Spis treści. Część I. Od mechanizmów komórkowych do czynności tkanki... 1

Transkrypt

1 Część I. Od mechanizmów komórkowych do czynności tkanki Podstawy elektrofizjologii komórkowej Piotr Złomańczuk... 3 Wybrane elementy budowy błony komórkowej... 4 Kanały jonowe... 5 Pompy jonowe Potencjał spoczynkowy Geneza potencjału spoczynkowego Znaczenie potencjału spoczynkowego Potencjały lokalne Potencjał czynnościowy Pomiar właściwości elektrofizjologicznych komórek Synapsy Elektrofizjologiczne aspekty recepcji Kanałopatie Czynność komórek mięśniowych Wiktor Niewiadomski, Anna Gąsiorowska Mięśnie szkieletowe Budowa mięśnia szkieletowego Budowa włókna mięśniowego Skurcz mięśnia Skracanie się sarkomeru Cykl mostka poprzecznego... 84

2 X Wykłady z fizjologii człowieka Siła skurczu a stopień zachodzenia na siebie filamentów aktynowych i miozynowych Siła generowana przez mostki poprzeczne a prędkość skracania się sarkomeru Zużycie ATP Źródła ATP Mioglobina Rodzaje włókien mięśniowych Siła i prędkość skurczu włókna mięśniowego a ilość i długość miofibryli Unerwienie mięśni i kontrola skurczu Regulacja siły skurczu Receptory mięśniowe rola czucia głębokiego Plastyczność tkanki mięśniowej Zmęczenie i bolesność mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym Mięśnie gładkie Funkcje mięśni gładkich Połączenia między komórkami mięśnia gładkiego Struktura komórki mięśnia gładkiego Inicjacja i regulacja cyklu mostka poprzecznego w komórkach mięśni gładkich Charakterystyka skurczu tonicznego Sterowanie skurczem mięśni gładkich Plastyczność komórek mięśni gładkich Receptory klasyfikacja, charakterystyka, funkcja Jolanta B. Zawilska Klasyfikacja receptorów Receptory bezpośrednio związane z kanałami jonowymi Receptory sprzężone z białkami G Receptory związane z enzymami mające jedną domenę transbłonową. 155 Receptory wewnątrzkomórkowe (jądrowe) Zmiany reaktywności receptorów Zmniejszenie reaktywności receptorów Fizjologiczne i patofizjologiczne znaczenie zmian reaktywności receptorów Fizjologiczna rola tlenku azotu Małgorzata Tafil-Klawe, Dariusz Soszyński, Jacek J. Klawe Tlenek azotu w ośrodkowym układzie nerwowym Działanie neurotoksyczne Działanie neuroprotekcyjne

3 XI Potencjalizacja długoterminowa (LTP) Depresja długoterminowa (LTD) Reakcje behawioralne przebiegające z udziałem tlenku azotu Percepcja bólu Reakcje naczyniowe Tlenek azotu w obwodowym układzie nerwowym Tlenek azotu w układzie immunologicznym Tlenek azotu w procesie termoregulacji Część II. Fizjologia wybranych układów Podstawy neurofizjologii Ośrodkowa kontrola czynności ruchowych Jolanta Jaworek Kora ruchowa i górny neuron motoryczny Objawy kliniczne uszkodzenia górnego neuronu motorycznego Pień mózgu Szlaki zstępujące przyśrodkowe Droga siatkowato-rdzeniowa boczna Jądra podstawy mózgu Objawy kliniczne uszkodzenia jąder podkorowych Móżdżek Objawy kliniczne uszkodzenia móżdżku Od zamiaru do wykonania ruchu Organizacja czynności ruchowych na poziomie rdzenia kręgowego Jolanta Jaworek Pojęcia kluczowe Receptory mięśni i ścięgien Odruchy rdzeniowe Objawy kliniczne uszkodzenia dolnego neuronu motorycznego Wybrane zagadnienia z fizjologii czucia i percepcji Piotr Złomańczuk Podstawy czucia i percepcji Narządy zmysłów Czucie i percepcja bólu Jolanta Jaworek Wyższe funkcje ośrodkowego układu nerwowego Grażyna Niewiadomska 272 Układ brzeżny Zachowania emocjonalne i poznawcze rola poszczególnych struktur. 276 Znaczenie układu brzeżnego Kora mózgowa

