Cząstka na końcu Wszechświata
|
|
- Magdalena Olejniczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Cząstka na końcu Wszechświata
2 W serii ukazały się: w 2012 roku: Richard Dawkins Samolubny gen Ian Stewart Dlaczego prawda jest piękna. O symetrii w matematyce i fizyce Günter Nimtz Przestrzeń czasu zerowego. Tunelowanie kwantowe i prędkości nadświetlne Astrid Haibel Ian Stewart Stąd do nieskończoności. Przewodnik po krainie dzisiejszej matematyki John D. Barrow Księga wszechświatów Shing-Tung Yau Geometria teorii strun. Ukryte wymiary przestrzeni Steve Nadis Leon Lederman Boska cząstka. Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie? Dick Teresi David A. Weintraub Ile lat ma wszechświat. Wielkie pytanie i wielka podróż ku odpowiedzi Brian Greene Ukryta rzeczywistość. W poszukiwaniu wszechświatów równoległych Ian Sample Peter Higgs. Poszukiwania boskiej cząstki w 2013 roku: Lisa Randall Pukając do nieba bram. Jak fizyka pomaga zrozumieć wszechświat Paul Davies Milczenie gwiazd. Poszukiwania pozaziemskiej inteligencji Leon Lederman Zrozumieć niepojęte. Fizyka kwantowa i rzeczywistość Christopher Hill Frank Close Zagadka nieskończoności. Kwantowa teoria pola na tropach porządku Wszechświata Stephen Oppenheimer Pożegnanie z Afryką. Jak człowiek zaludniał świat Bruce Rosenblum Zagadka teorii kwantów. Zmagania fizyki ze świadomością w 2014 roku: Lawrence M. Krauss Wszechświat z niczego. Dlaczego istnieje raczej coś niż nic Jim Baggott Higgs. Odkrycie boskiej cząstki Caleb Scharf Silniki grawitacji. Jak czarne dziury rządzą galaktykami i gwiazdami
3 Sean Carroll Cząstka na końcu Wszechświata Bozon Higgsa i nowa wizja rzeczywistości Przełożyli Bogumił Bieniok i Ewa L. Łokas
4 Tytuł oryginału THE PARTICLE AT THE END OF THE UNIVERSE How the Hunt for the Higgs Boson Leads Us to the Edge of a New World Copyright Sean Carroll 2012 All rights reserved Projekt okładki Prószyński Media Ilustracja na okładce Zbigniew Larwa / CERN Redaktor serii Adrian Markowski Redakcja Anna Kaniewska Korekta Anna Kaniewska Łamanie Jacek Kucharski ISBN Warszawa 2014 Wydawca Prószyński Media Sp. z o.o Warszawa, ul. Rzymowskiego 28 Druk i oprawa Drukarnia TINTA Działdowo, ul. Żwirki i Wigury 22
5 Spis treści Prolog Rozdział 1. Sedno Rozdział 2. W obliczu boskości Rozdział 3. Atomy i cząstki Rozdział 4. Historia akceleratorów Rozdział 5. Największe urządzenie w historii Rozdział 6. Wiedza płynąca ze zderzeń Rozdział 7. Cząstki w falach Rozdział 8. Po drugiej stronie pękniętego lustra Rozdział 9. Głośne owacje Rozdział 10. Głoszenie dobrej nowiny Rozdział 11. Marzenia o Noblu Rozdział 12. Poza horyzontem Rozdział 13. Dlaczego warto o to walczyć Dodatek 1. Masa i spin Dodatek 2. Cząstki Modelu Standardowego Dodatek 3. Cząstki i ich oddziaływania Literatura uzupełniająca Podziękowania Indeks...389
6
7 Mojej mamie, która zaprowadziła mnie kiedyś do biblioteki
8
9 Ludzie nie zdają sobie sprawy, jak duże znaczenie ma nowa rzeczywistość Joe Incandela, rzecznik zespołu detektora CMS prowadzącego badania w Wielkim Zderzaczu Hadronów
10
11 Prolog JoAnne Hewett jest wyraźnie oszołomiona, ale uśmiecha się szeroko, mówiąc z przejęciem do obiektywu kamery. Na przyjęciu w szwajcarskim konsulacie w San Francisco słychać głośny szum rozmów podekscytowanych gości. To wyjątkowa okazja do świętowania: w tunelu Wielkiego Zderzacza Hadronów niedaleko Genewy zaczęły krążyć pierwsze protony. Wielki Zderzacz Hadronów, w skrócie LHC od ang. Large Hadron Collider, to olbrzymi akcelerator cząstek wybudowany pod granicą francusko-szwajcarską, który ma posłużyć uczonym do odkrycia tajemnic Wszechświata. Szampan leje się szerokim strumieniem i trudno się temu dziwić *. Hewett mówi podniesionym głosem, akcentując każde słowo: Czekałam na ten dzień Dwadzieścia. Pięć. Lat. To była wielka chwila. Właśnie wtedy, w 2008 roku, fizycy osiągnęli w końcu to, o czym marzyli od dawna i co ich zdaniem było konieczne, by móc uczynić kolejny wielki krok naprzód: uruchomili gigantyczny akcelerator cząstek umożliwiający zderzanie ze sobą protonów rozpędzonych do bardzo dużej energii. Przez chwilę wydawało się, że urządzenie takie powstanie w Stanach Zjednoczonych, ale wypadki potoczyły się inaczej, niż planowano. W 1983 roku, gdy Kongres zatwierdził budowę * Wpis JoAnne Hewett na blogu Cosmic Variance z 11 września 2008 roku:
12 12 Cząstka na końcu Wszechświata Nadprzewodzącego Superzderzacza (w skrócie SSC, od ang. Superconducting Super Collider) w Teksasie, Hewett rozpoczynała dopiero studia. Zgodnie z założeniami SSC miał rozpocząć pracę przed rokiem 2000 i byłby wówczas największym akceleratorem, jaki kiedykolwiek powstał. Podobnie jak wielu innych utalentowanych i ambitnych fizyków jej pokolenia, Hewett wierzyła, że dzięki odkryciom dokonywanym za pomocą tego urządzenia będzie mogła rozwinąć wspaniałą karierę naukową. Ostatecznie jednak zaniechano budowy SSC i fizycy pełni nadziei, że dzięki temu urządzeniu będą mieli pełne ręce roboty przez najbliższe dziesięciolecia, stracili nagle grunt pod nogami. Teraz w Wielkim Zderzaczu Hadronów, podobnym pod wieloma względami do tego, czym mógł być SSC, już wkrótce zacznie krążyć pierwsza wiązka i Hewett wraz z kolegami jest na to gotowa jak nigdy. W ciągu ostatnich dwudziestu pięciu lat brałam na warsztat każdą nową szaloną teorię fizyczną i wyznaczałam jej sygnaturę [parametry pozwalające rozpoznać nowe cząstki] w SSC lub LHC mówi. Jest jeszcze jedna, bardziej osobista przyczyna, dla której czuła się wówczas tak oszołomiona. Na ekranie widać, że jej rude włosy są przycięte bardzo krótko, niemal po wojskowemu. Nie wynika to jednak z najnowszych trendów mody. Przed kilkoma miesiącami dowiedziała się, że ma inwazyjnego raka piersi, który w jednym przypadku na pięć może okazać się śmiertelny. Zdecydowała się na niezwykle agresywne leczenie obejmujące chemioterapię silnymi lekami i niekończące się zabiegi chirurgiczne. Jej piękne rude włosy, sięgające zwykle do pasa, szybko zniknęły. Uśmiechając się, przyznaje, że czasami na duchu podtrzymywały ją rozmyślania o tym, jakie to nowe cząstki uda się odkryć w LHC. Znamy się z JoAnne już od wielu lat, jako koledzy po fachu i przyjaciele. Ja zajmuję się głównie kosmologią, czyli badaniem Wszechświata jako całości, a od pewnego czasu mamy w tej dziedzinie złoty okres przejawiający się zalewem nowych informacji i zaskakujących odkryć. Natomiast fizyka cząstek, nieodłączna towarzyszka kosmologii, od lat
