Rak pęcherza moczowego epidemiologia, diagnostyka i leczenie w XXI wieku
|
|
- Anna Kowalik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Folia Medica Lodziensia, 2013, 40/1:31-52 Rak pęcherza moczowego epidemiologia, diagnostyka i leczenie w XXI wieku Urinary bladder cancer epidemiology, diagnostics and treatment in XXI st century ZBIGNIEW JABŁONOWSKI I Klinika Urologii III Katedra Chirurgii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Streszczenie Rak pęcherza moczowego jest jednym z najczęstszych nowotworów występujących u osób w wieku starszym, zwłaszcza pomiędzy 60 a 80 rokiem życia. W Polsce jest to czwarty (po raku płuc, stercza i jelita grubego) co do częstości występowania nowotwór u mężczyzn i trzynasty u kobiet. Wskaźniki epidemiologiczne dotyczące raka pęcherza moczowego w Polsce kształtują się niepokojąco na tle innych państw Europy, gdzie w większości obserwuje się zmniejszanie zarówno zachorowalności, jak i umieralności. W latach w Polsce odnotowano niezwykle dynamiczny, bo sięgający aż 59% wzrost zachorowań na raka pęcherza moczowego. Ponadto kraj nasz zajmuje drugie, po Hiszpanii, miejsce w Europie pod względem umieralności na ten nowotwór. W nadchodzących latach przewiduje się w Polsce narastanie liczby zachorowań i zgonów z powodu raka pęcherza moczowego. W niniejszym artykule omówione zostały nowe dane dotyczące epidemiologii, sposobów diagnostyki i leczenia chorych na raka pęcherza moczowego. Słowa kluczowe: rak pęcherza moczowego, epidemiologia, diagnostyka, leczenie Abstract Urinary bladder cancer is one of the most common cancers occurring in those aged older, especially between 60 and 80 years of age. In Poland, it is the fourth (after lung, prostate, and colon cancers) on/in the incidence of cancer in men and Adres do korespondencji: dr Zbigniew Jabłonowski Łódź, ul. Żeromskiego 113, tel , faks: (42) , zbigniew.jablonowski@umed.lodz.pl
2 32 Rak pęcherza moczowego thirteenth in women. Epidemiological indicators of bladder cancer in Poland are disturbing to other European countries, where a decrease is observed in both morbidity and mortality. In the years in Poland a very dynamic increase in the incidence of bladder cancer (reaching 59%) was recorded. What's more, our country ranks second, after Spain, in Europe in terms of mortality from this cancer. In the coming years the number of cases and deaths from bladder cancer in Poland is expected to increase. This article discusses new information/data on the epidemiology, methods of diagnosis and treatment of patients with bladder cancer. Key words: urinary bladder cancer, epidemiology, diagnostics, treatment Wprowadzenie W Polsce w roku 2010 stwierdzono ogółem 6296 nowych zachorowań na raka pęcherza moczowego (4919 u mężczyzn i 1377 u kobiet) i odpowiadał on za 7% przypadków zachorowań na nowotwory wśród mężczyzn i 2% wśród kobiet. Rak ten stanowił jednocześnie piątą co do częstości nowotworową przyczynę zgonów u mężczyzn [1]. Nowotwór ten jest drugim co do częstości występowania (po raku stercza) nowotworem układu moczowego-płciowego i odpowiada w naszym kraju za około 30% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe tego układu. W latach liczba chorych, u których wykryto raka pęcherza moczowego wzrosła w Polsce aż o 59%, przy czym dynamika wzrostu zapadalności na ten nowotwór większa jest u kobiet [2]. Rak pęcherza moczowego u większości chorych (75-85%) rozpoznawany jest w postaci nieinwazyjnej [3, 4], jednak częstość nawrotów po leczeniu za pomocą elektroresekcji przezcewkowej sięga aż 50-70% po 5 latach [4]. Analizując częstość nawrotów choroby po zabiegu elektroresekcji wykazano ich dwufazowość, z pierwszym szczytem występowania wznowy po 3-6 miesiącach i kolejnym w okresie 1,5-2,5 roku po zabiegu [5-7]. Przyczyny dużej częstości
3 Zbigniew Jabłonowski 33 nawrotów raka pęcherza moczowego, podobnie jak ich dwufazowość nie są do końca jasne. Co więcej u około 20%, chorych, u których pierwotnie rozpoznano nieinwazyjnego raka pęcherza moczowego dochodzi do progresji zmian w kierunku raka inwazyjnego [4, 6]. Rak pęcherza moczowego wywodzi się najczęściej z nabłonka przejściowego pokrywającego drogi moczowe, zwanego również nabłonkiem urotelialnym i odpowiada za około 90-95% nowotworów tego narządu (ang. transitional cell carcinoma - TCC) [3, 8]. Inne typy nowotworów pęcherza moczowego występują znacznie rzadziej i mają mniejsze znaczenie kliniczne. Spośród nich należy pamiętać o guzach wywodzących się nie z nabłonka, lecz z mezenchymy, wśród których występować mogą nowotwory łagodne (np. mięśniak gładkokomórkowy - leiomyoma) i złośliwe (np. mięsak - sarcoma) [9]. Spośród łagodnych nowotworów nabłonkowych w pęcherzu występować może brodawczak (papilloma), jak również brodawczak odwrócony (papilloma invertens). Inne niż rak urotelialny złośliwe nowotwory nabłonkowe pęcherza moczowego to gruczolakorak, rak niezróżnicowany i rak płaskonabłonkowy [10, 11]. Ten ostatni rodzaj nowotworu często jest związany z zakażeniem pasożytem schistosoma haematobium i najczęściej wykrywany jest w Egipcie, gdzie stanowi nawet 10-40% przypadków raka pęcherza moczowego [12]. Epidemiologia Zachorowalność na raka pęcherza moczowego jest zróżnicowana nie tylko w Europie, ale również na świecie. Na naszym kontynencie najczęściej chorują na ten nowotwór mieszkańcy południowej i zachodniej jego części, rzadziej osoby mieszkające w krajach skandynawskich i w Europie środkowowschodniej [13](Tabela. 1).
4 34 Rak pęcherza moczowego Tabela 1. Zachorowalność na raka pęcherza moczowego w Europie (standaryzowany wg wieku współczynnik zachorowalności na mieszkańców). Europa Europa Europa Europa Środkowo- Południowa Zachodnia Północna Wschodnia Mężczyźni 21,0 18,2 14,8 14,5 Kobiety 3,3 4,2 4,2 2,5 Zachorowalność na raka pęcherza moczowego w Polsce jest nieco niższa niż średnia zachorowalność w krajach Unii Europejskiej, jednak zwiększa się bardzo dynamicznie [13]. Roczny wzrost zachorowalności u mężczyzn wynosi obecnie 2,4%, zaś u kobiet aż 5,8%. Wzrost zachorowań obliczony od 1991 do 2006 roku wyniósł 35,9% w odniesieniu do mężczyzn oraz aż 86,6% w stosunku do kobiet, przy czym zapadalność u mężczyzn pozostaje nadal czterokrotnie wyższa [2]. Kraj nasz cechuje bardzo wysoka umieralność na raka pęcherza moczowego (8,0 na 100 tysięcy mieszkańców) utrzymująca się od wielu lat na jednym z najwyższych poziomów w Europie. Najwyższa śmiertelność na świecie z powodu tego nowotworu występuje wśród mężczyzn w Egipcie (16,3 na 100 tysięcy), najniższa zaś na wyspach Melanezji i w krajach Afryki środkowej (odpowiednio 2,7 oraz 1,5 na 100 tysięcy) [13].
