zadłużenie samorządów

Transkrypt

1 zadłużenie samorządów Ranking zadłużenia samorządów 2014 r. Fot. UM Elbląg

2 zadłużenie samorządów W Polsce nie ma przepisów pozwalających samorządom bankrutować. Ta pustka prawna powoduje, że jedynymi poszkodowanymi w wyniku zaciągania nadmiernych kredytów są społeczności lokalne i władze samorządowe. Wdrażane programy naprawcze mogą ograniczyć poziom usług lokalnych. Może nawet dojść do odwołania organów JST i powołania komisarza. A przecież winę ponoszą dwie strony pożyczkobiorca, ale i bank, który bez należytej rozwagi dawał pieniądze. Z powodu braku stosownych przepisów narażamy banki na coś, co w literaturze ekonomicznej określa się mianem moral hazard, a więc pokusę wciskania kredytów klientom będącym w kiepskiej kondycji finansowej. Bo przecież samorząd zbankrutować nie może Autorzy: Paweł Swianiewicz, Julita Łukomska w pułapce łatwych kredytów 2

3 Po trzech latach stagnacji zadłużenie samorządów w 2014 roku ponownie wzrosło, przekraczając już 70 mld zł (por. rys. 1.). Można to wiązać z pierwszym od kilku lat wzrostem poziomu inwestycji samorządowych, o którym pisaliśmy przy okazji innego rankingu Wspólnoty. W ostatnim roku dług rósł najszybciej w samorządach wojewódzkich (o prawie 10 proc.) i miastach na prawach powiatów (5 proc.), natomiast najwolniej w powiatach, gdzie niemal się nie zmienił (wzrost ledwie o 1 proc.). Tendencja do wzrostu udziału województw, a spadku udziału powiatów w ogólnym zadłużeniu samorządów utrzymuje się zresztą od kilku lat rok był o tyle wyjątkowy z punktu widzenia analizowanego tutaj kryterium, że był pierwszym, w którym obowiązywały indywidualne limity zadłużenia, przyjęte kilka lat wcześniej w ustawie o finansach publicznych. Oczywiście, o planowanej zmianie wiedziano od dawna, a przy okazji naszych rankingów prezentowaliśmy analizy wskazujące, jak zmiana przepisów wpłynie na zdolność kredytową samorządów. Ale co innego zastanawiać się nad tym, co się wydarzy w przyszłości, a co innego funkcjonować już w ramach nowych regulacji. Warto przypomnieć, że wprowadzona zmiana była na początku wspierana przez znaczną część samorządów, zwłaszcza duże miasta skupione w Unii Metropolii Polskich. Nie chodzi mi tutaj o niektóre szczegółowe zapisy, od początku krytykowane przez skarbników, ale o kierunek zmian. Uważano, że obowiązujące wcześniej sztywne limity (łączny dług 60 proc. rocznych dochodów, przypadająca na dany rok spłata 15 proc. rocznych dochodów) są słabo powiązane z faktyczną zdolnością kredytową. Dla jednych samorządów nawet taki dopuszczalny przez prawo dług mógł się okazać trudnym do udźwignięcia ciężarem, inne zaś bez trudu mogłyby pozwolić sobie na wyższe kredyty i przyspieszyć swoje programy rozwojowe. Faktycznie, na samym początku liczba samorządów, których zdolność kredytowa liczona w oparciu o nowy indywidualny wskaźnik (odwołujący się do nadwyżki operacyjnej w ostatnich trzech latach) rosła, była znaczna. Dopiero w kolejnych latach sytuacja drastycznie się zmieniła na gorsze, co Rys. 1. Dług samorządowy (w mln złotych, ceny stałe z 2014 r.) Województwa Miasta na prawach powiatu Powiaty Gminy można było wiązać zarówno ze spowolnieniem gospodarczym (i mniejszymi wpływami z wielu podatków), jak i innymi czynnikami. W efekcie obecnie liczba samorządów, którym nowe regulacje zwiększają zdolność kredytową, jest minimalna. Najgorzej pod tym względem było w roku 2012 (mam na myśli wskaźniki liczone w oparciu o nadwyżkę operacyjną w latach ). Potem sytuacja zaczęła się poprawiać, ale bardzo powoli, nie zbliżając się nawet do optymistycznych wartości wyliczanych w roku Dlaczego wskaźnik tak mocno pogorszył się w ciągu zaledwie kilku lat? To temat na odrębną dyskusję. Ale nie jest to wina samego wskaźnika, będącego raczej termometrem pokazującym symptomy choroby (niezadowalający stan finansów samorządowych), a nie wirusem czy bakterią. Syntetyczne podsumowanie wpływu zmiany ustawy o finansach publicznych, zwłaszcza sławnego art. 243, na zdolność kredytową pokazujemy na rys. 2. i 3 na str. 52. W największym skrócie kolorem niebieskim oznaczyliśmy te samorządy, których zdolność kredytowa po wprowadzeniu art. 243 wzrasta w porównaniu z regulacjami obowiązującymi wcześniej (im ciemniejszy kolor niebieski, tym większa poprawa). Zaś czerwonym te, w których możliwości zaciągania kredytów czy emisji obligacji pogarszają się. W momencie, kiedy ustawa była przygotowywana i uchwalana (najnowsze pełne dane o finansach dotyczyły wtedy 2008 roku), sytuacja nie wyglądała wcale źle. Potem nastąpiło znaczne pogorszenie, trwające jak już wspominaliśmy do 2012 roku. Lata przyniosły minimalną poprawę w samorządach gminnych. Rok temu napisałem, że można mieć uzasadnioną nadzieję, że kolejne lata przyniosą kontynuację tego trendu. Teraz nie jestem już tego tak pewien. Powodem jest nie tylko niepewność tempa przyszłego wzrostu gospodarczego a od niego w znacznym stopniu zależą wpływy do budżetów samorządowych ale także inflacja wprowadzanych i zapowiadanych przepisów usztywniających, a czasem wprost podnoszących poziom niezbędnych wydatków bieżących samorządów na wiele zadań. Do tej pory mówiliśmy o długu budżetów samorządowych. Od dawna uważam, że na finanse (także długi) samorządów trzeba patrzeć całościowo, uwzględniając sytuację finansową innych podmiotów komunalnych, przede wszystkim spółek wykonujących zadania lokalne. Dlatego od ponad 10 lat staramy się z redakcją Wspólnoty zbierać dane odno- 3