13 Prolog 13 cierpiała na brak nowych danych doświadczalnych, które mogłyby zachwiać podstawami ustalonych teorii i doprowadzić do odkrycia nowych idei. Taki stan rzeczy doskwierał uczonym przez bardzo długi okres. Gordona Wattsa z Uniwersytetu Stanu Waszyngton w Seattle, jednego z fizyków zaproszonych na przyjęcie, zapytano, czy to długie oczekiwanie na uruchomienie LHC było stresujące. Och, bez wątpienia odparł. Jak widzicie, trochę już posiwiałem. Moja żona twierdzi, że to z powodu naszego dziecka, ale ja wiem, że tak naprawdę przyczynił się do tego LHC. W fizyce cząstek rozpoczyna się nowa epoka, w której jedne teorie legną w gruzach, a inne potwierdzą swoją słuszność. Każdy z fizyków obecnych na przyjęciu ma swój ulubiony model teorię obejmującą bozony Higgsa, supersymetrię, technikolor, dodatkowe wymiary lub ciemną materię będący kłębowiskiem egzotycznych idei, z których wynikają fantastyczne wnioski. Ja mam nadzieję, że badania w LHC pokażą, iż żadna z tych teorii nie odpowiada prawdzie mówi z entuzjazmem Hewett. Jestem święcie przekonana, że czeka nas duże zaskoczenie, ponieważ natura jest mądrzejsza od nas i przygotowała dla nas jeszcze wiele niespodzianek. Będziemy się doskonale bawić, próbując to wszystko rozwikłać. Wprost nie mogę się tego doczekać! Wszystko to działo się w 2008 roku. W 2012, cztery lata po przyjęciu zorganizowanym z okazji uruchomienia Wielkiego Zderzacza Hadronów, oficjalnie rozpoczęła się epoka odkryć. Hewett ma ponownie długie włosy. Leczenie było niezwykle bolesne, ale wydaje się, że odniosło skutek. Eksperyment, na który czekała od tak dawna, staje się częścią rzeczywistości. Po dwudziestu pięciu latach teoretyzowania może w końcu skonfrontować swoje idee z prawdziwymi danymi opisującymi nigdy wcześniej niewidziane cząstki i oddziaływania, które natura skrzętnie przed nami ukrywała. Aż do dziś. Wykonajmy przeskok w czasie do 4 lipca 2012 roku, pierwszego dnia Międzynarodowej Konferencji Fizyki Wysokich Energii. Konferencję
14 14 Cząstka na końcu Wszechświata tę organizuje się co dwa lata, za każdym razem w innym mieście tym razem nadeszła kolej na Melbourne w Australii. Setki fizyków cząstek wśród nich JoAnne Hewitt wypełniły szczelnie salę, by wziąć udział w wyjątkowym seminarium. Za chwilę okaże się, jakie korzyści przyniosły olbrzymie inwestycje w budowę LHC i co otrzymają fizycy po tak długim wyczekiwaniu. Prezentacja jest transmitowana do Melbourne z CERN-u laboratorium w Genewie, w którym mieści się LHC. Zaplanowano dwa wystąpienia, które w normalnych warunkach zostałyby wygłoszone w Melbourne jako jeden z punktów programu konferencji. Organizatorzy zdecydowali jednak w ostatniej chwili, że w wydarzeniu tej rangi powinni uczestniczyć wszyscy, dzięki którym odniesienie tego sukcesu było w ogóle możliwe. O tym, że była to trafna decyzja, świadczą setki fizyków, którzy ustawili się w CERN-ie w kolejce na wiele godzin przed rozpoczęciem wykładu. Ponieważ początek uroczystości zaplanowano na 9.00 rano czasu lokalnego, wielu z oczekujących spędziło pod salą całą noc w śpiworach, by zapewnić sobie dobre miejsce. Rolf Heuer, dyrektor generalny CERN-u, przedstawia plan wystąpień. Wykłady wygłosi dwoje fizyków: Amerykanin Joe Incandela i Włoszka Fabiola Gianotti rzecznicy dwóch najważniejszych zespołów zbierających i analizujących dane z LHC. W każdej z tych grup pracuje ponad trzy tysiące badaczy, których większość śledzi teraz w napięciu te wydarzenia na ekranach monitorów komputerowych rozsianych po całym globie. Wystąpienia są transmitowane na żywo nie tylko do Melbourne za pośrednictwem Internetu każdy, kto tylko chce, może razem z uczonymi poznać uzyskane wyniki. Trudno nie zauważyć, że to odpowiednie medium do świętowania sukcesu współczesnej Wielkiej Nauki są to w końcu międzynarodowe badania, w których wykorzystuje się najnowsze zdobycze techniki, a gra toczy się o niezwykle wysoką stawkę. W wystąpieniach Gianotti i Incandeli można było wyczuć ślady zdenerwowania, ale przedstawiane przez nich fakty mówiły same za siebie. Na początku oboje podziękowali z całego serca licznej grupie
15 Prolog 15 inżynierów i uczonych, bez których przeprowadzenie tych doświadczeń nie byłoby możliwe. Następnie wyjaśnili, dlaczego powinniśmy uwierzyć w wyniki, które za chwilę zaprezentują pokazali, że rozumieją działanie wykorzystywanych urządzeń, a analiza danych została przeprowadzona dokładnie i rzetelnie. Dopiero po takim starannym przygotowaniu gruntu Gianotti i Incandela przedstawili rezultat poszukiwań. Oto i on. Kilka wykresów, które dla niewtajemniczonych wyglądają zupełnie niepozornie, można jednak na nich zauważyć jedną, powtarzającą się cechę: wystąpienie większej, niż oczekiwano liczby zdarzeń (grup cząstek powstających w pojedynczym zderzeniu) o określonej energii. Wszyscy obecni na sali fizycy od razu wiedzieli, co to oznacza wykryto nową cząstkę. Wielki Zderzacz Hadronów pokazał nam fragment przyrody, którego dotychczas nikomu nie udało się zobaczyć. Incandela i Gianotti przedstawili następnie wyniki żmudnej analizy statystycznej, która ma za zadanie oddzielić prawdziwe odkrycia od niefortunnych zbiegów okoliczności i w przypadku obu zespołów ostateczny werdykt brzmiał jednoznacznie: Mamy odkrycie. Oklaski. W Genewie, w Melbourne i na całym świecie. Udało się zebrać tak dokładne i jednoznaczne dane, że nawet uczeni od wielu lat biorący udział w tych pracach nie mogą w to uwierzyć. Walijski fizyk Lyn Evans, który jak nikt inny przyczynił się do pokonania początkowych trudności i doprowadzenia całego przedsięwzięcia do szczęśliwego końca, przyznał, że zupełnie go zatkało, gdy zobaczył niespotykaną zgodność wyników uzyskanych w obu detektorach *. Ja również byłem tamtego dnia w CERN-ie. Wcieliłem się w rolę dziennikarza i dotarłem do pomieszczenia dla prasy znajdującego się tuż obok głównej sali. Dziennikarze nie powinni oklaskiwać relacjonowanych przez siebie wydarzeń, ale zgromadzeni w CERN-ie reporterzy ulegli magii chwili. Nie był to jedynie sukces CERN-u, czy nawet fizyki było to osiągnięcie całej ludzkości. * Wywiad z Lynem Evansem przeprowadzony 4 lipca 2012 roku.
