Analiza porównawcza rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego

Transkrypt

1 Analiza porównawcza rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego Kalisz

2 Spis treści Wstęp Ogólna charakterystyka Kalisza i regionu kaliskiego Tendencje demograficzne... 9 Liczba ludności i przyrost naturalny... 9 Saldo migracji Liczba ludności wg grup wiekowych Rynek Pracy Przeciętne wynagrodzenie (brutto) Bezrobocie w regionie kaliskim Udział bezrobotnych w grupie ludności w wieku produkcyjnym Bezrobocie według płci Bezrobocie według wieku Bezrobocie według poziomu wykształcenia Bezrobocie według czasu pozostawania bez pracy Bezrobocie według stażu pracy Saldo dojazdów/ wyjazdów do pracy Oferta szkolnictwa wyższego i zawodowego Podsumowanie Bibliografia

3 Wstęp Prezentowany raport powstał w ramach Projektu pt. Kaliski rynek pracy szanse i zagrożenia, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie, Poddziałanie Wsparcie powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy w realizacji zadań na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych w regionie). Przedmiotowy Projekt jest realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w Kaliszu oraz Gminę Brzeziny w partnerstwie z Biurem Handlowym Euroconsult. Celem głównym projektu jest poprawa sytuacji na rynku pracy powiatu kaliskiego, dzięki opracowaniu kompleksowej diagnozy rynku pracy powiatu kaliskiego i obszarów z nim bezpośrednio związanych oraz przygotowanie rekomendacji koniecznych do wdrożenia działań w roku Diagnoza rynku pracy powiatu kaliskiego w szczególnym stopniu dotyczyć będzie także sytuacji na rynku pracy poszczególnych kategorii społecznych (w tym w szczególności kategorii zagrożonych wykluczeniem społecznym na rynku pracy: kobiet, długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, absolwentów). Raport został opracowany na podstawie danych zebranych podczas analizy desk research tj. zbioru dostępnych danych statystycznych, ekspertyz i raportów dotyczących sytuacji demograficznej, infrastrukturalnej, gospodarczej i społecznej Kalisza oraz powiatu kaliskiego. Wśród źródeł wykorzystanych w opracowaniu znalazły się dane statystyczne GUS, WUP w Poznaniu, PUP Kalisz, Wielkopolskiej Izby Rzemieślniczej. Ponadto korzystano z opracowań dotyczących przedmiotu badania (tj. raportów, artykułów oraz dostępnej literatury). 3

4 Analiza porównawcza rynku pracy Kalisza i powiatu kaliskiego została oparta o badania porównawcze uwzględniające nie tylko układ lokalny (powiat ziemski i grodzki), region i kraj, ale także porównanie do jednostek zbliżonych pod względem demograficznym i administracyjnym. W celu przeprowadzenia badania wybrane zostały podmioty spełniające określone kryteria: zbliżona liczba mieszkańców, podobne struktury administracyjne (miasto na prawach powiatu wraz z powiatem ziemskim), zbliżona powierzchnia terytorialna, podobne uwarunkowania społeczne zdeterminowane procesami długiego i średniego trwania. W odniesieniu do kilku wskaźników zaprezentowano także zestawienia porównawcze odnoszące się do podmiotów tylko w Wielkopolsce. 4

5 Na podstawie przywołanych kryteriów wybrano czternaście podmiotów, stanowiących aglomeracje w wąskim ujęciu 1 : 1. bialska, 2. elbląska, 3. kaliska, 4. konińska, 5. koszalińska, 6. krośnieńska, 7. legnicka, 8. leszczyńska, 9. piotrkowska, 10. płocka, 11. rybnicka, 12. słupska, 13. włocławska, 14. zamojska. Źródło: Opracowanie własne 1 W niniejszym opracowaniu dla porównywanych jednostek analizy, które stanowią powiaty grodzkie wraz z ziemskimi, używa się terminu aglomeracja wymiennie z regionem, co jest pewnego rodzaju skrótem myślowym. Zastosowano tym samym węższe rozumienie terminu aglomeracja, odnoszące się do monocentrycznego układu osadniczego z jednym, dominującym ośrodkiem miejskim. Odwołując się do definicji przytoczonej w Słowniku Encyklopedycznym Edukacja Obywatelska Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN Rok wydania 1999, można przyjąć, że aglomeracja to: obszar o intensywnej zabudowie, charakteryzujący się również dużym zagęszczeniem ludności przebywającej na danym terenie periodycznie (np. w ciągu dnia) lub stale. Aglomeracje charakteryzują się dużym przepływem osób i towarów oraz znaczną wymianą usług. W brzmieniu bardziej potocznym aglomeracja jest skupiskiem sąsiadujących ze sobą miast i wsi, które stanowią wspólny organizm, poprzez zintegrowanie lub uzupełnianie się rozmaitych form infrastruktury tych miejscowości oraz wzajemne wykorzystywanie potencjałów, którymi te miejscowości dysponują. 5

6 Wymienione podmioty porównywane są głównie w ujęciu synchronicznym, to znaczy w jednym momencie czasowym. 2 Z reguły stanowił on najbardziej aktualne dane roczne dostępne w Banku Danych Regionalnych GUS. Tym sposobem zostało utworzone tło dla badań porównawczych dla przedstawienia sytuacji Kalisza i powiatu kaliskiego na wielu płaszczyznach porównawczych. W przypadku niektórych wskaźników analizą porównawczą objęto także inne miasta (np. śląskie Zabrze, Sosnowiec)., Niektóre wskaźniki są przedstawiane dla powiatu ziemskiego i grodzkiego łącznie, bądź też tylko na poziomie miast. Powodem takiego zabiegu jest specyfika niektórych wskaźników, które aby były czytelniejsze i bardziej adekwatne zaprezentowano w taki właśnie sposób. 2 Porównania wartości wskaźników dla regionu kaliskiego oraz Wielkopolski i Polski w ujęciu diachronicznym (uwzględniającym dłuższą perspektywę czasową) znajdują się w osobnym opracowaniu prognostycznym. 6

