Numer 1 Wiosna 2011 r. Wydanie jubileuszowe. Magazyn Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi w Zabrzu. 20 lat pracy z sercem

Transkrypt

1 Numer 1 Wiosna 2011 r. Wydanie jubileuszowe Magazyn Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi w Zabrzu 20 lat pracy z sercem

2 INSPIROWANI NAUKĄ treści INSPIROWANI NAUKĄ spis treści Oddajemy do Państwa rąk specjalny numer magazynu INSPIRO, wydany z okazji jubileuszu 20-lecia Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii imienia Zbigniewa Religi w Zabrzu. Tak, właśnie mija dwadzieścia lat, odkąd profesor Religa, nasz niezapomniany ojciec założyciel, z gronem współpracowników, powołał do życia instytucję, bez której dziś trudno sobie wyobrazić polską kardiochirurgię. To dla nas okazja szczególna; stąd wydawnictwo, którym chcielibyśmy przypomnieć, jak ważne i znaczące było to wydarzenie, oraz poinformować o naszej codziennej działalności. Warto pamiętać, że Fundacja u swego zarania pełniła rolę pionierską i INSPIRU- JĄCĄ i często pełni taką do dziś. To tutaj, pod okiem Profesora, urzeczywistniały się idee, zdawać by się mogło, nierealne w dziedzinie mechanicznych i biologicznych protez serca i robotyki medycznej. To tu kształcili się, szkolili i zdobywali najwyższe stopnie wtajemniczenia zdolni następcy Profesora. Dziś Fundacja pełni rolę koordynatora i współwykonawcy rządowego programu Polskie Sztuczne Serce, opracowuje system wspomagania serca dla dzieci, projektuje roboty kardiochirurgiczne, niezbędne narzędzie pracy we współczesnej transplantologii. Bez cienia wątpliwości i krzty megalomanii można stwierdzić, że zabrzańska Fundacja to dziś jedna z najbardziej INSPI- RUJĄCYCH, innowacyjnych i uznanych placówek naukowych w zakresie kardiochirurgii na świecie. O tym wszystkim w wywiadzie opowiada dyrektor Instytutu Protez Serca, dr Zbigniew Nawrat. Szanowni Państwo! Na stronach magazynu znajdziecie Państwo także m.in. przypomnienie najważniejszych faktów z dziejów Fundacji, opisujemy również przejmujące historie pacjentów, którzy przeszli zabiegi transplantacji. Osobne miejsce w magazynie poświęciliśmy naszym Przyjaciołom, Partnerom i Gościom, z którymi od wielu lat owocnie współpracujemy firmom APIS, Pergamena i INTER-CAR. Zachęcamy też do lektury wywiadu ze światowej sławy śpiewaczką Małgorzatą Walewską, którą łączy z Fundacją szczególna, wzajemna życzliwość i która uświetni swoim występem uroczystości jubileuszowe Fundacji. Im wszystkim dziękujemy za INSPIRACJĘ swoją dobroczynnością. Dziś, dzięki wielu oddanym ludziom, naszym Pracownikom i Przyjaciołom, świętujemy jubileusz, nasz wspólny sukces, żałując, że radości tej nie może z nami podzielać prof. Zbigniew Religa. Piękne, osobiste wspomnienie poświęcił mu dr Jan Sarna, dyrektor generalny Fundacji. Bo Profesor pozostał żywy w naszych sercach jako wybitny kardiochirurg, wielki wizjoner, nauczyciel i mentor, twórca programu transplantacji serca w Polsce, przede wszystkim jednak dobry i ciepły człowiek. Zaraził nas i ZAINSPIROWAŁ swoim entuzjazmem, a my jego dłużnicy staramy się INSPIROWAĆ innych. Zapraszam do lektury! prof. Andrzej Karbownik, Prezes Rady Fundacji INSPIROwani autorytetem Wspomnienie dyrektora FRK Jana Sarny o profesorze Zbigniewie Relidze. 7 INSPIROwani historią Ważne fakty z historii FRK fotoreportaż. 10 Fundacja dziś Kto jest kim sylwetki. 12 INSPIROwani nauką Rozmowa z dr. Zbigniewem Nawratem, dyrektorem naukowym Instytutu Protez Serca, kierownikiem Pracowni Biocybernetyki. 18 INSPIROwani sukcesem Historia Pawła Krystkiewicza, który w 2009 roku przeszedł udany zabieg transplantacji serca i mówi o tym na swoim blogu. 20 INSPIROwani świętem Obchody jubileuszu 20-lecia Fundacji. 22 INSPIROwani gwiazdą Rozmowa ze śpiewaczką operową Małgorzatą Walewską. 24 INSPIROwani dobroczynnością Przyjaciele Fundacji APIS. 26 INSPIROwani dobroczynnością Przyjaciele Fundacji Pergamena. 28 INSPIROwani dobroczynnością Przyjaciele Fundacji INTER-CAR. 30 INSPIROwani zdrowiem Dieta antymiażdżycowa. wydawca Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi w Zabrzu Małgorzata Wende (biuro@frk.pl) Ewa Krzak (promocja@frk.pl) Adres redakcji: ul. Wolności 345a Zabrze tel.: (32) faks: (32) Koncepcja i Produkcja Redaktor prowadzący: Tomasz Mucha (tomasz.mucha@mediameritum.pl) Redakcja magazynu: Wojciech Leśny (wojciech.lesny@mediameritum.pl) Współpraca: Iwona Kolasińska, Ewa Krzak, Jolanta Miśków, Małgorzata Wende Projekt graficzny, skład: Sławomir Sawko (slawomir.sawko@mediameritum.pl) 2 3

3 INSPIROWANI autorytetem INSPIROWANI autorytetem Patrz tam jako, Zbyszku Zmęczenie odsypiał na tylnym siedzeniu samochodu, w drodze do kliniki lub sponsorów Fundacji, których potrafił oczarować swą prostolinijnością, otwartością i uczciwością. Nie przywiązywał wagi ani do wygód, ani do spraw materialnych dyrektora Fundacji Jana Sarny osobiste wspomnienie o profesorze Zbigniewie Relidze. Lubił sukcesy i własne, i cudze. Niewątpliwie był jednym z najbardziej znanych, szanowanych i zasłużonych polskich lekarzy. Położył ogromne zasługi dla rodzimej kardiochirurgii i transplantologii. Napisał ponad 160 prac naukowych oraz kilka książek, w tym pierwszy w Polsce podręcznik Zarys kardiochirurgii. Choć początki i ostatnie lata Jego kariery zawodowej związane były z Warszawą, to największe sukcesy z Zabrzem i ze Śląskiem, z którymi czuł więź szczególną, które bardzo wiele Mu zawdzięczają, i którym On równie wiele zawdzięczał. Tu właśnie Zbigniew Religa objął kierownictwo Katedry i Kliniki Kardiochirurgii, którą stworzył od podstaw, tu w 1985 r. przeprowadził pierwszą udaną transplantację serca w Polsce, rozpoczynając tym samym krajowy program transplantacji serca, tu rok później rozpoczął chirurgiczne leczenie świeżego zawału serca, zapoczątkował operacje przewlekłej zatorowości płucnej. To z inicjatywy Profesora w roku 1991 powstała w Zabrzu Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii, którą skroił po mistrzowsku, nadając jej kierunek naukowy, wyznaczając dalekosiężne i odważne cele. Profesor do 2005 roku pełnił funkcję Prezesa Rady Fundacji i dyrektora fundacyjnego Instytutu Protez Serca. Wizjoner i pionier Poznałem Go w latach 80. i szybko przekonałem się, że to ktoś więcej niż wybitny chirurg. W październiku 1991 r. zaprosił mnie do swojego mieszkania przy ul. Reymonta w Zabrzu. Nie wiedziałem, o czym chce rozmawiać i w najśmielszych wyobrażeniach nie przypuszczałem, że to spotkanie tak mocno zaważy na mojej drodze zawodowej. Początkowo myślałem, że chodzi o wsparcie dla kliniki; o wyposażanie jej w sprzęt lub leki dla chorych. Jednak w miarę jak Profesor przedstawiał mi swoje pomysły na innowacyjne projekty naukowe, jak z zapałem mówił o swoich zamiarach zastawce serca z żywej tkanki ludzkiej i sztucznym sercu coraz bardziej zdawałam sobie sprawę, że chodzi o absolutnie wyjątkowe przedsięwzięcie. Uświadomiłem sobie, że to pionier potrzebujący kogoś, kto te wizje wdroży. Zaproponował mi stworzenie Fundacji, która miałaby realizować śmiałe projekty naukowe. Określił cele i zadania, jakie powinna spełniać. Nasza rozmowa przedłużyła się do rana. Przez tę jedną noc Fundacja została przez niego skrojona tak dobrze, że z sukcesem funkcjonuje do dziś. Ja nadałem jej tylko kształt organizacyjny: prawny, finansowy i kadrowy. Od samego początku było dla mnie jasne, że sala operacyjna choć osiągnął na niej tak wiele to dla Niego stanowczo za mało. Dlatego tak wielkim wyzwaniem stały się zainicjowane przez Niego programy: polskie sztuczne serce, robot chirurgiczny, zastawka autologiczna. Dlatego tak skutecznie przyczynił się do ustanowienia rządowego Programu Wieloletniego na lata pod nazwą Polskie Sztuczne Serce. Profesor był pionierem, wizjonerem, człowiekiem ceniącym w ludziach indywidualność i okazującym im szacunek. Dawał swobodę i wyznawał zasadę: tyle samodzielności, ile odpowiedzialności. Wierzył jednocześnie, że w odpowiednio dobranym zespole tkwi wielki potencjał i siła. Nauczyciel Prof. Zbigniew Religa pozwalał swoim wychowankom uczyć się i rozwijać bez obawy, że uczeń przerośnie mistrza. Widziałem, ile serca wkładał w szkolenie swoich i obcych, nie oczekując niczego w zamian. Miał w sobie nadmiar życzliwości dla innych oraz kompletny brak zawiści. Jeśli chcesz coś zdziałać, dotrzymać mi kroku mawiał możesz się przyłączyć. Jeśli sprostasz wymaganiom, dasz radę, to dobrze, jeśli nie trudno, nic na siłę, ale beze mnie. W ramach programu stypendialnego Fundacji Rozwoju Foto: Archiwum Jana Sarny Foto: Archiwum Jana Sarny Kardiochirurgii szkolił nie tylko samych lekarzy z zagranicy, ale całe zespoły medyczne, złożone z kardiochirurgów, kardiologów, anestezjologów, perfuzjonistów oraz pielęgniarek pooperacyjnych i instrumentariuszek. Dotyczyło to zwłaszcza kadry z Europy Środkowo-Wschodniej, m.in. z Ukrainy, a także z Gruzji. Szkoląc ich podkreślał, że spłaca dług, jaki sam zaciągnął w Ameryce, podnosząc kwalifikacje u boku guru kardiochirurgii profesora Adriana Kantrowitza. Zbigniew Religa przyczynił się również do rozwoju międzynarodowych kontaktów naukowych, utrzymując niezwykle ożywioną współpracę z uznanymi ośrodkami zagranicznymi, np. z Instytutem Transplantologii w Cambridge (Wlk. Brytania), Kliniką Kardiologii w San Diego (USA), Szpitalem Uniwersyteckim Columbia Prezbiterian w Nowym Jorku (USA), Fundacją Favaloro w Argentynie, Akademią Nauk Medycznych w Gruzji, Foto: Archiwum Jana Sarny 4 Wiosna 2011 Wiosna