4 XII Wykłady z fizjologii człowieka Klasyfikacja rodzajów uczenia się i pamięci Plastyczność synaptyczna a procesy poznawcze Znaczenie kory mózgowej Autonomiczny układ nerwowy Małgorzata Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Anatomiczna organizacja autonomicznego układu nerwowego Neuroprzekaźniki autonomicznego układu nerwowego Rola autonomicznego układu nerwowego w utrzymaniu homeostazy. 332 Sen zdrowego człowieka Wojciech Jernajczyk, Małgorzata Tafil-Klawe, Piotr Złomańczuk Badanie elektroencefalograficzne Polisomnograficzny obraz snu Potrzeba snu Mechanizmy kontroli snu Podstawy chronofizjologii Krystyna Zużewicz, Krzysztof Kwarecki Lokalizacja zegara biologicznego Budowa i funkcje jądra nadskrzyżowaniowego Sygnały glutaminoergiczne a ekspresja genów w jądrze nadskrzyżowaniowym Geny zegarowe Hipotetyczny model zegara biologicznego w neuronach jądra nadskrzyżowaniowego u ssaków Synchronizacja systemu rytmów okołodobowych przez bodźce pozawzrokowe Zegar biologiczny a starzenie Fizjologiczna rola podwzgórza Małgorzata Tafil-Klawe Fizjologia krwi i układu krążenia Fizjologia krwi Ewa Żekanowska, Jan Styczyński Hematopoeza Szeregi rozwojowe układu krwiotwórczego Funkcje krwi i jej właściwości fizykochemiczne Skład krwi Chłonka Małgorzata Tafil-Klawe Fizjologiczna hemostaza Danuta Rość Ściana naczyń krwionośnych Płytki krwi Hemostaza pierwotna Układ krzepnięcia krwi Układ fibrynolizy

5 XIII Elementy fizjologii serca Małgorzata Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Powstanie i rozchodzenie się pobudzeń Potencjał czynnościowy miocytów serca Jonowe podstawy działania komórek rozrusznikowych Skurcz komórek mięśnia sercowego Cykl hemodynamiczny pracy serca Teoretyczne podstawy elektrokardiografii Wprowadzenie do hemodynamiki krążenia Krzysztof Cieślicki, Jacek Przybylski Wielkości hemodynamiczne Teoria powietrzni, podatność tętnic Maksymalna i minimalna wartość ciśnienia tętniczego Zróżnicowanie oporu naczyniowego w krążeniu dużym i małym Strukturalna organizacja naczyń mikrokrążenia i jej implikacje czynnościowe Zespoły podkradania Siły działające na ściany naczyń Wpływ ciśnienia hydrostatycznego na przepływ krwi Oddziaływania hemodynamiczne w układach naczyniowych Odruchowe mechanizmy regulacyjne w układzie sercowo-naczyniowym Małgorzata Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Baroreceptory tętnicze Mechanoreceptory objętościowe Chemoreceptory tętnicze Peptyd natriuretyczny, aferenty przedsionków Aferenty komór reagujące na podwyższenie ciśnienia Chemowrażliwe aferenty w komorach Aferenty współczulne Krążenie wieńcowe Małgorzata Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Zależność ciśnienie przepływ Przepływ pulsacyjny w krążeniu wieńcowym Zużycie tlenu przez mięsień serca Regulacja przepływu wieńcowego Rola autonomicznego układu nerwowego w regulacji krążenia wieńcowego Rozwój krążenia obocznego w łożysku wieńcowym Rola komórek śródbłonka naczyniowego Jacek J. Klawe, Małgorzata Tafil-Klawe Udział śródbłonka w kontroli przepuszczalności naczyń Udział śródbłonka w kontroli oporu naczyniowego