7 1. Ogólna charakterystyka Kalisza i powiatu kaliskiego Kalisz to drugie co do wielkości miasto w Wielkopolsce i regionalny biegun wzrostu oraz równoważenia rozwoju. Jest centralnym ośrodkiem tworzącej się aglomeracji kalisko ostrowskiej. Jest ona drugim, obok Poznania i Konina, największym skupiskiem przemysłu w Wielkopolsce. Jak wspomniano we wstępie, dla potrzeb niniejszego opracowania koncentrującego się na lokalnym rynku pracy, aglomeracja, czy region kaliski będzie rozpatrywany jednak w węższym ujęciu, jako miasto powiatowe i powiat. Kalisz koncentruje na swoim terenie typowe funkcje dla centralnego ośrodka usługowe, handlowe, mieszkaniowe, administracyjne, przemysłowe, a także co warte podkreślenia, naukowe. Jest jednocześnie miastem dominującym w Kalisko Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, o czym świadczy chociażby saldo migracji oraz saldo przepływów siły roboczej. Jednocześnie należy mieć na uwadze specyficzne położenie subregionu kaliskiego, znajdującego się niejako pomiędzy wrocławskim a poznańskim obszarem metropolitalnym. Stosunkowo niedalekie położenie Łodzi poza wymienionymi obszarami także ma wpływ na kształt i specyfikę wielu zmiennych związanych z rozwojem rynku pracy, gospodarki oraz trendami demograficznymi. Jak zauważają autorzy opracowania Potencjał gospodarczy Aglomeracji Kalisko Ostrowskiej, Kalisz walczy o pozyskanie nowych inwestycji i napływ kapitału. Z pewnością inwestycje infrastrukturalne, szczególnie związane z budową autostrad mu w tym pomogą. Region leży bowiem w centralnej części kraju oraz na przecięciu dróg 7

8 krajowych nr 12 i 25 oraz w odległości ok. 50 km od autostrady A2. Może się tak stać szczególnie w sytuacji, gdy utrzyma się trend drożenia gruntów pod inwestycje w większych aglomeracjach. Jest to jednak założenie długoterminowe i optymistyczne. Należy jednak pamiętać, że o potencjale gospodarczym regionu kaliskiego stanowią głównie firmy z sektora MSP. Mają one specyficzne wymagania oraz są bardzo wrażliwe na dekoniunkturę na lokalnych rynkach. W powiecie grodzkim dominującą gałęzią gospodarki jest przemysł. Działa tu ok. 12 tys. firm, w tym ok. 150 zagranicznych. Branżą o szczególnym znaczeniu jest przemysł lotniczy zatrudniający ok. 3 tys. pracowników oraz przemysł AGD odznaczający się dobrą dynamika wzrostu. Nie bez znaczenia jest także zagraniczne pochodzenie kapitału największych lokalnych przedsiębiorstw (mi in. USA, Włochy, Francja, Niemcy, Belgia). Przyglądając się natomiast samemu powiatowi kaliskiemu, należy stwierdzić, że dominującym sektorem gospodarki jest tu działalność rolnicza. W skład powiatu wchodzi 10 rolniczych gmin oraz miasto i gmina Stawiszyn. 3 Jak można dowiedzieć się ponadto ze stron starostwa powiatowego, użytki rolne zajmują ponad 83 tys. ha, co stanowi około 71% całości obszaru. Naturalnym więc jest, że na terenie powiatu wśród podmiotów gospodarczych dominują gospodarstwa rolne (ok. 13 tys.). Dominują gospodarstwa małe o średniej powierzchni niespełna 7 ha z przewagą mniejszych. Liczbę pozostałych podmiotów szacuje się na 600 (głównie usługi i handel). Lasy i grunty leśne zajmują ok. 20% powierzchni powiatu kaliskiego. Najbardziej zalesioną gminą są Brzeziny ze wskaźnikiem wynoszącym ok. 43% powierzchni, a najmniej Szczytniki 4%. 3 Starostwo Powiatowe w Kaliszu, 8

9 2. Tendencje demograficzne Analiza danych demograficznych w badaniach rynku pracy i potencjału gospodarczego powinna być punktem wyjścia do określania ich przyszłego kształtu w perspektywie długo i krótkookresowej. Dotyczy to wskaźników wyrażających się głównie w liczbie ludności 4, a także jej przepływów. Niniejsze opracowanie zostało oparte na analizie porównawczej układu lokalnego (powiat ziemski i powiat grodzki), regionu, kraju i jednostek zbliżonych pod względem demograficznym i administracyjnym, gdzie zasadniczym kryterium doboru była liczba mieszkańców ujęcie synchroniczne w jednym momencie czasowym. Dane przedstawiono także w ujęciu diachronicznym (w dłuższej perspektywie czasowej) dla regionu kaliskiego (miasto plus powiat), powiatu kaliskiego oraz Kalisza. Liczba ludności i przyrost naturalny W 2009 roku w Kaliszu i powiecie kaliskim faktycznie zamieszkiwało ponad 188 tysięcy mieszkańców. Na przestrzeni ostatnich lat odnotowano systematyczny spadek liczby mieszkańców, aż do wyhamowania trendu w 2009 r. W samym Kaliszu liczba mieszkańców zachowuje powolny przyrost, (zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę wskaźnik ludności faktycznie zamieszkałej, uwzględniający urodzenia żywe). Pomiędzy rokiem 1995 a 2009 przyrost naturalny (ruch naturalny ludności) osiągał dość zróżnicowane wartości. Od roku 1998 mamy do czynienia z ujemnym przyrostem naturalnym (różnicą pomiędzy urodzeniami żywymi a zgonami). Wyjątek stanowił rok 2008 (+42), jednak w roku 2009 wskaźnik ponownie osiągnął wartość ujemną (-80). 4 S. Wróbel (red.), Samorząd miejski. Zadania, instytucje, formy, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań Chorzów 2008, s. 8 9

10 Największy spadek wartości wskaźnika odnotowano pomiędzy 2000 a 2002 rokiem. W 2001 roku przyrost naturalny był rekordowo niski (zgonów było o 197 więcej niż urodzeń żywych). Dopiero 2003 rok przyniósł nieznacznie więcej urodzeń żywych, ale nie zniwelowało to różnicy w stosunku do liczby zgonów. Co więcej w kolejnym 2004 roku wartość wskaźnika była niemal trzykrotnie niższa niż w roku ubiegłym, dlatego też przyrost naturalny pozostawał ujemny. Dopiero w 2005 roku została zaobserwowana skokowa zmiana w tej tendencji, jednak nie trwała długo, gdyż kolejne dwa lata przyniosły zmniejszenie wartości wskaźnika aż do poziomu, gdzie liczba zgonów była o 153 jednostki wyższa niż ogólna liczba urodzeń żywych. Szczegółowe dane na temat przyrostu naturalnego w latach przedstawia poniższy wykres. Wykres 1. Przyrost naturalny w regionie kaliskim (powiat ziemski i powiat grodzki) w latach

11 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Jeśli przyjrzeć się danym bardziej wnikliwie, zarówno dla powiatu kaliskiego, jak i miasta Kalisza, to okaże się, że to właśnie ujemna wartość wskaźnika w mieście powiatowym rzutuje w największym stopniu na sytuację w aglomeracji. Przyrost naturalny w r w Kaliszu wyniósł -183 osoby. Dla porównania w powiecie było to +103 osoby. Wykres 2. Przyrost naturalny w regionie kaliskim oraz powiecie kaliskim i mieście Kaliszu w tatach

12 250 Powiat kaliski Powiat m.kalisz region kaliski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 12