4 INSPIROWANI autorytetem INSPIROWANI historią Wspominają Profesora Religa okazał się niekwestionowanym Mentorem, który pozwolił realizować zawodowe marzenia. Dał nam nieznaną wówczas w polskiej medycynie swobodę działań. W ten sposób dowartościował nas, uczynił bardziej potrzebnymi, zmusił do dużo większego wysiłku. Z pomocą Profesora zmieniliśmy polską kardiologię i kardiochirurgię. prof. dr hab. Marian Zembala Kierownik Katedry i Oddziału Klinicznego Kardiochirurgii i Transplantologii ŚUM, Dyrektor Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu (Wypowiedź z książki Jana Osieckiego: Zbigniew Religa Człowiek z sercem w dłoni, Pruszyński Media Sp. z o.o., Warszawa 2009) W naszej pracy Profesor zawsze pozwalał nam na różne projekty i nie pilnował każdego kroku. Ale zawsze miało się poczucie, że w każdej chwili można było liczyć na jego pomoc. dr Zbigniew Nawrat, Dyrektor Instytutu Protez Serca Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii Profesor bardzo często do mnie zaglądał, czułam, że jest naprawdę zaangażowany w mój przypadek. Ufałam mu, wierzyłam we wszystko, co mówił. Emanowała z niego taka pewność siebie, która uspokajała a to dla pacjenta jest bardzo ważne. Nawet jeśli miał jakieś wahania, nigdy nie dał mi tego odczuć. Beata Sikorska, pacjentka (Wywiad Ewy Dereń dla Biuletynu Programu Polskie Sztuczne Serce, Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii, Zabrze 2008) Był czas, kiedy jego Koncerty Koncerty Religi wyznaczały kalendarz wydarzeń nie tylko w Domu Muzyki i Tańca, ale również w Polsce. Od Koncertu do Koncertu. Czekaliśmy na wieczór, kiedy z Żoną i Bambą odwiedzał nas w DMiT podczas przygotowań, w przeddzień Koncertu. W bufecie kawa dla Profesororstwa, parówka dla Bamby. Widziałem, jak doskonale się tym wszystkim bawił. Szkoda, że to już historia. Tomasz Beler, Dyrektor Domu Muzyki i Tańca w latach Lwowskim Uniwersytetem Medycznym (Ukraina), Narodowym Instytutem Kardiologii w Meksyku, czy Instytutem Transplantologii i Sztucznych Narządów w Moskwie (Rosja). Tatuś Przede wszystkim jednak pozostawił po sobie wielu znakomitych następców. Był mistrzem i nauczycielem licznej grupy kardiochirurgów, którzy pod jego kierunkiem, po studiach w kraju i za granicą, uzyskali dojrzałość zawodową i niezbędne do samodzielnego prowadzenia zespołów doświadczenie. Pod skrzydłami Profesora wyrosły takie znakomitości, jak: prof. Marian Zembala (Zabrze), prof. Andrzej Bochenek i prof. Stanisław Woś (Katowice), prof. Michał Wojtalik (Poznań), prof. Janusz Skalski (Kraków), prof. Jacek Moll (Łódź), doc. Romuald Cichoń (Wrocław), dr Tadeusz Gburek (Zamość), dr Jacek Kaperczak (Opole), dr Piotr Żelazny (Olsztyn), dr Ireneusz Haponiuk (Gdańsk) oraz wielu innych. Dziś kierują własnymi placówkami lub oddziałami. Znam chirurgów, którzy mają sześćdziesiątkę na karku, a o Profesorze nadal mówią Tatuś. Tak zresztą określali go również pierwsi pacjenci, którym przeszczepił serce, którzy dzięki Relidze narodzili się na nowo. Tytan pracy W latach 80., 90., Profesor operował w Zabrzu i w Warszawie, regularnie, codziennie rano, bywał w Fundacji. Między odprawą a wejściem na blok operacyjny miał dla mnie minut. Przez jakiś czas piastował też funkcję rektora Śląskiej Akademii Medycznej. Nie znam nikogo innego, kto łączyłby równocześnie tyle obowiązków. Bardzo często robił dziennie podwójne kursy do stolicy i z powrotem, bo wzywali go do operacji, bo pacjenci byli najważniejsi. Żył na walizkach, na najwyższych obrotach i miał tylko dwa problemy: zjeść coś ciepłego i się wyspać. Ci, z którymi współpracował na co dzień, starali się o niego zadbać, bo sam nie przywiązywał do tego żadnej wagi. Bardzo często odsypiał zmęczenie na tylnym siedzeniu samochodu, w drodze do kliniki lub sponsorów Fundacji, których potrafił wprost oczarować swą prostolinijnością, otwartością i uczciwością. Nie przywiązywał wagi ani do wygód, ani do spraw materialnych. Długo woził żonie do Warszawy walizki z brudnymi koszulami. Wrócił do stolicy wtedy, gdy uznał, że zabrzańską klinikę, stworzoną przez siebie od podstaw, zostawia w naprawdę dobrych rękach. Jego Miłości Mecze Górnika Zabrze były dla Niego ulubioną odskocznią od masy obowiązków. Temu klubowi, bez względu na wszelkie porażki, wiernie i do końca kibicował. Religa nie opuścił żadnej ważnej potyczki Górnika, a swoje liczne zajęcia i obowiązki tak misternie planował, by z trybun wspierać ulubioną drużynę. Pamiętam, jak bardzo się ucieszył i jak bardzo dumny był z tego, że wnuk Maciek podczas meczu Górnika powiedział o piłkarzach nasi. Profesor uwielbiał też szybką jazdę samochodem. Był jedyną znaną mi osobą, która tak dalece miała za nic to, czym jeździ, że gdy przyszło do wymiany auta, usłyszałem: Janek, wybierz mi coś odpowiedniego. Profesor miał ogromną słabość do zwierzaków do swojego psa Bamby, do mojego kota Magi i co wiedzą chyba wszyscy kochał wprost wędkować. Z równą przyjemnością robił to nad Bugiem, na Pojezierzu Drawskim, w Danii, czy na egzotycznych Wyspach Zielonego Przylądka, gdzie trafiła mu się piła o wadze 26 kg, długa na 170 cm. Łowiąc ryby, prawdziwie odpoczywał, wtedy dystansował się od świata. *** 8 marca 2009 roku, po długiej chorobie, Profesor odszedł na zawsze. Świat medycyny, nauki, polityki, niezliczone rzesze współpracowników, pacjentów, osób znajomych i nieznajomych opłakiwało wielkiego, charyzmatycznego, niezwykłego Profesora, a zarazem skromnego, serdecznego Zbigniewa Religę. Ja zaś czułem i czuję nadal pustkę po stracie przyjaciela, szefa, kompana, a jednocześnie odnoszę wrażenie, jakby był nadal i przyglądał się naszym ziemskim dziełom, które w ślad za nim staramy się kontynuować. dr Jan Sarna Dyrektor Generalny Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. Zbigniewa Religi Z życia 20-latki 20 lat to młodość idąca w parze z doświadczeniem, to niezły dorobek i wiele przeżyć. Myliłby się ten, kto myśli, że Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii sprowadza się wyłącznie do wysokich technologii, najnowocześniejszych rozwiązań kardiochirurgicznych, do specjalistycznych szkoleń i statusu centrum innowacji, wymiany myśli, kontaktów i doświadczeń. Fundacja to coś znacznie więcej. To swoisty fenomen, bywały na sympozjach, konferencjach i na radiowotelewizyjnych antenach. To miejsce, w którym bywali również ludzie nieprzeciętni. Chętnie odwiedzały nas nie tylko autorytety świata nauki, ale również dyplomaci, politycy, aktorzy, polscy i zagraniczni artyści, massmedia, a nawet najpiękniejsze kobiety świata. Przyjeżdżali zaciekawieni wyjeżdżali oszołomieni, bo nie przypuszczali, że w tak skromnej fundacji dzieją się tak wielkie rzeczy najważniejszych wydarzeń z 20-letniej działalności Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii 9 grudnia 1991 podpisanie aktu notarialnego. Ustanowienie Fundacji, pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Fundatorów, na którym powołane zostają Rada Fundacji i jej Zarząd. 12 lutego 1992 rejestracja Fundacji, pod numerem 2111, w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy, na podstawie ustawy o fundacjach z r. 5 grudnia 1992 pierwszy koncert Serce za serce w Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu z udziałem gwiazdy światowej opery Placido Domingo. 4 września 1993 oficjalne uruchomienie, nakładem 2 milionów dolarów, Ośrodka Badawczo-Wdrożeniowego Fundacji, złożonego z Pracowni Biologicznej Zastawki Serca i Pracowni Sztucznego Serca oraz Zespołów: Eksperymentalnego i Klinicznego. 5 marca 1995 w Klinice Kardiochirurgii ŚAM w Zabrzu prof. Z. Religa wszczepia pacjentowi pierwsze polskie sztuczne komory wspomagania serca. 5 czerwca 1995 prof. Zbigniew Religa po raz pierwszy implantuje pacjentce biologiczną zastawkę serca typu Religa. 6 Wiosna 2011 Wiosna