16 16 Cząstka na końcu Wszechświata Wydaje się, że wiemy, co udało się nam odkryć: nową cząstkę elementarną o nazwie bozon Higgsa (nazwaną tak na cześć szkockiego fizyka Petera Higgsa). Osiemdziesięciotrzyletni Higgs również znajdował się na sali i był wyraźnie poruszony: Nie sądziłem, że zdarzy się to jeszcze za mojego życia wyznał *. Wśród zaproszonych gości było także kilku innych, starszych już fizyków, którzy razem z Higgsem przedstawili tę samą koncepcję w 1964 roku. Nazwy teorii fizycznych nie zawsze oddają sprawiedliwość ich twórcom, ale w tej chwili wszyscy mogli cieszyć się z osiągniętego sukcesu. Czym więc jest ów bozon Higgsa? Jest cząstką elementarną, a takich nie ma zbyt wiele. W dodatku jest bardzo szczególnym rodzajem cząstki. We współczesnej fizyce wyróżnia się ich trzy rodzaje. Pierwszy stanowią cząstki materii, takie jak elektrony i kwarki, tworzące atomy, z których zbudowane jest wszystko, co widzimy wokół siebie. Drugi to cząstki pośredniczące przenoszące grawitację, elektromagnetyzm i oddziaływania jądrowe, dzięki którym cząstki materii utrzymują się blisko siebie. Ostatni, trzeci rodzaj stanowi cząstka Higgsa, będąca klasą sama dla siebie. O znaczeniu cząstki Higgsa decyduje nie to, czym jest, ale to, co robi. Cząstka ta powstaje za sprawą pola wypełniającego całą przestrzeń, które nazywamy polem Higgsa. Wszystko, co istnieje w znanym nam Wszechświecie i porusza się w przestrzeni, musi przemierzać pole Higgsa. Ono istnieje w każdym miejscu i czai się niewidzialne gdzieś w tle. Fakt ten nie jest bez znaczenia: bez pola Higgsa elektrony i kwarki byłyby bezmasowe, tak jak fotony, cząstki światła. Gdyby tak było, również one poruszałyby się z prędkością światła i nie mogłyby tworzyć atomów ani cząsteczek, nie mówiąc już o jakichkolwiek znanych nam istotach żywych. Pole Higgsa nie jest aktywnym czynnikiem biorącym udział * Wywiad z Peterem Higgsem z 10 lipca 2012 roku, zamieszczony na portalu internetowym magazynu New Scientist, dn22033-peter-higgs-boson-discovery-like-being-hit-by-a-wave.html.
17 Prolog 17 w oddziaływaniach zwyczajnej materii, ale jego obecność w tle ma kluczowe znaczenie. Bez niego świat wyglądałby zupełnie inaczej. I teraz udało nam się je odkryć. W tym miejscu muszę jednak zamieścić pewne zastrzeżenie. Tak naprawdę udało nam się zdobyć dowody na istnienie cząstki przypominającej bardzo cząstkę Higgsa. Ma ona właściwą masę, a także powstaje i rozpada się mniej więcej tak, jak należałoby się tego spodziewać po bozonie Higgsa. Na razie jest jednak jeszcze za wcześnie na to, by móc z całą pewnością stwierdzić, że uczeni zaobserwowali prostą cząstkę Higgsa, której istnienie przewidują podstawowe modele. Nie można wykluczyć, że jest to coś bardziej skomplikowanego może nawet część złożonej struktury powiązanych ze sobą cząstek. Nie ulega jednak wątpliwości, że odkryliśmy jakąś nową cząstkę, która zachowuje się tak, jak powinien się zachowywać bozon Higgsa. Na potrzeby tej książki przyjmiemy więc, że 4 lipca 2012 roku był dniem, w którym ogłoszono odkrycie bozonu Higgsa. Jeśli w przyszłości okaże się, że rzeczywistość jest bardziej złożona, to tym lepiej dla wszystkich fizycy uwielbiają niespodzianki. Uczeni mają nadzieję, że odkrycie cząstki Higgsa będzie początkiem nowej epoki w fizyce cząstek. Wiemy, że fizyka jest bardzo skomplikowana i nie potrafimy jej obecnie w pełni wyjaśnić. Badanie cząstki Higgsa pozwoli nam zajrzeć do światów, których nikt jeszcze nie widział. Fizycy doświadczalni, tacy jak Gianotti i Incandela, mają nowy obiekt badań. Teoretycy, tacy jak Hewett nowe wskazówki pozwalające konstruować lepsze modele. W naszych dążeniach do zrozumienia Wszechświata udało nam się wreszcie zrobić olbrzymi, od dawna wyczekiwany krok naprzód. Jest to opowieść o ludziach, którzy poświęcili swoje życie badaniom ostatecznej natury rzeczywistości a cząstka Higgsa jest jej kluczowym elementem. Są wśród nich teoretycy, siedzący przy biurku z ołówkiem w ręku, rozmyślający o abstrakcyjnych ideach, których przy życiu utrzymuje tylko mocna kawa i zacięte dyskusje z kolegami. Są także
18 18 Cząstka na końcu Wszechświata inżynierowie, którzy wyciskają z urządzeń i układów elektronicznych maksimum tego, na co pozwala współczesna technika. Przede wszystkim jednak są w tej grupie fizycy doświadczalni, potrafiący umiejętnie wykorzystać te urządzenia i idee do odkrycia czegoś nowego. Zaawansowane badania fizyki współczesnej wiążą się z koniecznością wykonania projektów o budżecie wynoszącym miliardy dolarów, których realizacja zajmuje całe dziesięciolecia. W takiej sytuacji uczeni muszą być gotowi do nadzwyczajnego poświęcenia i grania o wysoką stawkę. Gdy wszystko to jest na swoim miejscu świat się zmienia. Życie jest piękne. Wychylmy jeszcze jeden kielich szampana.
