszości narodowych i etnicznych w roku 2013

Transkrypt

1 Sprawozdanie z pracy pełnomocnika wojewody warmińsko mazurskiego ds. mniejszości narodowych i etnicznych w roku Liczba spotkań ze środowiskami mniejszości narodowych i etnicznych, w tym zorganizowanych z inicjatywy pełnomocnika W 2013r. pełnomocnik 14 razy spotkała się z przedstawicielami mniejszości narodowych województwa, w tym 6 spotkań odbyło się z inicjatywy pełnomocnika. Jedno ze spotkań zorganizowanych przez pełnomocnika polegało na zaproszeniu przedstawicieli wszystkich mniejszości narodowych w celu przedstawienia przez nich problemów wojewodzie obecnemu na spotkaniu jak też podsumowania rządowego Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce. 2. Koordynowanie na obszarze województwa działań organów administracji rządowej realizujących zadania na rzecz mniejszości Zadania na rzecz mniejszości narodowych oprócz wojewody realizują (i to pośrednio) jedynie dwa organy administracji rządowej w województwie tj. Kurator Oświaty oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków. Pełnomocnik wojewody ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych oraz Kurator Oświaty biorą udział w obradach jednego z zespołów Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego. Zespół ten w 2013 r. zajmował się tematem likwidacji szkół w województwie, w tym tych, w których uczą się dzieci z mniejszości, a szkoły prowadzą naukę języka ojczystego jako języka mniejszości. Szukanie oszczędności przez samorządy terytorialne doprowadziło do zmniejszenia liczby szkół uczących języka ukraińskiego jako języka mniejszości we wschodniej części województwa. Powstały zespoły międzyszkolne, jednakże są kłopoty z dojazdem nauczycieli. Z kolei WKZ realizuje zdania wynikające z zakresu jego ustawowych działań, którymi często zainteresowana jest konkretna mniejszość. Przykładem są działania podjęte na rzecz ratowania pałacu w Sztynorcie, (należącego przed wojną do Lehndorffów, to jest rodziny zaangażowanej w zamach na Hitlera). Pełnomocnik w imieniu wojewody uczestniczy w tych działaniach od 2010 r. Pałac ten, wpisany do rejestru zabytków, przekazany został Niemiecko Polskiej Fundacji na Rzecz Ochrony Zabytków. Odbyło się kilka narad i sympozjów naukowych na ten temat, a w l przeprowadzono pierwsze prace ratunkowe i zabezpieczające. Pełnomocnik wchodzi też w skład komisji powołanej przez WKZ w celu rozdziału środków finansowych przeznaczonych na konserwację zabytków, w tym często cerkiewnych, istotnych dla mniejszości ukraińskiej. 1

