WIEDZA PLUS 2 Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy

Transkrypt

1 Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Unia Europejska Analiza wyników badania opinii studentów woj. dolnośląskiego opracowanie powstał o w ramach projektu WIEDZA PLUS 2 Kompleksowy monitoring potencjału i barier regionalnego rynku pracy Projekt jest realizowany w ramach Priorytetu II Działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy. Projekt jest realizowany na terenie woj. dolnośląskiego. Projekt realizuje: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o Kutno ul. Grunwaldzka 5 tel. (024) fax. (024) Informacji na temat Projektu Wiedza Plus 2 oraz niniejszego opracowania udziela Kierownik Projektu Jakub Ryszard Stempień tel. (024) j.stempien@asm-poland.com.pl

2 Spis treści I. Wstęp...3 II. 1.1.Informacje o Projekcie WIEDZA PLUS Nota metodologiczna...4 Wyniki badania opinii studentów Społeczno-demograficzna charakterystyka badanych studentów Kierunki i tryby studiów oraz przyczyny wyboru kierunku studiów Praktyki zawodowe ich powszechność oraz opinie na ich temat Kursy, szkolenia i samokształcenie jako sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych Plany zawodowe studentów...31 III. Podsumowanie

3 I. Wstęp 1.1.Informacje o Projekcie WIEDZA PLUS 2 Projekt badawczy "WIEDZA PLUS 2" jest realizowany na terenie woj. dolnośląskiego w ramach Priorytetu 2 (wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ), działanie 2.1 (rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie). Projekt jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Czas realizacji projektu: 01 października 2005r stycznia 2007r. Realizacja projektu jest nadzorowana przez Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy w Wałbrzychu. Projekt jest realizowany przez ASM Centrum Badań i Analiz Rynku, Akademię Ekonomiczną oraz Związek Pracodawców Polska Miedź. Celami projektu pozostają: o określenie pełnego i rzeczywistego obrazu regionalnego rynku pracy, o ocena adekwatności potencjału ludzkiego i systemu szkoleniowego w stosunku do obecnych i przyszłych wymagań regionalnego rynku pracy, o opracowanie wytycznych do systemu dokształcania w zakresie szkoleń, praktyk zawodowych i usług doradczych. Planowanym rezultatem Projektu "WIEDZA PLUS 2" będzie poszerzenie wiedzy na temat problemów regionalnego rynku pracy wśród pracowników instytucji tego rynku oraz stymulacja ich do nowych form aktywności (w tym komunikowania się beneficjentów ostatecznych z otoczeniem instytucjonalno-społecznym). Dzięki udziałowi w projekcie, beneficjenci ostateczni powinni rozwinąć też swoje zdolności organizacyjne w zakresie rozwiązywania problemów regionalnego rynku pracy. Projekt jest adresowany do następujących podmiotów (beneficjentów ostatecznych): o powiatowe urzędy pracy, o firmy zajmujące się pośrednictwem pracy, o komendy ochotniczych hufców pracy, o akademickie biura karier, o organizacje pozarządowe, związki pracodawców i związki zawodowe, o inne podmioty zainteresowane monitoringiem i rozwojem regionalnego rynku pracy. 3

4 Prezentowany raport jest jednym z rezultatów projektu. Oprócz niniejszego opracowania wyników ankietowego badania studentów pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, projekt przewiduje następujące badania i analizy: o Analiza potencjału i sytuacji na regionalnym rynku pracy, o Raport z badania pracujących w zakresie planów i kierunków dalszego kształcenia i dokształcania, o Raport z badania potrzeb i oczekiwań pracodawców względem przyszłych i obecnych pracowników, o Raport z badania uczniów szkół ponadgimnazjalnych pod kątem kierunków dokształcania i zdobywania praktyki zawodowej oraz planów zawodowych na przyszłość, o Analiza zbieżności prowadzonych w regionie przedsięwzięć w zakresie podwyższania umiejętności i kwalifikacji zawodowych, o Prognoza zapotrzebowania na określone zawody i lista zawodów, o Analiza ofert edukacyjnych i szkoleniowych, o Opracowanie zawierające wytyczne do systemu szkoleń, praktyk zawodowych i usług doradczych. Rezultaty projektu "WIEDZA PLUS 2" zostaną rozpowszechnione wśród wszystkich instytucji regionalnego rynku pracy za pośrednictwem strony internetowej, publikacji z wynikami a także w trakcie warsztatów, seminariów i konferencji Nota metodologiczna Prezentowane opracowanie jest jednym z rezultatów projektu i stanowi omówienie wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród studentów uczelni wyższych na Dolnym Śląsku. Najważniejszymi celami badawczymi było: poznanie planów zawodowych studentów (w tym: poznanie ich oceny szans na znalezienie pracy zgodnej z kierunkiem kształcenia oraz gotowości do podjęcia pracy poza granicami kraju, jak również określenie rozmiarów deklarowanej mobilności przestrzennej i zawodowej), zidentyfikowanie najważniejszych oczekiwań studentów w odniesieniu do przyszłej pracy, poznanie opinii studentów na temat praktyk zawodowych, poznanie opinii studentów na temat dostępnych kursów i szkoleń zawodowych (wraz 4

5 z identyfikacją najbardziej popularnych szkoleń i kursów). Badanie zostało przeprowadzone wśród niepracujących studentów ostatnich dwóch lat studiów z Dolnego Śląska. W badaniu brały udział tylko osoby zameldowane na terenie województwa. Próba badawcza objęła ogółem 900 respondentów dobieranych w sposób proporcjonalny biorąc pod uwagę typ uczelni i równolicznie ze względu na kierunek studiów. Badanie przeprowadzono z wykorzystaniem techniki bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego w styczniu 2006r. Po zakończeniu realizacji wywiadów dokonana została szczegółowa kontrola jakości zebranego materiału. Kontrola merytoryczna (polegająca na analizie wypełnionych kwestionariuszy) objęła 100% wywiadów; dodatkowo przeprowadzono również telefoniczną kontrolę faktu przeprowadzenia wywiadu oraz jego treści (zasięg kontroli 10% próby badawczej). Przedstawione analizy były prowadzone z uwzględnieniem specyfiki uczelni państwowych i prywatnych. W niektórych przypadkach wartościowe z poznawczego punktu widzenia wydawało się również przedstawienie zróżnicowania uzyskanych odpowiedzi ze względu na płeć respondentów lub kierunek ich studiów. 5

6 II. Wyniki badania opinii studentów 2.1. Społeczno-demograficzna charakterystyka badanych studentów Większość, bo ponad dwie trzecie osób biorących udział w badaniu (70,0%) nie ukończyła 24 roku życia, a tylko nieliczni respondenci byli starsi niż 25 lat (łącznie 3,3%). Najwięcej w badanej próbie znalazło się osób w wieku 23 lat (28,7%). Więcej informacji przedstawia Wykres 1. Wykres nr 1. Respondenci wg wieku (w %; N=900) 20 lat i mniej 4,0 21 lat 15,0 22 lata 23 lata 22,3 28,7 24 lata 18,2 25 lat 7,6 26 lat 1,9 27 lat 28 lat i więcej brak danych 0,7 0,7 0, W próbie badawczej dominowały kobiety znalazło się ich tutaj 57,9%. Dwóch na pięciu ankietowanych (42,1%) było płci męskiej. 6