5 INSPIROWANI historią NAUKĄ INSPIROWANI historią NAUKĄ Lipiec 1995 utworzenie Pracowni Biocybernetyki. Sierpień 1995 rozpoczęcie prac badawczych nad polską implantowalną protezą mechanicznego wspomagania lewej komory serca. Listopad 1996 sympozjum w FRK na temat stanu i perspektyw sztucznego serca z udziałem wybitnych specjalistów w tej dziedzinie, m.in. profesora Adriana Kantrowitza z Uniwersytetu Wayne w Detroit twórcy pierwszego w świecie urządzenia do mechanicznego wspomagania mięśnia sercowego oraz Yukihiko Nose z Baylor College of Medicine w Houston przewodniczącego Międzynarodowego Stowarzyszenia Sztucznych Narządów ISAO, założyciela najlepszego ośrodka badań nad protezami serca i urządzeniami wspomagającymi serce w USA. 21 lutego 1997 Ośrodek Badawczo-Wdrożeniowy Fundacji przekształcony zostaje w Instytut Protez Serca. 27 marca 1997 nabycie prawa własności budynku przy ul. Wolności 345a w Zabrzu, w którym znajduje się siedziba Fundacji oraz prawa wieczystej dzierżawy gruntu na którym stoi budynek. 14 września 2000 rozpoczęcie prac badawczych w zakresie uniwersalnego, wielozadaniowego, zdalnie sterowanego robota do wykonywania i wspomagania operacji na sercu, modyfikacji układu sercowo-naczyniowego oraz zabiegów w innych dziedzinach chirurgii. Marzec 2003 powołana zostaje Pracownia Bioinżynierii zajmująca się wprowadzaniem do praktyki klinicznej metod wykorzystujących najnowsze osiągnięcia w dziedzinie biotechnologii, m.in. hodowli komórkowych i stosowania biomateriałów grudnia 1992 Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu mistrz nad mistrze Placido Domingo gwiazdą pierwszego koncertu Serce za serce. Foto: Archiwum Fundacji 7 grudnia 1996 Chris de Burgh, gwiazda koncertu Serce za serce, z Pierwszą Damą RP Jolantą Kwaśniewską zapoznają się z pracami Instytutu Protez Serca Fundacji. Październik 1996 w zorganizowanym w Fundacji sympozjum na temat stanu i perspektyw sztucznego serca uczestniczą najwybitniejsi specjaliści w tej dziedzinie z USA, Japonii, Austrii i Niemiec. Oglądają polski sterownik protez serca. Od lewej: Roman Kustosz szef Pracowni Sztucznego Serca FRK, Helmut Reul dyr. Wydziału Biomechaniki Instytutu Inżynierii Biomedycznej im. Helmholtza w Aachen, Heinrich Schima kierownik Ośrodka Badań Biomedycznych i Departamentu Kardiochirurgii w Wiedniu, Klaus Affeld z Virchow-Klinikum Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie, Peer M. Portner z Uniwersytetu Stanford (współtwórca pierwszej stosowanej klinicznie implantowalnej komory wspomagania serca NOVACOR) oraz prof. Adrian Kantrowitz. Foto: Igor Popławski 25 października 1995 Fundację odwiedza prezydent RP Lech Wałęsa. Foto: Igor Popławski Foto: Igor Popławski 21 czerwca 1997 Fundację odwiedzają: premier RP Włodzimierz Cimoszewicz, wiceminister gospodarki Jerzy Markowski i podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Socjalnej Lesław Nowacki. 8 maja 2006 artyści programu Serce masz tylko jedno, m.in.: Ryszard Makowski z kabaretu OT.TO, Piotr Cyrwus, Liber i Marzena Korzonek przyglądają się testowaniu zastawek serca. 10 października 2008 najpiękniejsze reprezentantki 50 krajów świata startujące w konkursie Miss Intercontinental odwiedziły Fundację, przekazując upominki na aukcję charytatywną Październik 2004 Fundacja, decyzją ministra nauki, jako jedyna tego typu organizacja uzyskuje status Centrum Doskonałości listopada Targi Wynalazczości, Badań Naukowych i Nowych Technik Brussels Eureka! 2004 : prototyp pneumatycznej implantowalnej komory wspomagania serca POLVAD uzyskuje nagrodę główną Grand Prix. Fundacja otrzymuje Złoty Medal z wyróżnieniem oraz Puchar Naukowo-Technicznego Stowarzyszenia TECHNIPOL z Rosji. Profesor Z. Religa uhonorowany zostaje Krzyżem Komandorskim Orderu Wynalazczości, nadanym przez Najwyższą Komisję Odznaczeń Królestwa Belgii. 6 marca 2007 Rada Ministrów podejmuje Uchwałę nr 29/2007 w sprawie ustanowienia Programu Wieloletniego na lata pod nazwą Polskie Sztuczne Serce. 18 lutego 2008 rozpoczęcie prac nad protezą serca dla dzieci stycznia 2009 prototypowa rodzina robotów Robin Heart, opracowana w Fundacji, przechodzi test na sali operacyjnej Centrum Medycyny Doświadczalnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Istotą eksperymentów na zwierzętach jest usunięcie woreczka żółciowego oraz wykonanie operacji naprawczej zastawki mitralnej (trójdzielnej) na otwartym sercu, z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego. 8 marca 2009 umiera prof. Zbigniew Religa. 21 kwietnia 2009 Fundacja przyjmuje nazwę: Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Z. Religi. 8 Wiosna 2011 Wiosna

6 Fundacja dziś Fundacja dziś Nadają ton, trzymają ster Przez wiele lat związany z branżą hutniczą. Od 1995 r. dyrektor strategiczny FRK. Fundacja to dla mnie: Radość działania. Rodzina: To dla mnie wszystko. Pasje, hobby: Coraz mniejsze. Motto życiowe: Do przodu! Piotr Gudra Zarząd Fundacji kieruje jej bieżącymi pracami, podejmuje najważniejsze decyzje, ustala strategiczne kierunki działań. Słowem, nadaje ton i trzyma ster. Zarząd to ludzie, a ludzie to indywidualności. Oto krótkie wizytówki, które pozwolą ich przedstawić i bliżej poznać. Od 1991 r. dyrektor generalny FRK. Z wykształcenia socjolog. Fundacja to dla mnie: Cel aktywności zawodowej, w pewnym sensie dzieło życia. Rodzina: To ostoja, twardy grunt w labilnym świecie. Pasje, hobby: Brydż, muzyka klasyczna, piłka nożna, dawniej podróże. Motto życiowe: Niech jest jak chce byle było jasne jak jest. Jan Sarna Przez wiele lat związana z sektorem finansowobankowym. Od 2003 r. dyrektor finansowy FRK. Fundacja to dla mnie: Miejsce, w którym spotkałam niezwykle utalentowane osoby. Rodzina: Mężatka, 2 dzieci (syn i córka). Pasje, hobby: Literatura współczesna, ogród. Elżbieta Woźniewska 10 Wiosna 2011 Foto zarządu: Mariusz Jakubowski Lekarz. Od 1991 r. dyrektor medyczny FRK. Fundacja to dla mnie: Nie tylko zakład pracy. Rodzina: Szczęśliwa. Pasje, hobby: Motoryzacja, muzyka, podróże, fotografia. Motto życiowe: Miej oczy otwarte na świat. Romuald Cichoń Marek Krzyśków Lekarz. Od 2007 r. dyrektor naukowy FRK. Fundacja to dla mnie: Jedyny w Polsce niepubliczny ośrodek naukowy; charakter prac badawczych sprawia, że droga od wstępnych badań do aplikacji klinicznej jest niezwykle krótka, co z kolei przysparza niezwykłą ilość satysfakcji pracującym w tym ośrodku. Rodzina: Żona, dwoje dzieci. Pasje, hobby: Narciarstwo, nurkowanie. Motto życiowe: Chcieć to móc. Grzegorz Religa Lekarz. Od 2010 r. członek Zarządu FRK. Fundacja to dla mnie: Miejsce pracy, ale nie zwyczajne, bo pozwala rozwijać siebie i swoje pasje; symbol postępu i tworzenia rzeczy, które początkowo wydają się niemożliwe do spełnienia. Rodzina: Dwoje dorastających dzieci, ludzie dający azyl. Pasje, hobby: Praca nad wdrożeniem mechanicznego wspomagania serca, fotografia. Motto życiowe: Nie dopracowałem się, ale najważniejsze pojęcia to szacunek i tolerancja. Mariusz Orłowski Od 2007 r. członek Zarządu FRK. Fundacja to dla mnie: Magiczne miejsce, w którym wybitni ludzie potrafią zmaterializować marzenia; dumny jestem, że współtworzę historię polskiej kardiochirurgii. Rodzina: Żona Małgorzata i syn Łukasz, oboje są stomatologami. Pasje, hobby: Narciarstwo alpejskie, nurkowanie, podróżowanie do egzotycznych miejsc. Motto życiowe: Myślenie ma przyszłość, ale tylko w parze ze zdrowym rozsądkiem; lepiej żałować tego, co się zrobiło, niż tego, czego się nie dokonało. Wiosna

7 INSPIROWANI NAUKĄ INSPIROWANI NAUKĄ Entuzjazmem zarażamy innych Ile jest instytutów, w których kilkadziesiąt osób robi rzeczy oryginalne i absolutnie potrzebne bez środków budżetowych przez 20 lat? rozmawiamy z dr. Zbigniewem Nawratem, dyrektorem naukowym Instytutu Protez Serca Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, kierownikiem Pracowni Biocybernetyki. Ludzie łączą moje nazwisko z pierwszą transplantacją serca w Polsce. Ale wiem, że gdybym ja nie spróbował, to może cztery, a może pięć lat później inni zrobiliby tę operację. Jestem natomiast przekonany, że nikt nie zająłby się tworzeniem polskiego sztucznego serca stwierdził w jednym z wywiadów profesor Zbigniew Religa. Wiele osób ma wspaniałe wizje, ale tylko niektórzy potrafią przekonać do nich innych. Jak profesor Religa przekonał pana? Jestem fizykiem, po studiach pracowałem w Katedrze Biofizyki Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu-Rokitnicy. Wciąż jednak poszukiwałem swojej drogi, miejsca pomiędzy lekarzem i pacjentem, gdzie mógłbym robić coś bardziej praktycznego, użytecznego. Taka możliwość otworzyła się, gdy od Witka Gwoździa, wówczas studenta pierwszego roku medycyny, a obecnie znakomitego kardiochirurga, dowiedziałem się, że Roman Kustosz, mój kolega z harcerstwa, organizuje Pracownię Sztucznego Serca. Skontaktowałem się z Romkiem i zmieniłem pracę. Podczas pierwszej rozmowy z profesorem Religą powiedziałem mu jednak, by nie liczył na to, że będę przy operacjach. Profesor kiwnął na zgodę głową, ale nic to nie zmieniło, bo za tydzień otrzymałem telefon, że mam jechać do kliniki. Tak pierwszy raz znalazłem się na sali operacyjnej. Dziś mam za sobą wiele tysięcy godzin spędzonych przy pacjentach w różnych sytuacjach, również tych najtragiczniejszych. Lata 80. były pionierskim okresem w dziedzinie sztucznego serca... W Europie doświadczenie w tym zakresie miało kilka ośrodków. Ze względu na warunki polityczne, które uniemożliwiały nawiązanie kontaktów z ośrodkami na Zachodzie, rozpoczęliśmy współpracę z Rosjanami i Czechami, skąd sprowadzaliśmy sztuczne serca dla pacjentów oczekujących na przeszczep. W tym czasie wszystkiego uczyłem się od Romka Kustosza, który był inżynierem, ale pracował jako perfuzjonista z Profesorem. Szybko Nie uprawiamy nauki dla samej nauki, jedynie do celów poznawczych. Zależy nam na tym, by wdrażać zaprojektowane urządzenia, doprowadzić do ich produkcji przekonałem się, że nowa praca jest tym, co chcę w życiu robić. No właśnie, Profesorowi udało się skupić wokół siebie fachowców z wielu dziedzin... Przede wszystkim byliśmy skupieni wokół jasno sprecyzowanego celu, jakim była pomoc pacjentowi z niewydolnym sercem, z chorobami, które zagrażały jego życiu i nieodwracalnie go zmieniały. Ten cel powodował bardzo entuzjastyczne podejście do pracy przy tworzeniu Instytutu Protez Serca. To była bardzo interesująca, trochę nawet egzotyczna przygoda naukowa. Zaczynaliśmy od badań anatomicznych, czyli musieliśmy określić, jak sztuczne serce dopasować do przeciętnego, dorosłego pacjenta. Jako fizyk w tym zespole tworzyłem cały system badawczy, modele fizyczne, które testowaliśmy czy optymalizowaliśmy w taki sposób, by nie niszczyły krwi i spełniały właściwie swoje funkcje. Mieliśmy też niezwykłą możliwość zaprojektowania własnych laboratoriów, od Pracowni Sztucznego Serca począwszy, a na Banku Tkanek skończywszy. Pracowaliśmy nad obszarem, który nie istniał jeszcze w polskiej nauce. W związku z tym musieliśmy stwarzać nie tylko konkretne produkty, ale również wymyślać metody badawcze. Wtedy wypracowaliśmy sposób pracy, który przetrwał do dzisiaj. Zakłada on, że naukowe metody służą do tworzenia konkretnych produktów. Nie uprawiamy nauki dla samej nauki, jedynie do celów poznawczych. Zależy nam na tym, by wdrażać zaprojektowane urządzenia, doprowadzić do ich produkcji, by były dostępne dla lekarzy i pacjentów. Jednak na wszystkie te przedsięwzięcia potrzebne były pieniądze. Jak je pozyskiwaliście? Realizacja projektu była możliwa dzięki umiejętności Profesora zjednywania sobie sympatii u osób, które mogły nam przekazać środki finansowe. Profesor rozumiał też, jaką wagę przy realizacji projektów odgrywają instytucje. Fundacja jest tego świetnym przykładem, bo bez możliwości dofinansowywania działań, zarówno naukowych, jak i klinicznych przez różne fundusze co było przecież nietypowe dla ośrodków akademickich najprawdopodobniej projekt sztucznego serca zakończyłby się po trzech, czterech latach. Istnienie Fundacji umożliwiało kontynuację naszych działań na różnych etapach. Pierwszemu zastosowaniu komory POLVAD towarzyszyły z pewnością wielkie emocje. Pamięta Pan? Pierwszego pacjenta, który przeżył w Polsce wspomaganie serca, a potem trans- Pracownia Biocybernetyki dr Zbigniew Nawrat Wykonuje badania podstawowe nad sztucznym sercem i testy laboratoryjne protez zastawek serca. W oparciu o unikatowe techniki, aparaturę i stanowiska badawcze, w dużej mierze własnej konstrukcji, zajmuje się śledzeniem procesów przepływu krwi, analizą pracy protez, testowaniem biomateriałów. W pracowni opracowany został system doradczy dla chirurgii, wykorzystujący techniki symulacji komputerowych, modelowania fizycznego i technologie wirtualnej przestrzeni. Od 2000 r. pracownia realizuje unikatowy w Europie projekt opracowania rodziny robotów chirurgicznych Robin Heart oraz nowej generacji narzędzi Robin Heart Uni System, zwiększających precyzję, bezpieczeństwo i zakres stosowania chirurgii małoinwazyjnej. Rezultatem prac są cztery modele robota o różnej koncepcji sterowania i mocowania, samodzielny robot sterujący położeniem toru endowizyjnego i model ergonomicznej konsoli sterowniczej. Równocześnie trwają prace nad doskonaleniem zrobotyzowanych urządzeń oraz wdrożeniem klinicznym całej rodziny robotów, która w 2009 i 2010 r. przeszła pomyślnie eksperymentalne badania na zwierzętach. 12 Wiosna 2011 Wiosna