2 Pełnomocnik bierze udział we wszystkich obradach Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, którego ustawowym zadaniem jest opiniowanie wniosków o upamiętnienia, w tym składane przez mniejszości narodowe. Ponadto pełnomocnik uczestniczyła w pracach Rady ds. Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji, powołanej przez ministra Boniego, przedstawiając sytuację w województwie. 3. Podejmowanie działań na rzecz respektowania praw mniejszości i przeciwdziałania naruszaniu tych praw i dyskryminacji osób należących do mniejszości. W 2013 r. nie zaistniała taka potrzeba 4. Podejmowanie działań na rzecz rozwiązywania problemów mniejszości Pełnomocnik prowadziła w kwietniu mediacje z kierownictwem MOPS w Olsztynie, w związku z wakatem w obsadzie świetlicy romskiej, w celu zatrudnienia w niej Romki. Następnie musiała mediować w celu anulowania nakazu zwrotu przez nią poborów (pobierane z funduszu dla bezrobotnych przy równoczesnym pobieraniu renty socjalnej). Starania te ostatecznie zaowocowały zatrudnieniem innej Romki oraz przyznaniem dwóm dodatkowym Romkom limitu godzinowego prac społecznie użytecznych w tej swietlicy. Również w kwietniu pełnomocnik wystąpiła do MOPS w Olsztynie o utworzenie preferencji dla romskiej spółdzielni socjalnej przy wyborze realizatora remontu mieszkań romskich. realizowanych w ramach rządowego programu romskiego. Ponadto prowadziła też (bez sukcesu) mediacje z Rejonowym Urzędem Pracy w związku z odmową przyznania statusu bezrobotnych dwojgu Romom zamierzającym uruchomić spółdzielnię pracy z funduszy przysługujących na aktywizację bezrobotnych. Po ustawowej karencji status ten im przywrócono. Pełnomocnik poparła starania romskiego Stowarzyszenia Kulturalnego Hitano o przydzielenie lokalu przez Prezydenta Olsztyna. Stowarzyszenie oczekuje nadal na przydział. Pełnomocnik podjęła również interwencję w sprawie likwidowanego starego cmentarza mazurskiego we wsi Szymonka gmina Ryn. Część cmentarza ochroniono, z części gdzie wykonano już wykopy, dokonano ekshumacji i pochówku w na cmentarzu parafialnym. W związku z niepokojącymi informacjami prasowymi o zamiarze likwidacji przez nowo wybrane władze Ostródy świetlicy romskiej, działającej przy MOPS w Ostródzie, pełnomocnik interweniowała przypominając jakiej wysokości środki finansowe trafiły do Urzędu Miasta w Ostródzie z programu rządowego na utworzenie i dofinansowanie działalności tej świetlicy w przeciągu 10 lat (łącznie zł). Przypomniała też, że miasto finansuje ją 2

3 w związku z podjętą w 2004 r. uchwałą dot. miejskiego programu działań na rzecz tej mniejszości. Świetlica działa nadal. 5. Podejmowanie działań na rzecz respektowania praw osób posługujących się językiem regionalnym Nie dotyczy 6. Lista organizacji mniejszości narodowych i etnicznych, z którymi pełnomocnik jest w stałym kontakcie. 1.Związek Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur (skupiający 20 stowarzyszeń niemieckich województwa). 6. Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej 7. Stowarzyszenie Mazurskie Zarząd Główny w Olsztynie 4. Ełckie Stowarzyszenie Romów Dżi Romano 5. Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Romów (siedziba w Olsztynie) 6. Stowarzyszenie Kultury Romskiej Hitano 7. Związek Ukraińców w Polsce Oddział w Olsztynie (skupiający 16 Kół ZUP z terenu województwa) 8. ZUP Giżycko (skupiający 5 Kół ZUP z terenu województwa) 9. ZUP Oddział w Elblągu (skupiający 15 kół ZUP z terenu województwa) 7. Lista znanych pełnomocnikowi organizacji i środowisk mniejszości narodowych i etnicznych działających na terenie województwa a/ Mniejszość niemiecka 1.Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej Bartoszyc i okolic 2. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Mniejszości Niemieckiej na Warmii i Mazurach (siedziba w Biskupcu) 3. Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej w północnej części Warmii (siedziba w Braniewie) 4. Stowarzyszenie Ludności Pochodzenia Niemieckiego Ziemi Elbląskiej 5. Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej Mazury w Ełku 6. Niemieckie Stowarzyszenie Socjalno-Kulturowe w Giżycku 7. Gołdapskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej 8. Niemieckie Stowarzyszenie Natangia w Górowie Iławeckim 9. Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej w Iławie 10.Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej w Kętrzynie 11.Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej w Lidzbarku Warmińskim 12.Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej Herder w Morągu 13.Mrągowskie Stowarzyszenie Ludności Niemieckiej Niedźwiedzia Łapa 14.Oleckie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej 3