7 Wykres nr 2. Respondenci wg plci (w %; N=900) kobiety 57,9% mężczyźni 42,1% Respondenci przeważnie wychowywali się w wielkich miastach aglomeracjach liczących powyżej 500 tys. mieszkańców. Osoby, które do 13 roku życia przebywały w takim właśnie środowisku stanowiły w badanej próbie 40,1%. Najmniej, bo tylko 8,6% było tu natomiast osób, które spędziły dzieciństwo w miastach dużych (100t ys.-500 tys. mieszkańców). Blisko co siódmy respondent (14,6%) wychowywał się na wsi lub w małym miasteczku (do 20 tys. mieszkańców), a blisko co piąty (22,1%) w mieście średniej wielkości (20tys.-100 tys. mieszkańców). 7

8 Wykres nr 3. Gdzie mieszkali respondenci do 13 roku zycia (w %; N=900) małe miasteczko (do 20 tys.) 14,6% miasto średniej wielkości ( tys.) 22,1% duże miasto ( tys.) 8,6% obszar wiejski 14,6% aglomeracja (pow. 500 tys.) 40,1% Wykres nr 4. Rodzaj uczelni, na jakiej studiuja respondenci (w %; N=900) państwowa 83,1% prywatna 16,9% 8

9 Jak pokazuje Wykres 4 (zamieszczony powyżej), zdecydowana większość respondentów (83,1%) studiuje na uczelniach państwowych Dolnego Śląska. Tylko co szósty (16,9%) pobiera nauki na uczelni prywatnej. Niemal wszyscy ankietowani studiują we Wrocławiu deklaracje takie złożyło aż 98,3% respondentów. Jedynie 1,7% uczy się w Jeleniej Górze. Wykres nr 5. Lokalizacja uczelni, na jakiej studiuja respondenci (w %; N=900) Wrocław 98,3% Jelenia Góra 1,7% 2.2. Kierunki i tryby studiów oraz przyczyny wyboru kierunku studiów Najwięcej respondentów studiuje nauki techniczne (30,2%) oraz nauki społeczne, gospodarkę i prawo (29,7%). Mniej popularne okazały się być natomiast nauki humanistyczne i sztuka (13,4%) oraz kierunki zakwalifikowane jako nauka (8,2%). Co szesnasty ankietowany uczy się na kierunku: kształcenie lub usługi. Najmniejszy odsetek respondentów przyznał się do studiowania nauk medycznych (3,3%) i rolnictwa (2,9%). Wszystkie szczegóły przedstawia Wykres 6. 9

10 Wykres nr 6. Kierunki studiów, na jakich studiuja respondenci (w %; N=900) nauki techniczne nauki społeczne, gospodarka i prawo nauki humanistyczne i sztuka 13,4 30,2 29,7 nauka 8,2 kształcenie usługi 6,0 5,9 nauki medyczne rolnictwo 3,3 2,9 brak odpowiedzi 0, Wykres nr 7. Kierunki studiów, na jakich studiuja respondenci z uczelni panstwowych (w %; N=748) nauki techniczne 36,0 nauki społeczne, gospodarka i prawo 24,6 nauki humanistyczne i sztuka nauka 9,9 12,2 usługi 5,5 kształcenie nauki medyczne rolnictwo 4,1 4,0 3,5 brak odpowiedzi 0,

11 Analizy pogłębione pozwoliły na prześledzenie popularności poszczególnych grup kierunków wśród studentów z uczelni państwowych i prywatnych. Okazało się (co pokazują Wykresy 7 i 8), że o ile w przypadku uczelni państwowych rozkład odpowiedzi był w dużym stopniu zbliżony do rozkładu uzyskanego dla próby jako całości, o tyle w przypadku uczelni prywatnych odnotować można istotne różnice. Ponad połowa ankietowanych uczących się prywatnie (54,6%) studiuje nauki społeczne, gospodarkę i prawo. Wydaje się, że fakt ten można tłumaczyć tym, iż ukończenie jednego z tych kierunków w potocznym mniemaniu stwarza lepszą okazję na otrzymanie dobrej, dobrze płatnej pracy. Może to tym samym rekompensować koszta związane z nauką w szkole prywatnej. Blisko co piąty respondent studiujący prywatnie (19,7%) wybrał nauki humanistyczne i sztukę. Warte podkreślenia jest, że uczelnie prywatne na Dolnym Śląsku nie kształcą lekarzy ani rolników, a tylko sporadycznie inżynierów. Wykres nr 8. Kierunki studiów, na jakich studiuja respondenci z uczelni prywatnych (w %; N=152) nauki społeczne, gospodarka i prawo 54,6 nauki humanistyczne i sztuka 19,7 kształcenie 15,1 usługi 7,9 nauki techniczne 2,0 brak odpowiedzi 0,

12 Niezwykle interesujące wydają się być informacje zebrane na temat powodów, jakimi kierowali się respondenci przy wyborze kierunku swoich studiów (ankietowani mogli wskazać trzy najważniejsze motywy). W skali całej próby okazało się, że dominującą przyczyną były tu własne zainteresowania. Na ten powód wskazały dokładnie dwie trzecie ankietowanych (66,6%). Co czwarty z nich (24,2%) wymienił natomiast zwiększenie szans na uzyskanie pracy, a co piąty (20,2%) prestiż wybranego przez siebie kierunku. Wart odnotowania wydaje się być fakt, iż aż 16,8% respondentów przyznało, że o ich wyborze kierunku studiów zadecydował przypadek. Więcej informacji pokazuje Wykres 9. Wykres nr 9. Przyczyny wyboru kierunku studiów (w %; N=900) moje zainteresowania 66,6 daje szansę na znalezienie pracy prestiz tego kierunku przypadek procedura rekrutacyjna szkoła średnia przygotowała mnie do tego kierunku ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję modny, popularny kierunek studiują tu moi znajomi tradycje rodzinne mogę jednoczesnie pracowac ograniczony wybór w mojej miejscowości 24,2 20,2 16,8 12,8 10,4 8,4 7,6 6,8 5,4 2,8 1, Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 80 Dzięki analizom pogłębionym udało się rozstrzygnąć pytanie, czy osoby studiujące na uczelniach prywatnych i państwowych kierowały się odmienną motywacją przy wyborze kierunku studiów. Wydaje się, że odpowiedź powinna być w tym wypadku twierdząca i że zidentyfikować można dwa profile motywacji orientacji edukacyjnych. Okazuje się bowiem, iż respondenci studiujący na uczelniach państwowych znacznie częściej niż ich koledzy 12