4 zadłużenie samorządów szące się do zobowiązań zaciąganych przez spółki komunalne. Polegamy tu na informacjach przesyłanych nam przez skarbników JST w dobrowolnie wypełnianej ankiecie. Ponieważ skala działalności spółek jest najwyższa w dużych miastach, ankiety kierowaliśmy przede wszystkim do miast na prawach powiatu. Od dwóch lat objęliśmy nimi także miasta powiatowe. Znaczenie zobowiązań spółek w ogóle zobowiązań miast na prawach powiatu w ostatnich latach pokazuje rys. 4. Szczytowy okres aktywności kredytowej spółek to lata 2006 i 2007 (odpowiednio 41 i 31 proc. ogółu nowych zobowiązań zaciągniętych wtedy przez duże miasta). Potem nastąpił ostry spadek w latach spółki pożyczały jakieś dziewięć razy mniej niż budżety miejskie. Ostatnie lata to znów wzrost znaczenia długu spółek w roku 2013 ich nowe zobowiązania stanowiły 16 proc. całości nowego zadłużenia. Szczególnie dynamiczna zmiana nastąpiła w roku 2014, kiedy to udział spółek w nowym długu powiatów grodzkich wzrósł do 26 proc. Zmiana ta wynikała przed wszystkim z dynamiki zmian długu spółek największych miast (wojewódzkich). Wielkość zaciąganych przez nie zobowiązań wzrosła ponaddwukrotnie z 679 mln zł w roku 2013 do ponad 1,5 miliarda w W miastach wojewódzkich udział spółek w generowaniu nowego długu miejskiego sięgnął w 2014 roku niemal 33 proc. Podobnej zmiany nie obserwowaliśmy wśród pozostałych miast na prawach powiatu, gdzie udział ten nie przekraczał 12 proc. W miastach powiatowych udział ten jest mniejszy w 2013 roku nowe zobowiązania spółek to nieco ponad 13 proc. całości nowego zadłużenia. Ale udział ten rośnie, w roku 2014 było to już ponad 16 proc. wszystkich nowo zaciąganych zobowiązań dłużnych w tej grupie miast. Ranking metoda i wyniki W tegorocznym rankingu zadłużenia podajemy dwa wskaźniki: 1. zadłużenie na koniec roku 2014 wyrażone jako procent łącznych dochodów budżetowych wskaźnik ten nawiązuje do limitów wynikających z ustawy o finansach publicznych w jej starym brzmieniu; 2. przeciętna wielkość nadwyżki ope- Rys. 2. Wpływ nowej ustawy o finansach publicznych na zdolność kredytową województw, powiatów i miast na prawach powiatów 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % województwa powiaty miasta wojewódzkie miasta na prawach powiatu zmniejszenie zdolności kredytowej o >2 pkt. proc. zmniejszenie zdolności kredytowej o <2 pkt. proc. zwiększenie zdolności kredytowej o <2 pkt. proc. zwiększenie zdolności kredytowej o >2 pkt. proc. Rys. 3. Wpływ nowej ustawy o finansach publicznych na zdolność kredytową gmin 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % miasta powiatowe miasta małe gminy wiejskie zmniejszenie zdolności kredytowej o >2 pkt. proc. zmniejszenie zdolności kredytowej o <2 pkt. proc. zwiększenie zdolności kredytowej o <2 pkt. proc. zwiększenie zdolności kredytowej o >2 pkt. proc. 4

