WJ^'*w#w. Zalacznik 2: Autorcferat. dr Jolanta Elzbieta Polanowska Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk AUTOREFERAT

Transkrypt

1 Zalacznik 2: Autorcferat dr Jolanta Elzbieta Polanowska Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk AUTOREFERAT Tytul doktora: maj l992,inst5rtut Sztuki, polska Akademia Nauk Rozprawa doktorska: Historiografia sztuki polskiej w zaborze rosyjskim (1s32-1s63) Zatrudnienie: Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Warszawski, staz: X-XII 1978; Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk, praca na podstawie um6w: 1977-I9gl, na etacie: od lggl DOROBEK NAUKOWO.BADAW CZY ' Opublikowany dorobek stanowie dwie monografie (w tym rczprawa doktorska), dwadziescia pie6 artykul6w w czasopismach i w pracach zbiorowych omzponad dwie5cie not biografi cznych artyst6w w wydawnictwach leksykograficznych. ' Osi4gnigciem (wedlug kryteri6w oceny osi4gnigi naukowo-badawczych. Art. 16 Ustawy z dn. 14 marca 2003 r.,,o stopniach naukowych i tytule naukowym") jest monografia Stanislaw Kostka Potocki (1755-1s21)- nufirczoii architekta amatora, przedstowiciela neoklasycyzmu i nurtu,rpicturesque"rwarszawa 2009 (wyd. Instytut Sztuki pan i Liber Pro Arte, ss. 436, il.37l). Zostala ona wytypowana przez Instytut Sztuki pan do Nagrody Polskiej Akademii Nauk 2arck2009. Jej pozytywnerecenzje opublikowalitezangielscy historycy sztuki (ZaN.3: Wykaz publikacji).. Celem naukowym tej pracy bylo: 1. Napisanie monografii Stanislawa Kostki Potockiego -,,ojca polskiej historii sztuki,, - najwu2niejszego badacza dawnej sztuki, architekta amatoru i mecenasa przelomu XVIII i XIX w.; 2. Ukazanie migdzynarodowych zwiqzkow, znaczenia tw6rczosci naukowej i artystycznej oraz mecenatu tej europejskiej miary postaci. 'Ptaca ta jest zwiehczenie mych wieloletnich badan nad pi$miennictwem o sztuce w korelacji z tworzonqsztukq i mecenatem. Zainteresowania zapoczqtkowaly studia (rozszerzone o filologig polsk4 z magisterium z historii sztuki Spoleczna funkcja sztuki i artysty w WJ^'*w#w

2 poglqdach angielskich artystfw i myilicieli, , pod kierunkiem Prof. Jana Bialostockiego). Badania te, pocz4wszy od mej rozprawy doklorskiej i rozprawy Myil o sztuce o prywatny mecenat i kolekcjonerstwo (druk 2001; por. nizej), wskazywaly na wagq dokonan Stanislawa Kostki Potockiego. Grant badawczy Komitetu Badan Naukowych (realizacja w latach ) umozliwil studia 2r6dl.owe nad jego 2yciemi tw6rczoscie Moje zainteresowania mysl4 historyczn4 przelomu XVIII i XIX w., dziqki inspiracjom Pani Profesor Zofii Ostrowskiej-KEblowskiej (recenzentki mej rozprawy doktorskiej), zrnierzaly do podjecia problematyki 6wczesnych zaloheh rezydencjonalnych, szczeg6lnie pod k4tem ich znaczenia dla historii sztuki. Stypendia badawcze umo2liwily mi studia w The Warburg Institute, School of Advanced Studies, London University (1999,2001 i 2004) nad sztukq i literatur4 o sztuce z 2. polowy XVIII w., zwlaszcza nad tematyk4 rezydencji w aspekcie kontynuacji tradycji arfiycznej (por. badania nad villa i ogrodem, rozwijane w krggu Dumbarton Oaks Research Library, Washington DC). A pobyty w Anglii - poznanie rezydencji studiowanych tam przez potockiego, kt6re inspirowaly jego tw6rczosi i mecenat. Cz4stkowe reniltaty tak zakreslonych badan publikowalam od roku 2000 na lamach,,biuletynu Historii Sztuki",,,Ikonotheka. prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego" oraz opracowari zbiorowych (por. Zalqcznik 3, W ykaz publikacj i, poz. 23, 24, , 32, 34, 39, 40, 43, 44).. Osi4gnigte wyniki: Przedstawienie tw6rczosci i dzialalnosci Stanislawa Kostki Potockiego na polu architektury (w tym Katalog: Dziela i wahniejsze projekty, s ), sztuk plastycznych i mecenatu w kontekscie jego badan nad dawn4 sztuk4 (od antyku po dziela wsp6lczesne) oraz jego pism z zakresu teorii i historiografii sztuki oruzl<rytyki artystycznej (w tym Aneksy Lr6dlowe, s ). Praca omawia tez problemy z pograniczabadah historii sztuki i historii mvsli o sztuce oraz literatury.. Gl6wne tezy pracy: 1. Stanislaw Kostka Potocki najpelniej wypowiedzial sie w zalo2eniach ogrodolvych typu Arcadian picturesque garden, zawierajqcych odniesienia do mitycznej Arkadii - jako ewokacji klasycznego Zlotego Wieku. Dla literata (arkadyjczyka imieniem Timagete Licio) byly to r62ne wqtki mit6w Ateny, Apolla i Muz - opiekun6w tw6rczosci naukowej i artystycznej, obecne w pawilonach, ozdobach i rzelbach jego rezydencji - co w pol.qczeniu z antykizowaniem form architektonicnrych, sktradalo sie na typ formalny Arcadian picturesque garden. 2 \t'1^^'''4^