13 z uczelni prywatnych kierowali się przy wyborze kierunku studiów swoimi zainteresowaniami (różnica w częstotliwości wskazań na poziomie 8,8 pkt. %). Rzadziej natomiast przyznawali się, że mieli tu na uwadze łatwość w znalezieniu pracy (różnica 9,8 pkt. %) i prestiż studiowanego kierunku (14,4 pkt. %). Z mniejszą częstotliwością deklarowali też, że decydującym czynnikiem była popularność ich kierunku oraz moda na ten kierunek (10,7 pkt. %). Dla studentów z uczelni państwowych mniej istotne było również to, że studiując na danym kierunku mogą jednocześnie pracować (różnica wskazań na poziomie 7,0 pkt. %); częściej natomiast kierowali się tradycjami rodzinnymi (3,4 pkt. %). Warte odnotowania jest wreszcie to, że studenci z uczelni państwowych rzadziej mieli na uwadze procedurę rekrutacyjną (4,4 pkt. %) jak również to, że na ich kierunku uczą się znajomi (5,3 pkt. %). Rzadziej też uwzględniali rady innych osób (4,0 pkt. %). Wykres nr 10. Przyczyny wyboru kierunku studiów przez studentów z uczelni panstwowych (w %; N=748) moje zainteresowania 68,0 daje szansę na znalezienie pracy przypadek prestiz tego kierunku 17,9 17,8 22,7 procedura rekrutacyjna szkoła średnia przygotowała mnie do tego kierunku ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję tradycje rodzinne studiują tu moi znajomi modny, popularny kierunek mogę jednoczesnie pracowac ograniczony wybór w mojej miejscowości 12,0 11,0 7,8 6,0 5,9 5,7 1,6 1, Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. 80 Wydaje się, że zaobserwowane różnice w rozkładach odpowiedzi można interpretować w sposób następujący: osoby studiujące na uczelniach prywatnych są w większym stopniu zorientowane na aktywność zawodową, a studia mają im ułatwić zdobycie odpowiedniej 13

14 pozycji zawodowej. Dlatego też przy wyborze kierunku studiów biorą pod uwagę przede wszystkim jego prestiż (uznawany również przez pracodawcę przy naborze pracowników), kierują się też modą, zachowaniami znajomych i radami innych osób (traktując je zapewne jako wskazówki od dobrze poinformowanych). Wydaje się ponadto, że fakt, iż studia prywatne są odpłatne mógł wpływać na omawiane kwestie w dwojaki sposób. Po pierwsze istotniejsza stawała się taka organizacja studiów, aby można je było pogodzić z pracą zarobkową. Po drugie, studenci uczelni prywatnych są mniej skłonni do studiowania wyłącznie tego, co wiąże się z ich zainteresowaniami, o ile dany kierunek nie stanowi jednocześnie obietnicy uzyskania dobrej pracy. Osoby studiujące bezpłatnie niejako w naturalny sposób chętniej wybierają kierunki bliskie ich osobistym zainteresowaniom. Z kolei fakt, że poziom edukacji w uczelniach państwowych postrzegany jest jako wyższy oznacza, że aplikują tam głównie osoby lepiej przygotowane. Uczniowie słabsi mogą chętniej wybierać uczelnie prywatne, gdzie dostać się jest znacznie łatwiej. Wykres nr 11. Przyczyny wyboru kierunku studiów przez studentów z uczelni prywatnych (w %; N=152) moje zainteresowania 59,2 prestiz tego kierunku daje szansę na znalezienie pracy 32,2 31,6 procedura rekrutacyjna modny, popularny kierunek ktoś inny pomógł mi podjąc decyzję przypadek studiują tu moi znajomi mogę jednoczesnie pracowac szkoła średnia przygotowała mnie do tego kierunku 16,4 16,4 11,8 11,2 11,2 8,6 7,9 tradycje rodzinne 2, Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan

15 Studentów uczelni państwowych cechuje z jednej strony większa koncentracja na własnych zainteresowaniach (mogą je rozwijać bezpłatnie), z drugiej zaś większa beztroska: częściej przyznawali, że o wyborze studiów zadecydował przypadek, rzadziej natomiast deklarowali, że uwzględniali opinie innych osób. Na podstawie zebranych informacji możliwe było wskazanie tych trybów i rodzajów studiów, które są wśród studentów z Dolnego Śląska najbardziej popularne. Zdecydowana większość ankietowanych uczy się w trybie dziennym, z czego przede wszystkim na studiach magisterskich (62,0% ogółu próby). Studia zaoczne i wieczorowe były znacznie mniej popularne. Wszystkie szczegóły przedstawia Wykres 12. Wykres nr 12. Rodzaj i tryb studiów na których ucza sie respondenci (w %; N=900) magisterskie 2,2 2,3 62,0 licencjackie 2,9 0,1 23,9 uzupełniające mgr. 1,2 5,0 brak odp. 0, dzienne wieczorowe zaoczne Analizy pogłębione pokazały, że studenci uczelni państwowych i prywatnych z różną częstotliwością przyznawali się do nauki na poziomie licencjackim, magisterskim oraz magisterskim uzupełniającym. Generalnie rzecz biorąc, można powiedzieć, że na uczelniach państwowych dominują studia magisterskie (73,7%), a na prywatnych licencjackie (63,2%). Szczegóły zaprezentowano w Tabeli 1. 15

16 Tabela nr 1. Studia na jakich uczą się respondenci z uczelni państwowych i prywatnych (w %; N=900) poziom studiów typ uczelni Studia licencjackie Studia magisterskie Uzupełniające studia magisterskie Razem Uczelnia państwowa Uczelnia prywatna 19,5 73,7 6,8 100,0 63,2 31,6 5,2 100,0 Ogółem 26,9 66,5 6,5 100, Praktyki zawodowe ich powszechność oraz opinie na ich temat Praktyki zawodowe wydają się być ważnym elementem przygotowania zawodowego zarówno uczniów, jak i studentów. Jest to szczególnie istotne, gdyż w świetle badań prowadzonych w ramach Projektu Wiedza Plus 2 jednym z głównych powodów niechętnego zatrudniania absolwentów na Dolnym Śląsku pozostaje ich brak doświadczenia zawodowego oraz dysponowanie wyłącznie wiedzą teoretyczną. Swego rodzaju remedium mogłyby stanowić praktyki zawodowe. Wśród pytań zadanych respondentom znalazł się zatem osobny blok poświęcony praktykom zawodowym ich popularności oraz opiniom na ich temat. Ponad połowa respondentów (58,0%) w ciągu 24 miesięcy poprzedzających badanie odbywała praktyki zawodowe. Nieco częściej pozytywnej odpowiedzi na to pytanie udzielali studenci uczelni państwowych (59,0%), niż prywatnych (53,3%). 16

17 Wykres nr 13. Odbywanie praktyk zawodowych przez studentów woj. dolnoslaskiego (w %; N=900) Czy w ciagu ostatnich 24 miesiecy odbywal/a Pan/i praktyki zawodowe? tak 58,0% nie 42,0% Ciekawe wyniki przyniosła analiza rozkładu odpowiedzi na pytanie o odbywanie praktyk zawodowych przy uwzględnieniu kierunku studiów. Okazało się, że wszyscy ankietowani studiujący na kierunkach medycznych i rolniczych w ciągu ostatnich dwóch lat odbyli praktyki zawodowe. Dużą popularnością cieszyły się one również wśród studentów kierunków zakwalifikowanych jako kształcenie tu blisko trzy czwarte ankietowanych (74,1%) udzieliło twierdzącej odpowiedzi na omawiane pytanie. Najrzadziej w praktykach uczestniczą studenci nauk społecznych, gospodarki i prawa (42,7%) oraz kierunków kształcących w zakresie usług (47,2%). Więcej informacji przedstawia zamieszczony poniżej Wykres