5 racyjnej (liczonej tak, jak przewiduje definicja w ustawie o finansach publicznych mimo że do samej defi nicji są zastrzeżenia) w latach , wyrażona jako procent łącznych dochodów budżetowych ten wskaźnik nawiązuje bezpośrednio do art. 243 nowej ustawy o finansach publicznych; w jednostkach, w których wskaźnik przekracza 15 proc. nowe brzmienie ustawy podniosło limit zdolności kredytowej samorządu. O ile w pierwszym wskaźniku wyższa wartość oznacza wyższy poziom zadłużenia, to w drugim wyższa pozycja to większa zdolność kredytowa samorządu. Trzeba jeszcze dodać, że w naszych wyliczeniach uwzględniamy całość długu, podczas gdy ustawa dopuszcza różne wyłączenia związane przede wszystkim ze współfinansowaniem projektów dofinansowanych z funduszy Unii Europejskiej. Uważamy jednak, że ekonomiczna istota zadłużenia jest jednakowa, bez względu na jego cel. Skoro w roku 2014 obowiązywały już nowe ograniczenia, wynikające z art. 243 ustawy o finansach publicznych, to nieco mniejszą wagę przywiązywano już do starego, 60-procentowego limitu łącznego poziomu zadłużenia. Może to właśnie przyczyniło się do tego, że liczba samorządów, w których wskaźnik 60 proc. został przekroczony, była wyższa niż kiedykolwiek wcześniej (por. tabela 1.). W 2014 takich jednostek było 107. Najwięcej gmin wiejskich (50) i gmin miejskich oraz miejsko-wiejskich (40). Ale w stosunku do ogółu jednostek w danej grupie stężenie przekroczenia limitu 60 proc. było najwyższe w miastach na prawach powiatu 60-procentowy poziom długu przekroczyło więcej niż co siódme duże miasto. Tabela 2. pokazuje przeciętne wartości obu stosowanych przez nas wskaźników dla poszczególnych grup jednostek samorządowych. Od razu widać, że wyniki nie pokrywają się. Najmniej zadłużone są powiaty, ale też mają najniższą nadwyżkę operacyjną, a zatem ich zdolność do spłaty długu jest najmniejsza. Wbrew powtarzanym często tezom, najlepszą sytuację finansową mają gminy wiejskie. Ich poziom zadłużenia jest stosunkowo niski (tylko nie- Rys. 4. Dług zaciągany przez miasta na prawach powiatu (ceny bieżące, mln zł) kredyty i obligacje spółek komunalnych obligacje miejskie kredyty i pożyczki budżetu Uwaga: dane za rok 2014 nie pozwalają na jednoznaczne oddzielenie długu zaciągniętego jako kredyty i pożyczki od długu wynikającego z emisji nowych obligacji obie te kategorie przedstawione są na rysunku łącznie. Tabela 1. Liczba JST z zadłużeniem na koniec roku przekraczającym próg 60 proc. rocznych dochodów budżetowych Województwa Powiaty Miasta na prawach powiatu Gminy miejskie i miejsko-wiejskie Gminy wiejskie RAZEM Tabela 2. Przeciętne wskaźniki zadłużenia i zdolności kredytowej w grupach jednostek samorządu terytorialnego Mediana zadłużenia jako procent dochodów w 2014 r. Mediana nadwyżki operacyjnej w latach jako procent dochodów w 2014 r. Województwa 38,5 11,1 Powiaty 23,2 6,0 Miasta wojewódzkie 49,1 9,2 Inne miasta na prawach 40,6 7,7 powiatu Miasta powiatowe 33,6 9,4 Pozostałe gminy miejskie 32,8 9,0 i miejsko-wiejskie Gminy wiejskie 26,3 9,6 5