13 Wykres 3. Liczba mieszkańców regionu kaliskiego w latach , , , , , , , , , , , , , , , , Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Poniższy wykres przedstawia zmiany, jakie zachodziły w regionie kaliskim (w mieście Kalisz i powiecie kaliskim) na przestrzeni ostatnich 7 lat pod względem liczby ludności faktycznie zamieszkałej. 13

14 Wykres 4. Liczba ludności powiatu kaliskiego i miasta Kalisza [w tys.] w latach Powiat m.kalisz Powiat kaliski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Analizując salda migracji można powiedzieć, że odpływ mieszkańców z miasta Kalisza ma miejsce, ale jednocześnie nie jest tu zauważalny aż tak drastyczny wynik procesu suburbanizacji, choć ma ona miejsce i jest naturalną konsekwencją procesów urbanizacyjnych. Oznacza to, że odpływ mieszkańców z centrów na peryferie obszaru miejskiego, bądź poza niego, wykazuje mniejszą dynamikę, niż w przypadku większych ośrodków. Rzeczywista liczba ludności w praktyce nieznacznie się zwiększyła, co należy wiązać z liczbą urodzeń żywych, które nadwyżką pokryły straty wynikające z ujemnego salda migracji dla miasta Kalisza a także napływ ludności faktycznie zamieszkałej a niezameldowanej. Dla przykładu w samym mieście Kaliszu różnica między ludnością faktycznie zamieszkałą a zameldowaną wyniosła w 2009 r. 490 osób. 14

15 Saldo migracji Kolejnym istotnym wskaźnikiem demograficznym obok liczby ludności i przyrostu naturalnego jest saldo migracji. Ruch ludności związany z przemieszczaniem się jest zjawiskiem naturalnym. Różne są natomiast powody, dla których ludzie się przemieszczają. Najczęściej są to powody ekonomiczne, związane z sytuacją rodzinną, czy podejmowaniem określonych szczebli edukacji. Wspomniane przyczyny mogą skłaniać zarówno do przemieszczeń wewnętrznych (w granicach danego państwa), jak i zewnętrznych (zagranicznych) 5. Saldo migracji w ruchu wewnętrznym to bilans liczby osób zameldowanych i wymeldowanych w danym okresie czasu, które zmieniały miejsce meldunku w obrębie jednego państwa. Jest to jeden ze wskaźników w sposób pośredni określających jakość życia na danym terytorium: im wyższa wartość tego wskaźnika, tym dane terytorium jest atrakcyjniejsze do zamieszkania i podjęcia decyzji o osiedlaniu się w nim na stałe; im ta wartość niższa tym mniejsza atrakcyjność danego miejsca, która wpływa na decyzje o zmianie meldunku oraz stałego miejsca zamieszkania. Przy analizie wyników należy jednak pamiętać także o występowaniu procesów, takich jak suburbanizacja polegająca na osiedlaniu się dotychczasowych mieszkańców (zwłaszcza dużych miast) na terenach gmin ościennych. Jeśli chodzi o migracje wewnętrzne w regionie kaliskim sytuacja prezentowana jest na poniższym wykresie: 5 Renata Nowak-Lewandowska, Migracje Polaków w dobie rozszerzenia Unii Europejskiej 15

16 Wykres 5. Saldo migracji wewnętrznych w aglomeracji kaliskiej w latach Powiat kaliski Powiat m.kalisz Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Miasto Kalisz w latach charakteryzowało się ujemnym saldem migracji wewnętrznych, co oznacza, że liczba dotychczasowych mieszkańców Kalisza decydujących się na zmianę miejsca zamieszkania, ale pozostawaniu w granicach Polski jest wyższa niż liczba ludności decydującej się osiedlić w tym mieście. W przypadku powiatu kaliskiego sytuacja jest odmienna. Obie te tendencje są wzajemnie od siebie uzależnione jest to zjawisko suburbanizacji polegające na wyludnianiu się miast, gdy 16

17 dotychczasowi jego mieszkańcy osiedlają się w granicach powiatu okalającego miasto lub po prostu w najbliższych gminach. Saldo migracji w ruchu zewnętrznym to bilans liczby osób zameldowanych i wymeldowanych w danym okresie czasu, które zmieniały miejsce meldunku wyjeżdżając poza granice państwa. Podobnie, jak saldo migracji wewnętrznych jest to jeden ze wskaźników w sposób pośredni określających jakość życia na danym terytorium. Analizując jednak dane na poniższym wykresie należy jednak pamiętać, że bardzo często osoby wyjeżdżające zagranicę w celach zarobkowych nie wymeldowują się ze stałego miejsca zamieszkania (np. z domu rodzinnego) z uwagi na krótkookresową perspektywę zarobkowego pobytu zagranicą. Dotyczy to w szczególności ludzi młodych. Wykres 6. Saldo migracji zagranicznych w aglomeracji kaliskiej w latach Powiat kaliski Powiat m.kalisz

18 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W porównaniu z innymi wybranymi podmiotami liczba mieszkańców regionu kaliskiego nie jest wysoka: ponad 188 tysięcy mieszkańców. Tylko cztery porównywaneaglomeracje przekraczają granicę 200 tysięcy mieszkańców: płocka (ponad 233 tysięcy mieszkańców), rybnicka (ponad 215 tysięcy mieszkańców), konińska (ponad 205 tysięcy mieszkańców), oraz włocławska (203,5 tysiąca mieszkańców). Pozostałe regiony charakteryzują się mniejszą liczbą ludności faktycznie zamieszkałej. Najniższą wartość tego wskaźnika odnotowano w 2009 r. w regionie leszczyńskim (nieco ponad 116 tysięcy mieszkańców). 18

19 Wykres 7. Liczba ludności [w tys.] w wybranych podmiotach w roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba ludności wg grup wiekowych Najliczniejzsą grupą wiekową w regionie kaliskim w roku 2009 byli mieszkańcy w wieku lat oraz lata (ponad 15 tysięcy). Najmniej liczne grupy to ludność w wieku emerytalnym: powyżej 65 roku życia, z typową tendencją im starsza grupa wiekowa, tym mniej liczna. Warto jednak przyjrzeć się strukturze ludności regionu kaliskiego według grup ekonomicznych, a więc z podziałem na: 19

20 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wiek przedprodukcyjny poniżej 17 lat, wiek produkcyjny: lat kobiety, lata mężczyźni wiek poprodukcyjny: powyżej 60 lat kobiety, powyżej 65 lat mężczyźni. Wykres 8. Liczba ludności aglomeracji kaliskiej według grup wiekowych w roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i odsetek tej kategorii osób w ogóle mieszkańców danego miasta stanowią ważny wskaźnik określający kondycję demograficzną danej społeczności. Im wyższe wartości osiąga ten wskaźnik, tym lepiej rysują się w perspektywie kilku, kilkunastu lat szanse na zachowanie równowagi m.in. na rynku pracy. Oznacza ona nie tylko możliwość zaspokojenia popytu na pracę ze strony przedsiębiorstw i instytucji, ale także zastępowalność pokoleń w miejscach pracy, co często wiąże się z transferem wiedzy i doświadczeń zawodowych w stronę młodszych pokoleń. Kategoria wieku produkcyjnego dotyczy osób w wieku 18 lat i powyżej do 64 lat (w przypadku kobiet do 59) roku życia. Zakres ten wynika bezpośrednio z wieku, jaki 20