4 15.Stowarzyszenie do Pielęgnowania Dóbr Kultury Niemieckiej im. Emila von Behringa w Olsztynku 16.Niemieckie Stowarzyszenie Jodły : w Ostródzie 17.Niemieckie Stowarzyszenie im. Joachima Schulza w Pasłęku 18.Piskie Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Pisz Roś 19.Stowarzyszenie Kulturalne Niemców Heimat (siedziba w Szczytnie) 20.Niemieckie Stowarzyszenie Miasta i rejonu Węgorzewo Mamry Uwaga: ww. stowarzyszenia należą do Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur (siedziba w Olsztynie), jednakże posiadają osobowość prawną. Poza ww. Związkiem działają ponadto: 21.Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej 22.Nidzickie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej w Nidzi 23.Stowarzyszenie Mazurskie Zarząd Główny w Olsztynie b/ stowarzyszenia ukraińskie Związek Ukraińców w Polsce na terenie województwo warmińskomazurskiego ma następujące oddziały: 1. Oddział w Olsztynie podlega mu 16 kół związku (na terenie byłego woj. olsztyńskiego) 2. Oddział w Elblągu - podlega mu 15 kół związku (na terenie byłego woj. elbląskiego) 3. Oddział Mazurski w Giżycku podlega mu 5 kół związku ( na terenie który znalazł się w granicach województwa warmińsko -mazurskiego po likwidacji woj. suwalskiego) c/ Stowarzyszenie romskie 1. Ełckie Stowarzyszenie Romów Dżi Romano 2. Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Romów (siedziba w Olsztynie) 3. Stowarzyszenie Kultury Romskiej Hitano d/ Pozostałe mniejszości 1. Stowarzyszenie Ormian w Polsce Oddział w Elblągu 2. Białoruskie Zjednoczenie Demokratyczne Oddział w Olsztynie 3. Stowarzyszenie Mała Rosja Uwaga: Ogółem 36 organizacji (razem z kołami terenowymi ZUP - 72) 8. Współpraca pełnomocnika z innymi instytucjami lub organizacjami, zajmującymi się problematyką mniejszościową 4

5 Pełnomocnik uczestniczy we wszystkich posiedzenia Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych działającej w Sejmiku Województwa Warmińsko Mazurskiego. Na spotkania te są zapraszani przedstawiciele mniejszości województwa, gdzie zgłaszają swoje problemy. Na polecenie ministra pełnomocnik spotkała się z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego w celu ustalenia czy uwzględniono interesy mniejszości narodowych w przygotowywanym dokumencie nowej edycji RPO na lata ( możliwość pozyskiwania funduszy unijnych). Ponadto pełnomocnik na prośbę warszawskiego Biura Fundacji Helsińskiej składa informację nt. przestrzegania praw człowieka i tolerancji, jak też opracowuje przesyłane przez biuro ankiety. Główne organizacje pozarządowe działające na terenie województwa warmińsko mazurskiego na rzecz mniejszości, to Fundacja Społeczno Kulturalna Borussia oraz Fundacja Forum Dialogu Publicznego działające przy Uniwersytecie Warmii i Mazur. Pełnomocnik współpracuje z obydwiema i bywa zapraszany do prezentowania problemów mniejszości w formie wykładów czy też odczytów. Przy współpracy z Borussią pełnomocnik wydała książkę pt. Moi sąsiedzi poświęconą problematyce żydowskiej i tym mieszkańcom województwa, którzy ratowali Żydów. W roku ubiegłym pełnomocnik przedstawiła problematykę edukacji dzieci i młodzieży z mniejszości narodowych na konferencji zorganizowanej przez Fundację Forum Dialogu Publicznego. Tekst ten zostanie opublikowany w materiałach pokonferencyjnych. Fundacja ta zorganizowała też seminarium naukowe nt. martyrologii Romów, w którym wzięła udział pełnomocnik Ponadto na konferencji naukowej zorganizowanej na UMCS w Lublinie pełnomocnik przedstawiła problematykę związaną z obecnością mniejszości narodowych Warmii i Mazur w mediach. Tekst wystąpienia jest w druku w materiałach pokonferencyjnych. 9. Udział Pełnomocnika (lub innych osób zajmujących się sprawami mniejszości narodowych i etnicznych w organizowanych przez mniejszości narodowe i etniczne imprezach i spotkaniach, na które zostali zaproszeni Pełnomocnik wojewody uczestniczy w wielu (lista w załączeniu) większych uroczystościach i imprezach przygotowywanych przez mniejszości narodowe i etniczne. Łącznie w 2013 r. odbyło się ich 41 to jest: - 10 uroczystości i imprez organizowanych przez mniejszość niemiecką - 18 zorganizowanych przez mniejszość ukraińską (nie licząc uroczystości dożynkowych organizowanych tradycyjnie porze tę mniejszość w gminach i powiatach) - 5 imprez przygotowanych przez mniejszość romską i dot. Romów. 5