18 Wykres nr 14. Studenci odbywajacy praktyki zawodowe w ciagu ostatnich 24 miesiecy wg kierunku studiów (w %; N=900) rolnictwo naukie medyczne 100,0 100,0 kształcenie 74,1 nauka 67,6 nauki humanistyczne i sztuka nauki techniczne 59,2 62,8 usługi nauki społeczne, gospodarka, prawo 42,7 47, Studentów, którzy w ciągu ostatnich dwóch lat uczestniczyli w praktykach zawodowych zapytano o dobre i złe strony tego rodzaju aktywności. Respondenci mogli wybierać nie więcej niż trzy odpowiedzi z zaproponowanej listy. Analiza dobrych stron pokazała, że dla większości respondentów praktyki zawodowe wiążą się z tym rodzajem korzyści, jaki można by nazwać korzyściami stricte merytorycznymi. Ankietowani wskazywali bowiem przede wszystkim (63,8%) na fakt, że praktyki zawodowe to dobra okazja do poznania środowiska pracy, a więc zapoznania się ze specyfiką działalności, jaką stanowi praca zawodowa. Na drugim miejscu pod względem ilości wskazań znalazła się odpowiedź: praktyki to cenne uzupełnienie wiedzy teoretycznej (43,7%). Zdaniem blisko co trzeciego ankietowanego (30,8%) odbywanie praktyk zwiększa szanse na otrzymanie pracy w firmie, w której się praktykuje. Dość często wskazywano również na to, że dzięki praktykom można poznać przepisy i procedury obowiązujące w praktyce (28,5%) oraz kulturę organizacyjną firmy (17,2%). 18

19 Podkreślić trzeba, że również odpowiedzi charakteryzujące instrumentalne podejście do praktyk ( można je wpisać do «CV» ) były wskazywane przez respondentów dość często (32,2%), jednak częściej ankietowani wybierali odpowiedzi merytoryczne. Niezwykle znamienny wydaje się być też fakt, że jedynie 3,6% ogółu respondentów była zdania, że praktyki zawodowe w ogóle nie mają dobrych stron. Więcej szczegółów prezentuje poniższy wykres. Wykres nr 15. Dobre strony odbywania praktyk zawodowych wg studentów (w %; N=522) poznanie srodowiska pracy cenne uzupełnienie wiedzy teoretycznej 63,8 43,7 33,0 32,2 30,8 28,5 17,2 5,6 3,6 2,1 1,1 poznanie nowych ludzi można "wpisac" praktyki do CV szansa na pracę w firmie, gdzie się praktykuje poznanie procedur i przepisów poznanie kultury organizacyjnej firmy rozrywka, odpoczynek od obowiązków nie ma dobrych stron dodatkowe źródło dochodów trudno powiedziec Ankietowanych zapytano również o to, jakie są złe strony odbywania praktyk zawodowych. Także w tym wypadku rozkład uzyskanych odpowiedzi wskazuje na merytoryczną orientację studentów. Przede wszystkim wskazywali oni na zbyt krótki czas trwania praktyk (38,7%) oraz otrzymywanie wyłącznie prostych zadań (37,0%). Dodać do tego należy udzielane nieco rzadziej takie odpowiedzi, jak: brak określonego programu praktyk (16,5%) oraz 19

20 studenci nudzą się w czasie praktyk (15,5%). Wydaje się, iż wymienione mankamenty pokazują, że praktyki są zdaniem studentów potrzebne, korekty wymaga jednak ich organizacja, gdyż w obecnej chwili korzyści wynoszone z odbywania praktyk nie są maksymalizowane i studenci mogliby w czasie praktyk nauczyć się więcej. Warto zauważyć, że studenci narzekali również na nastawienie firm do przyjmowanych przez nich praktykantów. Co piąty ankietowany (21,5%) jako złą stronę praktyk wskazał niechętne nastawienie pracowników, a co dziesiąty (10,3%) był zdania, że praktykanci to dla firm niechciana konieczność. Według 19,5% respondentów praktyki nie mają żadnych złych stron. Wykres nr 16. Zle strony odbywania praktyk zawodowych wg studentów (w %; N=522) ,7 37, trwają za krótko otrzymuje się tylko proste zadania niechętne nastawienie do praktykantów 21,5 19,5 19,0 16,5 15,5 12,1 10,3 10,0 5,7 nie ma złych stron brak zaświadczeń o odbyciu praktyk brak określonego programu praktyk nuda niczego nie można się nauczyc praktykanci to niechciana koniecznośc dla firm nie można dostac pracy w danej firmie trudno powiedziec Ankietowanych zapytano również o posiadanie przez nich jakiegoś dodatkowego, innego niż praktyki, doświadczenia zawodowego. Pytanie to podzieliło badaną grupę na dwie symetryczne części: 48,1% respondentów udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a 47,7% - negatywnej. Pozostali mieli trudności z jednoznaczną odpowiedzią na omawiane pytanie 20

21 (patrz Wykres 17). Analizy pogłębione pokazały, że częściej do posiadania dodatkowego doświadczenia zawodowego przyznawali się studenci uczelni państwowych (19,2%), niż prywatnych (42,8%). Ci ostatni częściej natomiast (o 5,3 pkt. %) na omawiane pytanie udzielali odpowiedzi trudno powiedzieć. Wykres nr 17. Posiadanie innego niz praktyki doswiadczenia zawodowego przez studentów (w %; N=900) trudno powiedziec 4,2% tak 48,1% nie 47,7% 2.4. Kursy, szkolenia i samokształcenie jako sposoby podnoszenia kwalifikacji zawodowych Jednym z ważnych i docenianych przez pracodawców wymiarów aktywności zawodowej pozostaje stałe podnoszenie przez pracowników swoich kwalifikacji. Mogą temu służyć kursy i szkolenia (czasem finansowane lub współfinansowane przez pracodawcę) oraz rozmaite formy samokształcenia. Osobny blok pytań w kwestionariuszu został wobec tego poświęcony problemowi dodatkowemu kształceniu zawodowemu. Ankietowanym zadano następujące pytanie: Zaprezentuję Panu/i kilka dziedzin szkoleń, 21

22 kursów dokształcających, z jakich można korzystać. Proszę ocenić z własnego punktu widzenia wartość każdego rodzaju szkolenia/kursu. Respondenci posługiwali się tu skalą ocen 1-5, gdzie 1 oznaczało bardzo mała korzyść, 3 - korzyść ani mała, ani duża, a 5 bardzo duża korzyść. Z uzyskanych wartości zliczono następnie średnie arytmetyczne dla każdego rodzaju kursu/szkolenia, a dane w postaci ostatecznej przedstawia Wykres 18. Wykres nr 18. Ocena wartosci szkolen i kursów (N=900) 5 4,68 Bardzo duza korzysc 4,40 4,35 4,32 4 3,76 3,71 3,69 3,61 3,52 3,34 3,33 3, Bardzo mala korzysc 1 kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) obługa komputera, informatyka rozwój osobisty zarządzanie zasobami ludzkimi zarządzanie jakością marketing specjalistyczne kursy zawodowe obsługa urządzeń biurowych sprzedaż, obsługa klienta finanse, ksiegowość ubezpieczenia Okazuje się, że generalnie ankietowani uznali, iż każde szkolenie lub kurs wiąże się z wyniesieniem pewnych korzyści. Nawet najsłabiej ocenione kursy (ubezpieczenie oraz finanse i księgowość) uzyskały średnie noty na poziomie nieco powyżej 3, co oznacza, że korzyści są tu ani duże, ani małe. Najlepiej oceniono kursy językowe (4,68), kursy na prawo jazdy (4,40) oraz szkolenia z zakresu informatyki i obsługi komputera (4,35). Analizy pogłębione pokazały, że studenci z uczelni państwowych i prywatnych oceniali 22