21 Region piotrowski Region płocki Region rybnicki Region bialski Region zamojski Region krośnieoski Region kaliski Region konioski Region leszczyoski Region koszalioski Region legnicki Region włocławski Region słupski Region elbląski 19.7% 19.6% 18.7% 21.2% 19.6% 20.1% 19.0% 20.8% 20.6% 17.7% 17.8% 18.8% 19.0% 19.1% 63.0% 64.3% 65.8% 62.7% 62.9% 63.6% 63.6% 64.1% 65.1% 66.3% 66.2% 64.7% 66.0% 65.9% 17.3% 16.1% 15.5% 16.1% 17.5% 16.4% 17.4% 15.1% 14.3% 16.1% 16.0% 16.5% 15.0% 15.0% Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego uprawnia do podjęcia pełnego zatrudnienia, aż do wejścia w wiek emerytalny. Liczba i odsetek osób w wieku produkcyjnym jest ściśle związana z takimi zjawiskami, jak aktywność jednostek (nie tylko rozumiana, jako aktywność na rynku pracy, ale także aktywność w szerszym tego słowa znaczeniu, np. społeczna, kulturalna) oraz wzrost gospodarczy. W regionie kaliskim oraz innych porównywanych aglomeracjach struktura demograficzna ze względu na wiek przedstawia się następująco: Wykres 9. Liczba ludności według wieku [w %] w wybranych podmiotach w roku % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% % wiek przedprodukcyjny % wiek produkcyjny % wiek poprodukcyjny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W regionie kaliskim liczba ludności w wieku poprodukcynym wynosi ponad 17% (17,4%) ogółu ludności, co w porównaniu z pozostałymi podmiotami jest jedną z najwyższych wartości. Wyższą wartość wskaźnika odnotowano jedynie w regionie zamojskim, a niemal identyczną w regionie piotrowskim. Jak wskazują standardy Organizacji Narodów Zjednoczonych, społeczeństwo, w którym odsetek osób w wieku 21

22 emerytalnym (powyżej 65 roku życia) przekracza 7%, określa się mianem populacji starej. W Unii Europejskiej taka sytuacja jest normą, dlatego stosuje się często tzw. skale Rosseta. Okresla ona społeczeństwa stare demograficznie jako te, w których odsetek osób w wieku poprodukcyjnym wynosi ponad 12%. Taka sytuacja widoczna jest w regionie kaliskim, a także we wszystkich porównywanych podmiotach, zatem można uznać, że wszystkie te regiony należą do społeczeństw starych. 3. Rynek Pracy Przeciętne wynagrodzenie (brutto) Wynagrodzenie za pracę ma przede wszystkim funkcję dochodową, co znaczy, że jest ono głównym źródłem dochodu, które pozwala na zaspokajanie potrzeb. Ponadto jego względna wysokość stanowi o atrakcyjności regionu dla potencjalnych inwestorów, czy funkcjonujących już przedsiębiorców, jak również samych pracowników. Kwota minimalnego wynagrodzenia ustalana jest corocznie na podstawie obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów. Od 1 stycznia 2010 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1317 złotych brutto. Natomiast wynagrodzenie pracownika, który podejmuje w danym roku pierwszą pracę nie może być niższe niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zatem zatrudniony po raz pierwszy w roku 2010 nie może zarobić mniej niż 1053,60 zł brutto. Tymczasem wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia służy między innymi do określenia wysokości kredytu lub udzielanej przez bank pożyczki studenckiej, ustalenia górnej granicy pomocy finansowej udzielanej ze środków publicznych grupom producentów rolnych wpisanym do rejestru grup.wartość przeciętnego miesięcznego 22

23 wynagrodzenia służy także do określenia kwoty środków pieniężnych na rachunkach oszczędnościowych, wolnych od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego oraz określeniu kwoty wypłaty z rachunku oszczędnościowego zmarłego posiadacza osobie wskazanej w umowie. Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto podawana jest na podstawie komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (dane podawane są kwartalnie). Dynamikę minimalnego wynagrodzenia oraz przeciętnego wynagrodzenia w Polsce przedstawia wykres poniżej: 23

24 Wykres 10. Dynamika minimalnego wynagrodzenia za pracę (brutto) oraz przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (brutto) w Polsce w latach w 2003 r. w 2004 r. w 2005 r. w 2006 r. w 2007 r. w 2008 r. w 2009 r. minimalne wynagrodzenie za pracę przeciętne miesięczne wynagrodzenie (dane za I kwartał roku) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W 2008 roku w regionie kaliskim przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyniosło 2293,81 zł. Jedynie w 5 regionach było ono niższe. Średnia dla 14 porównywanych podmiotów w 2008 roku wyniosła 2583,45 zł była to kwota zdecydowanie niższa niż średnia dla całej Polski. W kraju przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyniosło wówczas 2983,98 złotych. 24

25 Wykres 11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie (brutto) w wybranych podmiotach w 2008 r. w PLN region płocki POLSKA region konioski region rybnicki region koszalioski region leszczyoski region zamojski region słupski region elbląski region kaliski region włocławski region legnicki reion bialski średnia z 14 regionów region krośnieoski region piotrkowski 3, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W samym regionie kaliskim widać wyraźny wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, warto jednak porównać jego wysokość pomiędzy powiatem kaliskim a miastem Kaliszem przedstawia to wykres poniżej: 25

26 Wykres 12. Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (brutto) w regionie kaliskim (powiecie kaliskim i mieście Kaliszu) w latach , , , , , , , , , , , , , , , , , , Powiat kaliski Powiat m.kalisz Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Na przestrzeni lat wysokość średniego miesięcznego wynagrodzenia w powiecie kaliskim była niższa niż w samym Kaliszu. Dla roku 2008 różnica ta wyniosła niespełna 310 zł. Na wykresie poniżej przedstawiono wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (brutto) w relacji do średniej krajowej w latach dla 14 porównywanych regionów: 26

27 Wykres 13. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia (brutto) w relacji do średniej krajowej (Polska=100) w wybranych podmiotach w latach Region bialski Region elbląski Region kaliski Region konioski Region koszalioski Region krośnieoski Region legnicki Region leszczyoski Region piotrkowski Region płocki Region rybnicki Region słupski Region włocławski Region zamojski ŚREDNIA POLSKA Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Jak widać na wykresie, w każdym z omawianych momentów czasowych przeciętne wynagrodzenie w regionie kaliskim było nieco niższe, niż średnia dla wybranych podmiotów. Średnia natomiast była zdecydowanie niższa niż wysokość przeciętnego wynagrodzenia w Polsce. Najbardziej dynamiczny spadek w relacji do średniej krajowej 27