Bozon Higgsa prawda czy kolejny fakt prasowy?
Bozon Higgsa prawda czy kolejny fakt prasowy? Sławomir Stachniewicz, IF PK 1. Standardowy model cząstek elementarnych Model Standardowy to obecnie obowiązująca teoria cząstek elementarnych, które są składnikami
Bardziej szczegółowoBoska cząstka odkryta?
FOTON 118, Jesień 2012 27 Boska cząstka odkryta? Krzysztof Fiałkowski Instytut Fizyki UJ 4 lipca 2012 roku w wielkiej sali seminaryjnej CERNu w Genewie odbyło się nadzwyczajne seminarium. Organizatorzy
Bardziej szczegółowoLHC: program fizyczny
LHC: program fizyczny Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 2 Program fizyczny LHC Model Standardowy i Cząstka Higgsa Poza Model Standardowy:
Bardziej szczegółowoMożna Kraussa też ujrzeć w video debacie z teologiem filozofem Williamem Lane Craigiem pod tytułem Does Science Bury God (Czy nauka grzebie boga ).
Profesor Lawrence Krauss z Uniwersytetu w Arizonie jest fizykiem teoretycznym, który specjalizuje się w kosmologii, szczególnie w problemie powstania i ewolucji wszechświata. Jest on też jednym z naukowców
Bardziej szczegółowoGrzegorz Wrochna Narodowe Centrum Badań Jądrowych Z czego składa się Wszechświat?
Narodowe Centrum Badań Jądrowych www.ncbj.gov.pl Z czego składa się Wszechświat? 1 Budowa materii ~ cała otaczająca nas materia składa się z atomów pierwiastek chemiczny = = zbiór jednakowych atomów Znamy
Bardziej szczegółowoLHC i po co nam On. Piotr Traczyk CERN
LHC i po co nam On Piotr Traczyk CERN LHC: po co nam On Piotr Traczyk CERN Detektory przy LHC Planowane są 4(+2) eksperymenty na LHC ATLAS ALICE CMS LHCb 5 Program fizyczny LHC 6 Program fizyczny LHC
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 1 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 2.12. 2009 Współczesne eksperymenty-wprowadzenie Detektory Akceleratory Zderzacze LHC Mapa drogowa Tevatron-
Bardziej szczegółowoPodróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN
Podróż do początków Wszechświata: czyli czym zajmujemy się w laboratorium CERN mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż. Łukasz Graczykowski - lgraczyk@cern.ch Zakład Fizyki Jądrowej, Wydział
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA Wydział: BMiZ Kierunek: MiBM / KMiU Prowadzący: dr hab. Tomasz Stręk Przygotował: Adrian Norek Plan prezentacji 1. Wprowadzenie 2. Chłodzenie największego na świecie magnesu w CERN
Bardziej szczegółowoWitamy w CERNie. Bolesław Pietrzyk LAPP Annecy (F) Wykład przygotowany przez polskich fizyków w CERNie.
Witamy w CERNie Bolesław Pietrzyk LAPP Annecy (F) Wykład przygotowany przez polskich fizyków w CERNie bolek.pietrzyk@cern.ch 4 lipca 2012 Joe Incandela (CMS) Fabiola Gianotti (ATLAS) Première rencontre
Bardziej szczegółowoTheory Polish (Poland)
Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące
Bardziej szczegółowoKurs dla nauczycieli fizyki - Cząstki elementarne w CERN pod Genewą.
Kurs dla nauczycieli fizyki - Cząstki elementarne w CERN pod Genewą. Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN (European Organization for Nuclear Research) pod Genewą i Centralny Ośrodek Doskonalenia
Bardziej szczegółowoOddziaływania podstawowe
Oddziaływania podstawowe grawitacyjne silne elektromagnetyczne słabe 1 Uwięzienie kwarków (quark confinement). Przykład działania mechanizmu uwięzienia: Próba oderwania kwarka d od neutronu (trzy kwarki
Bardziej szczegółowoEksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa
Eksperyment ALICE i plazma kwarkowo-gluonowa CERN i LHC Jezioro Genewskie Lotnisko w Genewie tunel LHC (długość 27 km, ok.100m pod powierzchnią ziemi) CERN/Meyrin Gdzie to jest? ok. 100m Tu!!! LHC w schematycznym
Bardziej szczegółowoWstęp. Historia Fizyki. dr Ewa Pawelec
Wstęp Historia Fizyki dr Ewa Pawelec 1 Co to jest historia, a co fizyka? Po czym odróżnić fizykę od reszty nauk przyrodniczych, nauki przyrodnicze od humanistycznych a to wszystko od magii? Szkolne przedstawienie
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 8. Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników. Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 8 Maria Krawczyk, Wydział Fizyki UW 25.11.2011 Współczesne eksperymenty Wprowadzenie Akceleratory Zderzacze Detektory LHC Mapa drogowa Współczesne
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne wprowadzenie. Krzysztof Turzyński Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski
Cząstki elementarne wprowadzenie Krzysztof Turzyński Wydział Fizyki Uniwersytet Warszawski Historia badania struktury materii XVII w.: ruch gwiazd i planet, zasady dynamiki, teoria grawitacji, masa jako
Bardziej szczegółowoOddziaływania fundamentalne
Oddziaływania fundamentalne Silne: krótkozasięgowe (10-15 m). Siła rośnie ze wzrostem odległości. Znaczna siła oddziaływania. Elektromagnetyczne: nieskończony zasięg, siła maleje z kwadratem odległości.
Bardziej szczegółowoTak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.
Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman (1918-1988) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Równocześnie Feynman podkreślił, że obliczenia mechaniki
Bardziej szczegółowoRuch cząstek naładowanych w polach elektrycznym i magnetycznym. Równania ruchu cząstek i ich rozwiązania. Ireneusz Mańkowski
Ruch cząstek naładowanych w polach elektrycznym i magnetycznym. Równania ruchu cząstek i ich rozwiązania. I LO im. Stefana Żeromskiego w Lęborku 2 kwietnia 2012 Ruch ładunku równolegle do linii pola Ruch
Bardziej szczegółowoNa tropach czastki Higgsa
Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005 A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Na tropach czastki Higgsa Wykład inauguracyjny 2004/2005
Bardziej szczegółowoPUKAJĄC DO NIEBA BRAM
PUKAJĄC DO NIEBA BRAM W serii ukazały się: w 2010 roku: Jared Diamond Strzelby, zarazki, maszyny. Losy ludzkich społeczeństw Richard Dawkins Samolubny gen Peter Ward Hipoteza Medei Don Lincoln Kwantowa
Bardziej szczegółowoSupersymetria, czyli super symetria
28 Supersymetria, czyli super symetria Piotr Korcyl Instytut Fizyki UJ W niniejszym artykule chciałbym zaprosić Państwa do świata cząstek elementarnych. Zamierzam przedstawić Państwu kilka zagadnień, na
Bardziej szczegółowoZ czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia?
Z czego i jak zbudowany jest Wszechświat? Jak powstał? Jak się zmienia? Cząstki elementarne Kosmologia Wielkość i kształt Świata Ptolemeusz (~100 n.e. - ~165 n.e.) Mikołaj Kopernik (1473 1543) geocentryzm
Bardziej szczegółowoObserwacja Nowej Cząstki o Masie 125 GeV
Obserwacja Nowej Cząstki o Masie 125 GeV Eksperyment CMS, CERN 4 lipca 2012 Streszczenie Na wspólnym seminarium w CERN i na konferencji ICHEP 2012 [1] odbywającej się w Melbourne, naukowcy pracujący przy
Bardziej szczegółowoTeoria grawitacji. Grzegorz Hoppe (PhD)
Teoria grawitacji Grzegorz Hoppe (PhD) Oddziaływanie grawitacyjne nie zostało dotychczas poprawnie opisane i pozostaje jednym z nie odkrytych oddziaływań. Autor uważa, że oddziaływanie to jest w rzeczywistości
Bardziej szczegółowoCzego oczekujemy od LHC? Piotr Traczyk. IPJ Warszawa
Czego oczekujemy od LHC? Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan 1)Dwa słowa o LHC 2)Eksperymenty i program fizyczny 3)Kilka wybranych tematów - szczegółowo 2 LHC Large Hadron Collider UWAGA! Start jeszcze w tym
Bardziej szczegółowoSkad się bierze masa Festiwal Nauki, Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 A.F.Żarnecki p.1/39
Skad się bierze masa Festiwal Nauki Wydział Fizyki U.W. 25 września 2005 dr hab. A.F.Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Skad się bierze masa Festiwal Nauki,
Bardziej szczegółowoModel Standardowy i model Higgsa. Sławomir Stachniewicz, IF PK
Model Standardowy i model Higgsa Sławomir Stachniewicz, IF PK 1. Wstęp. Model Standardowy to obecnie obowiązująca teoria cząstek elementarnych, które są składnikami materii. Model Higgsa to dodatek do
Bardziej szczegółowoReportaż ze szkolenia w CERN w Genewie, 11 17.04.2010 r.
Reportaż ze szkolenia w CERN w Genewie, 11 17.04.2010 r. Do CERN wyruszyliśmy z parkingu Instytutu Fizyki Uniwersytetu Śląskiego, który był organizatorem tego bardzo interesującego dla fizyków wyjazdu.
Bardziej szczegółowohttp://server.phys.us.edu.pl/~ztpce/
Pokazany poniżej wykaz bardzo dobrych pozycji literatury popularnonaukowej na wskazane tematy można znaleźć na stronie internetowej Zakładu Teorii Pola i Cząstek Elementarnych Instytutu Fizyki Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoTeoria Wielkiego Wybuchu FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Teoria Wielkiego Wybuchu Epoki rozwoju Wszechświata Wczesny Wszechświat Epoka Plancka (10-43 s): jedno podstawowe oddziaływanie Wielka Unifikacja (10-36 s): oddzielenie siły grawitacji od reszty oddziaływań
Bardziej szczegółowoWydział Fizyki Politechniki Warszawskiej
Faculty of Physics, Warsaw University of Technology Wydział Fizyki Politechniki Warszawskiej Jan Pluta, Zakład Fizyki Jądrowej 28. 03. 2015 Wstęp do fizyki cząstek elementarnych 1. Świat jest piękny i
Bardziej szczegółowoSpis treści. Fizyka wczoraj, dziś, jutro. Z naszych lekcji. Olimpiady, konkursy, zadania. Astronomia dla każdego
Spis treści Fizyka wczoraj, dziś, jutro Archeologia XXI wieku 4 Sławomir Jędraszek Tajemnica Gwiazdy 19 Betlejemskiej okiem astronoma Piotr Gronkowski, Marcin Wesołowski Z naszych lekcji Dlaczego warto
Bardziej szczegółowoWielcy rewolucjoniści nauki
Isaak Newton Wilhelm Roentgen Albert Einstein Max Planck Wielcy rewolucjoniści nauki Erwin Schrödinger Werner Heisenberg Niels Bohr dr inż. Romuald Kędzierski W swoim słynnym dziele Matematyczne podstawy
Bardziej szczegółowoEDUKACYJNE ZASOBY CERN
EDUKACYJNE ZASOBY CERN Prezentację przygotowały: Bożena Kania, Gimnazjum nr 9 w Lublinie Ewa Pilorz, Gimnazjum nr 15 w Lublinie Joanna Russa-Resztak, IX Liceum Ogólnokształcące w Lublinie po szkoleniu
Bardziej szczegółowoCząstki i siły. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa
Cząstki i siły tworzące nasz wszechświat Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan Wstęp Klasyfikacja cząstek elementarnych Model Standardowy 2 Wstęp 3 Jednostki, konwencje Prędkość światła c ~ 3 x 10 8 m/s Stała
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI FIZYKI Z WYKORZYSTANIEM FILMU PĘDZĄCE CZĄSTKI.
SCENARIUSZ LEKCJI FIZYKI Z WYKORZYSTANIEM FILMU PĘDZĄCE CZĄSTKI. SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie. II. Części lekcji. 1. Część wstępna. 2. Część realizacji. 3. Część podsumowująca. III. Karty pracy. 1. Karta
Bardziej szczegółowoFizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika
Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0
Bardziej szczegółowoDzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze.