5 Zbigniew Jabłonowski 35 Klasyfikacja Zaawansowanie raka pęcherza oceniane jest z wykorzystaniem klasyfikacji TNM (tumor, noduli, metastases) (Tabele 2-4). Klasyfikacja TNM służy do określenia zaawansowania klinicznego nowotworu (ang. staging). Obecnie stosuje się klasyfikację TNM z roku 2002 opracowaną przez Międzynarodową Unię na Rzecz Walki z Rakiem (ang. International Union Against Cancer, Union Internationale Contre le Cancer - UICC) [14, 15]. Klasyfikację zmodyfikowano w roku 2009, nie wprowadzając jednak istotnych zmian dotyczących nowotworów pęcherza moczowego [15]. Dokładna ocena cechy T pozwala poznać głębokość naciekania raka i tym samym zakwalifikować nowotwór do jednej z dwóch głównych grup: 1. raka nienaciekającego błonę mięśniową pęcherza moczowego (dawniej określanego rakiem powierzchownym) (ang. non-muscle invasive bladder cancer - NMIBC). 2. raka naciekającego błonę mięśniową pęcherza moczowego (ang. muscle invasive bladder cancer MIBC)
6 36 Rak pęcherza moczowego Tabela 2. Guz pierwotny - cecha T. Tx T0 Ta Tis T1 T2 Nie można ocenić guza pierwotnego Nie stwierdza się guza pierwotnego Nienaciekający rak brodawkowaty (noninvasive papillary carcinoma) Rak nienaciekający (in situ): "płaski guz" (flat tumor) Guz nacieka tkankę łączną znajdującą się pod nabłonkiem Guz nacieka warstwę mięśniową właściwą pt2a Guz nacieka powierzchowną warstwę mięśniową właściwą (wewnętrzną połowę) pt2b Guz nacieka głęboką warstwę mięśniową właściwą (zewnętrzną połowę) T3 Guz nacieka tkanki okołopęcherzowe pt3a mikroskopowo pt3b makroskopowo (guz poza pęcherzem) T4 Guz nacieka dowolną z wymienionych struktur: gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne, macicę, pochwę, ścianę miednicy, ścianę jamy brzusznej T4a Guz nacieka gruczoł krokowy, macicę, pochwę T4b Guz nacieka ścianę miednicy, ścianę jamy brzusznej
7 Zbigniew Jabłonowski 37 Tabela 3. Regionalne węzły chłonne - cecha N. Nx N0 N1 N2 N3 Nie można ocenić regionalnych węzłów chłonnych Nie stwierdza się przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych Stwierdza się pojedynczy przerzut w regionalnym węźle chłonnym w obrębie miednicy mniejszej (węzeł chłonny biodrowy wewnętrzny, zasłonowy, biodrowy zewnętrzny lub przedkrzyżowy) Stwierdza się liczne przerzuty w regionalnych węzłach chłonnych w obrębie miednicy mniejszej (węzły chłonne biodrowe wewnętrzne, zasłonowe, biodrowe zewnętrzne lub przedkrzyżowe) Stwierdza się przerzuty w węzłach chłonnych zlokalizowanych wzdłuż tętnicy biodrowej wspólnej Tabela 4. Przerzuty odległe - cecha M. M0 M1 Nie stwierdza się przerzutów odległych Stwierdza się przerzuty odległe Ocenia się, że w momencie rozpoznania 70% nowotworów pęcherza moczowego jest rakami nienaciekającymi błony mięśniowej, a pozostałe 30% stanowią raki naciekające. Do pierwszej grupy zalicza się więc: brodawczakowate guzy ograniczone do błony śluzowej (Ta), śródnabłonkowe raki (carcinoma in situ - CIS) [16] oraz guzy naciekające blaszkę właściwą błony śluzowej (lamina propria mucosae) (T1). Pozostałe około 30% guzów w różnym stopniu nacieka błonę mięśniową ściany pęcherza (stadium T2, T3, T4) [14]. Rak pęcherza dzielony jest również według stopnia zróżnicowania
8 38 Rak pęcherza moczowego histologicznego (ang. grading). Klasyfikacja zróżnicowania histologicznego (ang. histological grading) nienaciekających (dawniej: powierzchownych - ang. superficial) guzów pęcherza została zaproponowana przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization - WHO) oraz ISUP (ang. International Society of Urological Pathology) w 1998 roku [17], a opublikowana zaś została przez WHO w roku 2004 (2004 WHO grading) [18]. Zastępuje ona klasyfikację WHO pochodzącą z roku Porównanie obu klasyfikacji przedstawiono w Tabeli 5. Tabela 5. Klasyfikacja zróżnicowania histologicznego wg WHO (WHO grading) w roku 1973 i Klasyfikacja zróżnicowania histologicznego wg WHO (WHO grading) w roku 1973 brodawczak przejściowokomórkowy stopień 1 (Grade 1 - G1) stopień 2 (Grade 2 - G2) stopień 3 (Grade 3 - G3) dobrze zróżnicowany średnio zróżnicowany źle zróżnicowany Klasyfikacja zróżnicowania histologicznego wg WHO (WHO grading) w roku 2004 brodawczak przejściowo komórkowy nowotwór przejściowokomórkowy o małym potencjale złośliwości (ang. papillary urothelial neoplasm of low malignant potential - PUNLMP) brodawczakowaty nieinwazyjny rak przejściowokomórkowy o małym stopniu złośliwości (ang. non-invasive papillary urothelial carcinoma low-grade - LGPUC) brodawczakowaty nieinwazyjny rak przejściowokomórkowy o dużym stopniu złośliwości (ang. non-invasive papillary urothelial carcinoma high-grade - HGPUC)
9 Zbigniew Jabłonowski 39 Najnowsza klasyfikacja wyeliminowała najbardziej sporną kategorię guzów średnio zróżnicowanych (G2). Rekomendowane jest używanie obu klasyfikacji - z roku 1973 i 2004 jednocześnie. Istnieje nadal wiele kontrowersji dotyczących potencjału złośliwości poszczególnych rodzajów raka pęcherza moczowego, a termin nieinwazyjny rak przejściowokomórkowy oceniono jako suboptymalny. Etiologia i czynniki ryzyka Znanych jest wiele czynników etiologicznych, które mogą ułatwić powstanie raka pęcherza moczowego. Spośród nich najwcześniej poznana została rola amin aromatycznych. Pracowników kilku zawodów uważa się za bardziej narażonych na zachorowanie na raka pęcherza moczowego. Są to: górnicy, kierowcy autobusów, kowale, mechanicy samochodowi, pracownicy przemysłu gumowego i skórzanego oraz fryzjerzy [19, 20]. Innym znanym czynnikiem ryzyka pozostaje palenie tytoniu, które trzykrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego oraz przyczynia się do wzrostu śmiertelności z tego powodu [21-23]. Diagnostyka i leczenie 1. Badanie podmiotowe Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego pozostaje krwiomocz, do którego częściej dochodzi w bardziej zaawansowanych postaciach choroby. Objawy podrażnieniowe ze strony dolnych dróg moczowych (częstomocz, bolesne oddawanie moczu, uczucie parcia na mocz) występują rzadziej i mogą sugerować obecność carcinoma in situ lub raka naciekającego błonę mięśniową
10 40 Rak pęcherza moczowego pęcherza moczowego [14, 24, 25]. 2. Badanie przedmiotowe Badanie przedmiotowe nie jest pomocne w rozpoznaniu nieinwazyjnych form raka pęcherza moczowego. U chorych na raka w stopniu inwazyjnym badanie dwuręczne może być pomocne do określenia ruchomości narządu i wskazywać na większe zaawansowanie choroby [24-26]. 3. Badania obrazowe Spośród badań obrazowych wykonuje się ultrasonograficzną diagnostykę układu moczowego, która pozwala na wstępną ocenę pęcherza moczowego i nerek. Ultrasonograficzne badanie wewnątrzpęcherzowe umożliwia dokładniejszą ocenę ścian narządu, ale jest trudniej dostępne, inwazyjne i rzadziej wykonywane [26]. Ultrasonografia przezodbytnicza u mężczyzn pozwala ocenić gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne, a u obu płci częściowo także pęcherz moczowy. Metoda ta bywa więc przydatna do określenia stopnia zaawansowania miejscowego choroby. Inne badania obrazowe obejmują urografię i tomografię komputerową. Badania te pozwalają ocenić nie tylko pęcherz moczowy, ale również górne drogi moczowe [14, 27]. Ryzyko wystąpienia raka urotelialnego w górnych drogach moczowych u chorych na raka pęcherza moczowego ocenia się jedynie na 1,8%, ale wzrasta ono do 7,5% w przypadku guzów zlokalizowanych w trójkącie pęcherza, jak również w przypadku guzów wieloogniskowych [28].