6 zadłużenie samorządów znacznie wyższy niż w powiatach, ale niższy niż w jakiejkolwiek innej grupie jednostek samorządowych). A równocześnie mają stosunkowo wysoki poziom nadwyżki operacyjnej (niższy tylko od wykazywanej w budżetach wojewódzkich). Najwyższy poziom zadłużenia od lat wykazują duże miasta (przede wszystkim miasta wojewódzkie). Mediana ich zadłużenia na koniec 2014 roku sięgała niemal 50 proc. rocznych dochodów. Ale równocześnie stosunkowo wysoka jest tam nadwyżka operacyjna, a zatem tak wysoki dług niekoniecznie musi stanowić znaczny problem dla zarządzających finansami miejskimi. Oba analizowane wskaźniki można zestawić za pomocą jednej miary stosunku zadłużenia do przeciętnej wielkości nadwyżki operacyjnej (por. tabela 3.). W pewnym uproszczeniu ten wskaźnik mówi nam, jak szybko bylibyśmy w stanie spłacić całe zadłużenie, gdybyśmy przeznaczali na ten cel całą nadwyżkę operacyjną (co oznaczałoby praktycznie wstrzymanie wszelkich inwestycji). Jak widać w tabeli 3., także w tym przypadku najlepiej wypadają gminy wiejskie. Przeciętna gmina wiejska mogłaby spłacić całe zadłużenie w 2,7 roku (pod warunkiem przekazywania na ten cel całej swojej nadwyżki operacyjnej). Jak widać, mimo najniższego zadłużenia wskaźnik ten wygląda znacznie gorzej w powiatach (3,9 roku), a najgorzej w miastach na prawach powiatu (ok. 5,3 roku). Z poziomu średnich dla dużych i wewnętrznie zróżnicowanych grup samorządów warto przejść na poziom indywidualny. W tabeli 3. wyróżniliśmy dwa poziomy wysokości zadłużenia: przekraczający pięciokrotność rocznej nadwyżki operacyjnej. Można w uproszczeniu przyjąć, że jest to próg znaczącego (z punktu widzenia zdolności do spłaty) zadłużenia; przekraczający piętnastokrotność rocznej nadwyżki operacyjnej. Innymi słowy nawet gdybyśmy całą nadwyżkę przeznaczali na spłatę długu, to pozbycie się zadłużenia zajęłoby ponad 15 lat. Gdybym był skarbnikiem takiej jednostki samorządowej, to byłbym zaniepokojony wysokością jej długu. Oczywiście wskaźniki tego typu mają charakter orientacyjny i w poszczególnych przypadkach mogą być mylące. Trzeba by przyjrzeć się dokładniej specyfice każdej jednostki samorządowej; Zadłużenie / mediana nadwyżki operacyjnej Odsetek jednostek, w których zadłużenie przekracza pięciokrotność nadwyżki operacyjnej Odsetek jednostek, w których zadłużenie przekracza piętnastokrotność nadwyżki operacyjnej Województwa 3,47 12,5 0 Powiaty 3,87 36,6 6,7 Miasta wojewódzkie 5,34 50,0 0 Inne miasta na prawach powiatu 5,27 33,3 8,3 Miasta powiatowe 3,57 27,7 1,8 Pozostałe gminy miejskie i miejsko-wiejskie 3,64 30,0 2,1 Gminy wiejskie 2,74 22,3 1,5 Choć może trudno w to uwierzyć, najlepszą sytuację finansową mają gminy wiejskie. Ich poziom zadłużenia jest stosunkowo niewielki tylko nieznacznie wyższy niż w powiatach, ale niższy niż w jakiejkolwiek innej grupie jednostek samorządowych. A równocześnie mają one stosunkowo wysoki poziom nadwyżki operacyjnej. Tabela 3. Ocena wielkości zadłużenia ze względu na potencjał jego spłaty w niektórych przypadkach mogłoby się okazać, że uwarunkowania lokalne sprawiają, że sytuacja nie jest tak poważna (albo tak dobra), jak sugeruje jeden wskaźnik. Ale takie uproszczenie to nieodłączna cecha zestawień rankingowych. Nieraz podkreślaliśmy, że pozycję konkretnej jednostki w naszych rankingach należy traktować jako wstępny materiał (dzwonek ostrzegawczy lub odwrotnie sygnał sukcesu). Ale materiał ten to raczej sugestia do dalszej, pogłębionej analizy, a nie gotowa diagnoza. W przypadku województw mamy tylko dwa (mazowieckie i lubelskie), w których poziom zadłużenia przekracza pięciokrotność rocznej nadwyżki operacyjnej. W żadnym przypadku nie notujemy natomiast poziomu długu, który określiliśmy wyżej jako niepokojący. W przypadku powiatów poziom pięciokrotności nadwyżki operacyjnej przekracza ponad co trzecia jednostka. Ale prawie 7 proc. przekracza poziom piętnastokrotnej rocznej nadwyżki. Najgorszą wartość wskaźnika notujemy w powiatach górowskim (dolnośląskie) i kościerskim (pomorskie). Gdyby nadwyżka operacyjna utrzymywała się dalej na poziomie z ostatnich trzech lat, a dochody nie uległyby znaczącej poprawie, to spłata dotychczasowego zadłużenia musiałaby tam trwać przynajmniej 100 lat. Poziom pięciu rocznych nadwyżek operacyjnych zadłużenie przekracza w połowie miast wojewódzkich. Najwyższe jest ono w Rzeszowie, Lublinie i Łodzi (wcale nie w Toruniu, który ma dług stanowiący znaczną część jego dochodów), a najniższe w Olsztynie i Białymstoku. Ale w żadnym z miast wojewódzkich dług nie osiąga poziomu, który określiliśmy tutaj mianem niepokojącego. Wśród pozostałych miast na prawach powiatu są trzy, w których dług definiujemy jako niepokojący. Są wśród nich Wałbrzych i Chełm. W nieco lepszej sytuacji znajduje się głośny ostatnio ze względu na swoje kłopoty Słupsk (ale trzeba dodać, że analizujemy dane na koniec 2014 roku, czyli przed niedawnym wyrokiem nakazują- 6

7 ranking cym Słupskowi wypłatę znacznego odszkodowania dla jednej z firm budowlanych). Z kolei w świetle rozpatrywanych tu kryteriów najniższy poziom zadłużenia jest w Rybniku i Gliwicach. Wśród miast powiatowych znaleźliśmy pięć, w których poziom zadłużenia wydaje się niepokojący. Najtrudniejsza sytuacja zdaje się panować w Przeworsku, Brzozowie (oba w woj. podkarpackim), Kamieniu Pomorskim (zachodniopomorskie) i Piszu (warmińsko-mazurskie). Niepokojący poziom zadłużenia obserwujemy także w 12 pozostałych gminach miejskich i miejsko-wiejskich. Najtrudniejsza sytuacja jest chyba w Białym Borze, Pełczycach (oba w woj. zachodniopomorskim), Rucianem-Nidzie (warmińsko-mazurskie) i Przemkowie (dolnośląskie). Odsetek gmin z niepokojącym poziomem zadłużenia wśród gmin wiejskich jest stosunkowo niewielki (1,5 proc.). Ale to bardzo liczna grupa, dlatego w wartościach bezwzględnych liczba takich gmin zagrożonych jest dość znaczna przekra- cza 20. Najtrudniej będzie chyba rozwiązać problemy Smołdzina (woj. pomorskie), Wilkowa (lubelskie) i Piekoszowa (świętokrzyskie). Na czwartym miejscu w tym zestawieniu znajduje się znany z niedawnych doniesień prasowych, nawet wieszczących likwidację gminy, przypadek Ostrowic (woj. zachodniopomorskie). A może bankructwo samorządów? Na koniec pozwolę sobie na krótką refleksję dotyczącą samorządów z narastającym problemem nadmiernego zadłużenia. Nie rozumiem, dlaczego tak mało dyskutujemy w Polsce o wprowadzeniu przepisów dotyczących bankructwa jednostek samorządowych. Obecna pustka prawna w tym zakresie powoduje, że jedynymi poszkodowanymi w wyniku zaciągnięcia nadmiernych kredytów są społeczność lokalna i władze samorządowe. Wdrażane programy naprawcze mogą ograniczyć poziom usług lokalnych. Może nawet dojść do odwołania organów JST i powołania komisarza. Jak wynika z nie- dawnych enuncjacji prasowych, może wręcz skończyć się likwidacją nadmiernie zadłużonej gminy. A przecież wina za nadmierne zadłużenie rozkłada się na dwie strony pożyczkobiorcę, ale także bank, który bez należytej rozwagi pożyczał pieniądze, nie biorąc pod uwagę ryzyka niewypłacalności. Ryzyko powinno być więc podobne dla obu stron, a nie obciążać w całości pożyczkobiorcę. Nie da się tego zapewnić bez rozsądnych przepisów dotyczących bankructwa samorządu. Zaś bez tych przepisów narażamy banki na coś, co w literaturze ekonomicznej określa się mianem moral hazard, a więc pokusy wciskania kredytów będącym w słabej kondycji finansowej klientom. Bo przecież gmina albo powiat nie mogą zbankrutować. A jeśli pojawia się zagrożenie wypłacalności, to jest jeszcze przepis ustawowy o pożyczce z budżetu państwa na spłatę zagrożonych zobowiązań. Jakbyśmy faktycznie nie mieli pomysłów na bardziej pożyteczne wydawanie środków budżetowych. reklama 7