23 wymienione szkolenia w sposób nieco odmienny. O ile bowiem różnice w przypadku szkoleń ocenionych ogólnie najlepiej (języki obce, kursy prawa jazdy, obsługa komputera, rozwój osobisty, czy zarządzanie zasobami ludzkimi) były względnie niewielkie, o tyle w przypadku pozostałych szkoleń dysproporcje nabierały znaczenia. Dotyczy to w największym stopniu szkoleń z zakresu obsługi urządzeń biurowych, sprzedaży i obsługi klienta oraz finansów i księgowości, które wyraźnie lepiej oceniali studenci z uczelni prywatnych. Wszystkie szczegóły prezentuje poniższy wykres. Wykres nr 19. Ocena wartosci szkolen i kursów przez respondentów z uczelni róznego typu (N=900) 5 4,75 4,67 Bardzo duza korzysc 4 3 4,56 4,51 4,37 4,32 4,34 4,21 4,01 3,91 4,01 3,72 3,67 3,63 3,66 3,38 3,99 3,42 3,94 3,72 3,51 3,22 3,25 2,98 2 Bardzo mala korzysc 1 kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) obługa komputera, informatyka rozwój osobisty zarządzanie zasobami ludzkimi zarządzanie jakością marketing specjalistyczne kursy zawodowe obsługa urządzeń biurowych sprzedaż, obsługa klienta finanse, ksiegowość ubezpieczenia uczelnia prywatna (N=152) uczelnia państwowa (N=748) Czym należy tłumaczyć te różnice w odpowiedziach udzielanych przez studentów z uczelni państwowych i prywatnych? Wydaje się, że klucz do zrozumienia tych dysproporcji powinno stanowić poznanie kryteriów, jakimi posługiwali się respondenci oceniając przydatność poszczególnych kursów i szkoleń. Rozkład odpowiedzi na pytanie o kryteria przedstawia Wykres 20. Respondenci mogli wskazać do trzech kryteriów, dlatego odsetki nie sumują się do 100%. 23

24 Wykres nr 20. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów (w %; N=900) większe szanse na pracę 66,8 rozwój osobisty 52,2 każda umiejetnośc się kiedyś przyda 31,1 pogłębianie zainteresowań 26,2 posiadanie "papierka" podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 15,1 22,4 21,6 brak odp. 1, Jak widać, ankietowani kierowali się tu przede wszystkim tym, czy dany kurs lub szkolenie może zwiększyć ich szanse na otrzymanie pracy. Odpowiedzi tego typu udzieliły dwie trzecie respondentów (66,8%). Ponad połowa ankietowanych (52,2%) oceniając przydatność kursów i szkoleń, brała też pod uwagę to, czy stwarzają one możliwość rozwoju osobistego. 22,4% respondentów przy ocenie wartości i przydatności omawianych kursów i szkoleń uwzględniała to, czy ich ukończenie jest zwieńczone uzyskaniem jakiegoś certyfikatu lub dyplomu, który mógłby być np. honorowany przez pracodawcę. Jak pokazują Wykresy 21 i 22, można zaobserwować pewne różnice w odpowiedziach udzielanych na omawiane pytanie przez studentów z uczelni państwowych i prywatnych. O ile respondenci z obydwu grup z podobną częstotliwością wskazywali na przydatność kursów i szkoleń w uzyskaniu pracy, o tyle pojawiły się znaczące różnice na poziomie frekwencji wskazań dla odpowiedzi rozwój osobisty : studenci z uczelni państwowych wybierali tę opcję istotnie częściej (różnica częstotliwości wskazań na poziomie 9,8 pkt. %). Znacznie rzadziej natomiast przyznawali, że przy ocenie przydatności omawianych kursów i szkoleń kierowali się tym, czy ich ukończenie pozwala na otrzymanie wartościowego certyfikatu papierka (19,7 pkt. %). Wydaje się, że te dane potwierdzają tezę o zawodowej orientacji studentów uczelni prywatnych i niejako hobbystycznej orientacji 24

25 studentów uczelni państwowych. Wykres nr 21. Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów z uczelni prywatnych (w %; N=152) większe szanse na pracę 65,8 rozwój osobisty 44,1 posiadanie "papierka" 38,8 każda umiejetnośc się kiedyś przyda podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" pogłębianie zainteresowań 25,0 24,3 24,3 podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 12,5 brak odp. 2,0 Wykres nr Kryteria oceny wartosci szkolen i kursów stosowane przez respondentów z uczelni panstwowych (w %; N=748) większe szanse na pracę 67,0 rozwój osobisty 53,9 każda umiejetnośc się kiedyś przyda 32,4 pogłębianie zainteresowań 26,6 podnoszenie kwalifikacji "na wszelki wypadek" posiadanie "papierka" 21,0 19,1 podnoszenie kwalifikacji dla własnej satysfakcji 15,6 brak odp. 1,

26 Ankietowanych zapytano również, czy w ciągu ostatnich dwóch lat brali udział w którymś z przedstawionych kursów lub szkoleń. Odpowiedzi twierdzącej udzieliło 57,0% respondentów, przeczącej dwie piąte (43,0%). Nieznacznie częściej do uczestnictwa w szkoleniach przyznawali się studenci z uczelni państwowych (57,5%), niż prywatnych (54,6%). Wykres nr 23. Uczestnictwo w kursach i szkoleniach (w %; N=900) Czy w ciagu ostatnich 24 miesiecy odbywal/a Pan/i którys z wymienionych kursów/szkolen? tak 57,0% nie 43,0% Respondenci najczęściej brali udział w kursach językowych (38,6%) oraz kursach na prawo jazdy różnych kategorii (22,7%). Tylko co trzynasty (7,7%) przyznał się do uczestnictwa w specjalistycznym szkoleniu zawodowym, a co czternasty (6,9%) do udziału w kursie obsługi komputera. Pozostałe szkolenia w tym z zakresu rozwoju osobistego, czy sprzedaży i obsługi klienta były wskazywane przez znikomą ilość respondentów. Warto tu zauważyć, że te spośród kursów i szkoleń, których przydatność była oceniana najlepiej, były jednocześnie najczęściej wybierane. 26

27 Wykres nr 24. Odbyte kursy i szkolenia w ciagu ostatnich 24 miesiecy (w%; N=900) , , Wykres nr 25. kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) 7,7 specjalistyczne kursy zawodowe 6,9 obługa komputera, informatyka rozwój osobisty 3,7 2,7 sprzedaż, obsługa klienta 1,4 obsługa urządzeń biurowych 1,4 instruktor sportów kwalifikowanych 1,3 zarządzanie zasobami ludzkimi finanse, ksiegowość Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. Planowane uczestnictwo w kursach i szkoleniach (w %; N=900) 1,1 Czy w ciagu nastepnych 24 miesiecy planuje Pan/i odbyc którys z wymienionych kursów/szkolen? tak 65,2% nie 34,8% 27