11 Zbigniew Jabłonowski Badanie cytologiczne osadu moczu Badanie to cechuje wysoka swoistość (> 90%), ale jego czułość zależy od stopnia zaawansowania klinicznego i złośliwości histologicznej [29]. Cytologia określana jest jako badanie o wysokiej czułości u chorych z guzem high-grade, czułość badania obniża się jednak nawet do kilkunastu procent w przypadku guzów low-grade. Badanie to pozwala na wykrycie komórek o nieprawidłowej morfologii, które mogą pochodzić nie tylko z pęcherza moczowego, ale także z układów kielichowo-miedniczkowych, moczowodów i cewki moczowej [26]. Badanie jest trudne do interpretacji w przypadku ubogokomórkowego osadu moczu, a także u chorych z zakażeniem lub kamicą układu moczowego [14]. 5. Markery molekularne w diagnostyce raka pęcherza moczowego W ostatnich latach wiele badań zajmowało się oceną wartości różnych związków chemicznych mogących teoretycznie spełniać funkcję markera raka pęcherza moczowego. Miałyby one usprawnić diagnostykę tego nowotworu oraz pomóc w ocenie skuteczności leczenia [14]. Badane markery można podzielić na dwie grupy: 1. oparte na wykrywaniu zmian w komórkach (UroVysion, telomeraza) 2. oparte na wykrywaniu specyficznych białek (BTA stat/trak, NMP22, ImmunoCyt, Surwiwina) Większość opracowanych testów cechuje lepsza od cytologii czułość, ale zwykle gorsza swoistość. Przy obecnym stanie wiedzy nie jest jasne, czy któryś z testów jest rzeczywiście lepszy od dotychczas stosowanych metod diagnostycznych [27, 30, 31]. Uważa się, że żaden pojedynczy marker nie może zastąpić cystoskopii [32, 33].
12 42 Rak pęcherza moczowego 6. Cystoskopia Badanie to pozostaje złotym standardem w diagnostyce raka pęcherza moczowego. Jej wadą jest inwazyjność i związana z tym uciążliwość dla chorego [14, 27]. Opis wyniku badania powinien zawierać informacje na temat położenia guza, jego wielkości, ilości zmian oraz ich wyglądu (zmiana brodawczakowata czy lita). Wskazane jest nanoszenie informacji na diagram. 7. Cystoskopia fluorescencyjna i obrazowanie wąską wiązką Standardem diagnostyki raka pęcherza moczowego pozostaje badanie cystoskopowe w świetle białym. W wielu pracach wykazano jednak korzyści jakie przynosi zastosowanie cystoskopii fluorescencyjnej (diagnostyka fotodynamiczna ang. photodynamic diagnostic - PDD) [34, 35]. Badanie rozpoczyna wprowadzenie fotouczulacza do pęcherza moczowego dwie godziny przed cystoskopią (kwas 5-aminolewulinowy-5-ALA lub kwas saminolewulinowy - HAL). Fotouczulacz łączy się z błoną komórkową komórek nabłonka urotelialnego, po około 90 minutach jest wydalany z komórek zdrowych, a z komórek nowotworowych dopiero po kilku godzinach. Różnica stężeń fotouczulacza widoczna jest w świetle lampy ksenonowej. Podejrzane zmiany zabarwione są wówczas na czerwono. Ułatwia to pobranie wycinków, wykonanie elektroresekcji lub koagulacji podejrzanych miejsc [24]. PDD rekomendowana jest przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne do rozpoznawania raka śródnabłonkowego (CIS)[14]. Inną obiecującą techniką uzyskiwania obrazu endoskopowego o wysokim kontraście powierzchni błony śluzowej oraz drobnych naczyń ściany pęcherza moczowego jest obrazowanie wąską wiązką (ang. Narrow Band Imaging - NBI). Ideą tej metody pozostaje ograniczenie spektrum światła oświetlającego błonę
13 Zbigniew Jabłonowski 43 śluzową do wąskich wiązek oraz wykorzystywanie różnicy absorpcji tych fal przez hemoglobinę. W praktyce wykorzystuje się dwie wąskie wiązki szerokości 415 i 540 nm, co pozwala na uzyskanie znacznie lepszego kontrastu obrazu. Dotychczasowe badania dowodzą poprawy wykrywalności raka pęcherza moczowego u chorych, u których biopsje ściany narządu wykonywane były pod kontrolą tej formy obrazowania. Europejskie Towarzystwo Urologiczne wskazuje jednak na konieczność potwierdzenia tych doniesień w oparciu o szersze badania międzyośrodkowe. 8. Elektroresekcja przezcewkowa guza pęcherza moczowego (ang. transurethral resection of bladder tumour - TURBT) Zabieg ten najpowszechniej wykonywany u chorych na raka pęcherza moczowego, stanowi jednocześnie element diagnostyki, jak i leczenia. W przypadku małych guzów (<1 cm) powinno się usunąć zmianę w całości wraz z leżącym głębiej fragmentem błony mięśniowej. Większe guzy powinny być wycinane we fragmentach. Osobne i oddzielnie oznaczone wycinki pobiera się z podstawy guza oraz z okolicy jego brzegów [36]. W przypadku stwierdzenia guza typu high-grade albo podejrzenia niekompletnej elektroresekcji rekomendowane jest wykonanie powtórnego zabiegu TURBT (re-turbt) po 2-6 tygodniach [14, 37]. Wynik badania histopatologicznego skrawków uzyskanych po elektroresekcji powinien zawierać informacje o stopniu złośliwości histologicznej oraz głębokości naciekania. Informacje te są niezwykle istotne w odniesieniu do prognozowania ryzyka wznowy i progresji nowotworu [38]. Poza wymienionymi pod uwagę bierze się również: liczbę guzów, ich wielkość, fakt czy jest to guz pierwszorazowy czy nawrotowy oraz obecność lub brak towarzyszących zmian o charakterze CIS (Tabela 6).