28 nastąpił w regionie kaliskim między rokiem 2002 i Jedynie w regionie płockim począwszy od 2002 roku średnie wynagrodzenie brutto jest wyższe niż średnia krajowa. Najniższe zarobki natomiast charakterystyczne są dla regionu piotrkowskiego. Bezrobocie w regionie kaliskim Analizując kluczowe wskaźniki bezrobocia dla regionu kaliskiego, można stwierdzić, iż począwszy od 2004 r. niekorzystne tendencje w tym względzie ulegały regresji, zwłaszcza jeśli chodzi o poziom bezrobocia. W latach dostrzegamy wyraźną kontynuację spadkowego trendu zapoczątkowanego w 2004 roku. Niestety w kryzysowym 2009 roku stopa bezrobocia znów zaczęła wzrastać. Stopa bezrobocia czyli udział bezrobotnych w populacji osób czynnych zawodowo osiągnęła w końcu 2009 r. w regionie kaliskim wartość 8,4% - było to o 2,5 punktu procentowego więcej niż w końcu 2008 r. Poniższy wykres przedstawia dynamikę wysokości stopy bezrobocia w regionie kaliskim oraz w powiecie kaliskim i mieście Kaliszu: 28

29 Wykres 14. Stopa bezrobocia w powiecie kaliskim, mieście Kaliszu i regionie kaliskim w latach Powiat kaliski Powiat m.kalisz Region kaliski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Na wszystkich omawianych obszarach widać wyraźny spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych względem osób czynnych zawodowo do roku W latach stopa bezrobocia była znacząco niższa w Kaliszu niż w powiecie kaliskim średnio o 3 punkty procentowe. W roku 2007 można wskazać na zrównanie się poziomów stóp bezrobocia w obu jednostkach administracyjnych. W 2009 widać wzrost tego wskaźnika w obu podmiotach, jednak nadal obserwuje się zrównanie jego poziomu. Porównując sytuację pod względem wysokości stopy bezrobocia w regionie kaliskim z innymi podmiotami, widać wyraźnie tendencję charakterystyczną dla całego kraju wszędzie odnotowano dość spory spadek liczby bezrobotnych w stosunku do osób aktywnych zawodowo: 29

30 Wykres 15. Dynamika stopy bezrobocia w wybranych podmiotach w latach POLSKA Region piotrkowski Region płocki Region rybnicki Region bialski Region zamojski Region krośnieoski Region kaliski Region konioski Region leszczyoski Region koszalioski Region legnicki Region włocławski Region słupski Region elbląski Średnia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Poziom stopy bezrobocia w regionie kaliskim należał do najniższych wśród porównywanych podmiotów (średnia wyniosła w 2004 roku 21,9, w ,4, w ,3, w ,3, w 2008 roku 10,9, a w ,7). Najniższą wartość stopy bezrobocia na przestrzeni wymienionych momentów czasowych odnotowano w regionie 30

31 leszczyńskim (w 2004 na poziomie 14,5, a w 2008 roku jedynie 5,5, a w 2009 już 8,2). Najwyższy poziom bezrobocia charakteryzował region włocławski, gdzie w 2009 roku stopa bezrobocia wyniosła 20,3, a więc aż o ponad 12 punktów procentowych więcej niż w regionie leszczyńskim. Niepokojące rozmiary przyjmuje natomiast dynamika wzrostu stopy bezrobocia w regionie kaliskim z 5,9 do 8,4%. Jest to jednak tendencja ogólnopolska. Wykres 16. Bezrobotni w regionie kaliskim (powiat kaliski i miasto Kalisz) w roku 2009 Powiat kaliski Powiat m.kalisz 58% 58% 56% 55% 54% 58% 61% 61% 42% 42% 44% 45% 46% 42% 39% 39% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Jak widać na powyższym wykresie proporcja liczby bezrobotnych w samym Kaliszu zwiększa się w stosunku do tych z terenu powiatu kaliskiego. Udział bezrobotnych w grupie ludności w wieku produkcyjnym Przedstawiony poniżej wykres przedstawia % bezrobotnych w grupie osób w wybranych powiatach. Naturalną wydaje się pozycja Poznania, jako miasta centralnego 31

32 regionu. Miasto Kalisz plasuje się w połowie stawki ze stosunkowo dobrą wartością wskaźnika. Podaż pracy na stosunkowo dobrym poziomie ma także miejsce w podregionie leszczyńskim (m. Leszno, powiat leszczyński, rawicki i kościański), oraz kaliskim. 32

33 Wykres 17. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2008r. 33

34 Powiat m.poznao Powiat rawicki Powiat poznaoski Powiat grodziski Powiat szamotulski Powiat m.leszno Powiat wolsztyoski Powiat leszczyoski Powiat kościaoski Powiat kępioski Powiat nowotomyski Powiat gostyoski Powiat m.kalisz Powiat ostrzeszowski Powiat średzki Powiat śremski Powiat krotoszyoski Powiat m.konin Powiat wrzesioski Powiat pilski Powiat złotowski Powiat kaliski Powiat gnieźnieoski Powiat chodzieski Powiat ostrowski Powiat słupecki Powiat wągrowiecki Powiat turecki Powiat pleszewski Powiat kolski Powiat czarnkowsko-trzcianecki Powiat obornicki Powiat jarocioski Powiat konioski Powiat międzychodzki

35 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bezrobocie według płci Ważnym czynnikiem strukturalizującym zbiorowość bezrobotnych jest płeć. W regionie kaliskim odsetek bezrobotnych kobiet jest wyższy od odsetka bezrobotnych mężczyzn, dodatkowo w świetle danych z pięciu kolejnych analizowanych momentów czasowych ( ) należy zaznaczyć, że zjawisko to ma charakter rosnący. Aczkolwiek w samym 2009 roku odnotowano spadek udziału bezrobotnych kobiet w całej populacji osób bezrobotnych o 6,8 pkt. procentowego. Poniższy wykres przedstawia strukturę bezrobocia w regionie kaliskim w 2009 roku ze względu na płeć. Kobiety stanowią dokładnie 52,7% ogółu bezrobotnych. Odsetek ten dla Miasta i powiatu ziemskiego różni się nieznacznie. Wykres 18. Bezrobocie według płci w regionie kaliskim w roku 2009 Kobiety 53% Mężczyźni 47% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Porównując sytuację bezrobotnych kobiet w regionie kaliskim z innymi podobnymi regionami w granicach kraju okazuje się, że istnieją regiony, które pod względem odsetka bezrobotnych kobiet sytuują się znacznie bardziej niekorzystne: w regionie rybnickim w 2009 roku odnotowano ponad 70% odsetek bezrobotnych kobiet z ogółu bezrobotnych. 35