Przedmowa Kiedy byłem mały, nawet nie wiedziałem, że jestem dzieckiem specjalnej troski. Jak się o tym dowiedziałem? Ludzie powiedzieli mi, że jestem inny niż wszyscy i że to jest problem. To była prawda.
Bardziej szczegółowoOstatnie uzupełnienia
Ostatnie uzupełnienia 00 DONUT: oddziaływanie neutrina taonowego (nikt nie wątpił, ale ) Osiągnięta skala odległości: 100GeV 1am; ew. struktura kwarków i leptonów musi być mniejsza! Listy elementarnych
Bardziej szczegółowoJesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem
Jesper Juul Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Dzieci od najmłodszych lat należy wciągać w proces zastanawiania się nad różnymi decyzjami i zadawania sobie pytań w rodzaju: Czego chcę? Na co
Bardziej szczegółowoOddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.
1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne
Bardziej szczegółowoNiezwykłe liczby Fibonacciego
Niezwykłe liczby Fibonacciego W serii ukazały się: w 2012 roku: Richard Dawkins Samolubny gen Ian Stewart Dlaczego prawda jest piękna. O symetrii w matematyce i fizyce Günter Nimtz Przestrzeń czasu zerowego.
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych
Wszechświat cząstek elementarnych Maria Krawczyk i A. Filip Żarnecki Instytut Fizyki Teoretycznej i Instytut Fizyki Doświadczalnej Wydział Fizyki UW semestr letni, rok akad.. 2010/11 http://www www.fuw.edu.pl/~
Bardziej szczegółowoPunkt 2: Stwórz listę Twoich celów finansowych na kolejne 12 miesięcy
Miesiąc:. Punkt 1: Wyznacz Twoje 20 minut z finansami Moje 20 minut na finanse to: (np. Pn-Pt od 7:00 do 7:20, So-Ni od 8:00 do 8:20) Poniedziałki:.. Wtorki:... Środy:. Czwartki: Piątki:. Soboty:.. Niedziele:...
Bardziej szczegółowoFizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe
Fizyka cząstek elementarnych warsztaty popularnonaukowe Spotkanie 3 Porównanie modeli rozpraszania do pomiarów na Wielkim Zderzaczu Hadronów LHC i przyszłość fizyki cząstek Rafał Staszewski Maciej Trzebiński
Bardziej szczegółowoWszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 1
Wszechświat cząstek elementarnych dla przyrodników WYKŁAD 1 7.X.2009 Informacje ogólne o wykładzie Fizyka cząstek elementarnych Odkrycia Skąd ten tytuł wykładu? Wytłumaczenie dlaczego Wszechświat wygląda
Bardziej szczegółowoCzarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić.
Czarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić. Czarne dziury są to obiekty nie do końca nam zrozumiałe. Dlatego budzą ciekawość
Bardziej szczegółowoCzarne dziury. Grażyna Karmeluk
Czarne dziury Grażyna Karmeluk Termin czarna dziura Termin czarna dziura powstał stosunkowo niedawno w 1969 roku. Po raz pierwszy użył go amerykański uczony John Wheeler, przedstawiając za jego pomocą
Bardziej szczegółowoKolejny udany, rodzinny przeszczep w Klinice przy ulicy Grunwaldzkiej w Poznaniu. Mama męża oddała nerkę swojej synowej.
Kolejny udany, rodzinny przeszczep w Klinice przy ulicy Grunwaldzkiej w Poznaniu. Mama męża oddała nerkę swojej synowej. 34-letnia Emilia Zielińska w dniu 11 kwietnia 2014 otrzymała nowe życie - nerkę
Bardziej szczegółowoCompact Muon Solenoid
Compact Muon Solenoid (po co i jak) Piotr Traczyk CERN Compact ATLAS CMS 2 Muon Detektor CMS był projektowany pod kątem optymalnej detekcji mionów Miony stanowią stosunkowo czysty sygnał Pojawiają się
Bardziej szczegółowoCzy cząstka Higgsa została odkryta?
Czy cząstka Higgsa została odkryta? Wielki Zderzacz Hadronów (ang. Large Hadron Collider LHC) jest bezprecedensowym przedsięwzięciem badawczym, jego skala jest ogromna i niespotykana dotychczas w historii
Bardziej szczegółowo- Cząstka Higgsa - droga do teorii wszystkiego
- Cząstka Higgsa - droga do teorii wszystkiego Bohdan Grządkowski Uniwersytet Warszawski Wydział Fizyki Instytut Fizyki Teoretycznej 19 maja 2014 Uniwersytet Szczeciński Plan Model Standardowy oddziaływań
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne. Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków.
Cząstki elementarne Składnikami materii są leptony, mezony i bariony. Leptony są niepodzielne. Mezony i bariony składają się z kwarków. Cząstki elementarne Leptony i kwarki są fermionami mają spin połówkowy
Bardziej szczegółowoAUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr )
AUDIO / VIDEO (A 2 / B1 ) (wersja dla studenta) ROZMOWY PANI DOMU ROBERT KUDELSKI ( Pani domu, nr 4-5 2009) Ten popularny aktor nie lubi udzielać wywiadów. Dla nas jednak zrobił wyjątek. Beata Rayzacher:
Bardziej szczegółowoBozon Higgsa oraz SUSY
Bozon Higgsa oraz SUSY Bozon Higgsa Poszukiwania bozonu Higgsa w LEP i Tevatronie - otrzymane ograniczenia na masę H Plany poszukiwań w LHC Supersymetria (SUSY) Zagadkowe wyniki CDF Masy cząstek cząstki
Bardziej szczegółowoWszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć o CERNie i o fizyce cząstek
Wszystko, co kiedykolwiek chcieliście wiedzieć o CERNie i o fizyce cząstek i jeszcze kilka, których nie chcieliście wiedzieć, ale i tak się dowiecie mgr inż. Małgorzata Janik - majanik@cern.ch mgr inż.