14 44 Rak pęcherza moczowego Tabela 6. System punktowy do obliczania ryzyka wznowy i progresji raka pęcherza moczowego (wg Sylvester RJ i wsp. (2006)) [39]. Czynnik prognostyczny Ryzyko wznowy (punkty) Ryzyko progresji (punkty) Liczba guzów Pojedynczy do Wielkość guza < 3 cm cm 3 3 Częstość wznowy Guz pierwotny wznowy w ciągu roku 2 2 > 1 wznowy w ciągu roku 4 2 Kategoria T Ta 0 0 T1 1 4 Współistnienie CIS Nie 0 0 Tak 1 6 Kategoria G G1 0 0 G2 1 0 G3 2 5 Suma punktów W oparciu o wyżej przedstawiony system punktowy zaproponowano klasyfikację służącą do określenia prawdopodobieństwa wznowy raka pęcherza moczowego oraz progresji choroby (Tabela 7). Ocena ryzyka wznowy i progresji u chorych na raka pęcherza moczowego może być także dokonywana online z wykorzystaniem strony internetowej
15 Zbigniew Jabłonowski 45 Tabela 7. Klasyfikacja prawdopodobieństwa wystąpienia wznowy i progresji raka pęcherza moczowego wg Sylvester RJ i wsp. (2006) [39]. Suma punktów ryzyka wznowy Prawdopodobieństwo wznowy w ciągu 1 roku % (95% CI) Prawdopodobieństwo wznowy w ciągu 5 lat % (95% CI) Grupa ryzyka wznowy 0 15 (10-19) 31 (24-37) niskie ryzyko (21-26) 46 (42-49) średnie (35-41) 62 (58-65) ryzyko (55-67) 78 (73-84) wysokie ryzyko Suma punktów ryzyka progresji Prawdopodobieństwo progresji w ciągu 1 roku % (95% CI) Prawdopodobieństwo progresji w ciągu 5 lat % (95% CI) Grupa ryzyka progresji 0 0,2 (0-0,7) 0,8 (0-1,7) niskie ryzyko (0,4-1,6) 6 (5-8) średnie ryzyko (4-7) 17 (14-20) wysokie (10-24) 45 (35-55) ryzyko 9. Leczenie uzupełniające Ze względu na wysoki, sięgający nawet 80%, odsetek nawrotów, a także możliwość progresji NMIBC, leczenie uzupełniające powinno być rozważone w każdym przypadku. Rodzaj leczenia uzupełniającego zależy od oceny prawdopodobieństwa wznowy i progresji. U chorych z niskim ryzykiem wznowy i progresji, leczenie to powinno obejmować jedną wlewkę dopęcherzową cytostatyku podaną w ciągu pierwszych 24 godzin po TURBT [40]. Nie wykazano różnic w skuteczności
16 46 Rak pęcherza moczowego działania pomiędzy poszczególnymi rodzajami cytostatyków; najczęściej używa się mitomycyny C, epirubicyny lub doxorubicyny [3, 41]. U chorych ze średnim lub wysokim ryzykiem wznowy albo średnim ryzykiem progresji powinno się zastosować kolejne cykle wlewek z cystostatyku (6-12 miesięcy) lub co najmniej 12-miesięczny cykl wlewek z BCG (szczepionka przeciwgruźlicza) [3]. Immunoterapia dopęcherzowa z wykorzystaniem szczepionki BCG powinna być również stosowana u chorych z wysokim ryzykiem progresji przez co najmniej 12 miesięcy [42]. U chorych z bardzo wysokim ryzykiem progresji NMIBC oraz w przypadku nieskuteczności leczenia uzupełniającego wlewkami z BCG chorym należy zaproponować operację wycięcia pęcherza moczowego (cystektomię) [3, 14]. Ostateczny wybór leczenia powinien być zindywidualizowany dla każdego pacjenta 10. Badania w okresie obserwacji Chorzy, u których wykryto raka pęcherza moczowego i przeprowadzono zabieg elektroresekcji przezcewkowej powinni być poddawani regularnej kontroli. U chorych z wysokim ryzykiem progresji obserwacja powinna polegać na wykonywaniu cystoskopii i badania cytologicznego osadu moczu co 3 miesiące w ciągu pierwszych 2 lat po zabiegu, co 4 miesiące w trzecim roku, a następnie co 6 miesięcy w okresie do 5 lat po TURBT. Po tym czasie cystoskopie powinny być wykonywane 1 raz na rok [14]. Co 12 miesięcy należy też przeprowadzać u tych chorych badania diagnostyczne górnych dróg moczowych [27].
17 Zbigniew Jabłonowski Leczenie u chorych z rakiem pęcherza naciekającym błonę mięśniową (MIBC) Chorzy, u których wykryto rak pęcherza moczowego naciekający błonę mięśniową (MIBC) powinni mieć wykonaną cystektomię radykalną wraz z wycięciem regionalnych węzłów chłonnych. Sposób nadpęcherzowego odprowadzenia moczu po cystektomii powinien być przedyskutowany z pacjentem i dostosowany do stanu jego zdrowia oraz zaawansowania choroby nowotworowej [16]. U niewielkiego odsetka chorych na raka w stadium inwazyjnym istnieje możliwość leczenia z oszczędzeniem pęcherza moczowego. Wymaga to zastosowania kombinacji elektroresekcji przezcewkowej guza, chemioterapii systemowej oraz radioterapii (ang. multimodality treatment) [43]. Wyniki odległe takiego leczenia są porównywalne do cystektomii, bowiem przeżycie pięcioletnie osiąga 50-60% leczonych w porównywalnych grupach chorych. Leczenie z oszczędzeniem pęcherza moczowego u chorych z MIBC wymaga jednak bardzo ścisłej wielodyscyplinarnej współpracy oraz dużego zaangażowania w proces leczenia ze strony samego pacjenta [2]. Podsumowanie Rak pęcherza moczowego rozpoznawany jest co roku u ponad 6 tysięcy mieszkańców Polski. Nowotwór ten jest w naszym kraju czwartym co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn oraz najczęstszym nowotworem złośliwym układu moczowego u kobiet. Ponadto, ze względu na konieczność przeprowadzania regularnych badań cystoskopowych oraz wysoki odsetek nawrotów choroby, koszty jej leczenia w odniesieniu do poszczególnego pacjenta są wyższe niż w przypadku raka płuca, stercza, jelita grubego czy raka
18 48 Rak pęcherza moczowego sutka. Pomimo intensywnych badań prowadzonych w ciągu ostatnich lat, cystoskopia uzupełniona badaniem cytologicznym osadu moczu pozostaje złotym standardem diagnostyki oraz kontroli u chorych na raka pęcherza moczowego. Oceniono, że żaden pojedynczy marker nie może zastąpić badania endoskopowego, które niestety jest procedurą inwazyjną i dość kosztowną. Nadal więc poszukuje się sposobów, które pomogłyby wcześniej rozpoznać raka pęcherza moczowego oraz wytypować chorych, u których należy spodziewać się szybkiej wznowy lub progresji Piśmiennictwo 1 Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2010 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie. Krajowy Rejestr Nowotworów, Warszawa, 2012: Borówka A. Rak pęcherza moczowego w Polsce. Przegl Urol. 2011; 66: Babjuk M, Oosterlinck W, Sylvester R, Kaasinen E, Bohle A, Palou J i wsp. Guidelines on non-muscle-invasive bladder cancer. Eur Urol. 2011; 59: Droller MJ. Epidemiology of bladder cancer. W: Textbook of bladder cancer, Lerner SP, Schoenberg M, Sternberg CN (red.), Taylor and Francis, Abingdon, 2006: Hinotsu S, Akaza H, Ohashi Y, Kotake T. Intravesical chemotherapy for maximum prophylaxis of new early phase superficial bladder carcinoma treated by transurethral resection. A combined analysis of trials by the Japanese Urological Cancer Research Group using smoothed hazard function. Cancer. 1999; 86: Kitamura H, Tsukamoto T. Early bladder cancer: concept, diagnosis, and management. Int J Clin Oncol. 2006; 11: Ozono S, Hinotsu S, Tabata S, Takashima K, Fujimoto K, Okajima E i wsp., Group NU-OR. Treated natural history of superficial bladder cancer. Jpn J Clin Oncol. 2001; 31: Pashos CL, Botteman MF, Laskin BL, Redaelli A. Bladder cancer. Epidemiology, diagnosis and management. Cancer Practice. 2002; 10:
19 Zbigniew Jabłonowski Schleicher L, Cordon-Cardo C, Petrylak DP. Rak pęcherza moczowego. W: Atlas chorób nowotworowych, Tom 2. Markman M (ed), Via Medica, Gdańsk, 2009: Chalasani V, Chin JL, Izawa JI. Histologic variants of urothelial bladder cancer and nonurothelial histology in bladder cancer. Can Urol Assoc J. 2009; 3: Reuter VE. The pathology of bladder cancer. Urology. 2006; 67: Gouda I, Mokhtar N, Bilal D, El-Bolkainy T, El-Bolkainy NM. Bilharziasis and bladder cancer: a time trend analysis of 9843 patients. J Egypt Natl Canc Inst. 2007; 19: Jemal A, Bray F, Center MM, Ferlay J, Ward E, Forman D. Global cancer statistics. CA Cancer J Clin. 2011; 61: Babjuk M, Oosterlinck W, Sylvester RJ, Kaasinen E, Bohle A, Palou J, Roupret M. Guidelines on TaT1 (Non-muscle invasive) bladder cancer. EAU Guidelines, edition presented at the 25th EAU Annual Congress, Barcelona European Association of Urology Sobin LH, Gospodariwicz M, Wittekind C. TNM classification of malignant tumors. UICC International Union Against Cancer. 7th edn. Wiley-Blackwell, Stenzl A, Cowan NC, De Santis M, Kuczyk MA, Merseburger AS, Ribal MJ i wsp. Treatment of muscle-invasive and metastatic bladder cancer: update of the EAU guidelines. Eur Urol. 2011; 59: Epstein JI, Amin MB, Reuter VR, Mostofi FK. The World Health Organization/International Society of Urological Pathology consensus classification of urothelial (transitional cell) neoplasms of the urinary bladder. Bladder Consensus Conference Committee. Am J Surg Pathol. 1998; 22: Sauter G, Algaba F, Amin M, Busch C, Cheville J, Gasser T i wsp. Tumours of the urinary system: non-invasive urothelial neoplasias. W: WHO classification of tumors of the urinary system and male genital organs, Eble JN, Sauter G, Epstein Jl, Sesterhenn I (red.), IARCC Press, Lyon, 2004: Delclos GL, Lerner SP. Occupational risk factors. Scand J Urol Nephrol. 2008; Suppl: Reulen RC, Kellen E, Buntinx F, Brinkman M, Zeegers MP. A meta-analysis on the association between bladder cancer and occupation. Scand J Urol Nephrol. 2008; Suppl:
20 50 Rak pęcherza moczowego 20. Aveyard P, Adab P, Cheng KK, Wallace DM, Hey K, Murphy MF. Does smoking status influence the prognosis of bladder cancer? A systematic review. BJU Int. 2002; 90: Bjerregaard BK, Raaschou-Nielsen O, Sorensen M, Frederiksen K, Christensen J, Tjonneland A i wsp. Tobacco smoke and bladder cancer-in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition. Int J Cancer. 2006; 119: Puente D, Hartge P, Greiser E, Cantor KP, King WD, Gonzalez CA i wsp. A pooled analysis of bladder cancer case-control studies evaluating smoking in men and women. Cancer Causes Control. 2006; 17: Kirkali Z, Chan T, Manoharan M, Algaba F, Busch C, Cheng L i wsp. Bladder cancer: epidemiology, staging and grading, and diagnosis. Urology. 2005; 66: Zieliński J. Klinika nowotworów narządów układu moczowo-płciowego. W: Urologia kliniczna, Zieliński J, Leńko J (eds) PZWL, Warszawa, 1993: Lipiński M. Metody diagnostyczne stosowane w rozpoznawaniu raka pęcherza moczowego. Przegl Urol. 2008; 9: Reynard J, Brewster S, Biers S. Nowotwory urologiczne: histopatologia i biologia molekularna. W: Oksfordzki podręcznik urologii, Bar K (red.), Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2011: Palou J, Rodriguez-Rubio F, Huguet J, Segarra J, Ribal MJ, Alcaraz A i wsp. Multivariate analysis of clinical parameters of synchronous primary superficial bladder cancer and upper urinary tract tumor. J Urol. 2005; 174: Lokeshwar VB, Habuchi T, Grossman HB, Murphy WM, Hautmann SH, Hemstreet GP i wsp. Bladder tumor markers beyond cytology: International Consensus Panel on bladder tumor markers. Urology. 2005; 66: Dumache R, Puiu M, David D, Popovici M, Kaycsa A, Negru S i wsp. The importance of clinical application of molecular biomarkers in bladder cancer detection. Maedica (Buchar). 2010; 5: Dumache R, David D, Kaycsa A, Minciu R, Negru S, Puiu M. Genetic and epigenetic biomarkers for early detection, therapeutic effectiveness and relapse monitoring in bladder cancer. Rev Med Chir Soc Med Nat Iasi. 2011; 115: Goodison S, Rosser CJ, Urquidi V. Urinary proteomic profiling for diagnostic bladder cancer biomarkers. Expert Rev Proteomics. 2009; 6:
21 Zbigniew Jabłonowski Tilki D, Burger M, Dalbagni G, Grossman HB, Hakenberg OW, Palou J i wsp. Urine markers for detection and surveillance of non-muscle-invasive bladder cancer. Eur Urol. 2011; 60: Babjuk M, Soukup V, Petrik R, Jirsa M, Dvoracek J. 5-aminolaevulinic acidinduced fluorescence cystoscopy during transurethral resection reduces the risk of recurrence in stage Ta/T1 bladder cancer. BJU Int. 2005; 96: Schmidbauer J, Witjes F, Schmeller N, Donat R, Susani M, Marberger M i wsp. Improved detection of urothelial carcinoma in situ with hexaminolevulinate fluorescence cystoscopy. J Urol. 2004; 171: Brausi M, Collette L, Kurth K, van der Meijden AP, Oosterlinck W, Witjes JA i wsp., Group EG-UTCC. Variability in the recurrence rate at first follow-up cystoscopy after TUR in stage Ta T1 transitional cell carcinoma of the bladder: a combined analysis of seven EORTC studies. Eur Urol. 2002; 41: Grimm MO, Steinhoff C, Simon X, Spiegelhalder P, Ackermann R, Vogeli TA. Effect of routine repeat transurethral resection for superficial bladder cancer: a long-term observational study. J Urol. 2003; 170: Lopez-Beltran A, Bassi P, Pavone-Macaluso M, Montironi R. Handling and pathology reporting of specimens with carcinoma of the urinary bladder, ureter, and renal pelvis. Eur Urol. 2004; 45: Sylvester RJ, van der Meijden AP, Oosterlinck W, Witjes JA, Bouffioux C, Denis L i wsp. Predicting recurrence and progression in individual patients with stage Ta T1 bladder cancer using EORTC risk tables: a combined analysis of 2596 patients from seven EORTC trials. Eur Urol. 2006; 49: Sylvester RJ, Oosterlinck W, van der Meijden AP. A single immediate postoperative instillation of chemotherapy decreases the risk of recurrence in patients with stage Ta T1 bladder cancer: a meta-analysis of published results of randomized clinical trials. J Urol. 2004; 171: Gazzaniga P, Gradilone A, de Berardinis E, Sciarra A, Cristini C, Naso G i wsp. A chemosensitivity test to individualize intravesical treatment for non-muscleinvasive bladder cancer. BJU Int. 2009; 104: Ojea A, Nogueira JL, Solsona E, Flores N, Gomez JM, Molina JR i wsp., Group C. A multicentre, randomised prospective trial comparing three intravesical adjuvant therapies for intermediate-risk superficial bladder cancer: low-dose bacillus Calmette-Guerin (27 mg) versus very low-dose bacillus Calmette-Guerin (13.5 mg) versus mitomycin C. Eur Urol. 2007; 52:
22 52 Rak pęcherza moczowego 42. Shipley WU, Kaufman DS, Zehr E, Heney NM, Lane SC, Thakral HK i wsp. Selective bladder preservation by combined modality protocol treatment: longterm outcomes of 190 patients with invasive bladder cancer. Urology. 2002; 60:
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoTURT jako zabieg onkologiczny
Krzysztof Szkarłat TURT jako zabieg onkologiczny Oddział Urologii i Urologii Onkologicznej im. Profesora Kazimierza Adamkiewicza Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie sp. z o.o. VII Pomorskie Spotkanie
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoABC leczenia dopęcherzowego
Krzysztof Szkarłat ABC leczenia dopęcherzowego Oddział Urologii i Urologii Onkologicznej im. Profesora Kazimierza Adamkiewicza Szpital Specjalistyczny w Kościerzynie sp. z o.o. Jeżeli TURT nie jest w wielu
Bardziej szczegółowoRak nerki. Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM
Rak nerki Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM Budowa nerki (http://www.cancerresearchuk.org/; zmodyfikowano) 2 Charakterystyka epidemiologiczna raka nerki 3 pod względem występowania nowotwór urologiczny
Bardziej szczegółowoRAK JAJOWODU (Carcinoma of the Fallopian Tube) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz
RAK JAJOWODU (Carcinoma of the Fallopian Tube) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz (nieobowiązkowe składniki oznaczono +) 1. Rodzaj materiału Prawy jajowód, lewy jajowód, prawy
Bardziej szczegółowoRak pęcherza moczowego naciekający błonę mięśniową częściowa cystektomia dead story?