28 Respondentów zapytano również o planowane przez nich uczestnictwo w kursach i szkoleniach różnego typu. Okazało się co pokazuje zamieszczony powyżej Wykres 25 że plany takie w odniesieniu do następnych 24 miesięcy ma blisko dwie trzecie respondentów (65,2%). Analizy pogłębione wykazały, że znacznie częściej uczestnictwo w kursach i szkoleniach planują studenci uczelni państwowych (68,6%), niż prywatnych (48,7%). Różnica w częstotliwości wskazań wyniosła w tym wypadku aż 19,9 punktów procentowych! Czym należy tłumaczyć ten fenomen? Wydaje się, że przyczyną być może fakt, iż studenci z uczelni prywatnych ponosząc znaczne koszta związane z opłaceniem studiów, mają problemy z wyłożeniem dodatkowych środków na dokształcanie. Być może nie są też skłonni do ponoszenia większych kosztów związanych z poprawą swoich kwalifikacji zawodowych, uważając, że wystarczające powinny się w tym wypadku okazać same dość już kosztowne studia. Wykres nr 26. Planowane uczestnictwo w kursach i szkoleniach róznego typu wg tematyki (w%; N=900) , ,4 10 6,9 6,9 6,0 4,4 0 kurs językowy prawo jazdy (wszystkie kategorie) specjalistyczne kursy zawodowe obługa komputera, informatyka rozwój osobisty zarządzanie zasobami ludzkimi marketing 2,9 2,7 2,1 1,2 finanse, ksiegowość zarządzanie jakością sprzedaż, obsługa klienta Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan. Jak pokazuje powyższy wykres, studenci zamierzają przede wszystkim uczestniczyć w kursach językowych (39,2%) oraz nieco rzadziej w kursach na prawo jazdy (17,4%). Udział w szkoleniach i kursach pozostałych rodzajów jest planowany jedynie przez 28

29 nielicznych respondentów. Ankietowanych zapytano również czy rozwijają jakieś dodatkowe umiejętności w ramach samokształcenia korzystając z programów komputerowych lub odpowiedniej literatury. Odpowiedzi twierdzącej udzieliło 37,3% respondentów; przeczącej 39,6%. Blisko co czwarty (23,1%) nie umiał jednoznacznie odpowiedzieć na przedstawione pytanie. Wykres nr 27. Samoksztalcenie studentów (w %; N=900) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 37,3% trudno powiedziec 23,1% nie 39,6% Samokształcenie co pokazują Wykresy 28 i 29 jest znacznie bardziej popularne wśród studentów z uczelni prywatnych, niż państwowych. Różnica w częstotliwości udzielania pozytywnej odpowiedzi na omawiane pytanie wyniosła w tym wypadku 10,5 punktu procentowego. Wydaje się, że może to konfirmować w pewien sposób postawioną wyżej hipotezę, iż studenci z uczelni prywatnych rzadziej uczestniczą i rzadziej planują uczestniczyć w różnego rodzaju kursach i szkoleniach ze względu na trudności finansowe. Samokształcenie pozostawałoby dla nich formą w większym stopniu dostępną ze względu na niższe koszta. 29

30 Wykres nr 28. Samoksztalcenie studentów z uczelni panstwowych (w %; N=748) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 35,6% trudno powiedziec 25,1% nie 39,3% Wykres nr 29. Samoksztalcenie studentów z uczelni prywatnych (w %; N=152) Czy rozwija Pan/i jakies dodatkowe umiejetnosci w ramach samoksztalcenia korzystajac np. z programów komputerowych, literatury itp.? tak 46,1% trudno powiedziec 13,2% nie 40,8% 30

31 Zebrane informacje pozwoliły na poznanie kierunków samokształcenia studentów z Dolnego Śląska. Dwie piąte spośród nich (39,9%) samodzielnie rozwija zainteresowania i uprawia sporty; blisko co trzeci (29,5%) na własną rękę doskonali umiejętność obsługi komputera oraz swoje umiejętności informatyczne. Tylko 17,3% ankietowanych zadeklarowało, że samodzielnie uczy się w domu języków obcych. Do rzadkości należały natomiast odpowiedzi mówiące o studiowaniu prasy i literatury fachowej (1,8%) oraz zgłębianiu zasad PR i zarządzania (1,2%). Wykres nr 30. Kierunki samoksztalcenia studentów (w%; N=336) , , , sport, rozwijanie zainteresowań, rozwój osobisty informatyka, obsługa komputera nauka jezyków obcych 1,8 studiowanie literatury i prasy zawodowej 1,5 wolontariat 1,2 zarządzanie, ekonomia, PR Wykres prezentuje odpowiedzi, które uzyskaly pow. 1% wskazan Plany zawodowe studentów Osobny blok pytań w kwestionariuszu został poświęcony planom zawodowym studentów z woj. dolnośląskiego; istotnym zamierzeniem badawczym było bowiem poznanie rozmiarów (deklarowanej) mobilności przestrzennej i zawodowej związanej z poszukiwaniem pracy, poznanie opinii studentów na temat ich szans na znalezienie pracy oraz zdefiniowanie 31

32 ewentualnych zamiarów związanych z podjęciem zatrudnienia poza granicami kraju. Studentom biorącym udział w badaniu zadano następujące pytanie: Załóżmy, że w przyszłości będzie Pan/i szukać pracy w zawodzie, jakiego się Pan/i uczy. Proszę ocenić (w %) szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie biorąc pod uwagę: rynek pracy w Pana/i miejscu zamieszkania, rynek pracy w Pana/i powiecie, rynek pracy w województwie oraz ogólnopolski rynek pracy. Z uzyskanych wartości zliczone zostały średnie arytmetyczne, a dane w postaci końcowej przedstawia Wykres 31. Wykres nr 31. Ocena szans na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie (N=900) Zalózmy, ze w przyszlosci bedzie Pan/i szukac pracy w zawodzie, jakiego sie Pan/i uczy. Prosze ocenic (w%) szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie. 70% 65,76% 60% 50% 52,60% 40% 37,96% 40,16% 30% 20% 10% 0% rynek pracy w miejscu zamieszkania powiatowy rynek pracy wojewódzki rynek pracy ogólnopolski rynek pracy Jak widać, optymizm studentów w odniesieniu do szans na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie rósł wraz z rozszerzaniem się przestrzennego zasięgu poszukiwań. W przypadku wojewódzkiego rynku pracy szanse oceniano na 52,60% - czyli w zasadzie pół na pół. Warto zauważyć, że respondenci dostrzegali szczególnie duże różnice w szansach na znalezienie pracy w zawodzie, do którego się przygotowują między ogólnopolskim i wojewódzkim rynkiem pracy (13,16 pkt.) oraz pomiędzy rynkiem pracy w powiecie i województwie (12,44 pkt.). Jako mniejsze oszacowano natomiast różnice pomiędzy rynkiem 32

33 pracy w miejscu zamieszkania i powiatowym rynkiem pracy (2,2 pkt.). Na podstawie analiz pogłębionych możliwe było prześledzenie, jak kształtowały się odpowiedzi udzielane przez respondentów z uczelni państwowych i prywatnych. Wykres nr 32. Ocena szans na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie (N=900) Zalózmy, ze w przyszlosci bedzie Pan/i szukac pracy w zawodzie, jakiego sie Pan/i uczy. Prosze ocenic (w%) szanse na znalezienie pracy w swoim zawodzie. 70% 66,13% 60% 50% 52,14% 48,22% 57,52% 51,60% 65,68% 40% 35,07% 38,52% 30% 20% 10% 0% rynek pracy w miejscu zamieszkania powiatowy rynek pracy wojewódzki rynek pracy ogólnopolski rynek pracy uczelnia prywatna (N=152) uczelnia państwowa (N=748) Jak widać, można zaobserwować znaczne różnice w ocenach szans na znalezienie pracy w zawodzie zgodnym z wykształceniem, jakie formułowali studenci z uczelni państwowych i prywatnych. Generalnie rzecz biorąc, respondenci uczący się prywatnie cechowali się znacznie większym optymizmem w omawianym wymiarze od ich kolegów z uczelni państwowych. Konstatacja ta dotyczy jednak tylko regionalnych rynków pracy (miejsce zamieszkania, powiat i województwo); bowiem oceny respondentów z obydwu grup były zbieżne dla ogólnopolskiego rynku pracy. Wspomniany optymizm studentów uczących się prywatnie należy zapewne tłumaczyć ich wysoką oceną kształcenia i jakości przygotowania do pracy zawodowej uczelni macierzystych o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części 33