8 województwa Zadłużenie w końcu 2014 roku jako procent dochodów województwa Województwo % dochodów mazowieckie 66, łódzkie 53, lubelskie 47, dolnośląskie 44, opolskie 44, wielkopolskie 43, kujawsko-pomorskie 43, małopolskie 38, zachodniopomorskie 38, pomorskie 37, śląskie 35, lubuskie 32, warmińsko-mazurskie 31, świętokrzyskie 27, podkarpackie 23, podlaskie 3,91 Województwa o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r Województwo % dochodów 2015* pomorskie 16, wielkopolskie 14, podkarpackie 13, łódzkie 11, świętokrzyskie 11, podlaskie 11, małopolskie 11, opolskie 11, kujawsko-pomorskie 11, dolnośląskie 10, lubuskie 9, lubelskie 9, warmińsko-mazurskie 9, mazowieckie 8, śląskie 8, zachodniopomorskie 8,33 * jakiego nie mogą przekroczyć planowane spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z odsetkami (średni udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem ) 8

9 miasta wojewódzkie ranking Zadłużenie miast wojewódzkich w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Miasto % dochodów Toruń 95, Łódź 78, Bydgoszcz 70, Wrocław 64, Lublin 63, Poznań 57, Rzeszów 55, Kielce 53, Szczecin 49, Kraków 48, Warszawa 43, Zielona Góra 43, Gdańsk 43, Katowice 41, Białystok 39, Opole 35, Gorzów Wlkp 32, Olsztyn 24,73 Miasta wojewódzkie o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r Miasto % dochodów 2015* Toruń 14, Białystok 12, Katowice 12, Wrocław 12, Gdańsk 12, Kraków 11, Poznań 11, Szczecin 11, Łódź 9, Olsztyn 9, Bydgoszcz 8, Warszawa 8, Opole 8, Lublin 7, Gorzów Wlkp 7, Kielce 6, Rzeszów 5, Zielona Góra 5,68 * jakiego nie mogą przekroczyć planowane spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z odsetkami (średni udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem ) 9

10 miasta na prawach powiatu Zadłużenie miast na prawach powiatu w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Miasto % dochodów 2 1 Wałbrzych 89, Elbląg 66, Żory 61, Koszalin 60, Płock 60, Słupsk 57, Włocławek 55, Przemyśl 53, Tarnobrzeg 51, Leszno 51, Siedlce 50, Gdynia 49, Grudziądz 47, Legnica 46, Chełm 46, Świnoujście 46, Jelenia Góra 44, Radom 43, Sopot 43, Tarnów 42, Krosno 41, Częstochowa 41, Zabrze 41, Suwałki 40, Ostrołęka 40, Biała Podlaska 39, Kalisz 39, Skierniewice 37, Świętochłowice 36, Dąbrowa Górnicza 36, Łomża 35, Piotrków Trybunalski 30, Tychy 29, Konin 29, Ruda Śląska 27, Mysłowice 27, Siemianowice Śl. 26, Sosnowiec 24, Bytom 24, Zamość 23, Jaworzno 23, Bielsko Biała 23, Nowy Sącz 22, Piekary Śląskie 21, Chorzów 21, Gliwice 17, Rybnik 12, Jastrzębie Zdr 9,