Rak pęcherza moczowego naciekający błonę mięśniową częściowa cystektomia dead story? JAKUB DOBRUCH Klinika Urologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego Europejskie Centrum Zdrowia Otwock Resekcja
Bardziej szczegółowoRAK MIEDNICZKI NERKOWEJ I MOCZOWODU (Carcinoma of the Ureter and Renal Pelvis) Krzysztof Okoń
RAK MIEDNICZKI NERKOWEJ I MOCZOWODU (Carcinoma of the Ureter and Renal Pelvis) Krzysztof Okoń 1. Rodzaj materiału: nerka wraz z moczowodem, nerka z fragmentem moczowodu, biopsja Strona: prawa lewa nie
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.
NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza
Bardziej szczegółowoNowotwory gruczołu krokowego skala problemu. Dr n med. Urszula Wojciechowska
Nowotwory gruczołu krokowego skala problemu Dr n med. Urszula Wojciechowska Rak gruczołu krokowego na świecie Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej diagnozowanym rakiem i piątą co do częstości
Bardziej szczegółowoRAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? RAPORT
RAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? RAPORT WARSZAWA 2014 RAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? ak pęcherza moczowego jest piątym pod względem częstości rozpoznawania nowotworem złośli- R
Bardziej szczegółowoRAK PRĄCIA (Carcinoma of the Penis) Krzysztof Okoń. 1. Rodzaj materiału: prącie, fragment prącia, wycinek, wycięty guz, napletek, inny
RAK PRĄCIA (Carcinoma of the Penis) Krzysztof Okoń 1. Rodzaj materiału: prącie, fragment prącia, wycinek, wycięty guz, napletek, inny 2. Procedura chirurgiczna - Biopsja - Wycięcie miejscowe - Obrzezanie
Bardziej szczegółowoWytyczne dotyczące nieinwazyjnego raka pęcherza moczowego
European Association of Urology 2010 Wytyczne dotyczące nieinwazyjnego raka pęcherza moczowego M. Babjuk, W Oosterlinck, R. Sylvester, E. Kaasinen, A. Boehle, J. Palou, M. Roupret 1 Spis treści 1. Wstęp...
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania: u chorych z nienaciekającym mięśniówki rakiem pęcherza moczowego (Ta, T1 i CIS) prof. dr hab. n. med.
European Association of Urology Wytyczne postępowania: u chorych z nienaciekającym mięśniówki rakiem pęcherza moczowego (Ta, T1 i CIS) prof. dr hab. n. med. Zbigniew Wolski u chorych z rakami przejściowonabłonkowymi
Bardziej szczegółowoRadioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia
Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego może być stosowana łącznie z leczeniem operacyjnym chemioterapią. Na podstawie literatury anglojęzycznej
Bardziej szczegółowoRak pęcherza moczowego w Polsce. Bladder cancer in Poland
Postępy Nauk Medycznych, t. XXV, nr 4, 2012 Borgis *Michał Andrzej Skrzypczyk 1, Gerard Grothuss 2, Jakub Dobruch 1, Piotr L. Chłosta 1, Andrzej Borówka 1 Rak pęcherza moczowego w Polsce Bladder cancer
Bardziej szczegółowoJakie informacje są potrzebne przed podjęciem decyzji o strategii leczenia? Punkt widzenia patologa
Jakie informacje są potrzebne przed podjęciem decyzji o strategii leczenia? Punkt widzenia patologa Marcin Ligaj Zakład Patologii Centrum Onkologii w Warszawie Planowanie postępowania onkologicznego???
Bardziej szczegółowoCzy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?
Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet
Bardziej szczegółowoRak pęcherza moczowego nowotwór zapomniany? RAPORT
moczowego nowotwór zapomniany? RAPORT Warszawa 2014 moczowego nowotwór zapomniany? moczowego podstawowe informacje ak pęcherza moczowego jest piątym pod względem częstości roz- R poznawania nowotworem
Bardziej szczegółowoWczesna, ponowna elektroresekcja guza pęcherza moczowego u których chorych i dlaczego należy ją wykonać?
Post N Med 2016; XXIX(11): 852-856 Borgis *Michał A. Skrzypczyk 1, Maciej Oszczudłowski 1, Łukasz Nyk 2, Andrzej Borówka 1, Stanisław Szempliński 1, Jakub Dobruch 1, 2 Wczesna, ponowna elektroresekcja
Bardziej szczegółowoRAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? RAPORT
RAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? RAPORT WARSZAWA 2014 RAK PĘCHERZA MOCZOWEGO NOWOTWÓR ZAPOMNIANY? ak pęcherza moczowego jest piątym pod względem częstości roz- R poznawania nowotworem złośliwym
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne
Bardziej szczegółowoSpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII
Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...
Bardziej szczegółowoRak gruczołu krokowego
Rak gruczołu krokowego Rak stercza (PCa - prostatic cancer) należy do najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn. W Polsce pod względem zapadalności ustępuje jedynie rakowi płuca i wyprzedza
Bardziej szczegółowoRak pęcherza moczowego - chemioterapia jako element leczenia skojarzonego
Rak pęcherza moczowego - chemioterapia jako element leczenia skojarzonego Elżbieta Senkus-Konefka Klinika Onkologii i Radioterapii Gdański Uniwersytet Medyczny Kliknij ikonę, aby dodać obraz 888 cystektomii
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowo1. Materiał chirurgiczny: brodawka Vatera, Ŝołądek, głowa trzustki, dwunastnica, przewód Ŝółciowy wspólny, pęcherzyk Ŝółciowy, inne (wymień)
RAK BRODAWKI VATERA (carcinoma of the ampullary region) Krzysztof A. Bardadin 1. Materiał chirurgiczny: brodawka Vatera, Ŝołądek, głowa trzustki, dwunastnica, przewód Ŝółciowy wspólny, pęcherzyk Ŝółciowy,
Bardziej szczegółowoTyp histopatologiczny
Typ histopatologiczny Wiek Stopieo zróżnicowania nowotworu Typ I (hormonozależny) Adenocarcinoma Adenoacanthoma Naciekanie przestrzeni naczyniowych Wielkośd guza Typ II (hormononiezależny) Serous papillary
Bardziej szczegółowoRAK SROMU (Carcinoma of the Vulva) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz
RAK SROMU (Carcinoma of the Vulva) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz (nieobowiązkowe składniki oznaczono +) 1. Rodzaj materiału Srom, inne (określ): 2. Procedura chirurgiczna
Bardziej szczegółowoRAK PĘCHERZYKA śółciowego (Carcinoma of the Gallbladder) Krzysztof A. Bardadin
RAK PĘCHERZYKA śółciowego (Carcinoma of the Gallbladder) Krzysztof A. Bardadin 1. Materiał chirurgiczny: pęcherzyk Ŝółciowy, wątroba, drogi Ŝółciowe zewnątrzwątrobowe, inne (wymień): 2. Procedura chirurgiczna:
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy
Bardziej szczegółowoRak Płuca Epidemiologia i Czynniki Ryzyka
Rak Płuca 2014 Epidemiologia i Czynniki Ryzyka Dariusz M. Kowalski Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii Instytut w Warszawie Warszawa, 16. 09. 2014 EPIDEMIOLOGIA Epidemiologia
Bardziej szczegółowoHematoonkologia w liczbach. Dr n med. Urszula Wojciechowska
Hematoonkologia w liczbach Dr n med. Urszula Wojciechowska Nowotwory hematologiczne wg Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (rew 10) C81 -Chłoniak Hodkina C82-C85+C96
Bardziej szczegółowoGuzy zarodkowe jąder czego możemy dowiedzieć się od patologa?