Bardziej szczegółowoCo dalej z fizyką cząstek czy LHC udzieli na to pytanie odpowiedzi? 1
Co dalej z fizyką cząstek czy LHC udzieli na to pytanie odpowiedzi? 1 Marek Zrałek Zakład Teorii Pola i Cząstek Elementarnych Ludzie od zawsze pragnęli zrozumieć z czego składa się wszystko to, co nas
Bardziej szczegółowoOlaf Tumski: Tomkowe historie 3. Copyright by Olaf Tumski & e-bookowo Grafika i projekt okładki: Zbigniew Borusiewicz ISBN
Olaf Tumski Olaf Tumski: Tomkowe historie 3 Copyright by Olaf Tumski & e-bookowo Grafika i projekt okładki: Zbigniew Borusiewicz ISBN 978-83-63080-60-0 Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo Kontakt:
Bardziej szczegółowoCopyright by Andrzej Graca & e-bookowo Grafika i projekt okładki: Andrzej Graca ISBN 978-83-7859-138-2. Wydawca: Wydawnictwo internetowe e-bookowo
Andrzej Graca BEZ SPINY CZYLI NIE MA CZEGO SIĘ BAĆ Andrzej Graca: Bez spiny czyli nie ma czego się bać 3 Copyright by Andrzej Graca & e-bookowo Grafika i projekt okładki: Andrzej Graca ISBN 978-83-7859-138-2
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska
Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem
Bardziej szczegółowoPodziękowania naszych podopiecznych:
Podziękowania naszych podopiecznych: W imieniu swoim jak i moich rodziców składam ogromne podziękowanie Stowarzyszeniu za pomoc finansową. Dzięki działaniu właśnie tego Stowarzyszenia osoby niepełnosprawne
Bardziej szczegółowoJak motywować młodzież do planowania kariery i rozwoju zawodowego
Jak motywować młodzież do planowania kariery i rozwoju zawodowego Psycholog biznesu, menadżer, coach, asesor, trener. W latach 2012-1013 Członek zarządu IIC Polska (International Institute of Coaching).
Bardziej szczegółowoIstota materii (The Heart of the Matter) cern, listopad
Istota materii (The Heart of the Matter) cern, listopad - 2007 Mieczyslaw Witold Krasny, Uniwersytet Piotra i Marii Curie, Paryz 1 Popularna definicja Mieczyslaw Witold Krasny, Uniwersytet Piotra i Marii
Bardziej szczegółowoWYZWANIA EDUKACYJNE EDUKACJA DLA KAŻDEGO PORADY MAŁEJ EWUNI DUŻEJ EWIE. Dziecko jest mądrzejsze niż myślisz. Ewa Danuta Białek
1 WYZWANIA EDUKACYJNE EDUKACJA DLA KAŻDEGO SZTUKA ŻYCIA W ŚWIECIE PORADY MAŁEJ EWUNI DUŻEJ EWIE Dziecko jest mądrzejsze niż myślisz Ewa Danuta Białek 1 2 Ewa Danuta Białek PORADY MAŁEJ EWUNI DUŻEJ EWIE
Bardziej szczegółowoSpotkanie z Jaśkiem Melą
Spotkanie z Jaśkiem Melą 20 października odwiedził nas Jasiek Mela najmłodszy zdobywca dwóch biegunów. Jednocześnie pierwszy niepełnosprawny, który dokonał tego wyczynu. Jasiek opowiedział o swoim wypadku
Bardziej szczegółowoTomasz Szumlak WFiIS AGH 03/03/2017, Kraków
Oddziaływanie Promieniowania Jonizującego z Materią Tomasz Szumlak WFiIS AGH 03/03/2017, Kraków Labs Prowadzący Tomasz Szumlak, D11, p. 111 Konsultacje Do uzgodnienia??? szumlak@agh.edu.pl Opis przedmiotu
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ GRY NR 5. DLA OSÓB W WIEKU 16+
SCENARIUSZ GRY NR 5. DLA OSÓB W WIEKU 16+ Gra symulacyjna nr 5: AUTOPREZENTACJA pt. Moja kariera zawodowa Cel gry: obserwacja i rozpoznanie świadomości obrazu samego siebie (autorefleksji), a także przedstawiania
Bardziej szczegółowoNowe wyniki eksperymentów w CERN
FOTON 122, Jesień 2013 59 Nowe wyniki eksperymentów w CERN Małgorzata Nowina-Konopka IFJ PAN Kraków I. Eksperyment AMS mierzy nadwyżkę antymaterii w przestrzeni Promieniowanie kosmiczne to naładowane,
Bardziej szczegółowociemna materia i dinozaury
ciemna materia i dinozaury W serii ukazały się: w 2013 roku: Lisa Randall Pukając do nieba bram. Jak fizyka pomaga zrozumieć wszechświat Paul Davies Milczenie gwiazd. Poszukiwania pozaziemskiej inteligencji
Bardziej szczegółowoNauka wrogiem czy przyjacielem Chrześcijaństwa?
Zapraszam wszystkich ponownie, na kolejnych kilka minut. Powiedziałem, że co tydzień wybierzemy popularne, ważne pytanie naszego pokolenia i spróbujemy użyć to, czego dowiedzieliśmy się z Ewangelii Św
Bardziej szczegółowoCząstka Higgsa własności, odkrycie i badania oddziaływań
Cząstka Higgsa własności, odkrycie i badania oddziaływań Prof. dr hab. Elżbieta Richter-Wąs Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Odkrycia cząstek
Bardziej szczegółowoStrona 1 z 7
1 z 7 www.fitnessmozgu.pl WSTĘP Czy zdarza Ci się, że kiedy spotykasz na swojej drodze nową wiedzę która Cię zaciekawi na początku masz duży entuzjazm ale kiedy Wchodzisz głębiej okazuje się, że z różnych
Bardziej szczegółowoJoanna Charms. Domek Niespodzianka
Joanna Charms Domek Niespodzianka Pomysł na lato Była sobie panna Lilianna. Tak, w każdym razie, zwracała się do niej ciotka Małgorzata. - Dzień dobry, Panno Lilianno. Czy ma Panna ochotę na rogalika z
Bardziej szczegółowoWstęp do fizyki cząstek elementarnych: część eksperymentalna
Wstęp do fizyki cząstek elementarnych: część eksperymentalna Pięćdziesiąt lat badań cząstek elementarnych, nagrody Nobla, Model Standardowy Labolatorium CERN Eksperymenty LHC Detektory cząstek elementarnych
Bardziej szczegółowoCiało doskonale czarne absorbuje całkowicie padające promieniowanie. Parametry promieniowania ciała doskonale czarnego zależą tylko jego temperatury.
1 Ciało doskonale czarne absorbuje całkowicie padające promieniowanie. Parametry promieniowania ciała doskonale czarnego zależą tylko jego temperatury. natężenie natężenie teoria klasyczna wynik eksperymentu
Bardziej szczegółowoDnia 7.02.2011 udaliśmy się na wycieczkę do średniowiecznego, a zarazem nowoczesnego miasta Jawor. Wiąże się z nim bardzo wiele średniowiecznych
Dnia 7.02.2011 udaliśmy się na wycieczkę do średniowiecznego, a zarazem nowoczesnego miasta Jawor. Wiąże się z nim bardzo wiele średniowiecznych historii i podań, lecz nas interesowała teraźniejszość,
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoUniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW
Uniwersytet Mikołaja Kopernika Toruń 6 XII 2013 W POSZUKIWANIU ŚLADÓW NASZYCH PRAPOCZĄTKÓW Prof. Henryk Drozdowski Wydział Fizyki UAM Dedykuję ten wykład o pochodzeniu materii wszystkim czułym sercom,
Bardziej szczegółowoAnkieta. Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży.