8 INSPIROWANI NAUKĄ INSPIROWANI NAUKĄ Pracownia Sztucznego Serca mgr inż. Roman Kustosz Jako jedyna w Polsce, i jedna z nielicznych na świecie, zajmuje się badaniami, konstruowaniem i wdrażaniem do użytku klinicznego systemów mechanicznego wspomagania krążenia w celu leczenia krytycznej niewydolności serca. Zatrudnia multidyscyplinarny zespół z zakresu techno logii ma teriałowych, nano technologii oraz bioinżynierii. Dziełem pracowni są m.in.: pozaustrojowa proteza do krótko- i średnioterminowego wspomagania serca u dorosłych, służąca jako pomost do transplantacji lub szansa regeneracji chorego narządu, a także opracowanie szeregu nowatorskich, modelowych i prototypowych protez serca, nagradzanych na wystawach najnowszych technologii w Europie, USA i w Japonii. Od 2008 r., w oparciu o wieloletnie dobre wyniki stosowania u dorosłych systemu wspomagania serca, rozpoczęła prace nad autorską wersją tego urządzenia o nazwie Religa PED, przeznaczoną dla 8-12-letnich dzieci. Pierwsze eksperymentalne zastosowanie kliniczne tej protezy planowane jest w 2012 r. Pracownia zajmuje się opracowaniem konstrukcji rodziny klinicznych protez serca w ramach rządowego, a koordynowanego przez Fundację, programu Polskie Sztuczne Serce. plantację, dobrze znałem. Właśnie mija 20 lat od pierwszego z sukcesem prowadzonego wspomagania serca, a potem transplantacji. Gdy w 1991 roku zastosowaliśmy niemiecką komorę Berlin Heart, spędziłem przy nim kilka tygodni. To był dla nas wszystkich decydujący moment, przebrnęliśmy przez pewną granicę, pokazaliśmy, że metoda jest skuteczna. Pacjent wrócił do kliniki po dwóch latach z odrzutem transplantowanego serca i był wspomagany komorą POLVAD przez 21 dni. Niestety, zmarł w czasie drugiej transplantacji serca, nie udało mu się przekroczyć kolejnego progu. My mieliśmy jednak przekonanie, że polskie komory są równie dobre, jak zagraniczne. Dzisiaj Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii pełni rolę koordynatora rządowego programu Polskie Sztuczne Serce, opracowuje konstrukcje systemów wspomagania serca. Jakie rodzime rozwiązania technologiczne stosuje się obecnie w praktyce klinicznej? Mamy Bank Tkanek przygotowujący dla ośrodków medycznych tkanki do przeszczepów. Oprócz zastawek serca, przygotowuje się w nim także m.in. rogówki oka, ścięgna i więzadła wykorzystywane w ortopedycznych zabiegach rekonstrukcyjnych. W ramach programu sztucznego serca powstały komory wspomagania serca, sterowane i zasilane pneumatycznie. Są one mniej więcej takie same, jak w 1993 roku, natomiast wciąż doskonalone są sterowniki; kilka miesięcy temu widziałem na przykład pacjenta przed Śląskim Centrum Chorób Serca, który wyszedł z takim sterownikiem na spacer. Obecnie z komór korzystają cztery kliniki w Polsce. Mamy też już kilku pacjentów, którzy przez około roku byli wspomagani sztucznymi komorami. Tak daleko nie sięgały nasze marzenia dwadzieścia lat temu! Mam nadzieję, że nowe produkty, które w tej chwili są wytwarzane w ramach koordynowanego przez Fundację programu Polskie Sztuczne Serce, zaczną mieć w kolejnych latach zastosowanie kliniczne, w pełnym zakresie potrzeb; na okres krótki, średni i długi, że również pewne komory można będzie stosować w warunkach domowych. Celem jest powrót do normalnej aktywności życiowej pacjenta. Priorytetowym projektem Fundacji jest konstrukcja i wprowadzenie do praktyki klinicznej systemu wspomagania serca dla dzieci. Proszę go przybliżyć, na czym polega? Obecne komory są dostosowane do warunków anatomicznych dorosłego człowieka i z wielu względów nie powinno się ich używać u osób niewielkiego wzrostu i wagi. Tymczasem chcieliśmy przygotować typoszereg pomp krwi dla każdej grupy pacjentów. Pierwszym projektem jest komora pediatryczna dla dzieci w wieku szkolnym. Prototyp już jest testowany i mam nadzieję, że po eksperymentach na zwierzętach wejdzie w fazę kliniczną. Są też grupy pacjentów, u których nie można przeprowadzić transplantacji serca. Dla nich trzeba opracować komorę serca, spełniającą swoje zadanie przez wiele lat, a następnie sposoby jej serwisowania i wymiany. Do tego dążymy. Skąd wziął się pomysł na stworzenie robota kardiochirurgicznego? Jak obliczał Pan szanse powodzenia tego przedsięwzięcia? Nigdy nie patrzyliśmy na realizację jakiegoś przedsięwzięcia przez pryzmat tego, czy da się go w Polsce wykonać. Dla nas liczą się potrzeby pacjenta i dzięki takiemu spojrzeniu, które zawdzięczamy profesorowi Relidze, jest mam łatwiej. O programie sztucznego serca też mówiono, że nie ma szans powodzenia. Ważny jest cel, dlatego realizujemy go najlepiej jak potrafimy i mamy entuzjazm, którym potrafimy zarazić innych. Ile jest instytutów, w których kilkadziesiąt osób robi rzeczy oryginalne i absolutnie potrzebne, pomimo braku stałych środków budżetowych, przez dwadzieścia lat? O środki finansowe, granty, stajemy do rywalizacji z uczelniami wyższymi i instytutami naukowymi PAN. Ale ośrodek naukowy istnieje dzięki wsparciu społeczeństwa sponsorom, akcjom charytatywnym, akcji 1% to warto zaznaczyć i podziękować. Wracając do sedna. Pomysł wykonania robota powstał po konferencji kardiologicznej w Katowicach w 1998 roku, Pracownia Bioinżynierii dr Piotr Wilczek Wykorzystuje najnowsze osiągnięcia nauki w zakresie hodowli komórkowych i bioinżynierii dla opracowania bioprotez oraz biomateriałów do stosowania w szeroko rozumianej medycynie naprawczej. Skupia się na opracowaniu nowego typu biologicznej protezy zastawki serca, która łączyłaby w sobie pozytywne cechy zastawek mechanicznych oraz stosowanych dotąd zastawek biologicznych, przy jednoczesnej eliminacji ich wad. Stworzyła więc prototyp specjalnej, biologicznej protezy zastawki serca, zbudowanej z komórek własnych pacjenta, izolowanych ze szpiku kostnego. Zajmuje się również opracowaniem skutecznej i bezpiecznej metody regeneracji uszkodzonego mięśnia sercowego przy użyciu sercowych komórek macierzystych. Poszukuje metod wykorzystania tych komórek, zwłaszcza w zabiegach poprawiających skurczowe funkcje serca. Z uwagi na niedostatek tkanek ludzkich jako materiału do tworzenia protez zastawek serca, pracownia dąży do wykorzystania w tym celu tkanek zwierzęcych, z hodowli transgenicznych. 14 Wiosna 2011 Wiosna