34 rozdziału. Analizy pogłębione pokazały, że studenci z różnych kierunków cechują się odmiennym spojrzeniem na własne szanse znalezienia pracy zgodnej z kierunkiem kształcenia. Szczegóły prezentuje Tabela 2. Tabela nr 2. Ocena szans na znalezienie pracy zgodnej z wykształceniem na różnych rynkach pracy wg kierunku studiów respondentów (w %; N=900) kierunek studiów szanse na znalezienie pracy nauka rolnictwo nauki techniczne usługi nauki humanistyczne i sztuka kształcenie nauki społeczne, gospodarka i prawo nauki medyczne Rynek pracy w miejscu zamieszkania Powiatowy rynek pracy Wojewódzki rynek pracy Ogólnopolski rynek pracy 25,74 27,58 29,08 41,11 42,64 44,17 44,87 57,37 29,14 31,62 31,35 41,75 43,57 44,81 47,60 61,23 48,38 38,73 44,56 50,51 51,87 61,02 59,89 73,17 59,22 59,12 64,80 60,42 61,40 67,13 70,21 81,33 Jak widać najgorzej swoje szanse na znalezienie pracy zgodnej z wykształceniem ocenili studenci uczący się na kierunkach zaklasyfikowanych jako: nauka oraz studenci rolnictwa. Dopiero w przypadku ogólnopolskiego rynku pracy szacowane przez nich prawdopodobieństwo przekraczało 50%. Odmiennie przedstawia się sytuacja w przypadku studentów nauk medycznych, którzy ponad 50% poziom pewności osiągali już na poziomie rynku pracy w miejscu zamieszkania. Interesujący wydaje się być przypadek studentów nauk technicznych, którzy negatywnie oceniali szanse na uzyskanie pracy zgodnej z kierunkiem wykształcenia na regionalnym rynku pracy, jednak ich optymizm znacznie rósł w odniesieniu do rynku ogólnopolskiego, przewyższając szacunki studentów kierunków: usługi, czy nauk humanistycznych i sztuki (bardziej optymistycznych w odniesieniu do rynku pracy w regionie). Czy szanse na znalezienie zatrudnienia w wyuczonym zawodzie zależą od odbywania praktyk zawodowych? W świetle uzyskanych wyników, wydaje się, że nie. Studenci odbywający praktyki w ciągu 24 miesięcy poprzedzających badanie nieznacznie lepiej oceniali swoje szanse na uzyskanie pracy zgodnej z kierunkiem kształcenia w odniesieniu 34

35 do rynku pracy w miejscu zamieszkania i w powiecie. Jednak w przypadku wojewódzkiego i ogólnopolskiego rynku pracy proporcje te ulegały odwróceniu i wyżej swoje szanse oceniali ci, którzy w praktykach ostatnio nie brali udziału. Więcej szczegółów przedstawia Tabela 3. Tabela nr 3. Ocena szans na znalezienie pracy zgodnej z wykształceniem na różnych rynkach pracy i odbywanie praktyk przez respondentów (w %; N=900) szanse na znalezienie pracy odbywanie praktyk w ciągu ostatnich 24 miesięcy tak nie Rynek pracy w miejscu zamieszkania 38,72 36,90 Powiatowy rynek pracy 40,58 39,58 Wojewódzki rynek pracy 52,24 53,11 Ogólnopolski rynek pracy 65,39 66,27 Stwierdzony brak zależności pomiędzy oceną szans na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie i odbywaniem praktyk zawodowych wynikać może z faktu, iż zdaniem studentów pracodawcy nie przywiązują do odbywania praktyk dużej wagi w trakcie rekrutacji pracowników. Hipoteza ta wymagałaby jednak szczegółowej skrupulatnej weryfikacji. Inną przyczyną mogą być pewne wady systemu praktyk, o których wspominali respondenci, a które mogą obniżać jakość i atrakcyjność tej aktywności (zbyt krótki czas trwania, wykonywanie jedynie prostych, błahych zadań). Jedno z zadanych respondentom pytań zawierało prośbę o ocenę poziomu, na jakim ich uczelnia przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej. Uzyskane wyniki pokazały, że respondenci byli w większości przekonani o wysokiej jakości tego przygotowania. Dwie trzecie ankietowanych (65,6%) było zdania, że ich uczelnia przygotowuje bardzo dobrze lub raczej dobrze swoich absolwentów do pracy zawodowej. Dziesięciokrotnie mniej (6,3%) liczni byli ci respondenci, którzy uważali jakość omawianego przygotowania za raczej złą lub bardzo złą. Więcej informacji przedstawiono na Wykresie

36 Wykres nr Ocena poziomu, na jakim uczelnia respondenta przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej (w%; N=900) 48, , ,2 0 przygotowuje bardzo dobrze przygotowuje raczej dobrze ani dobrze ani źle 3,9 przygotowuje raczej źle 2,4 przygotowuje bardzo źle 3,4 trudno powiedziec Niezwykle interesujące okazały się wyniki analiz pogłębionych przeprowadzonych w wypadku omawianego pytania. Okazało się bowiem, że wystąpiły znaczne różnice w rozkładach odpowiedzi udzielanych przez studentów z uczelni państwowych i prywatnych. Dwie piąte ankietowanych studiujących prywatnie (42,8%) uznało, że ich szkoła bardzo dobrze przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej. Analogicznej odpowiedzi udzielił tylko co ósmy respondent z uczelni państwowej (12,0%). Jednocześnie studenci uczelni państwowych częściej byli zdania, że jakość omawianego przygotowania jest raczej zła (wybierali tę odpowiedź 6,4 razy częściej niż ich koledzy z uczelni prywatnych) lub bardzo zła (częstotliwość wskazań większa o 4,0 razy). Również poziom ambiwalencji studentów z uczelni państwowych był wyraźnie wyższy: częściej udzielali odpowiedzi: moja uczelnia nie przygotowuje absolwentów ani dobrze, ani źle oraz odpowiedzi: trudno powiedzieć. Wydaje się, że uzyskane wyniki są o tyle interesujące, że stereotypowa opinia na temat prywatnego szkolnictwa wyższego głosi, iż tamtejsza jakość kształcenia jest znacznie niższa, niż w przypadku uczelni państwowych. 36

37 Wykres nr Ocena poziomu, na jakim uczelnia respondenta przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej (w%; N=900) 49,2 42,8 44, , ,0 9,9 0 przygotowuje bardzo dobrze przygotowuje raczej dobrze ani dobrze ani źle 0,7 4,5 przygotowuje raczej źle 0,7 2,8 przygotowuje bardzo źle 1,3 3,9 trudno powiedziec uczelnia prywatna (N=152) uczelnia państwowa (N=748) Odbywanie w ciągu 24 miesięcy poprzedzających badanie praktyk zawodowych w tylko niewielkim stopniu różnicowało odpowiedzi udzielane na pytanie o poziom, na jakim uczelnia przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej. Informacje te wydają się zbieżne z przedstawionymi powyżej danymi na temat braku związku odbywania praktyk zawodowych i oceny szans na znalezienie pracy w wyuczonym zawodzie. 37