Ankieta Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży www.fundamentywiary.pl Pytania ankiety i instrukcje Informacje wstępne Wybierz datę przeprowadzenia ankiety w czasie typowego spotkania grupy młodzieżowej.
Bardziej szczegółowoWSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK. Julia Hoffman (NCU)
WSTĘP DO FIZYKI CZĄSTEK Julia Hoffman (NCU) WSTĘP DO WSTĘPU W wykładzie zostały bardzo ogólnie przedstawione tylko niektóre zagadnienia z zakresu fizyki cząstek elementarnych. Sugestie, pytania, uwagi:
Bardziej szczegółowoCERN - pierwsze globalne laboratorium. Magdalena Kowalska CERN, PH-Dept.
CERN - pierwsze globalne laboratorium Magdalena Kowalska CERN, PH-Dept. Menu Co to jest właściwie CERN? Kilku CERN-owskich Noblistów Co badamy? Obecne przyspieszacze Przykłady eksperymentów: cząstki elementarne
Bardziej szczegółowoAKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI
PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu
Bardziej szczegółowoKwestionariusz stylu komunikacji
Kwestionariusz stylu komunikacji Z każdego stwierdzenia wybierz jedno, które uważasz, że lepiej pasuje do twojej osobowości i zaznacz jego numer. Stwierdzenia w parach nie są przeciwstawne, przy wyborze
Bardziej szczegółowoJak tworzyć mapy myśli
1 Irena Sidor-Rangełow Naucz się w 7 godzin: Jak tworzyć mapy myśli 2 Copyright by Irena Sidor-Rangełowa, Anna Gergana Rangełow, Slavcho Rangelov Projekt okładki Slavcho Rangelov ISBN: 978-83-935157-0-7
Bardziej szczegółowoPoszukiwany: bozon Higgsa
Poszukiwany: bozon Higgsa Higgs widoczny w świetle kolajdera liniowego Fizyka Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych: TESLA & ZEUS Poszukiwane: czastki sypersymetryczne (SUSY) Fizyka Czastek i Oddziaływań
Bardziej szczegółowoFizyka cząstek 5: Co dalej? Brakujące wątki Perspektywy Astrocząstki
Fizyka cząstek 5: Co dalej? Brakujące wątki Perspektywy Astrocząstki Brakujące ogniwo Przypomnienie: brakujący bozon Higgsa! Oczekiwania: nietrwały, sprzężenie najsilniejsze do najcięższych cząstek. Ważny
Bardziej szczegółowoĆwiczenia z mikroskopii optycznej
Ćwiczenia z mikroskopii optycznej Anna Gorczyca Rok akademicki 2013/2014 Literatura D. Halliday, R. Resnick, Fizyka t. 2, PWN 1999 r. J.R.Meyer-Arendt, Wstęp do optyki, PWN Warszawa 1979 M. Pluta, Mikroskopia
Bardziej szczegółowoInteresant. Doradca. Przykład krótkiego dialogu poradnictwa z pięcioma etapami 1
Przykład krótkiego dialogu poradnictwa z pięcioma etapami 1 Doradca Interesant Dobry wieczór, Panie Piesczek. Nazywam się Monika Kowalska. Rozmawialiśmy w tamtym tygodniu przez telefon. Proszę wejść. Tak,
Bardziej szczegółowoZderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,
Bardziej szczegółowoGranice fizyki 1. Marek Demiański Instytut Fizyki Teoretycznej Uniwersytet Warszawski
4 Granice fizyki 1 Marek Demiański Instytut Fizyki Teoretycznej Uniwersytet Warszawski Wstęp Wiek dwudziesty był okresem burzliwego rozwoju fizyki, zarówno teoretycznej jak i doświadczalnej. Spowodowało
Bardziej szczegółowoWstęp do fizyki cząstek elementarnych
Wstęp do fizyki cząstek elementarnych Ewa Rondio cząstki elementarne krótka historia pierwsze cząstki próby klasyfikacji troche o liczbach kwantowych kolor uwięzienie kwarków obecny stan wiedzy oddziaływania
Bardziej szczegółowoProgram Coachingu dla młodych osób
Program Coachingu dla młodych osób "Dziecku nie wlewaj wiedzy, ale zainspiruj je do działania " Przed rozpoczęciem modułu I wysyłamy do uczestników zajęć kwestionariusz 360 Moduł 1: Samoznanie jako część
Bardziej szczegółowoWitamy w CERN. 2014-02-24 Marek Kowalski
Witamy w CERN Co to jest CERN? CERN European Organization for Nuclear Research oryg. fr Conseil Europeén pour la Recherche Nucléaire Słowo nuclear (Jadrowy) czysto historyczne. W czasie, gdy zakładano
Bardziej szczegółowoAtomowa budowa materii
Atomowa budowa materii Wszystkie obiekty materialne zbudowane są z tych samych elementów cząstek elementarnych Cząstki elementarne oddziałują tylko kilkoma sposobami oddziaływania wymieniając kwanty pól
Bardziej szczegółowo4. Wywiad z dr hab. Pawłem F. Górą. D.S.: Kto lub co, skłoniło Pana do pogłębiania swojej wiedzy z dziedziny fizyki?
4. Wywiad z dr hab. Pawłem F. Górą Dr hab. Paweł F. Góra jest fizykiem. Zajmuje się fizyką statystyczną, analizą numeryczną i eksploracją danych. Pracuje na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej
Bardziej szczegółowoBardzo rzadki rozpad został zaobserwowany przez CMS
Bardzo rzadki rozpad został zaobserwowany przez CMS Zespół badawczy CMS, CERN 19 lipca 2013 roku CMS zaobserwował ważny rzadki rozpad przewidziany przez Model Standardowy fizyki cząstek. Obserwacja rozpadu
Bardziej szczegółowoCopyright 2015 Monika Górska
1 Wiesz jaka jest różnica między produktem a marką? Produkt się kupuje a w markę się wierzy. Kiedy używasz opowieści, budujesz Twoją markę. A kiedy kupujesz cos markowego, nie zastanawiasz się specjalnie
Bardziej szczegółowoKto nie zda egzaminu testowego (nie uzyska oceny dostatecznej), będzie zdawał poprawkowy. Reinhard Kulessa 1
Wykład z mechaniki. Prof.. Dr hab. Reinhard Kulessa Warunki zaliczenia: 1. Zaliczenie ćwiczeń(minimalna ocena dostateczny) 2. Zdanie egzaminu z wykładu Egzamin z wykładu będzie składał się z egzaminu TESTOWEGO
Bardziej szczegółowo