6 XIV Wykłady z fizjologii człowieka Regulacja nerwowa a oddziaływanie śródbłonka na napięcie naczyniowe Stężenie jonów wapnia a uwalnianie aktywnych związków ze śródbłonka Udział śródbłonka w kontroli oporu naczyniowego Udział śródbłonka w kontroli hemostazy Rola śródbłonka w reakcjach immunologicznych, zapalnych i wzrostowych Inwazyjna diagnostyka kardiologiczna Jacek Kubica, Adam Sukiennik, Marek Radomski Inwazyjna diagnostyka tętnic wieńcowych Inwazyjna diagnostyka funkcji serca Fizjologia układu oddechowego Czynność układu oddechowego Jacek J. Klawe, Małgorzata Tafil-Klawe. 513 Powierzchnia wymiany gazowej Drogi oddechowe i pęcherzyki płucne Dyfuzja tlenu i dwutlenku węgla przez barierę pęcherzykowo- -włośniczkową Wdech i wydech Objętości i pojemności oddechowe Podatność płuc Siły retrakcji Surfaktant Różnice między poszczególnymi obszarami płuc a praca oddechowa. 524 Krążenie płucne oraz przeciek płucny anatomiczny i fizjologiczny Opór dróg oddechowych (opór oddechowy) Receptory zlokalizowane w układzie oddechowym Rola płuc w gospodarce kwasowo-zasadowej Badania czynnościowe układu oddechowego Małgorzata Czajkowska- -Malinowska Spirometria Pomiary objętości płucnych oznaczanie torakalnej objętości płuc Badanie oporów oddechowych Badanie zdolności dyfuzyjnej gazu w płucach Markery chorób w wydychanym powietrzu Małgorzata Tafil-Klawe Regulacja oddychania Mieczysław Pokorski, Krystyna Budzińska Chemiczna regulacja oddychania Nerwowa regulacja oddychania

7 XV 4. Termoregulacja Michał Caputa Działanie układu termoregulacji zasady ogólne Podstawy regulacji temperatury ciała Progi reakcji termoregulacyjnych Wpływ wysiłku fizycznego na termoregulację Termoregulacja noworodków Mechanizm zmian poziomu nastawczego termoregulacji Stany termiczne organizmu i ich znaczenie biologiczne Normotermia Gorączka Anapireksja Hipertermia Hipotermia Podsumowanie czynność nerek, regulacja objętości płynów ustrojowych i równowaga kwasowo-zasadowa Artur Dembiński Płyny ustrojowe Woda całkowita organizmu, jej rozmieszczenie i pomiar Skład płynów ustrojowych Podstawy utrzymania równowagi wodnej i osmotycznej organizmu Regulacja bilansu wody w organizmie Regulacja objętości płynu pozakomórkowego Fizjologia pragnienia Regulacja objętości krwi Regulacja bilansu wody w komórce Zaburzenia objętości płynu zewnątrz- i wewnątrzkomórkowego Udział NaCl w objętości płynów ustrojowych Bilans jonów potasowych w organizmie Fizjologia nerek Czynności nerek Anatomia czynnościowa nerek Krążenie nerkowe Podstawowe procesy zachodzące w nerkach Metody badań kanalików nerkowych Elektrofizjologia kanalików nefronu Przesączanie kłębuszkowe Wchłanianie zwrotne Wydzielanie kanalikowe Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu wzmacniacz przeciwprądowy