36 Warto zaznaczyć, że w 2004 roku poziom ten nie przekraczał 60%. Odnotowano tu zatem znaczący wzrost udziału kobiet w ogólnym bezrobociu. W regionie kaliskim natomiast udział bezrobotnych kobiet w liczbie ogółu bezrobotnych od 2002 roku systematycznie wzrasta: w roku 2002 wyniósł 51,9%, w ,2%, w ,5%, w ,2%, w ,6%, a w ,9%. W latach odnotowano niewielki spadek tej wartości odpowiednio 59,5% i 52,7%. Warto zauważyć jednocześnie, że począwszy od 2006 roku w wybranych regionach udział bezrobotnych kobiet nie był z reguły niższy niż 50%. Oznacza to, że wśród zarejestrowanych osób bezrobotnych w każdym z analizowanych momentów czasowych większość stanowiły kobiety. 6 Szczegółowe dane na temat bezrobocia kobiet w omawianych regionach na przestrzeni lat przedstawia poniższy wykres. Region kaliski ponownie uplasował się pośrodku stawki, choć należy zaznaczyć, że dynamika spadku bezrobocia kobiet w ostatnim roku była stosunkowo duża. 6 Wyjątek stanowiły dwa regiony: region bialski i zamojski (odpowiednio 50,9% i 48,8%). W latach 2004 i 2005 w tych regionach odnotowano mniejszą liczbę bezrobotnych kobiet niż zarejestrowanych mężczyzn (nieco ponad 49%). 36

37 Wykres 19. Udział bezrobotnych kobiet względem ogółu bezrobotnych w wybranych podmiotach w latach % Region piotrkowski Region płocki 70% Region rybnicki Region bialski 65% Region zamojski 63% Region krośnieoski Region kaliski 60% 60% 59% Region konioski Region leszczyoski 55% 54% 55% Region koszalioski Region legnicki 52% 53% 53% Region włocławski 50% Region słupski Region elbląski ŚREDNIA 45% POLSKA Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bezrobocie kobiet ma związek z czynnikami natury ekonomicznej (popyt na określone kwalifikacje na rynku) oraz z funkcjonującymi w społecznej świadomości rolami przypisywanymi płciom i percepcją mężczyzn, jako zobowiązanych do zapewnienia bytu materialnego rodzinie. W pewnych kręgach społecznych natomiast rola kobiety, jako osoby wychowującej dzieci i zajmującej się rodziną jest akceptowalna i staje się naturalną konsekwencją przyjętego stylu życia. Przerwy w doświadczeniu zawodowym, bądź jego brak skutkują w konsekwencji większymi trudnościami w 37

38 podejmowaniu zatrudnienia. Biorąc pod uwagę dłuższą perspektywę czasową w odniesieniu do Polski możemy zauważyć, że ta tendencja w kierunku podziału pracy względem płci okazuje się niezmiernie trwała i nadal ma duży wpływ na dystrybucję zatrudnienia. Bezrobocie według wieku Bezrobotni w wieku 55 i więcej lat stanowili w ogólnej liczbie bezrobotnych 8% (w końcu grudnia 2009 r.). Należy tutaj jednak zaznaczyć, że odsetek bezrobotnych należących do najstarszych grup wiekowych - w tym przypadku są to osoby powyżej 55 lat - sukcesywnie rośnie na przestrzeni sześciu analizowanych momentów czasowych. I tak, w 2002 r. osoby w takim przedziale wiekowym stanowiły 4% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych, podczas gdy w 2006 r. już 7%, natomiast w końcu grudnia 2007 r. 9% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych w regionie kaliskim. W latach obserwowalny jest niewielki, 1%-towy spadek udziału osób w tej grupie wiekowej wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Drugą grupą wiekową, która wykazywała znaczne tendencje wzrostowe tworzą osoby w wieku lat. Od 2004 do 2009 udział tych osób w ogóle bezrobotnych wzrósł o 3 pkt. procentowe. Wszystkie pozostałe a więc młodsze grupy wiekowe charakteryzowały się w omawianym czasie spadkiem liczebności, względnie ich rozmiar nie uległ zmianie. Szczegółowe dane przedstawia poniższy wykres: 38

39 Wykres 20. Bezrobotni według wieku w regionie kaliskim w latach % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4% 5% 7% 9% 9% 8% 21% 22% 25% 25% 24% 22% 21% 21% 21% 19% 19% 19% 30% 29% 30% 28% 29% 29% 26% 24% 18% 19% 19% 23% i mniej i więcej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Najliczniejszą grupę osób bezrobotnych stanowią od lat (konkretnie od 2000 roku) osoby w wieku lata około 1/3 ogółu bezrobotnych. Podobnie nie zmienia się zasadniczo udział grupy środkowej (obejmującej osoby między 35 a 44 rokiem życia). Pozostała grupa najmłodsza (osoby poniżej 24 lat) cechowała się systematycznym spadkiem (od 2004 roku do 2008 o prawie 7 pkt. procentowych, w 2009 jednak ich udział wzrósł do 23%). Bezrobocie według poziomu wykształcenia Bezrobocie wg poziomu wykształcenia jest kolejnym istotnym czynnikiem określającym charakter zbiorowości klientów PUP. Jego rozkład pozwala określić strukturę popytu na pracowników ze względu na poziom posiadanych kwalifikacji. 39

40 I tak w końcu grudnia 2009 roku najliczniejszą kategorię zarejestrowanych w regionie kaliskim bezrobotnych stanowiły osoby posiadające wykształcenie gimnazjalne i poniżej (29%) oraz zasadnicze zawodowe (26%). Osoby z wykształceniem policealnym, bądź średnim zawodowym stanowiły 22%, wyższym 14%, a średnim ogólnokształcącym 9%. Wykres 21. Bezrobotni według poziomu wykształcenia w regionie kaliskim w roku 2009 gimnazjalne i poniżej 29% zasadnicze zawodowe 26% wyższe 14% średnie ogólnokształcące 9% policealne, średnie zawodowe 22% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Ostatnia, zarazem najmniej liczna grupa to osoby charakteryzujące się kategorią wykształcenia określanego, jako średnie ogólnokształcące. Pokrywała ona 9% całkowitego zróżnicowania populacji osób pozostających bez pracy. Od 2002 r. mamy jednak do czynienia z nieznacznym wzrostem bezrobocia w tej kategorii wynoszącym 3 punkty procentowe. (6% ogółu bezrobotnych w grudniu 2002 r.). Ilustrację zaprezentowanych wyżej tendencji stanowi poniższy wykres: 40