11 Miasta na prawach powiatu ranking Miasta na prawach powiatu o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r Miasto % dochodów 2015* Dąbrowa Górnicza 16, Gliwice 14, Rybnik 14, Sopot 13, Żory 13, Świnoujście 13, Kalisz 13, Bielsko Biała 12, Piotrków Trybunalski 11, Tychy 11, Krosno 11, Jelenia Góra 10, Suwałki 10, Siedlce 9, Włocławek 9, Jaworzno 9, Piekary Śląskie 9, Skierniewice 8, Legnica 8, Chorzów 8, Ruda Śląska 8, Tarnów 8, Grudziądz 7, Leszno 7, Częstochowa 7, Biała Podlaska 7, Zabrze 7, Łomża 6, Zamość 6, Sosnowiec 6, Płock 6, Tarnobrzeg 6, Konin 5, Mysłowice 5, Gdynia 5, Siemianowice Śl. 5, Koszalin 5, Radom 5, Świętochłowice 5, Jastrzębie Zdr 5, Słupsk 4, Wałbrzych 4, Elbląg 4, Bytom 3, Nowy Sącz 3, Przemyśl 3, Ostrołęka 3, Chełm 2,64 * jakiego nie mogą przekroczyć planowane spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z odsetkami (średni udział nadwyżki operacyjnej w dochodach ogółem ) 11

12 powiaty Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów wałecki zachodniopomorskie 76, górowski dolnośląskie 63, tucholski kujawsko-pomorskie 63, wrocławski dolnośląskie 62, kościerski pomorskie 60, ząbkowicki dolnośląskie 60, leski podkarpackie 59, kielecki świętokrzyskie 58, gorzowski lubuskie 56, złotoryjski dolnośląskie 55, poddębicki łódzkie 55, mrągowski warmińsko-mazurskie 54, staszowski świętokrzyskie 53, słubicki lubuskie 52, kluczborski opolskie 52, łaski łódzkie 51, oleśnicki dolnośląskie 51, otwocki mazowieckie 51, pleszewski wielkopolskie 51, ełcki warmińsko-mazurskie 50, lipnowski kujawsko-pomorskie 50, żyrardowski mazowieckie 50, ostrołęcki mazowieckie 49, świdnicki dolnośląskie 48, sokołowski mazowieckie 48, myśliborski zachodniopomorskie 47, wschowski lubuskie 47, lubartowski lubelskie 47, kartuski pomorskie 47, kamieński zachodniopomorskie 47, tomaszowski łódzkie 46, gostyński wielkopolskie 46, skarżyski świętokrzyskie 46, świebodziński lubuskie 46, ostrowiecki świętokrzyskie 46, malborski pomorskie 46, tomaszowski lubelskie 46, pułtuski mazowieckie 46, przeworski podkarpackie 45, milicki dolnośląskie 45, częstochowski śląskie 44, hajnowski podlaskie 44, grójecki mazowieckie 44, wielicki małopolskie 44, pyrzycki zachodniopomorskie 44, nowosądecki małopolskie 43, człuchowski pomorskie 43, nakielski kujawsko-pomorskie 43,

13 powiaty ranking Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów kępiński wielkopolskie 42, nowomiejski warmińsko-mazurskie 42, szczecinecki zachodniopomorskie 42, nowodworski pomorskie 42, brzeski małopolskie 42, białogardzki zachodniopomorskie 41, sanocki podkarpackie 41, łukowski lubelskie 41, limanowski małopolskie 40, gostyniński mazowieckie 40, lubiński dolnośląskie 40, sępoleński kujawsko-pomorskie 40, elbląski warmińsko-mazurskie 40, sulęciński lubuskie 39, olkuski małopolskie 39, lubelski lubelskie 39, średzki dolnośląskie 39, legnicki dolnośląskie 38, ostródzki warmińsko-mazurskie 38, rawski łódzkie 38, sławieński zachodniopomorskie 38, kościański wielkopolskie 38, prudnicki opolskie 38, lubaczowski podkarpackie 37, bocheński małopolskie 37, żywiecki śląskie 37, jędrzejowski świętokrzyskie 37, piaseczyński mazowieckie 37, zielonogórski lubuskie 36, trzebnicki dolnośląskie 36, strzyżowski podkarpackie 36, olecki warmińsko-mazurskie 36, strzeliński dolnośląskie 35, węgrowski mazowieckie 35, sierpecki mazowieckie 35, chrzanowski małopolskie 35, nowosolski lubuskie 35, żarski lubuskie 35, brzeziński łódzkie 34, węgorzewski warmińsko-mazurskie 34, nowodworski mazowieckie 33, wolsztyński wielkopolskie 33, suski małopolskie 33, krośnieński lubuskie 33, złotowski wielkopolskie 32, ciechanowski mazowieckie 32, lidzbarski warmińsko-mazurskie 32, lubański dolnośląskie 32,61 13

14 powiaty Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów strzelecko-drezdenecki lubuskie 32, żagański lubuskie 32, stargardzki zachodniopomorskie 32, bieszczadzki podkarpackie 31, zduńskowolski łódzkie 31, jaworski dolnośląskie 31, kołobrzeski zachodniopomorskie 31, koniński wielkopolskie 31, wołowski dolnośląskie 30, kłodzki dolnośląskie 30, moniecki podlaskie 29, olsztyński warmińsko-mazurskie 29, wąbrzeski kujawsko-pomorskie 29, tarnobrzeski podkarpackie 29, goleniowski zachodniopomorskie 28, buski świętokrzyskie 28, mikołowski śląskie 28, jeleniogórski dolnośląskie 28, parczewski lubelskie 28, golubsko-dobrzyński kujawsko-pomorskie 28, wołomiński mazowieckie 28, inowrocławski kujawsko-pomorskie 28, żniński kujawsko-pomorskie 27, bolesławiecki dolnośląskie 27, nidzicki warmińsko-mazurskie 27, myszkowski śląskie 27, skierniewicki łódzkie 27, drawski zachodniopomorskie 27, ostrowski wielkopolskie 27, dąbrowski małopolskie 27, słupski pomorskie 27, kolbuszowski podkarpackie 27, średzki wielkopolskie 26, jarosławski podkarpackie 26, pińczowski świętokrzyskie 26, chodzieski wielkopolskie 26, gołdapski warmińsko-mazurskie 26, bełchatowski łódzkie 26, sandomierski świętokrzyskie 26, kwidzyński pomorskie 26, płocki mazowieckie 25, miechowski małopolskie 25, chojnicki pomorskie 25, kolneński podlaskie 25, kętrzyński warmińsko-mazurskie 25, lwówecki dolnośląskie 25, krakowski małopolskie 24, wągrowiecki wielkopolskie 24,