8 XVI Wykłady z fizjologii człowieka Klirens osmotyczny i klirens wolnej wody Hormonalne czynności nerek i hormony związane z nerkami Kontrola wytwarzania moczu ostatecznego i wydalania wody Wydalanie moczu Badania czynnościowe nerek Rola nerek w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej Fizjologia gruczołów wydzielania wewnętrznego Regulacyjna rola hormonów i ich udział w wymianie informacji w organizmie Andrzej Lewiński, Mariusz Klencki, Krzysztof Lewandowski 737 Działania parakrynne i autokrynne Rodzaje hormonów Synteza i uwalnianie hormonów Działanie hormonów na tkanki docelowe Układ podwzgórzowo-przysadkowy badanie czynności hormonalnej Andrzej Lewiński, Mariusz Klencki, Krzysztof Lewandowski Rodzaje neurohormonów podwzgórzowych i czynność hormonalna podwzgórza Rola i działanie hormonów płata przedniego przysadki Hormon adrenokortykotropowy Hormon tyreotropowy Hormony gonadotropowe Hormon wzrostu Prolaktyna Funkcja hormonów tylnego płata przysadki Ocena czynności układu podwzgórzowo-przysadkowego w warunkach podstawowych Testy przeprowadzane w celu wykluczenia niedoczynności osi przysadka kora nadnerczy Testy stosowane w celu wykluczenia nadmiaru kortyzolu Testy stosowane w celu wykluczenia niedoboru hormonu wzrostu Testy stosowane w celu wykluczenia nadmiaru hgh Testy stosowane w celu wykluczenia wtórnej niedoczynności tarczycy, zespołu oporności na hormony tarczycy oraz gruczolaka wydzielającego TSH Oś podwzgórze przysadka gonady Gruczoł tarczowy Andrzej Lewiński, Krzysztof Lewandowski, Arkadiusz Zygmunt Czynność i budowa gruczołu tarczowego Hormony tarczycy i ich działanie Jod oraz jego przemiany w organizmie

9 XVII Hormon tyreotropowy sprzężenie zwrotne między przysadką a tarczycą Ocena czynności gruczołu tarczowego oraz osi podwzgórze przysadka tarczyca Stężenie TSH znaczenie oceny w diagnostyce czynności tarczycy Stężenia hormonów tarczycy w surowicy Ocena czynności tyreotropowej przysadki Przeciwciała reagujące z antygenami tarczycowymi Markery nowotworowe tarczycy Badanie jodochwytności i scyntygrafia gruczołu tarczowego Podsumowanie Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki Krzysztof Lewandowski, Elżbieta Skowrońska-Jóźwiak, Andrzej Lewiński, Katarzyna Cypryk Hormony części wewnątrzwydzielniczej trzustki Regulacja hormonalna metabolizmu składników pokarmowych Podstawowe testy w diagnostyce i monitorowaniu cukrzycy Diagnostyka hipoglikemii Warstwa korowa gruczołu nadnerczowego Krzysztof Lewandowski, Mariusz Klencki, Andrzej Lewiński Budowa kory nadnerczy Biosynteza i metabolizm hormonów kory nadnerczy Regulacja wydzielania hormonów kory nadnerczy Działanie hormonów kory nadnerczy Diagnostyka czynnościowa kory nadnerczy Budowa i czynność rdzenia nadnerczy Mariusz Klencki, Krzysztof Lewandowski, Andrzej Lewiński Synteza i wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy Fizjologiczne następstwa działania amin katecholowych Diagnostyka czynnościowa rdzenia nadnerczy Diagnostyka zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej Andrzej Lewiński, Krzysztof Lewandowski, Elżbieta Skowrońska-Jóźwiak, Arkadiusz Zygmunt Budowa i funkcja gruczołów przytarczycznych Mechanizmy regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej Parathormon Kalcytonina Aktywne metabolity witaminy D Osteoporoza Normy, testy laboratoryjne i obciążeniowe w zaburzeniach gospodarki wapniowo-fosforanowej