6 - 8 przez stowarzyszenia i instytucje zajmujące się mniejszościami narodowymi i etnicznymi, w tym dotyczące m.in. Żydów, Mazurów i Warmiaków. Mniejszość żydowska województwa, podobnie jak 10 innych mniejszości nie utworzyła stowarzyszeń i nie prowadzi działalności, jednakże są organizacje efektywnie zajmujące się judaizmem i Żydami, w tym m.in. Fundacja Borussia. Pełnomocnik zawsze proszona jest przez organizatorów uroczystości o okolicznościowe wystąpienie. W tym roku jednym z ważniejszych było wystąpienie w imieniu wojewody na obchodach XX - lecia Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur, w których wziął udział m.in. ambasador RFN w Polsce. Do ważniejszych należą również wystąpienia na imprezach wspólnie przygotowywanych przez mniejszości województwa, jak np. Dzień Mniejszości Narodowych, czy też festiwal Pod Wspólnym Niebem. Na tych imprezach najczęściej są obecni Konsulowie Generalni Niemiec i Ukrainy. Uwaga: Wykaz imprez i uroczystości z udziałem pełnomocnika w załączeniu. 10. Czy w minionym roku zaszła konieczność podjęcia przez pełnomocnika interwencji w sprawach konfliktowych? Nie 11. Jeśli odpowiedź na powyższe pytanie była twierdzącą, proszę o krótkie opisanie interwencji podjętych w takich sytuacjach J.w. 12. Opis pozostałych najważniejszych działań podjętych przez Pełnomocnika w ostatnim roku Przygotowanie konferencji naukowej przy współpracy z IPN pt. Kresy pamiętamy w dniu 17 września Jednym z tematów konferencji była rocznica mordów na Wołyniu. O konferencję tę i patronat wojewody zabiegało stowarzyszenie Wołyniaków, co z dużą obawą przyjmowane było przez mniejszość ukraińską województwa. Konferencja została przygotowana w ten sposób, że udało się uniknąć jakichkolwiek zadrażnień. Udział w niej wziął m.in. Miron Sycz, szef Komisji Mniejszości Sejmu RP oraz inni przedstawiciele mniejszości ukraińskiej. 13. Jeśli w opinii Pełnomocnika zachodzi konieczność zmian w obowiązujących przepisach prawa regulujących sprawy mniejszości narodowych,,,, proszę o ich wskazanie oraz propozycje ich zmian z krótkim uzasadnieniem. Nie chodzi o przepis regulujący bezpośrednio sprawy mniejszości narodowych, ale pośrednio dotyczące ich interesów i praw. Nie ma bowiem praktycznych możliwości przymuszenia fundacji do zwrotu niewykorzystanych środków na zadanie realizowane np. w ramach 6

7 rządowego Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce. Zgodnie pragmatyką urzędu stosowane jest przewidziane prawem wszczęcie postępowania administracyjnego, a przypadku braku jego skuteczności, złożenie wniosku do naczelnika urzędu skarbowego o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Urząd skarbowy wystawia tytuł wykonawczy dla komornika. Problem w tym, że fundacja niekiedy nie dysponuje majątkiem, którego wartość pokryłaby poniesione straty. Żaden przepis prawa nie wskazuje na osobistą odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania fundacji. Z praktyki tut. urzędu wynika, że najtrudniej wyegzekwować zwrot pieniędzy w przypadkach, kiedy tylko jedna osoba reprezentuje fundację. Wypada dodać, ze opisywany przypadek nie dotyczy fundacji romskiej ale realizującej zadnia na rzecz Romów. 7