41 Wykres 22. Udział zarejestrowanych osób bezrobotnych ze średnim wykształceniem w populacji bezrobotnych w wybranych podmiotach w latach % 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 9% 8% 9% 7% 7% 7% 6% 6% POLSKA Region piotrkowski Region płocki Region rybnicki Region bialski Region zamojski Region krośnieoski Region kaliski Region konioski Region leszczyoski Region koszalioski Region legnicki Region włocławski Region słupski Region elbląski ŚREDNIA Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Tendencja taka (wzrost udziału osób bezrobotnych ze średnim wykształceniem w populacji bezrobotnych) jest charakterystyczna dla wszystkich porównywanych podmiotów. Widać to szczególnie w przypadku regionów rybnickiego i elbląskiego. Nie było to jednak spowodowane nagłym wzrostem rejestrujących się w urzędach pracy absolwentów liceów. Jest to bowiem tylko przyrost w udziale ogółu bezrobotnych, co 41

42 oznacza, że w 2008 roku odnotowano znaczny spadek ogólnej, całkowitej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Zmniejszyły się zatem w największym stopniu pozostałe kategorie grupujące osoby według wykształcenia, z tym że kategoria osób ze średnim wykształceniem zmniejszyła się najmniej lub zatrzymała się na podobnym poziomie. Bezrobocie według czasu pozostawania bez pracy Na wykresie poniżej przedstawiony został rozkład osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w roku 2009 w regionie kaliskim, według czasu pozostawania bez pracy. Najmniejszą grupę stanowiły osoby, które stosunkowo krótko poszukiwały pracy mniej niż 3 miesiące (43% ogółu bezrobotnych). Kolejną pod względem wielkości grupę tworzyli bezrobotni, którzy byli bez pracy od 3 do 6 miesięcy (23%). Ponad rok bez pracy pozostawało 15% bezrobotnych, w tym 39% to osoby, które nie zostały zatrudnione od ponad 2 lat. Wykres 23. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy w regionie kaliskim w 2008 roku powyżej 12 miesięcy 15% 6-12 miesięcy 19% 3 miesiące i mniej 43% 3-6 miesięcy 23% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 42

43 Jeśli przyjrzymy się danym statystycznym dla regionu kaliskiego, zauważymy, że osoby pozostające bez pracy dłużej niż 24 miesiące stanowiły stosunkowo liczną kategorię bezrobotnych - choć ich udział w ogólnej liczebności bezrobotnych wykazuje tendencję spadkową: w roku 2005 wynosił niemal 35% ogółu bezrobotnych, w roku 2007 już 31%, a w 2008 roku nastąpił wyraźny spadek i obecnie osoby długotrwale bezrobotne stanowią nieco ponad 15% ogółu zarejestrowanych, w 2009 zaś już tylko niecałe 6%. Na ograniczenie liczby długotrwale bezrobotnych w ostatnich latach z pewnością miały wpływ programy aktywnego przeciwdziałania bezrobociu, jakie wykorzystują urzędy pracy. Wykres 24. Udział osób długotrwale bezrobotnych (powyżej 24 miesięcy) względem ogółu bezrobotnych w wybranych podmiotach w roku % 20% 21% 20% 16% 15% 14% 13% 13% 12% 11% 11% 10% 11% 10% 9% 7% 6% 6% 6% 5% 0% 43

44 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Region kaliski pod względem udziału osób długotrwale bezrobotnych względem ogółu zarejestrowanych w urzędach pracy zajmuje miejsce dużo poniżej średniej dla wszystkich porównywanych podmiotów (średnia w 2009 roku wyniosła 11%). W regionie włocławskim i bialskim odsetek ten jest na poziomie co najmniej 20%, najlepsze najniższe wskaźniki odnotowano natomiast w regionie rybnickim, kaliskim i legnickim (6%) oraz leszczyńskim (14%). Bezrobocie według stażu pracy Przyglądając się strukturze populacji bezrobotnych aglomeracji kaliskiej zauważamy, że podlega ona w ostatnich latach względnie trwałemu oddziaływaniu czynników różnicujących staż pracy. W strukturze bezrobotnych ujętej z punktu widzenia posiadanego stażu pracy najliczniejsze kategorie stanowiły w końcu grudnia 2009 roku osoby ze stażem od roku do 5 lat (22%; Polska 22%) oraz bez stażu (17%; Polska 21%). Znacznie mniejszymi odsetkami charakteryzowały się kategorie: osób posiadających staż od 5 do 10 lat (12%; Polska - 13%), w przedziale między 10 a 20 lat (16%; Polska 15%) oraz osoby, których staż pracy był krótszy niż 1 rok (16%; Polska 15%). Znacznie mniej liczną kategorią wśród zarejestrowanych bezrobotnych tworzyły również osoby ze stażem pracy trwającym między 20 a 30 lat (13%; Polska 11%), a także powyżej 30 lat (4%; Polska 3%). Jest to oczywiście związane z tym, że znaczna część takich osób (szczególnie osoby, których staż pracy przekroczył 30 lat) zyskała już uprawnienia emerytalne. 44

45 W porównaniu ze średnią dla kraju kategoria osób bezrobotnych bez stażu pracy prezentuje się lepiej, gdyż w Polsce w 2009 osoby te stanowiły 21% zarejestrowanych bezrobotnych, a w regionie kaliskim 17%. Rozkład procentowy bezrobotnych regionu kaliskiego wedle stażu pracy pokazuje wykres: Wykres 25. Bezrobotni w regionie kaliskim według stażu pracy w roku lat 16% lat 13% powyżej 30 lat 4% bez stażu pracy 17% 1 rok i mniej 16% 5-10 lat 12% 1-5 lat 22% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Poniżej zaprezentowany został wykres przedstawiający bezrobotnych w Wielkopolsce wg stażu pracy. Średni rozkład dla województwa Wielkopolskiego to 18% bezrobotnych bez stażu pracy, 14% 1 rok i mniej, 23% 1-5 lat, 14% 5-10 lat, 16% lat, 11% lat, 3% powyżej 30 lat. Bezrobotni o najdłuższym stażu pracy w regionie stanowili grupę dość wyrównaną, ich udział oscyluje wokół 3%, przyjmując maksymalnie wartość 5% w powiatach: kościańskim, m. Leszno, śremskim, kępińskim, poznańskim i wolsztyńskim. Dla osób w przedziale lat stażu pracy największy odsetek (15%) zanotowano dla powiatów: kościańskiego, m. Kalisza, poznańskiego, międzychodzkiego i m. Poznań. Odsetek bezrobotnych o stażu pracy lat oscylował wokół 15-17% a największe odstępstwo 45

46 zanotowano dla miasta Leszna (20%) oraz powiatu konińskiego (12%). W grupie 5-10 lat średnia to 14%, a największe odchylenia (17%) zanotowano w powiatach leszczyńskim i ostrzeszowskim oraz (11%) właśnie w kaliskim. Grupa bezrobotnych o stażu pracy powyżej roku, do 5 lat to średnio w Wielkopolsce grupa najliczniej reprezentowana (23%). W kategorii 1 rok i mniej średnia dla województwa wyniosła 14%, najwyższe odchylenia zaobserwowano w powiatach: słupeckim (28%) i średzkim (8%). W kategorii ostatniej, a więc bezrobotnych absolwentów (bez stażu pracy) średnia wyniosła 18%. Najniższy odsetek zanotowano w powiatach kościańskim (11%), złotowskim (12%), a stosunkowo najwyższy w powiecie średzkim (28%) i kaliskim (26%). 46