Guzy zarodkowe jąder czego możemy dowiedzieć się od patologa? Marcin Ligaj Zakład Patologii Centrum Onkologii w Warszawie Diagnostyka patomorfologiczna 1. Ocena wycinków z biopsji chirurgicznej jądra pacjenci
Bardziej szczegółowoPatologia raka pęcherza czy patolog może nas zaskoczyć? Marcin Ligaj Zakład Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej Centrum Onkologii w Warszawie
Patologia raka pęcherza czy patolog może nas zaskoczyć? Marcin Ligaj Zakład Patologii i Diagnostyki Laboratoryjnej Centrum Onkologii w Warszawie Coo? Wynik gotowy już po miesiącu?!!! To w końcu pt1 czy
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY SKÓRY. W USA około 20% populacji zachoruje nowotwory skóry.
NOWOTWORY SKÓRY Nowotwory skóry są zmianami zlokalizowanymi na całej powierzchni ciała najczęściej w miejscach, w których nastąpiło uszkodzenie skóry. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest promieniowanie
Bardziej szczegółowoNowotwory układu moczowo-płciowego Rak gruczołu krokowego (prostaty, stercza)
Nowotwory układu moczowo-płciowego Rak gruczołu krokowego (prostaty, stercza) Karolina Skóra Gruczoł krokowy Gruczoł krokowy (prostata) jest częścią męskich narządów moczowo-płciowych. Znajduje się on
Bardziej szczegółowoGUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO. (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz
Sformatowano GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz 1. Materiał chirurgiczny: przełyk, Ŝołądek, jelito
Bardziej szczegółowoRak gruczołu krokowego - diagnostyka morfologiczna. Zrozumieć PSA
Rak gruczołu krokowego - diagnostyka morfologiczna. Zrozumieć PSA Krzysztof Bardadin Katedra i Zakład Patomorfologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2 lipiec 2015 Polacy nie gęsi i swój język mają.
Bardziej szczegółowoCHEMIOTERAPIA DOPĘCHERZOWA NOWE TECHNOLOGIE
CHEMIOTERAPIA DOPĘCHERZOWA NOWE TECHNOLOGIE dr n.med. Łukasz Pokrywka Oddział Kliniczny Urologii Onkologicznej Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy Koordynator Oddziału : dr n.med. Jerzy
Bardziej szczegółowoOcena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne
Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Podstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego Program realizowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoANALIZA PROBLEMU DECYZYJNEGO
ANALIZA PROBLEMU DECYZYJNEGO HEXYL AMINOLEWULINIANU (HEXVIX ) W ZABIEGU PRZEZCEWKOWEJ ELEKTRORESEKCJI GUZA PĘCHERZA MOCZOWEGO Wersja 2.00 ************************* ************************* *************************
Bardziej szczegółowoRak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
Rak piersi Doniesienia roku 2014 Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Miejscowe leczenie Skrócone napromienianie części piersi (accelerated partial breast irradiation;
Bardziej szczegółowoRola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego
Tomasz Borkowski Department of Urology Medical University of Warsaw Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego VII Pomorskie spotkanie Uroonkologiczne Rak pęcherza moczowego Henry Gray (1825
Bardziej szczegółowoOdrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet
Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe
Bardziej szczegółowoRak gruczołu krokowego - materiały informacyjne dla pacjentów. Pytania i odpowiedzi które warto znać.
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Rak gruczołu krokowego - materiały informacyjne dla pacjentów. Pytania i odpowiedzi które warto znać. Program realizowany
Bardziej szczegółowoPodstawowe wiadomości o nowotworach nerki, pęcherza moczowego i prostaty
Podstawowe wiadomości o nowotworach nerki, pęcherza moczowego i prostaty Człowiek najlepsza inwestycja Projekt pn. Opracowanie i wdrożenie programu profilaktycznego w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów
Bardziej szczegółowoRAK JAJNIKA (Carcinoma of the Ovary) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz
RAK JAJNIKA (Carcinoma of the Ovary) Katarzyna Bednarek-Rajewska, Konstanty Korski, Jan Bręborowicz (nieobowiązkowe składniki oznaczono +) 1. Rodzaj materiału: Prawy jajnik, lewy jajnik, prawy jajowód,
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu
Nowotwory złośliwe skóry Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Raki: rak podstawnokomórkowy rak kolczystokomórkowy rak płakonabłonkowy Czerniak Nowotwory złośliwe skóryrak podstawnokomórkowy
Bardziej szczegółowoANALIZA KLINICZNA HEXYL AMINOLEWULINIANU (HEXVIX) W ZABIEGU PRZEZCEWKOWEJ ELEKTRORESEKCJI GUZA PĘCHERZA MOCZOWEGO
ANALIZA KLINICZNA HEXYL AMINOLEWULINIANU (HEXVIX) W ZABIEGU PRZEZCEWKOWEJ ELEKTRORESEKCJI GUZA PĘCHERZA MOCZOWEGO Wersja 2.00 ************************ ************************ ************************
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY JĄDRA (tumours of the testis)
NOWOTWORY JĄDRA (tumours of the testis) Krzysztof Okoń 1. Rodzaj materiału: jądro, węzły chłonne zaotrzewnowe, inny 2. Procedura chirurgiczna: - orchidektomia radykalna, - lymfadenektomia zaotrzewnowa,
Bardziej szczegółowoRak prostaty męska sprawa. Dr med. Piotr Machoy
Rak prostaty męska sprawa Dr med. Piotr Machoy Wstęp Rocznie w Europie ok. 10% zgonów u mężczyzn z powodu chorób nowotworowych spowodowanych jest przez raka prostaty Rak prostaty (RS) jest jednym z trzech
Bardziej szczegółowoArtur A. Antoniewicz. przydatności klinicznej własnej metody rekonstrukcji jelitowej pęcherza moczowego u chorych poddanych wycięciu
Artur A. Antoniewicz Analiza przydatności klinicznej własnej metody rekonstrukcji jelitowej pęcherza moczowego u chorych poddanych radykalnemu wycięciu pęcherza z powodu raka Analiza przydatności klinicznej
Bardziej szczegółowo(Carcinoma of the Adrenal Gland)
RAK KORY NADNERCZA (dotyczy pacjentów>20 roku Ŝycia) (Carcinoma of the Adrenal Gland) Barbara Górnicka, Łukasz Koperski 1. Materiał chirurgiczny: nadnercze, nadnercze z tkankami otaczającymi (określ) Inne
Bardziej szczegółowolek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach
Profilaktyka Raka Stercza lek. Łukasz Mądry Oddział urologii Szpital Miejski Nr 4 w Gliwicach Stercz (prostata, gruczoł krokowy) Stercz, gruczoł krokowy lub prostata to różne nazwy tego samego narządu
Bardziej szczegółowoWTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI
WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI Paweł Basta Klinika Ginekologii i Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Uniwersyteckie Centrum Leczenia Chorób Piersi I Katedra Chirurgii Ogólnej
Bardziej szczegółowoSytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób nowotworowych oraz opinie konsultantów krajowych i wojewódzkich na temat rozwoju onkologii
Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób nowotworowych oraz opinie konsultantów krajowych i wojewódzkich na temat rozwoju onkologii IV posiedzenie Zespołu do spraw Bezpieczeństwa Zdrowotnego przy Wojewodzie
Bardziej szczegółowoNowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia
Nowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe narzadu płciowego u kobiet w Polsce w latach 1987, 1996, 3 i szacunkowe na 1 r. 1987 1996 3 1 Zachorowania
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO
bioprognos OncoPROSTATE Nieinwazyjne badanie krwi umożliwiające zasugerowanie diagnozy u pacjentów z podejrzeniem nowotworu złośliwego gruczołu krokowego oraz ograniczenie liczby nieadekwatnych badań diagnostycznych,
Bardziej szczegółowoPrzeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat na tle w podregionach woj. dolnośląskiego
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat na tle w podregionach woj. dolnośląskiego Analizie poddano 109.725 dolnośląskich zachorowań na nowotwory złośliwe z lat, z pięcioletniej obserwacji
Bardziej szczegółowoPrzeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat w podregionach woj. dolnośląskiego
Przeżycia 5-letnie chorych na nowotwory złośliwe z lat 2000- w podregionach woj. dolnośląskiego Analizie poddano 109.725 dolnośląskich na nowotwory złośliwe z lat 2000-, z pięcioletniej obserwacji stracone
Bardziej szczegółowoRola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków
Rola prewencji pierwotnej (szczepień) w budowaniu zdrowia Polaków Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Seminarium edukacyjne pt.: Innowacje w systemie szczepień
Bardziej szczegółowoRak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna
Bardziej szczegółowoStatystyki zachorowan na raka. Polska
Statystyki zachorowan na raka Polska Mianem nowotworów złośliwych określa się grupę około 100 schorzeń, które zostały skalsyfikowane w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.