9 INSPIROWANI NAUKĄ INSPIROWANI NAUKĄ Pracownia Biologicznej Zastawki Serca Jolanta Wszołek Foto: Mikołaj Suchan Specjalizuje się w badaniach i opracowywaniu tkanek biologicznych z myślą o wykorzystaniu ich w celach leczniczych. Zajmuje się pobieraniem, testowaniem, przetwarzaniem i przechowywaniem przeszczepów pochodzenia ludzkiego oraz takim przygotowaniem i oceną tkanek przeznaczonych do transplantacji, by mogły być bezpiecznie zastosowane u pacjenta. Przedmiotem jej szczególnej uwagi są biologiczne protezy zastawek serca do korekcji wrodzonych i nabytych wad serca u dzieci i dorosłych. Pracownia ma na swym koncie opracowanie prototypów biologicznych protez zastawkowych przeznaczonych do transplantacji i do zastosowań w sztucznych komorach wspomagania układu krążenia. Pełni również funkcję banku tkanek, który przekazał preparaty tkankowe dla blisko 5 tys. chorych. Przygotowywane są tu nie tylko zastawki serca pochodzenia ludzkiego, wykorzystywane przez kliniki kardiochirurgii, ale również żyły odpiszczelowe, rogówki oka, opatrunki z owodni (wykorzystywane przez szpitale okulistyczne), opatrunki ze skóry ludzkiej, stosowane w terapii ran oparzeniowych, oraz ścięgna, więzadła i łąkotki wykorzystywane w ortopedycznych zabiegach rekonstrukcyjnych. gdzie swoją prezentację miał profesor Friedrich Mohr z Lipska, który zrobił jedną z pierwszych operacji na świecie robotem chirurgicznym. W tym czasie zajmowaliśmy się pionierskim kierunkiem symulacjami operacji chirurgicznych. Profesor odwiedził naszą Fundację i zwrócił uwagę, że robot jest pierwszym narzędziem chirurgicznym, w którym te symulacje mogą mieć praktyczne zastosowanie. Również profesor Religa od dawna myślał o wprowadzaniu takich nowoczesnych narzędzi do praktyki. Gdy stwierdziłem, że moglibyśmy takiego robota wykonać, odpowiedział pytaniem to kiedy będę mógł nim operować? Wspomniał Pan o programie symulacji procedur chirurgicznych. Jak powstała wirtualna sala operacyjna? Z moim kolegą, fizykiem Zbigniewem Małotą, jako pierwsi wprowadziliśmy metody modelowania komputerowego i fizycznego do planowania i testowania procedur chirurgicznych. Zwróciliśmy uwagę, że lekarze podczas planowania operacji nie mają możliwości przetrenowania, przestudiowania pewnych zagadnień, a my np. mogliśmy określić, jaki będzie przepływ krwi i ciśnienie przy takiej czy innej metodzie zakładania bypassu. Program ten zakłada zatem kreowanie różnych wariantów operacji. Dzięki temu lekarze mogą Profesor Religa był wizjonerem. Przekazał nam swój entuzjazm i ideę ratowania najciężej chorych wybrać najbardziej optymalną formę zabiegu. Program takich symulacji uzupełnia wirtualna sala operacyjna. Jej powstanie wiązało się z koniecznością nawiązania lepszej komunikacji z lekarzami w fazie tworzenia robotów. Ze względu na to, że wykonanie fizycznego modelu narzędzia jest kosztowne i czasochłonne, ważne jest wcześniejsze przedyskutowanie jego działania z chirurgami. Dlatego jako pierwsi w kraju kupiliśmy program komputerowy, który umożliwił utworzenie takiej sali z odpowiednim wyposażeniem i pacjentem, gdzie mogliśmy przetestować roboty. W ten sposób od razu mamy odpowiedź, czy to, co proponujemy jest właściwe i zgodne z oczekiwaniami. Więcej, powstał cały system planowania operacji za pomocą robotów. W jakim zakresie sala znajduje zastosowanie w szkoleniach nowej kadry? Sala ma wiele zastosowań, m.in. jako stanowisko treningowe przyszłych chirurgów, mogących zapoznać się ze sposobem sterowania robotami, czy przy projektowaniu nowych narzędzi chirurgicznych, bo możemy ocenić ich przydatność przy operacji na modelu pacjenta. Powstała idea warsztatów chirurgicznych dla młodzieży z koła naukowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Jedyne takie warsztaty w Polsce pozwalają na poznanie różnych technik operacyjnych, od szycia ręcznego, poprzez techniki laparoskopowe, po mechatroniczne. Dzięki nim już po kilku godzinach młody człowiek potrafi dobrać narzędzie do konkretnego zadania. Co trzeba zrobić, by roboty trafiły do produkcji na większą skalę? W Europie nie ma podobnego narzędzia Profesor Religa zakładał, że w Fundacji nie tylko powstaną produkty i możliwości ich testowania, ale że będą one produkowane. W wielu przypadkach, np. biomateriałów tkankowych czy sterowników do sztucznego serca, udało nam się to zrobić. Jeśli chodzi jednak o roboty, sprawa nie jest rozwiązana. Projekt jest rozpropagowany, słyszymy na jego temat bardzo pozytywne opinie. Wiele osób na świecie uważa, że jesteśmy jedynym ośrodkiem, który może rywalizować z monopolistą w tym zakresie, czyli Stanami Zjednoczonymi. Komercjalizacja jest bardzo prosta, jeśli wokół są firmy, które gotowe są wdrażać nową technologię. Z tym, niestety, w naszym kraju mamy problem. Od wielu lat walczę o pieniądze na stworzenie polskiej firmy, która mogłaby produkować narzędzia na bazie naszych doświadczeń. Niestety, na razie bez powodzenia. W świetle jubileuszu 20-lecia, jaka jest ogólna strategia naukowo-badawcza Fundacji na najbliższą przyszłość? Kierunek został wytyczony przez profesora Religę, to pomoc pacjentowi z chorym, niewydolnym sercem. Wykorzystujemy w tym celu technologie, które służą różnym metodom leczenia pacjentów. W tych opartych na naukach biologicznych, bardzo rozwinęliśmy hodowle komórkowe, również z wykorzystaniem komórek macierzystych. Mamy osiągnięcia w tworzeniu biomateriałów, zarówno odzyskiwanych z materiałów biologicznych, jak i całkowicie sztucznych, na różnych bazach, na których te komórki są osadzane. Doktor Piotr Wilczek, kierownik Pracowni Bioinżynierii, jest w tej dziedzinie postacią coraz bardziej znaczącą w Polsce. Nasze sukcesy są również efektem współpracy ze Śląskim Centrum Chorób Serca, które nie tylko stosuje nasze technologie, ale również inspiruje nas do realizacji niektórych zagadnień w tej dziedzinie. W ramach programu Polskie Sztuczne Serce powstawać będą nowe produkty do skutecznego leczenia pacjentów z niewydolnością serca. Niezbędna jest paleta wszystkich typów protez od krótkoterminowej pozaustrojowej do całkowicie wszczepialnej permanentnej. Stosujemy symulacje komputerowe i fizyczne, dzięki czemu możemy przekazać lekarzom szereg informacji oraz przygotowywać programy doradcze. Roboty są natomiast konsekwencją wprowadzania informatyki i elektroniki do medycyny. Stają się narzędziem wykonującym określone zadanie na podstawie dostarczonych informacji. Profesor Religa był wizjonerem, pierwsze na świecie skuteczne zastosowanie sztucznego serca jako pomostu do transplantacji odbyło się w USA w 1985 roku, on próbował to robić dwa lata później w Zabrzu. Przekazał nam swój entuzjazm i ideę ratowania najciężej chorych. Dzięki temu, pomimo niewielkich nakładów finansowych, odnosimy sukcesy już dwadzieścia lat. Rozmawiała: Iwona Kolasińska 16 Wiosna 2011 Wiosna

10 Foto: Wojciech Bujok Paweł miał 16 lat, gdy trafił do Katedry i Kliniki Kardiochirurgii w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu. U chłopaka rozpoznano kardiomiopatię gąbczastą i cechy skrajnej niewydolności krążeniowej. Dlatego został zakwalifikowany do transplantacji serca. 26 listopada 2008 roku Paweł doznał udaru centralnego układu nerwowego z nagłym zatrzymaniem krążenia. Pomimo zastosowania mechanicznego wspomagania krążenia narastała niewydolność krążenia i niewydolność wielonarządowa. Pawłowi wszczepiono jako pomost do transplantacji dwukomorowe wspomaganie serca systemem POLCAS. INSPIROWANI sukcesem Rok z wierną partnerką Życie bez komór znaczy spać wygodniej i nie martwić się o ewentualny brak prądu w nocy tak po udanej transplantacji serca cieszył się na swoim blogu Paweł Krystkiewicz. Inż. Artur Kapis demonstruje Pawłowi komorę wspomagania serca. Paweł z dyr. Janem Sarną podczas wizyty w Fundacji. Zastosowano zmodernizowane komory POLVAD. Po 358 dniach wspomagania prowadzonego w szpitalu, w czasie którego użyto 14 komór (9 dla wspomagania prawej i 5 dla wspomagania lewej komory serca), 19 listopada 2009 roku Paweł przeszedł z powodzeniem transplantację serca. Po tak długim czasie funkcjonowania na komorach trudno mi było w ogóle uwierzyć, że już ich nie mam pisał Paweł na swoim blogu. Nie żeby mi ich brakowało, ale uczucie to było co najmniej osobliwe i z początku trudne do zaakceptowania. Mimo to niezmiernie się cieszyłem uwolniłem się po prawie roku od stukotu mechanicznych Foto: Wojciech Bujok Z bloga Pawła Pomaszerowałem na oddział, gdzie czekały na mnie, stęsknione po dwutygodniowej rozłące, panie pielęgniarki. Tym razem naszemu przywitaniu nie towarzyszyły żadne dodatkowe dźwięki, jak na przykład ogłuszające zawodzenie kompresorów, które było integralnym elementem spacerów z komorami. zastawek i ograniczających mnie kabli. 15 stycznia 2010 roku, w miesiąc po opuszczeniu szpitala, Paweł odwiedził Fundację Rozwoju Kardiochirurgii. Zwiedził i zapoznał się z pracami wszystkich pracowni, a w szczególności Pracowni Sztucznego Serca, w której spotkał się z zespołem pracującym nad konstrukcją protez serca. Co to jest POLCAS? INSPIROWANI sukcesem Bez komór śpi się cudownie. Mimo że stukanie zastawek pod kołdrą jest ledwie słyszalne, to największą przeszkodą spania z dwiema, a nawet tylko jedną komorą jest fakt posiadania kaniuli, z powodu których nie można odwrócić się na bok. Spać bez komór znaczy także nie martwić się o ewentualny brak prądu w nocy. Skonstruowany w Instytucie Protez Serca Fundacji i stosowany klinicznie pozaustrojowy system wspomagania serca (POLCAS) służy pacjentom ze skrajną, zagrażającą życiu, niewydolnością krążenia. Skutecznie podtrzymuje pracę serca w oczekiwaniu na przeszczep lub sprzyja regeneracji chorego narządu. Napędzany jest pneumatycznie. Składa się ze sztucznych komór wspomagania serca (POLVAD), które stosowane być mogą prawo-, lewo- lub obustronnie oraz z urządzenia sterującego ich pracą (POLPDU). Komora wspomagania serca jest elementem jednorazowego użytku, sterownik natomiast wykorzystywany być może wielokrotnie. Cały system należy do rodziny mechanicznych protez serca. Korzystało z niego ponad 230 chorych w wieku od 12 do 74 lat. Doświadczenie lekarzy w stosowaniu tego systemu pozwala obecnie w prawie 80 procentach doprowadzać wspomaganie do skutecznego rezultatu. Oznacza to ponad 400-dniowe wspomaganie w przypadku oczekiwania na transplantację oraz 6-miesięczne przy regeneracji własnego serca pacjenta. Polski system wspomagania serca zajmuje ważną, stałą część ekspozycji światowego dorobku w dziedzinie protez serca, w utworzonym w 2002 r. w Houston (USA) jedynym na świecie Międzynarodowym Centrum Technologii Medycznych (MCTM). Najbardziej zainteresowała go budowa wnętrza jednostki sterującej pracą komór, która była jego wierną partnerką przez rok wspomagania serca, a którą w szpitalu widział tylko z zewnątrz i pilnował, by dobrze pracowała nie wiedząc jednak, co tkwi w jej wnętrzu i jak właściwie działa. Jednak chyba największe wrażenie zrobił na nim projekt wszczepialnej pompy wirowej, do którego w kilka dni po wizycie przysłał nawet swoje uwagi! * Fragment materiału zamieszczonego w biuletynie Programu Polskie Sztuczne Serce, wyd. nr 3, luty Wiosna 2011 Wiosna