47 Wykres 26. Struktura bezrobotnych wg stażu pracy w Wielkopolsce w 2008 r. 47

48 Razem Powiat kościaoski Powiat złotowski Powiat m.kalisz Powiat leszczyoski Powiat m.leszno Powiat śremski Powiat rawicki Powiat czarnkowsko-trzcianecki Powiat kępioski Powiat turecki Powiat poznaoski Powiat m.konin Powiat m.poznao Powiat gostyoski Powiat wągrowiecki Powiat wolsztyoski Powiat krotoszyoski Powiat słupecki Powiat jarocioski Powiat międzychodzki Powiat pilski Powiat ostrzeszowski Powiat ostrowski Powiat grodziski Powiat gnieźnieoski Powiat nowotomyski Powiat chodzieski Powiat pleszewski Powiat obornicki Powiat konioski Powiat kolski Powiat wrzesioski Powiat szamotulski Powiat kaliski Powiat średzki 18% 11% 12% 13% 13% 13% 15% 15% 15% 15% 16% 16% 16% 16% 16% 18% 18% 18% 18% 18% 19% 19% 19% 19% 20% 20% 20% 21% 21% 23% 23% 24% 24% 24% 26% 28% 14% 11% 11% 16% 10% 12% 14% 9% 13% 16% 14% 18% 13% 21% 9% 14% 10% 11% 28% 17% 11% 12% 10% 17% 11% 19% 15% 10% 14% 15% 14% 20% 13% 12% 17% 8% 23% 24% 27% 19% 23% 21% 22% 23% 25% 25% 28% 17% 28% 18% 25% 27% 21% 23% 24% 23% 22% 20% 22% 24% 20% 22% 22% 24% 14% 15% 16% 14% 17% 14% 15% 4% 16% 16% 8% 1% 14% 18% 14% 5% 14% 18% 12% 3% 23% 14% 13% 4% 0% 13% 15% 10% 3% 12% 17% 15% 18% 20% 29% 25% 21% 21% 19% 19% 16% 15% 12% 16% 13% 15% 12% 16% 17% 13% 14% 15% 14% 16% 15% 14% 15% 13% 11% 13% 16% 19% 18% 19% 21% 20% 16% 19% 19% 15% 17% 17% 17% 14% 17% 17% 16% 17% 16% 15% 18% 16% 14% 11% 3% 15% 5% 12% 2% 15% 4% 12% 4% 14% 5% 12% 5% 14% 3% 11% 2% 11% 5% 9% 2% 15% 5% 8% 15% 12% 15% 12% 13% 11% 12% 9% 11% 12% 8% 2% 4% 4% 2% 3% 3% 3% 2% 2% 2% 2% 3% 12% 15% 12% 6% 1% 12% 14% 5% 1% 15% 10% 3% 15% 12% 4% 14% 9% 3% 17% 11% 4% 0% 20% 40% 60% 80% 100% bez stażu pracy 1 rok i mniej 1-5 lat 5-10 lat lat lat powyżej 30 lat 48

49 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Saldo dojazdów/ wyjazdów do pracy Analiza dojazdów/ wyjazdów do pracy została przeprowadzona na podstawie ostatnich aktualnych danych zgromadzonych przez GUS w r Jak pokazuje poniższy wykres, Kalisz jest drugim w Wielkopolsce centrum ściągającym pokaźną liczbę dojeżdżających do pracy. Wskaźnik ten z jednej strony obrazuje codzienne ruchy migracyjne ludności, z drugiej zaś wskazuje na relacje pomiędzy centrami lokalnej i regionalnej gospodarki, a ich peryferiami. Dla Kalisza powiatami, które stanowią rezerwuar zasobów ludzkich są głównie powiaty: kaliski, ostrowski, krotoszyński. Jednocześnie należy zaznaczyć, że wskaźnik salda dojazdów do pracy w zestawieniu z liczbą podmiotów gospodarczych może wskazywać na to, że za przyciągnięcie siły roboczej w największym stopniu odpowiadają zakłady duże i bardzo duże przedsiębiorstwa. 49

50 Wykres 27. Saldo wyjazdów/dojazdów do pracy w 2006r. w Wielkopolsce Powiat kościaoski Powiat gnieźnieoski Powiat konioski Powiat szamotulski Powiat poznaoski Powiat kaliski Powiat czarnkowsko-trzcianecki Powiat nowotomyski Powiat jarocioski Powiat śremski Powiat wągrowiecki Powiat wrzesioski Powiat średzki Powiat grodziski Powiat ostrowski Powiat turecki Powiat leszczyoski Powiat kolski Powiat obornicki Powiat gostyoski Powiat słupecki Powiat pleszewski Powiat krotoszyoski Powiat pilski Powiat rawicki Powiat złotowski Powiat chodzieski Powiat wolsztyoski Powiat ostrzeszowski Powiat międzychodzki Powiat kępioski Powiat m.leszno Powiat m.konin Powiat m.kalisz Powiat m.poznao 3,196 3,830 5,061 47,279-10, ,000 20,000 30,000 40,000 50,000 50

51 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 4. Oferta szkolnictwa wyższego i zawodowego Podaż na rynek pracy odpowiednio wykwalifikowanych kadr i odpowiednia struktura kierunków kształcenia są dwoma strategicznymi obszarami pozwalającymi na łagodzenie skutków bezrobocia i osiąganie zadowalającego tempa rozwoju społecznogospodarczego. Stąd oferta edukacyjna szkół powinna być dostosowywana do zapotrzebowania pracodawców na poziomie lokalnym, zwłaszcza w mniejszych ośrodkach, takich jak Kalisz. Szkolnictwo wyższe w Kaliszu znajduje się w sytuacji podobnej do porównywalnych pod względem wielkości ośrodków miejskich. Znajdują się w nich z reguły Państwowe Wyższe Szkoły Zawodowe oraz zamiejscowe oddziały szkół wyższych z większych ośrodków akademickich. Jednocześnie należy mieć na uwadze fakt, że Kalisz znajduje się w sferze oddziaływania silnych ośrodków akademickich, jakimi są Poznań i Łódź, a także Wrocław. W Kaliszu znajdują się 3 jednostki kształcące na poziomie wyższym 7 : Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu Wyższa Szkoła Finansów i Informatyki im. prof. Janusza Chechlińskiego w Łodzi, Wydział Ekonomii w Kaliszu 7 W zestawieniu nie uwzględniono Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Kaliskiej 51