Bardziej szczegółowoEfektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder
Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu
Bardziej szczegółowoMożliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania
Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania Rak nerki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka. Najczęściej rozwija się w starszym wieku, aczkolwiek coraz
Bardziej szczegółowoCzy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")?
Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")? Lucjan Wyrwicz Centrum Onkologii Instytut im M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie
Bardziej szczegółowoSytuacja ginekologii onkologicznej w Polsce. Prof. dr hab. Zbigniew Kojs
Sytuacja ginekologii onkologicznej w Polsce Prof. dr hab. Zbigniew Kojs CONCORD Globalny nadzór nad przeżyciami chorych na raka w latach 1995 2009: analiza indywidualnych danych dla 25 676 887 pacjentów
Bardziej szczegółowoRak piersi - zagrożenie cywilizacyjne
Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne dr n. med. Marcin Wiszniewski, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Regionalny Ośrodek Onkologiczny II Ogólnopolska Konferencja Medycyny Pracy
Bardziej szczegółowoPracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny
POZAGONADALNE I POZACZASZKOWE GUZY GERMINALNE (EXTRAGONADAL GERM CELL TUMOR) Ewa IŜycka-Świeszewska Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny 1.
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Wydział Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Wydział Oceny Technologii Medycznych Wniosek o objęcie refundacją i ustalenie urzędowej ceny zbytu leku Hexvix (heksyl aminolewulinianu) w ramach programu
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa
Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa ROZPOZNAWANIE: PET - CT W ONKOLOGII poszukiwanie ognisk choroby - wczesne wykrywanie różnicowanie zmian łagodnych
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 97/2016 z dnia 25 maja 2016 r. o projekcie programu polityki zdrowotnej
Bardziej szczegółowoEdyta Szurowska II Zakład Radiologii Gdański Uniwersytet Medyczny
Edyta Szurowska II Zakład Radiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Nie wszystko można zobaczyć od środka Przed wyborem sposobu leczenia Czy to postać nieinwazyjna, czy naciekająca mięśniówkę? Zmiana jest
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa
DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa 1 PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE Wady rozwojowe Wole Guzki tarczycy Nowotwory tarczycy Zaburzenia
Bardziej szczegółowowww.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja
www.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja Rak piersi Najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce 2004 r. ponad12 000 nowych zachorowań na raka piersi
Bardziej szczegółowoWARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA
WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j
Bardziej szczegółowoLeczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008
Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe jelita grubego - ryzyko zachorowania, zaawansowanie, przeŝycia pięcioletnie. Dolny Śląsk, Dolnośląskie Centrum Onkologii.
Nowotwory złośliwe jelita grubego - ryzyko zachorowania, zaawansowanie, przeŝycia pięcioletnie. Dolny Śląsk, Dolnośląskie Centrum Onkologii. Przygotowali: Komitet ds. Epidemiologii Beata Hawro, Maria Wolny-Łątka,
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoZałącznik do OPZ nr 8
Załącznik do OPZ nr 8 Lista raportów predefiniowanych Lp. Tytuł raportu Potencjalny użytkownik raportu 1. Lista chorych na raka stercza w zależności od poziomu antygenu PSA (w momencie stwierdzenia choroby)
Bardziej szczegółowoZachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce w latach
PRACA POGLĄDOWA Hematologia 2016, tom 7, nr 2, 108 116 DOI: 10.5603/Hem.2016.0013 Copyright 2016 Via Medica ISSN 2081 0768 Zachorowalność i umieralność u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w Polsce
Bardziej szczegółowoSłużba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000. Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi. Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk
Służba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000 Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk Korzystny wpływ skryningu na zmniejszenie umieralności z powodu raka
Bardziej szczegółowoNOWOTWORY LUDZKIEGO GRUCZOŁ PIESIWOEGO. dr hab. inż. Beata Brożek-Płuska
NOWOTWORY LUDZKIEGO GRUCZOŁ PIESIWOEGO dr hab. inż. Beata Brożek-Płuska wprowadzenie Nowotwór jest chorobą o podłożu genetycznym, czyli procesem spowodowanym nakładającym się zaburzeniami struktury DNA.
Bardziej szczegółowoWydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja
Bardziej szczegółowoRAK WĄTROBOWOKOMÓRKOWY (hepatocellular carcinoma HCC) Barbara Górnicka
RAK WĄTROBOWOKOMÓRKOWY (hepatocellular carcinoma HCC) Barbara Górnicka 1. Materiał chirurgiczny: wątroba, pęcherzyk Ŝółciowy, inne, brak moŝliwości określenia 2. Procedura chirurgiczna: klinowa resekcja
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoSTATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA PŁUCA
bioprognos OncoLUNG Nieinwazyjne badanie krwi umożliwiające zasugerowanie diagnozy u pacjentów z podejrzeniem nowotworu złośliwego płuca oraz ograniczenie liczby nieadekwatnych badań diagnostycznych, skrócenie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19
Przedmowa Barbara Czerska.................................. 11 Autorzy.................................................... 17 Wykaz skrótów.............................................. 19 Rozdział I.
Bardziej szczegółowoEuropejski Tydzień Walki z Rakiem
1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM. Dorota Stępień Świętokrzyskie Centrum Onkologii Zakład Epidemiologii Nowotworów
EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM Dorota Stępień Świętokrzyskie Centrum Onkologii Zakład Epidemiologii Nowotworów Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny i ekonomiczny
Bardziej szczegółowoPRZYWNĘKOWE DROGI śółciowe (Carcinoma of the Perihilar Bile Ducts) Krzysztof A. Bardadin
PRZYWNĘKOWE DROGI śółciowe (Carcinoma of the Perihilar Bile Ducts) Krzysztof A. Bardadin 1. Materiał chirurgiczny: przewód Ŝółciowy wspólny, przewód wątrobowy prawy, przewód wątrobowy lewy, złączenie prawego
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe w województwie pomorskim,
Nowotwory złośliwe w województwie pomorskim, ze szczególnym uwzględnieniem raka płuca Prof. Jan Skokowski - prezes Stowarzyszenia Walki z Rakiem Płuca Źródło: Pomorski Rejestr Nowotworów, Gdańsk 2014 Lista
Bardziej szczegółowoPrzerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego
Dariusz Kaczmarczyk Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Alina Morawiec Sztandera Opis
Bardziej szczegółowoROZPOZNAWANIE I LECZENIE WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH wprowadzenie do tematu. Sylwia Grodecka-Gazdecka Katedra Onkologii AM w Poznaniu
ROZPOZNAWANIE I LECZENIE WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH wprowadzenie do tematu Sylwia Grodecka-Gazdecka Katedra Onkologii AM w Poznaniu 2004 Nowotwór jest chorobą o podłożu genetycznym czyli procesem
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoLIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY. Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi
LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi II Kongres PTGO, POZNAŃ 2011 ARGUMENTY "ZA" ARGUMENTY "PRZECIW"
Bardziej szczegółowo