11 INSPIROWANI świętem INSPIROWANI Świętem Świętujemy urodziny 20 lat minęło, jak jeden dzień Koncert CUDOWNY ŚWIAT 20-lecie Fundacji to okazja, by podziękować naszym partnerom i współpracownikom, oraz wszystkim, którzy swoją wiedzą, kompetencją, umiejętnościami, talentem, zaangażowaniem i życzliwością wspierają jej prace na polu naukowym, badawczym, wdrożeniowym i szkoleniowym. Dziękujemy za serce i zaufanie. Na inaugurację 20-lecia Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi 23 marca w Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu odbył się charytatywny koncert Cudowny świat. Nasze okrągłe urodziny świętujemy wieloma wydarzeniami o charakterze naukowym i okolicznościowym. Oto kilka najważniejszych: 8 marca w zabrzańskim Multikinie odbyła się przedpremierowa projekcja filmu dokumentalnego Haliny Szymury Profesor od serca Zbigniew Religa 23 marca w Domu Muzyki i Tańca miał miejsce koncert inauguracyjny Cudowny Świat z udziałem artystów uczestniczących w nagraniu płyty pod tym samym tytułem; odbyła się także konferencja prasowa związana z jubileuszem 25 marca Międzynarodowa Konferencja Naukowa BioMedTech Silesia 26 marca Międzynarodowe Warsztaty Chirurgiczne Następne planowane wydarzenia: Posiedzenie Rady Naukowej i Zgromadzenie Fundatorów połączone z Radą Fundacji (prezentacja prototypu pozaustrojowego sztucznego serca Religa Heart Ext) kwiecień Patronami medialnymi obchodów są: Patronat Honorowy nad jubileuszowymi obchodami Fundacji objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. spotkanie ze sponsorami oraz laureatami dorocznych nagród Fundacji kwiecień happening BIJĄCE SERCE lipiec, sierpień Rada Fundacji wrzesień eksperymentalne zastosowanie robota Robin Heart w 3 klinikach w kraju wrzesień Dzień Nauki w Zabrzu wrzesień uroczyste spotkanie byłych i obecnych pracowników Fundacji wrzesień Ciężka niewydolność serca międzynarodowa konferencja naukowa z udziałem Zarządu Europejskiego Towarzystwa Chirurgii Serca i Naczyń 18 listopada XX jubileuszowy koncert Serce za serce z udziałem Małgorzaty Walewskiej, Joanny Woś, Arnolda Rutkowskiego, Artura Rucińskiego, Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Zabrzańskiej pod dyrekcją Sławomira Chrzanowskiego oraz chóru Rezonans con Tutti 19 listopada. Podczas koncertu prezentacja protezy serca dla dzieci konferencja naukowa Roboty medyczne grudzień W tym wyjątkowym wydarzeniu udział wzięli wybitni polscy artyści: Małgorzata Walewska, Kasia Wilk, Krzysztof Kiljański, Maciej Maleńczuk, Marek Piekarczyk, Janusz Radek, Stanisław Sojka, Mietek Szcześniak i Łukasz Zagrobelny. Na program koncertu złożyły się utwory z repertuaru każdego z artystów oraz utwory z płyty Cudowny świat. Płyta, dedykowana pamięci profesora Zbigniewa Religi, jest dostępna na rynku muzycznym od listopada ubiegłego roku, a dochód z jej sprzedaży przeznaczony jest na budowę protezy serca dla dzieci. Artystom towarzyszyła Orkiestra Symfoniczna Filharmonii w Zabrzu pod dyrekcją Sławomira Chrzanowskiego oraz muzycy z formacji fm mooraho. Imprezę poprowadził znany dziennikarz radiowo-telewizyjny Artur Orzech. Patronat nad koncertem objęła Prezydent Zabrza Małgorzata Mańka-Szulik. W dniu koncertu artyści odwiedzili Fundację, by zapoznać się z realizowanymi w niej projektami badawczymi, zwłaszcza z budową pediatrycznego systemu wspomagania serca. Więcej na ten temat w kolejnym wydaniu magazynu INSPIRO. Tu przywraca się nadzieję Małgorzata Mańka-Szulik, prezydent Zabrza Z Fundacją jestem niemalże od początku jej funkcjonowania. Kiedy rozpoczęła działalność naturalne było, że należy wspierać ją i jej założycieli. Fundacja jest dla mnie miejscem, w którym, ratując życie, przywraca się również nadzieję na uśmiech, miłość i szczęście rodzinne. Jestem dumna, że Fundacja, posiadająca renomę w kraju i za granicą, ma siedzibę w Zabrzu i jest wizytówką miasta. Poprzez sukcesy zabrzańskiego ośrodka kardiologicznego prof. Zbigniew Religa rozsławił nasze miasto na całym świecie. Jubileusz 20-lecia to właściwy moment, aby złożyć wyrazy podziękowania i gratulacje za dotychczasową działalność i osiągnięcia, jak również okazja do składania życzeń. Życzę więc dyrekcji oraz pracownikom Fundacji kolejnych sukcesów na polu zawodowym oraz dużo zdrowia i szczęścia w życiu prywatnym. 20 Wiosna 2011 Wiosna

12 INSPIROWANI gwiazdą INSPIROWANI gwiazdą Nie zwolniłam tempa O swoim życiu i karierze, najseksowniejszym głosem świata opowiada Małgorzata Walewska, jedna z najbardziej uznanych polskich mezzosopranistek. Tak... Było to rok temu, w marcu. Straciłam wówczas przytomność. Z chorobą borykałam się już parę lat. Przeszłam dwa skomplikowane zabiegi kardiologiczne, które nie przyniosły wielkiej poprawy. Dopiero kolejne badania wykazały boreliozę, która zaatakowała kardiologiczny system przewodzenia. Przeszłam czteromiesięczną kurację antybiotykową. Już prawie pół roku nie mam żadnych objawów choroby. Wydaje się, że pokonaliśmy wroga. Są też inne, pozytywne aspekty. Zyskałam wielu przyjaciół. Są to głównie kardiolodzy, więc z tym większą przyjemnością zaśpiewam znowu w Zabrzu. koncertów w całej Polsce. Sale były zawsze pełne. Płyta sprzedaje się jak świeże bułeczki. Niektórzy z moich fanów zamawiają więcej egzemplarzy przez internet! Widzę, że pokochali ten krążek. Niezmiernie mnie to cieszy. Teraz na nowo wpadłam w wir pracy. Właśnie wróciłam z kontraktu w Seattle, gdzie śpiewałam rolę Dulcynei w Don Quichotcie J. Messeneta. W październiku wracam do Seattle jako Carmen. To będzie pierwsza Carmen od wypadku w Krakowie. Kubę Sienkiewicza znam jeszcze z czasów szkoły średniej. Mój życiowy partner Piotr Kokosiński, był realizatorem pierwszej płyty Elektrycznych Gitar Wielka radość. Przeważnie nagrywali do rana. Ja wpadałam po zajęciach spotkać się z Piotrkiem, aż pewnej nocy przydałam się Kubie do chórków. Jeszcze wtedy nikomu się nie śniło, że zrobię karierę na scenie operowej. Lata później, nasze córki przypadkiem trafiły do tej samej szkoły podstawowej i się zaprzyjaźniły. Po 20 latach Kuba przypomniał mi, że śpie- Całe Pani życie jest niczym niekończąca się podróż z wieloma przesiadkami. Nie związała się Pani na stałe z żadną operą. Czy jest takie miejsce, w którym mogłaby Pani zostać już na zawsze? Czasem tęsknię za ciepłem, ale jak czytam te wszystkie wiadomości o zagrożeniach w krajach tropikalnych i niestabilnej sytuacji w innych, cieplejszych miejscach, to dochodzę do wniosku, że krótkie ucieczki są wystarczające. Gdzie jest Pani dom? Gdzie jest to miejsce do którego zawsze chce się wracać? Najlepiej czuję się w moim domu pod Warszawą, w leśnym otoczeniu. Dom jest duży i mieszka w nim moja mama, mój mąż, nasza córka, moja siostra, jej syn, pies... W święta wszyscy przyjeżdżają do nas. Jest bardzo wesoło. Wracam tu jak na wakacje. Myślała Pani kiedykolwiek co by było, gdyby nie została Pani śpiewaczką operową? Mam w życiu duże szczęście, że moja pasja stała się moim zawodem. Talent i ciężka praca sprawiły, że jest też dobrym źródłem dochodu, ale robię w życiu również inne rzeczy. Jestem współwłaścicielką pięknego hotelu Via Appia, położonego w Sękocinie Starym. Jestem dumna z naszej kuchni. Często zapraszam rodzinę i przyjaciół na obiady. Jeśli chcą się państwo ze mną spotkać to zapraszam do Via Appia w weekendy. W ubiegłym roku serce wycięło Pani niezły numer podczas krakowskiej premiery Carmen. Jak się miewa teraz? Foto: Archiwum Małgorzaty Walewskiej To nie jest pierwszy raz kiedy wspiera Pani Fundację Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi Zgadza się. Pierwszy raz zostałam zaproszona do współpracy w 1992 roku. Miałam wtedy zaśpiewać na koncercie dla Fundacji, ale byłam wówczas w zaawansowanej ciąży i musiałam odmówić. Niemniej udało mi się nadrobić straty i zbliżający się koncert będzie moim trzecim występem w Zabrzu. Jak Pani ocenia działania Fundacji? Żywię do nich ogromny szacunek. Człowiek nie zdaje sobie sprawy, że praktycznie każdego dnia może się zdarzyć poważny problem zdrowotny. Tak było również w moim przypadku. Na szczęście sytuacja jest już opanowana. Dla mnie udział w koncertach Fundacji, nagranie płyty Cudowny świat wraz z innymi artystami, to wielka przyjemność. Tutaj chodzi o ratowanie ludzkiego życia, tutaj jest nadzieja dla wszystkich, którzy borykają się z poważnymi chorobami serca. Nowy projekt Fundacji pozwoli przedłużyć życie dzieciom, które czekają na przeszczep serca. To jest walka o życie. Obserwując Pani plany koncertowe na 2011 rok, nie wydaje się, aby zwolniła Pani tempo Faktycznie, nie zwolniłam (poza okresami pobytu w szpitalach). Zmieniło się jednak miejsce i charakter występów. Musiałam odwołać wszystkie przedstawienia operowe, bo to był za duży wysiłek i ryzyko, jak pokazała krakowska Carmen. Skasowałam wszystkie wyjazdy zagraniczne. Śpiewałam tylko koncerty i tylko w Polsce. Dzięki temu mogłam wreszcie zrobić porządną promocję płyty Farny. Było wiele Wśród Pani partnerów scenicznych znalazł się Luciano Pavarotti. Jak Pani wspomina współpracę z tą wielką postacią? Wszyscy wielcy, których znam, są uroczymi, serdecznymi ludźmi. Miałam unikalną możliwość obserwowania Maestro Pavarottiego przy pracy. Kiedy śpiewaliśmy razem w Wiedniu w 1997 roku, był jeszcze w doskonałej kondycji. To fascynujący człowiek. Jego głos był jak słońce Italii. Bierze Pani udział w pozaoperowych projektach. Nagrała Pani piosenkę z zespołem Leszcze, pojawiła się gościnnie na płycie Elektrycznych Gitar. Czy takie przedsięwzięcia są miłą odmianą? Na ogół zgadzam się na takie pozaoperowe wyskoki ze względu na sympatię do wykonawców, którzy proponują mi współpracę r. koncert Serce za serce w X rocznicę istnienia Fundacji z udziałem Małgorzaty Walewskiej. wałam w chórkach i zaproponował udział w obchodach 20-lecia istnienia zespołu. To był dla mnie taki powrót do przeszłości. Świetnie się bawiłam! Jednak z drugiej strony, każdy taki eksperyment utwierdza mnie w przekonaniu, że nie ma jak opera! Krążą opinie, że ma Pani najbardziej erotyczny głos na świecie. Co Pani na to? Pierwszy raz spotkałam się z tą opinią w recenzji mojej interpretacji Dalili na Florydzie w 1998 roku. Potem, zupełnie niezależnie, zaczęły pojawiać się erotyczne skojarzenia w różnych opiniach. No cóż... Oby jak najdłużej! Jak byłam piękna i młoda to moja Maestra mawiała: Dziecko, co nie dośpiewasz, to dowyglądasz. Teraz jest raczej odwrotnie. Co nie dowyglądam, to dośpiewam. Rozmawiali: Jolanta Miśków, Wojciech Leśny Foto: Igor Popławski 22 Wiosna 2011 Wiosna