15 powiaty ranking Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów janowski lubelskie 24, bytowski pomorskie 24, starachowicki świętokrzyskie 24, słupecki wielkopolskie 23, bartoszycki warmińsko-mazurskie 23, jasielski podkarpackie 23, łobeski zachodniopomorskie 23, mielecki podkarpackie 23, pilski wielkopolskie 23, kazimierski świętokrzyskie 23, głogowski dolnośląskie 23, rawicki wielkopolskie 23, polkowicki dolnośląskie 23, zwoleński mazowieckie 23, obornicki wielkopolskie 23, pajęczański łódzkie 22, tarnowski małopolskie 22, makowski mazowieckie 22, głubczycki opolskie 22, krośnieński podkarpackie 21, ostrowski mazowieckie 21, cieszyński śląskie 21, wieruszowski łódzkie 21, łosicki mazowieckie 21, proszowicki małopolskie 20, biłgorajski lubelskie 20, grodziski mazowieckie 20, tarnogórski śląskie 20, krapkowicki opolskie 20, łańcucki podkarpackie 20, włodawski lubelskie 20, krotoszyński wielkopolskie 20, myślenicki małopolskie 20, lubliniecki śląskie 20, kłobucki śląskie 20, braniewski warmińsko-mazurskie 19, kozienicki mazowieckie 19, łęczyński lubelskie 19, tatrzański małopolskie 19, krasnostawski lubelskie 19, giżycki warmińsko-mazurskie 19, nowotomyski wielkopolskie 19, nowotarski małopolskie 19, koszaliński zachodniopomorskie 19, chełmski lubelskie 19, stalowowolski podkarpackie 19, kaliski wielkopolskie 18, śremski wielkopolskie 18,91 15

16 powiaty Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów poznański wielkopolskie 18, kraśnicki lubelskie 18, mławski mazowieckie 18, opolski lubelskie 18, radzyński lubelskie 18, policki zachodniopomorskie 18, gryfiński zachodniopomorskie 18, gryficki zachodniopomorskie 17, warszawski zachodni mazowieckie 17, garwoliński mazowieckie 17, świdwiński zachodniopomorskie 17, piotrkowski łódzkie 17, siedlecki mazowieckie 17, wrzesiński wielkopolskie 17, lęborski pomorskie 17, sejneński podlaskie 16, aleksandrowski kujawsko-pomorskie 16, tczewski pomorskie 16, miński mazowieckie 16, suwalski podlaskie 16, zgorzelecki dolnośląskie 16, przysuski mazowieckie 16, czarnkowsko-trzcianecki wielkopolskie 16, chełmiński kujawsko-pomorskie 16, strzelecki opolskie 16, choszczeński zachodniopomorskie 16, radomszczański łódzkie 15, łowicki łódzkie 15, kędzierzyńsko-kozielski opolskie 15, rycki lubelskie 15, szydłowiecki mazowieckie 15, pucki pomorskie 15, turecki wielkopolskie 15, namysłowski opolskie 15, zawierciański śląskie 15, zamojski lubelskie 15, oleski opolskie 15, gorlicki małopolskie 14, przasnyski mazowieckie 14, żuromiński mazowieckie 14, kamiennogórski dolnośląskie 14, starogardzki pomorskie 14, raciborski śląskie 14, oświęcimski małopolskie 14, ropczycko-sędziszowski podkarpackie 13, pruszkowski mazowieckie 13, przemyski podkarpackie 13, oławski dolnośląskie 13,

17 powiaty ranking Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów świecki kujawsko-pomorskie 13, zambrowski podlaskie 13, gnieźnieński wielkopolskie 13, toruński kujawsko-pomorskie 13, zgierski łódzkie 13, ostrzeszowski wielkopolskie 12, pszczyński śląskie 12, szamotulski wielkopolskie 12, jarociński wielkopolskie 12, międzyrzecki lubuskie 12, dzierżoniowski dolnośląskie 12, łęczycki łódzkie 12, pabianicki łódzkie 12, płoński mazowieckie 12, bialski lubelskie 12, grudziądzki kujawsko-pomorskie 11, sochaczewski mazowieckie 11, kutnowski łódzkie 11, niżański podkarpackie 11, radomski mazowieckie 11, piski warmińsko-mazurskie 11, wyszkowski mazowieckie 11, radziejowski kujawsko-pomorskie 10, iławski warmińsko-mazurskie 10, sieradzki łódzkie 10, sokólski podlaskie 10, wieluński łódzkie 9, wodzisławski śląskie 9, białobrzeski mazowieckie 9, gdański pomorskie 9, wysokomazowiecki podlaskie 8, bydgoski kujawsko-pomorskie 8, kolski wielkopolskie 8, będziński śląskie 8, bieruńsko-lędziński śląskie 8, sztumski pomorskie 7, włoszczowski świętokrzyskie 7, grodziski wielkopolskie 7, międzychodzki wielkopolskie 7, nyski opolskie 7, hrubieszowski lubelskie 7, lipski mazowieckie 6, brodnicki kujawsko-pomorskie 6, bielski śląskie 6, opolski opolskie 6, wejherowski pomorskie 5, rypiński kujawsko-pomorskie 5, puławski lubelskie 5,71 17