8 Wykaz imprez organizowanych przez mniejszości z udziałem pełnomocnika a/ Przygotowane przez mniejszość niemiecką: 1.Otwarcie wystawy fotograficznej przygotowanej przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej, Olsztyn, Spotkanie zorganizowane przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej z cyklu Historia lokalna pt. Kopernik w Olsztynie. Fakty i mity, Olsztyn, Dzień Mniejszości Narodowych - uroczystość zorganizowana przez Olszyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej, Olsztyn, r z udziałem Kaszubów. 4. Festyn Letni Mniejszości Niemieckiej Warmii i Mazur i XX- lecia Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur, Ostróda, Jesień poetycka, 2013r. przygotowana przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej przy współpracy ze Stowarzyszeniem Cristiny Koch, Kętrzyn, Miedzynarodowe Sympozjum Historyczne pt. Arno Holz i jego dzieło przygotowane, przez władze samorządowe Kętrzyna oraz Stowarzyszenie Im. Arno Holza, prowadzone przez mniejszość niemiecką w Ketrzynie, r. 7. Spotkanie zorganizowane przez Olsztyńskie Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej z cyklu Historia lokalna pt. Olsztyn- rok 1945 i pierwsze lata powojenne, Olsztyn, r. b/ Przygotowane przez mniejszość ukraińską: 1. XXVII Regionalny Ukraiński jarmark Folklorystyczny Z malowanej skrzyni, Kętrzyn, Dziecięcy Festiwal Kultury Ukraińskiej, zorg. Przez ZUP Oddział w Elblągu, Elbląg, rocznica utworzenia Parafii Greckokatolickiej w Dobrym Mieście, X Jubileuszowy Przegląd Ukraińskiej Poezji Śpiewanej oraz Piosenki Autorskiej, zorganizowany przez ZUP, Koło w Olsztynie, Olsztyn, r. 5. IX Ogólnopolskie Dni Teatru Ukraińskiego, zorganizowane przez ZUP Oddział w Olsztynie, Olsztyn, r. c/ inne mniejszości 1. Seminarium naukowe pt. Rozmowy o Olsztynie Rok 1945 we wspomnieniach Warmiaków z udziałem członków mniejszości niemieckiej, Olsztyn, r. 8

9 2. Sympozjum naukowe z okazji uruchomienia Centrum Dialogu Międzykulturowego Dom Mendelsohna w dawnym domu przedpogrzebowym należącym przed wojną do gminy żydowskiej, org. Fundacja Borussia, Olsztyn, r. 3. Konferencja poświęcona Tatarom i muzułmanom, przygotowana przez Fundację Borussia z udziałem Tatarów mieszkających w Polsce (w tym w Olsztynie), Olsztyn r. 4. Konkurs mowy mazurskiej dla uczniów szkół pt. VI Mazurzymy po kętrzyńsku zorganizowany przez Stowarzyszenie Konik Mazurski z udziałem Warmiaków, Mazurów i członków mniejszości niemieckiej, Kętrzyn, r. Razem: 16 imprez i uroczystości Z udziałem wojewody oraz innych pracowników urzędu 1. XVIII Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych Mniejszości Narodowych zorg. Przez Węgorzewskie Centrum Kultury i mniejszość ukraińską. Węgorzewo, r. 2. Święto Kultury Ukraińskiej zorg. Przez ZUP-Oddział w Giżycku, r., Giżycko. 3. Międzynarodowe Koncerty Muzyki Cerkiewnej zorganizowane przez ZUP Oddział w Giżycku oraz Węgorzewski Dekanat Cerkwi Greckokatolickiej, Giżycko, r. Ogółem: 19 imprez i uroczystości Przyg. Joanna Wańkowska - Sobiesiak Olsztyn r. 9

10 10