13 INSPIROWANI dobroczynnością INSPIROWANI dobroczynnością Miodowe lata Bardzo się cieszę, że kultywujecie stare polskie tradycje bo miody pamiętają Zagłobę i nie tylko powiedział Jan Paweł II, kiedy w 2004 roku podarowano mu miód pitny Spółdzielni Pszczelarskiej APIS. Spółdzielnia Pszczelarska APIS powstała w 1932 roku. Już na samym początku odnosiła liczne sukcesy. Pierwsze medale zdobyła na wystawach w Belgradzie w 1934 roku, Wisconsin i San Antonio w roku 1936 oraz w Chicago w 1938 roku. Przetrwała II wojnę światową oraz liczne późniejsze zmiany polityczne i gospodarcze. Firma ta cieszy się dużym uznaniem w Polsce i na świecie. Głównym założeniem Spółdzielni było urządzenie miodosytni i produkcja na skalę światową miodów p i tny c h. Obecnie produkuje ona kilkanaście gatunków miodów pitnych i pszczelich, które cieszą się dużym uznaniem na imprezach targowo-wystawienniczych. Wspomnieć należy o dwóch złotych medalach zdobytych na Międzynarodowym Kongresie Pszczelarskim w Japonii (1985) oraz w Chinach (1993). Pomimo ekspansywnej polityki firmy, APIS nie zapomniał o swojej tradycji i rynku rodzimym. Tradycja i nowoczesność Fakt, że firma opiera się na długoletnich tradycjach, nie przeszkodził jej we wdrażaniu do produkcji najnowszych standardów jakości. Firma posiada nowoczesną linię do rozlewu miodów pitnych oraz specjalistyczne laboratorium badające jakość wyrobów na wszystkich etapach produkcji. W APIS-ie sprawnie funkcjonuje system zarządzania jakością i bez- 15% produktów APIS-u jest eksportowanych m.in. do USA, Niemiec, Szwecji, Włoch oraz Japonii. pieczeństwem żywności wg norm ISO 9001:2009 i 22000:2006. Ponadto, przez te wszystkie lata, starano się wprowadzać nowe odmiany miodów pitnych tak, aby uatrakcyjnić ofertę trunków bądź, co bądź tradycyjnych. Wysokiej jakości miody opakowane są w sposób oryginalny. Można je spotkać nie tylko w butelkach-gąsiorkach, ale też w ozdobnych kamionkach, bądź butelkach oplatanych wikliną, a także w odsłonie souvenirowej jako zestawy upominkowe w drewnianych skrzyneczkach. Strach przed innowacjami zdaje się być dla tej Spółdzielni obcy. Doskonale zdając sobie sprawę z bogatych właściwości miodów pszczelich, stara się rozszerzać ich ofertę, dzięki czemu w portfolio produktów APIS-u znalazły się też miody z różnych stron świata. W ramach tej linii można degustować m.in. miód manuka, lawendowy, pomarańczowy. Miody pitne zarejestrowane w Unii Europejskiej Warto podkreślić, iż miody pitne są jedynymi polskimi trunkami zarejestrowanymi w Komisji Europejskiej w kategorii Gwarantowana Tradycyjna Specjalność, a Spółdzielnia Pszczelarska APIS w Lublinie jest pierwszym producentem, który pozytywnie przeszedł certyfikację przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożyw- Radosław Janik, prezes APIS-u. czych, dzięki czemu firma ta ma prawo do oznaczania produktu znakiem GTS. Z sercem W 2009 roku Spółdzielnia Pszczelarska APIS została uhonorowana nagrodą Serce za serce przyznawaną rokrocznie przez Fundację Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi. Wyróżnienie to jest przyznawane firmom, które podchodzą do biznesu z sercem. Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii jest mi szczególnie bliska z kilku powodów tłumaczy Radosław Janik, prezes APIS- -u. Po pierwsze to, co robią dla nauki, dla medycyny, dla chorych ludzi zasługuje na najwyższe uznanie. Po drugie, nasze wyroby podobnie jak działalność Fundacji, mają pewną misję wpływania na ludzkie zdrowie. Poza tym dzięki Fundacji miałem możliwość poznać i zaprzyjaźnić się z wieloma fantastycznymi ludźmi, których celem w życiu jest coś więcej niż tylko pomnażanie pieniędzy dodaje prezes APIS-u. Wsparcie dla pszczelarstwa Spółdzielnia Pszczelarska z Lublina angażuje się w działalność związaną z rozwojem pszczelarstwa, a także w bezpośrednią pomoc dla wyróżniających się dostawców miodu. Współpracuje ze służbą instruktorską związków pszczelarskich oraz pomaga w publikowaniu fachowej literatury. Nie tylko skupuje miód od pszczelarzy, ale produkuje również wyroby pszczele na potrzeby pasieczników. Sukces APIS-u wynika niewątpliwie z dużego zaangażowania w swoje działania, z pasji, chęci kultywowania tradycji i chluby, jaką przynosi nasz polski miód, który pamięta nawet Zagłobę Cud-Miód i zdrowie Miód to jeden z najcenniejszych produktów naturalnych. Ta słodka substancja wytworzona przez pszczoły ma ogromne właściwości odżywcze i lecznicze. Jest źródłem łatwo przyswajalnych cukrów prostych, które odżywiają organizm i zwiększają jego odporność. Miód zawiera witaminy z grupy B, a także witaminy A, C i K oraz ok. 30 składników mineralnych (m.in. żelazo i magnez). Ponadto posiada znakomite właściwości bakteriostatyczne oraz bakteriobójcze. Ze względu na substancje biologicznie czynne, wykorzystywany jest w apiterapii, czyli profilaktycznej metodzie leczenia z wykorzystaniem produktów pszczelich. Producentem miodu są pszczoły, które zbierają nektar roślinny oraz wydzieliny owadów wysysających soki z żywych części roślin i łączą ze specyficznymi substancjami własnymi. Następnie składają, odwadniają, gromadzą i pozostawiają do dojrzewania w plastrach. Wyróżnia się trzy podstawowe typy miodu, w zależności od surowca z jakiego powstają: nektarowo-kwiatowe, spadziowe oraz nektarowo-spadziowe. Foto: Media Meritum 24 Wiosna 2011 Wiosna

14 INSPIROWANI dobroczynnością INSPIROWANI dobroczynnością Sukces w starym stylu Świat Pergameny to unikalna przestrzeń stworzona przez Jana Zająca. Odwiedzając siedzibę Wydawnictwa, bądź tylko jej stronę internetową, szybko można się przekonać, że jest to sfera wielkiej pasji. Pergamena to wytwórnia rękodzielnicza, której wszystkie produkty wykonane są niezwykle kunsztownie. W świecie wszechobecnych grafik komputerowych i fotografii cyfrowych, ich uroda oczaruje każdego. To wielki ukłon w stronę historii, ale i sztuki. Pierwszym dziełem Pergameny była mapa Polski upamiętniająca milenijny rok Zainteresowanie klientów tą mapą utwierdziło mnie w słuszności obranej drogi. Obecnie mam na swoim koncie już ponad 400 wydawnictw. Udało mi się stworzyć pewien kanon mówi Jan Zając, właściciel. Jan Zając, prezes Pergameny. Wydawnictwo Pergamena zachwyca nas od 12 lat. Pomysł, aby drukować w starym stylu nie był podyktowany jedynie chęcią zrobienia dobrego biznesu. To była potrzeba duszy. Misja przede wszystkim Wydawnictwo oprócz map wydaje również kalendarze, portrety, druki patriotyczne, plansze edukacyjne, a także miniatury literackie. Wszystkie te wydawnictwa są nasycone tekstami i symbolami graficznymi odnoszącymi się do polskiej historii i tradycji. Są one także skutecznym nośnikiem reklamy wizual- Foto: Media Meritum nej. Ten aspekt ułatwia Pergamenie realizację swojej misji wydawniczej, która stała się o wiele silniejsza od pokusy zarabiania dużych pieniędzy. Każdy, kto przejrzy paletę naszych produktów, zda sobie sprawę, że firma nie nastawia się głównie na zysk, tylko na promocję pewnych wartości. Gdybym myślał Każdy interes na dobrych podstawach ekonomicznych się uda, ale żaden nie uda się tak, jak ten, który stworzony jest z sercem. tylko o pieniądzach, to wydawałbym krzyżówki tłumaczy z uśmiechem Jan Zając. Tematyka patriotyczna i dydaktyczna nie budzą zainteresowania wśród współczesnych rekinów finansowych. To jest taka moja nisza, w której czuję się dobrze dodaje. Misją wydawnictwa jest promocja dziedzictwa kulturowego, więc naturalnym odbiorcą, a precyzyjniej klientem docelowym, wydaje się być młodzież, stąd też ok. 40 proc. produktów skierowanych jest do szkół, uczelni wyższych, placówek oświatowych, a także urzędów i instytucji. Kontynuowana jest również linia reklamowa personalizowanych map, kalendarzy czy pism okolicznościowych, kierowana do firm jako świetne gadżety promocyjne. Jednak mimo wszystko najważniejsza jest misyjność tych produktów. Bez tej misji i poczucia, że pewne wartości trzeba zachowywać i przekazywać dalej, nie byłoby pewnie wydawnictwa. Świadomość, że robi się coś, co niesie ze sobą istotne wartości jest najlepszym bodźcem, rozwijającym każdy biznes. Ocalić od zapomnienia Przedłużeniem działalności Pergameny, jest stworzony przez Jana Zająca portal internetowy wsiepolskie.pl, a w nim Interaktywna Encyklopedia Wsi i Regionów. Portal powstał, aby ratować dziedzictwo polskich wsi, aby opisywać kulturę regionu, tradycje i tym samym wspierać mieszkańców wsi rozproszonych po całej Polsce. Tym samym jest to doskonały sposób, aby wieś polską promować, aby ukazać jej potencjał gospodarczy, kulturowy i turystyczny. W 1880 roku redaktor Sulimierski wydał Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w XVI tomach. Nie miał wówczas do dyspozycji faksu, Internetu, telefonów komórkowych, a pomimo to udało mu się opisać te wszystkie ziemie I ja, po 130 latach, chcę zrobić to samo. Stąd pomysł założenia tego portalu, na którym każdy może założyć za darmo stronę dla swojej wsi i ją opisywać mówi pomysłodawca Jan Zając. To są wartościowe, społeczne idee, ale niestety zaniedbane. Wieś polska się zmienia, zanika regionalizm, który stanowił o kolorycie i bogactwie wsi. Dzisiejsza wieś coraz częściej wygląda jak podmiejska dzielnica. To ostatni dzwonek, żeby zachować dla przyszłych pokoleń obraz prawdziwej polskiej wsi. Szkoda byłoby to przeoczyć mówi Jan Zając. Niech serce rozdaje karty Każde ludzkie działanie, jeśli jest oparte na prawdziwym zaangażowaniu, pasji, miłości, okaże się owocne. Warto działać w imię wartości, stąd też wsparcie Jana Zająca dla Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Z. Religi. Myślę, że ludzie owładnięci dobrymi pasjami i ideami przyciągają się do siebie. Tak się więc złożyło, że miałem przyjemność poznać ludzi z Fundacji profesora Religi i uznałem ich idee oraz działania za godne wsparcia, za uczciwe mówi Jan Zając. Oni mają to coś, co potrafi ludzi przekonać, że warto na nich postawić i z nimi działać. Staram się wspierać Fundację, bo uważam, że idea stworzenia polskiej protezy serca to naprawdę coś pięknego, coś, co ratuje ludziom życie. 26 Wiosna 2011 Wiosna