18 powiaty Zadłużenie powiatów w końcu 2014 roku jako procent dochodów budżetowych Powiat Województwo % dochodów brzozowski podkarpackie 5, brzeski opolskie 5, łódzki wschodni łódzkie 5, bielski podlaskie 5, wałbrzyski dolnośląskie 5, konecki świętokrzyskie 4, szczycieński warmińsko-mazurskie 4, rzeszowski podkarpackie 4, grajewski podlaskie 3, mogileński kujawsko-pomorskie 3, augustowski podlaskie 3, wadowicki małopolskie 3, opoczyński łódzkie 3, białostocki podlaskie 2, rybnicki śląskie 2, leżajski podkarpackie 2, dębicki podkarpackie 1, działdowski warmińsko-mazurskie 1, legionowski mazowieckie 1, opatowski świętokrzyskie 0, siemiatycki podlaskie 0, gliwicki śląskie 0, włocławski kujawsko-pomorskie 0, świdnicki lubelskie 0, łomżyński podlaskie 0, leszczyński wielkopolskie 0,

19 powiaty ranking Powiaty o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r Powiat Województwo % dochodów 2015* lubiński dolnośląskie 18, leszczyński wielkopolskie 18, grudziądzki kujawsko-pomorskie 15, przemyski podkarpackie 14, siedlecki mazowieckie 14, wrocławski dolnośląskie 12, kętrzyński warmińsko-mazurskie 12, polkowicki dolnośląskie 12, rybnicki śląskie 12, wysokomazowiecki podlaskie 11, gdański pomorskie 11, kaliski wielkopolskie 11, nowotarski małopolskie 11, poznański wielkopolskie 11, piski warmińsko-mazurskie 11, pruszkowski mazowieckie 11, bydgoski kujawsko-pomorskie 11, białostocki podlaskie 11, gryfiński zachodniopomorskie 10, kościański wielkopolskie 10, wołomiński mazowieckie 10, bieszczadzki podkarpackie 10, skierniewicki łódzkie 10, wielicki małopolskie 9, grajewski podlaskie 9, łódzki wschodni łódzkie 9, ostrołęcki mazowieckie 9, opolski opolskie 9, świecki kujawsko-pomorskie 9, jarociński wielkopolskie 9, śremski wielkopolskie 9, radomski mazowieckie 9, suwalski podlaskie 9, pleszewski wielkopolskie 9, włocławski kujawsko-pomorskie 9, biłgorajski lubelskie 9, wadowicki małopolskie 9, olsztyński warmińsko-mazurskie 9, przysuski mazowieckie 9, trzebnicki dolnośląskie 9, ostrowski mazowieckie 9, lidzbarski warmińsko-mazurskie 9, brodnicki kujawsko-pomorskie 9, ostrowski wielkopolskie 9, działdowski warmińsko-mazurskie 8, limanowski małopolskie 8, częstochowski śląskie 8, bolesławiecki dolnośląskie 8,82 19

20 powiaty Powiaty o najwyższej zdolności kredytowej w 2015 r Powiat Województwo % dochodów 2015* krakowski małopolskie 8, bielski podlaskie 8, kutnowski łódzkie 8, grodziski mazowieckie 8, wrzesiński wielkopolskie 8, słupski pomorskie 8, radomszczański łódzkie 8, bieruńsko-lędziński śląskie 8, szydłowiecki mazowieckie 8, dzierżoniowski dolnośląskie 8, strzyżowski podkarpackie 8, inowrocławski kujawsko-pomorskie 8, chełmiński kujawsko-pomorskie 8, koszaliński zachodniopomorskie 8, niżański podkarpackie 8, proszowicki małopolskie 8, oświęcimski małopolskie 8, choszczeński zachodniopomorskie 8, gliwicki śląskie 8, włoszczowski świętokrzyskie 8, kolneński podlaskie 8, kielecki świętokrzyskie 8, bartoszycki warmińsko-mazurskie 8, makowski mazowieckie 8, legionowski mazowieckie 8, miński mazowieckie 8, krapkowicki opolskie 8, żagański lubuskie 8, myślenicki małopolskie 8, sejneński podlaskie 8, szczycieński warmińsko-mazurskie 8, toruński kujawsko-pomorskie 7, kolski wielkopolskie 7, świdnicki lubelskie 7, jasielski podkarpackie 7, kluczborski opolskie 7, zamojski lubelskie 7, nakielski kujawsko-pomorskie 7, gostyński wielkopolskie 7, namysłowski opolskie 7, kwidzyński pomorskie 7, garwoliński mazowieckie 7, chojnicki pomorskie 7, bocheński małopolskie 7, międzychodzki wielkopolskie 7, oławski dolnośląskie 7, mławski mazowieckie 7, krośnieński podkarpackie 7,