10 XVIII Wykłady z fizjologii człowieka Hormony peptydowe wydzielane w przewodzie pokarmowym Andrzej Lewiński, Adam Gesing, Krzysztof Lewandowski Regulacja motoryki, wydzielania oraz procesów wzrostowych tkanek przewodu pokarmowego Gastryna Sekretyna Wazoaktywny peptyd jelitowy Cholecystokinina Somatostatyna Peptyd związany z genem kalcytoniny Neurotensyna Peptyd uwalniający gastrynę Grupa polipeptydu trzustkowego Substancja P Peptyd hamujący czynność żołądka Ghrelina Motylina Enteroglukagon Stosowane testy diagnostyczne Czynność szyszynki i rola melatoniny w organizmie Małgorzata Karbownik-Lewińska, Ewa Sewerynek, Andrzej Lewiński Fizjologiczna rola melatoniny Zastosowanie kliniczne melatoniny Guzy szyszynki Podsumowanie Czynność gonady żeńskiej Jolanta Słowikowska-Hilczer, Krzysztof Kula. 905 Anatomia i czynność jajnika Diagnostyka cyklu jajnikowego Czynność męskiego układu płciowego Krzysztof Kula, Jolanta Słowikowska-Hilczer Anatomia i czynność jądra Narządy płciowe dodatkowe Reakcje płciowe mężczyzny Czynność plemnika Testy czynnościowe plemników fizjologia przewodu pokarmowego Artur Dembiński, Zygmunt Warzecha Kontrola przyjmowania pokarmu Nerwowa regulacja czynności przewodu pokarmowego Enteryczny autonomiczny układ nerwowy

11 XIX Unerwienie przywspółczulne Unerwienie współczulne Pierwotne zewnętrzne wstępujące włókna czuciowe Regulacja czynności przewodu pokarmowego przez hormony żołądkowo- -jelitowe Charakterystyka i regulacja układu krążenia przewodu pokarmowego Żucie Połykanie Podstawy aktywności motorycznej mięśni gładkich przewodu pokarmowego Mięśnie gładkie przewodu pokarmowego syncytium czynnościowe. 952 Elektryczna aktywność mięśni gładkich przewodu pokarmowego Dolny zwieracz przełyku Aktywność motoryczna żołądka Aktywność motoryczna jelita cienkiego Zwieracz krętniczo-kątniczy Aktywność motoryczna jelita grubego Czynność zewnątrzwydzielnicza gruczołów przewodu pokarmowego Ślinianki i wydzielanie śliny Wydzielanie żołądkowe Wydzielanie trzustkowe Wątroba i drogi żółciowe Jelito cienkie i jego czynności Jelito grube Część III. Cykl życiowy od narodzin do śmierci Fizjologia zachowania Józef Beck Popędy Popędy pierwotne Pierwotne popędy ochronne Popędy wtórne Zaspokajanie popędu Reakcje przerzutowe Zachowania wrodzone Odruch bezwarunkowy Zachowania instynktowe

12 XX Wykłady z fizjologii człowieka Współdziałanie zachowań instynktowych z zachowaniami nabytymi Instynkt Wpajanie Powstawanie nowych zachowań Uczenie się asocjacyjne Klasyczny odruch warunkowy Instrumentalne odruchy warunkowe Instrumentalne odruchy obronne Terapia behawioralna Zachowania nabyte w wyniku uczenia się nieasocjacyjnego Zachowania wrodzone a zachowania nabyte Elementy seksuologii Jakub Woźniak Podstawowe pojęcia Rozwój seksualny człowieka Neuroanatomia Neuroprzekaźniki i neurohormony Hormony Cykl reakcji seksualnych człowieka Cykl reakcji seksualnych kobiet Cykl reakcji seksualnych mężczyzn Fizjologia ciąży i porodu Czesław Kłyszejko, Joanna Kłyszejko-Molska Fizjologia ciąży Rozpoznanie ciąży i czas jej trwania Poród fizjologiczny Czas trwania porodu Kliniczny przebieg porodu Noworodek Połóg Fizjologia starzenia się Kornelia Kędziora-Kornatowska Teorie stochastyczne Teorie niestochastyczne

13 XXI Zmiany inwolucyjne poszczególnych narządów i układów Układ sercowo-naczyniowy Układ oddechowy Układ krwiotwórczy Układ pokarmowy Układ moczowy Układ dokrewny Układ immunologiczny Układ ruchu Układ nerwowy Narządy zmysłów Skóra i jej przydatki Śmierć Małgorzata Tafil-Klawe