15 INSPIROWANI dobroczynnością INSPIROWANI dobroczynnością Z potrzeby serca Zaangażowanie mojej firmy w działalność Fundacji było podyktowane względami osobistymi. Nie mogłem pomóc ojcu, gdy umierał na zawał serca. Ale mając po latach odpowiedni potencjał, chciałem się podzielić tym, co osiągnąłem mówi Robert Pakosz, prezes zabrzańskiej firmy INTER-CAR. Jak i kiedy doszło do współpracy Pana firmy z Fundacją Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu? W roku 2002 firma INTER-CAR Zabrze otrzymała dyplom Honorowego Członka Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu, a następnie zostałem zaproszony na spotkanie z Dyrektorem Fundacji Janem Sarną. Spotkanie było bardzo owocne, ponieważ już 15 lutego 2003 r. zorganizowaliśmy pierwszy Bal Charytatywny na rzecz Fundacji. I w ten sposób zainicjowaliśmy tradycję na lata. Foto: Media Meritum Od roku 2003, przez kolejne 6 lat, organizowaliśmy na rzecz Fundacji Bale Charytatywne połączone z aukcjami, podczas których zostało zebrane na rzecz Fundacji ponad 240 tysięcy złotych. Dlaczego firma INTER-CAR zdecydowała się na wspieranie Fundacji? Jakie cele i motywacje przemawiały za podjęciem tej decyzji? Zaangażowanie mojej firmy w działalność Fundacji było podyktowane osobistymi odczuciami można powiedzieć z potrzeby serca. Mój ojciec zmarł w 1989 roku na zawał serca wtedy Sukcesy, osiągnięcia, nagrody INTER CAR Dealer roku 2010 sieci Mercedes- -Benz nagroda koncernu Mercedes-Benz za wieloletnią współpracę oraz najlepsze wyniki w Balance- ScoreCard w roku Wyróżnienia Diamenty miesięcznika Forbes w roku 2009 oraz Nagroda Gazele Biznesu za rok Oskar Serca od Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu w roku Nagrody Fundacji Godula Hope za szlachetne serce i wieloletnią pomoc Fundacji w latach 2005 i Dyplom Członka Honorowego Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu w 2002 roku r. koncert Serce za serce Fundacji. nie mogłem mu pomóc. Ale mając po latach odpowiedni potencjał, chciałem się podzielić tym, co osiągnąłem. Dlatego podjąłem decyzję o wspieraniu takich inicjatyw, jak Fundacja. Czy profesor Zbigniew Religa był dla Pana kimś szczególnym? Nie tylko dla mnie, był bez wątpienia mentorem polskiej kardiochirurgii. I chociaż warszawiak, podbił serca śląskiego środowiska. Potrafił zjednać sobie wielu ludzi, aby tu, w Zabrzu, założyć kolebkę polskiej kardiochirurgii. Jakie działania zorganizowane zostały wspólnie z Fundacją? Jak już wspomniałem, nasza firma została Honorowym Członkiem Fundacji Kardiochirurgii w roku Natomiast od roku 2003, przez kolejne 6 lat, organizowaliśmy na rzecz Fundacji Bale Charytatywne połączone z aukcjami, podczas których zostało zebrane na rzecz Fundacji ponad 240 tysięcy złotych. INTER-CAR Zabrze Firma powstała w 1999 roku. Działalność handlową rozpoczęła w roku Jest najstarszym działającym salonem i serwisem Mercedes-Benz w regionie Górnego Śląska. Przede wszystkim motywuje nas zadowolenie klienta; staramy się, aby nasze usługi były synonimem profesjonalizmu oraz rzetelności przekonuje prezes Robert Pakosz. Obecnie INTER-CAR poszerzył działalność w branży samochodowej i w swoich trzech oddziałach reprezentuje marki: Mercedes-Benz, Volvo oraz Citroën. Na przestrzeni 11 lat działalności firma stworzyła prawie 200 miejsc pracy. Jakie są perspektywy tej współpracy? Do dzisiaj nadal część comiesięcznych zysków firmy przekazujemy Fundacji. Mecenat nad Balami Charytatywnymi przejęła Pani Prezydent Zabrza. Ale firma INTER-CAR Zabrze nadal w tych wydarzeniach aktywnie uczestniczy. Czym kieruje się Pan w życiu i pracy? Jak spędza wolny czas? Czy ma Pan jakieś życiowe motto? Jestem zdania, że w biznesie trzeba mieć szczęście również do ludzi. Ja miałem go bardzo dużo, bo trafiłem na swojej drodze na wspaniałego mentora, jakim jest mój teść Erwin Kempa. Wspólnie do dziś uzupełniamy się, rozwijając firmę. Erwin, podobnie jak ja, ceni sobie rzetelną i ciężką pracę. Uwielbia wspierać polskich sportowców: Adama Małysza, Otylię Jędrzejczak czy Justynę Kowalczyk. Prywatnie lubi długie spacery ze swoim psem po Zabrzu. Ja natomiast każdą wolną chwilę spędzam na nartach, rowerze górskim lub biegając do i z pracy (śmiech). Obaj wolny czas spędzamy przede wszystkim z rodziną, a naszym mottem jest: dziel się tym, co osiągnąłeś. Rozmawiał: Tomasz Mucha 28 Wiosna 2011 Wiosna

16 INSPIROWANI zdrowiem INSPIROWANI zdrowiem Postaw na tłuszcze roślinne Dieta przeciwmiażdżycowa, czyli antycholesterolowa, jest nieodzownym warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia spowodowanych miażdżycą. błonnik pokarmowy rozpuszczalny w wodzie (tzw. pektyny, gumy i śluzy). Jego źródłem są warzywa i owoce, jak również niektóre zboża. WNKT (omega-3 i omega-6) występujące w morskich rybach, tranie oraz olejach roślinnych i oliwie z oliwek. przeciwutleniacze i antyoksydanty, wśród których najważniejszą rolę odgrywają witaminy E i C, beta-karoten Wrogowie cholesterolu oraz koenzym Q-10. Ich źródłem są również produkty roślinne. Z kolei działanie miażdżycorodne wykazują: nasycone kwasy tłuszczowe występujące w prawie wszystkich produktach zwierzęcych, w tym głównie w tłustych mięsach (krwiste, czerwone), podrobach, śmietanie, żółtkach jaj oraz pełnotłustych produktach mlecznych. izomery trans powstające w procesie utwardzania olejów roślinnych metodą uwodornienia. Zawierają je m.in. twarde margaryny, pączki, frytki oraz gotowe wyroby ciastkarskie. sacharoza i fruktoza cukry proste obecne w cukrze, słodyczach, miodzie oraz w gotowych przetworach i deserach owocowych. Mi a ż d ż y c a jest jedną z głównych chorób występującą w krajach o najwyższym rozwoju cywilizacyjnym. Statystyczna liczba zachorowań jest tam kilkakrotnie wyższa od liczby zachorowań w krajach biednych. Polska należy do krajów o wysokim stopniu zagrożenia rozwojem miażdżycy. To choroba rozwijająca się niepostrzeżenie przez wiele lat. Skąd się bierze? Z pośpiechu i nadmiaru bodźców, które powodują stres. Jednym ze sposobów jego ograniczenia jest jedzenie, zwłaszcza cukrów prostych. Powoduje to zwiększenie wytwarzania w organizmie serotoniny, nuroprzekaźnika powodującego stan uspokojenia. Najważniejszą przyczyną powstawania miażdżycy jest więc przejadanie się wysokokaloryczną żywnością, zawier a jącą nadmierną ilość tłuszczów, cholesterolu i cukrów prostych. Większość wysoko przetworzonych produktów spożywczych zawiera te składniki pokarmowe w formie ukrytej. Cholesterol jest związkiem niezbędnym do życia, gdyż uczestniczy w regeneracji komórek, wytwarzaniu hormonów, witaminy D oraz kwasów żółciowych. Jednak jego nadmiar w organizmie (>200mg/dl) powoduje wiele schorzeń, wśród których najgroźniejsza jest właśnie miażdżyca. Należy również zaznaczyć, że groźny jest tzw. zły cholesterol (LDL), natomiast dobry (HDL) ma działanie odwrotne. Istotne jest także rozróżnienie cholesterolu wytwarzanego przez sam organizm oraz cholesterolu tzw. pokarmowego, obecnego w wielu produktach żywnościowych. W działaniu przeciwcholesterolowym, oprócz codziennej aktywności fizycznej, zaprzestaniu palenia tytoniu oraz unikaniu i umiejętnym rozładowywaniu stresu, najważniejsza jest odpowiednia dieta. Zaleca się, aby była ona lekka, ubogotłuszczowa, pozbawiona łakoci, gdyż powstawaniu zmian miażdżycowych sprzyja przede wszystkim spożywanie tłustych i słodkich pokarmów, zwłaszcza łącznie w jednym posiłku. Należy zwrócić szczególną uwagę na ograniczenie produktów pochodzenia zwierzęcego na rzecz produktów roślinnych, gdyż żywność roślinna nie zawiera cholesterolu. Poza tym we wszystkich produktach roślinnych występują tzw. stanole, które ograniczają wchłanianie cholesterolu pokarmowego. Stąd też np. wegetarianie mają znacznie niższy poziom tego związku we krwi i rzadziej chorują na schorzenia sercowo-naczyniowe. Znaczącą rolę w obniżaniu stężenia cholesterolu odgrywają: Czosnek i cebula Już 3 surowe ząbki czosnku oraz pół cebuli spożywane codziennie poprawiają proporcje między złym (LDL) i dobrym (HDL) cholesterolem. Awokado, jabłka i grejpfruty Sprawiają, że więcej cholesterolu wydala się wraz z kałem, przez co spada jego stężenie we krwi. Karczochy, fasola, marchewka To najszybciej i najsilniej działające środki przeciwcholesterolowe, które warto na stałe wprowadzić do jadłospisu. Owies Miseczka owsianki przyrządzonej na mleku ekologicznym bądź sojowym spożywana codziennie na śniadanie skutecznie obniża poziom cholesterolu LDL. Orzechy (niesolone i bez tłuszczu) Wystarczy jadać codziennie garść różnych orzechów, aby skutecznie obniżyć zły cholesterol; podobne działanie wykazują oleje orzechowe. Olej lniany i z wiesiołka Już 1 łyżeczka codziennie wpływa na poprawę proporcji między LDL i HDL. Soki warzywne Z granatów, marchwi, selera, pietruszki i surowej kapusty; najskuteczniejsze są świeżo wyciskane, tzw. surowe. Nasiona siemienia lnianego i babki płesznik Świetnie absorbują cholesterol i usuwają go wraz z kałem; można nimi posypywać kanapki, zupy, sałatki i surówki. Herbaty: czerwona, zielona i biała Zapobiegają utlenianiu złego cholesterolu; znacznie lepsze efekty antycholesterolowe daje napar przyrządzony z mieszanki tych trzech rodzajów herbat. Kwaśny kefir Picie codziennie dużych ilości kefiru jest skutecznym środkiem obniżającym cholesterol. Niektóre zioła Np. napary z mniszka lekarskiego czy łopianu. Opracowanie za: znatury.pl 30 Wiosna 2011 Wiosna

17 INSPIROWANI NAUKĄ 32 Wiosna 2011