38 Wykres nr Ocena poziomu, na jakim uczelnia respondenta przygotowuje absolwentów do pracy zawodowej i odbywanie praktyk zawodowych przez respondentów (w%; N=900) 49,4 47, ,9 24, ,9 19,0 0 przygotowuje bardzo dobrze przygotowuje raczej dobrze ani dobrze ani źle 4,6 przygotowuje raczej źle 2,9 2,6 2,3 przygotowuje bardzo źle 2,9 4,2 trudno powiedziec tak, odbywałem/am praktyki (N=522) nie, nie odbywałem/am praktyk (N=378) Respondentów zapytano również, jakie są ich plany związane z okresem następującym bezpośrednio po ukończeniu studiów. Blisko cztery piąte (79,1%) ankietowanych zamierza po ukończeniu studiów podjąć pracę (w grupie tej znalazły się również te osoby, które zamierzają łączyć pracę i naukę). Mniej więcej co ósmy ankietowany (11,6%) zamierza kontynuować naukę i nie zamierza podejmować pracy. Do tej kategorii zaliczone zostały także te osoby, które zamierzają rozpocząć studia doktoranckie. Jedynie 1,7% ogółu osób biorących udział w badaniu nie planuje podejmowania pracy z przyczyn innych niż nauka. Jak pokazuje Tabela 4, nieco częściej pracę zamierzają podjąć studenci z uczelni państwowych (82,2%), niż prywatnych (63,8%). Ci ostatni z kolei częściej planują dalszą naukę, bądź nie zamierzają rozpoczynać pracy z przyczyn innych niż nauka. Wydaje się to z pozoru dość intrygujące, jeśli wziąć pod uwagę zawodową orientację studentów z uczelni prywatnych. Sensownym wyjaśnieniem wydaje się jednak pozostawać fakt, że osoby 38

39 studiujące prywatnie w większości uczą się na studiach licencjackich (63,2%), które często się kontynuuje, a studenci uczelni państwowych na studiach magisterskich (73,7%). Tabela nr 4. Zamiary rozpoczęcia pracy po ukończeniu obecnych studiów wg typu uczelni (w %; N=900) zamiary rozpoczęcia pracy typ uczelni Tak, zamierzam podjąć pracę Nie, zamierzam kontynuować naukę i nie pracować Nie, nie zamierzam podejmować pracy z innych przyczyn Trudno powiedzieć Razem Uczelnia państwowa 82,2 11,0 0,8 6,0 100,0 Uczelnia prywatna 63,8 14,5 5,9 15,8 100,0 Ogółem 79,1 11,6 1,7 7,7 100,0 Wykres nr Plany zawodowe respondentów (w%; N=712) W jakim zawodzie zamierza Pan/i podjac prace? 68, ,5 7,7 0 zgodnie z wyuczonym zawodem niezgodnie z wyuczonym zawodem trudno powiedziec 39

40 Tych spośród respondentów, którzy zamierzają bezpośrednio po ukończeniu studiów rozpocząć pracę zawodową, zapytano, czy planują pracę w wyuczonym zawodzie. Okazało się co prezentuje powyższy wykres że dwie trzecie respondentów (68,8%) chciałoby podjąć pracę w wyuczonym zawodzie. Tylko co trzynasty (7,7%) otwarcie przyznał, że planuje pracę niezgodną z kierunkiem kształcenia. Wyraźnie częściej pracę zgodną z wykształceniem planują studenci uczelni państwowych (72,2%), niż prywatnych (47,4%). Ci ostatni mieli natomiast większe problemy z udzieleniem jednoznacznej odpowiedzi na omawiane pytanie. Szczegóły przedstawia Wykres 37. Wykres nr Plany zawodowe respondentów (w%; N=712) W jakim zawodzie zamierza Pan/i podjac prace? 72, , , ,7 11,3 7,2 0 zgodnie z wyuczonym zawodem niezgodnie z wyuczonym zawodem trudno powiedziec uczelnia prywatna (N=97) uczelnia państwowa (N=615) Interesujące okazały się wyniki analizy rozkładu odpowiedzi udzielanych na omawiane pytanie przez respondentów studiujących na kierunkach zaklasyfikowanych do poszczególnych grup kierunkowych. Okazało się bowiem, że dokładnie wszyscy studenci nauk medycznych (100,0%) zamierzają podjąć pracę zgodną z kierunkiem wykształcenia. Wydaje się, że fakt ten należy interpretować w trojaki sposób. Przede wszystkim praca 40

41 lekarza pozostaje pracą wysoko prestiżową w polskim społeczeństwie, jest tez na ogół pracą dobrze płatną jej wykonywanie pozostaje zatem w dużym stopniu atrakcyjne. Warto też przypomnieć, że studenci nauk medycznych najlepiej oceniali swoje szanse na znalezienie pracy w wyuczonym zwodzie; wspomniana atrakcyjność wiąże się zatem z wysokim prawdopodobieństwem. Trzecim czynnikiem, który może mieć tu znaczenie pozostaje szczególne ukierunkowanie studiów medycznych, czyniące zmianę kwalifikacji trudniejszą, niż w przypadku np. nauk społecznych czy humanistyki. Najrzadziej do planowania podjęcia pracy w wyuczonym zawodzie przyznawali się studenci kierunków z grupy: kształcenie. Wydaje się to o tyle intrygujące, że oceniali oni przecież dość wysoko swoje szanse na uzyskanie pracy zgodnej z wykształceniem. Być może po prostu nie postrzegają oni pracy zbieżnej z kierunkiem wykształcenia za atrakcyjną (pod względem materialnym lub pod względem treści wykonywanych czynności) i dlatego ich plany zawodowe są inne, choć uważają, że gdyby chcieli, to mogliby znaleźć pracę w zawodzie. Więcej szczegółowych informacji przedstawiono w Tabeli 5. Tabela nr 5. Zamiary podjęcia pracy zgodnej z wykształceniem wg kierunku studiów respondentów (w %; N=900) kierunek studiów zamierzenia względem podjęcia pracy kształcenie nauki społeczne, gospodarka i prawo nauka nauki humanistyczne i sztuka rolnictwo usługi nauki techniczne nauki medyczne zgodnie z wyuczonym zawodem niezgodnie z wyuczonym zawodem trudno powiedzieć 52,3 60,0 66,0 66,3 68,2 71,4 77,0 100,0 20,5 4,9 19,1 10,1 13,6 6,1 5,3 0,0 27,3 35,1 14,9 23,6 18,2 22,4 17,7 0,0 Ankietowanych zapytano również w jakiego rodzaju firmie zamierzają pracować. Najwięcej, bo 22,6% respondentów planuje pracę w dużym międzynarodowym przedsiębiorstwie. Nieco mniej osób przyznało się do planowania założenia własnej firmy prowadzenia własnej działalności gospodarczej (21,8%). Znacznie mniejszą popularnością cieszyła się praca w dużej polskiej firmie (14,0%), praca w budżetówce (11,8%) oraz praca za granicą (7,4%). Co osiemnasty ankietowany (5,5%) przyznał, że nie posiada szczególnych preferencji i jest 41