3 ][a^,,,f,* 3 2. Podjqcie w XVIII w. w p6lnocnej Europie pr6b tworzenia villa all'antica pozwalalo na wpisywanie do,,otwartej formuly" ogrod6w krajobrazowych nowych w4tk6w tresciowych: przeszlosci narodowej i lokalnej. Dla Stanislawa Kostki Potockiego picturesque garden stal sig polem do doswiadczefi z form4 architektoniczna,. Analizowal on dawne budowle, zwykle arfiyczne (poznawane jako na poly ruiny, z dobud6wkatni z p62niejszych epok), by przez synteze ich form, tworzy6 wielostylowe architektoniczne,,palimpsesty", odrwierciedlaj4ce przyrost wiedzy o dawnej sztuce. Interpretujqc Arcadian picturesque gardenjako tr6jwymiarow4 veduta ideata, tworzone przez niego zalohenia ogrodowe mo?;ita okreslid jako odrebny typ architecturalandscape garden. Poszukiwania jego, siggaj4ce poza og6lnie przyjgte pojgcie klasycznosci, otwieraly nowe perspektywy. 3. Praca ta stanowi tel pr6bg ukazania problematyki zwiqzk6w miedzy wiedz4 danej epoki o dziejach dawnej sztuki a tworzon4 sztuk4. Stanislaw Kostka Potocki projektowal i wznosil pawilony stanowi4ce,,wizualizacjq" jego znajomo6ci dawnej architektury, wiedzy, zdobywanej przez niego w trakcie studi6w w Italii i w Anglii, a takae wiedzy inspirowanej literaturq i dawnym malarstwem, kt6rych warstwatresciowa zawieraw4tki czerpanez oswieceniowych idei, a nade wszystko z zywej tradycji antyku - jego mit6w, literatury i sztuki. Wydaje sig, 2e istnieje pilna potrzeba rozwoju tak ukierunkowanych badan nad polskimi rezydencjami XVIII i XIX w. ' Druga opublikowana monografia (rozprawa doktorska, promotor Profesor Wieslaw Juszczak) to HistoriograJia sztuki polskiej w latach na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Franciszek Maksymilian Sobieszczafiski, J6zef Ignacy Kraszewski, Edward Rastawiecki, Aleksander Przezdziecki, Warszawa 1995 (wyd. Instytut Sztuki PAN, Seria Studia z Historii Sztuki, t. 49, ss. 230, il.26). Doczekala sie ona tecenzji pi6ra Profesora Andrzeja Wierzbickiego z Instytutu Historii PAN, i jest stale przywolywana w literaturze przedmiotu z zak<resu historii sztuki i historii.. Celem naukowym tej pracy bylo: 1. Opracowanie problematyki pocz4tk6w polskiej historii sztuki poprzez analizgpism i dzialalnosci wymienionych w tytule pierwszych badaczy dawnej sztuki polskiej oraz ichbezposrednich poprzednik6w: (Stanislaw Kostka Potocki, rytownik Antoni Oleszczyriski i historyk Joachim Lelewel). Umo2liwily to ir6dla, w tym zachowane archiwa badaczy, zawierajqce m.in. ich wzaj emn4 korespondencj g.

4 4 2. Teoretycznp celem pracy bylo udzielenie odpowiedzi na pytanie o zwiqzki miedzy poczqtkami badan dawnej sztuki polskiej, pr6bami pisania o niej, a wsp6lczesn4 im sztukqoraz na pytanie o $/plyw dzialalnoscibadawczej na kolekcjonerstwo i mecenat wobec sztuki.. Osi4gnigte wyniki: 1. Ks i 4zka zo stala vzrtana za,,pierws zq pr aw dziwe mono grafi g p o czqtk6w p o I skiej hi - storiografii artystycznej..." (Adam S. Labuda lw:) Dzieje historii sztuki w Polsce. Ksztaltowanie siq instytucji naulcowych w XIX i XX w.,poznah 1996, s. 10) oraz przez historyk6w historiografii (por. zal. 3: rcceruja i monografia Andrzej Wierzbicki, Historiografia polska doby r o m anty z mu, W ar szaw a I 999). 2. Ksiqid<ajest pierwszqpr6bqpelnej prezentacji pocz4tk6w historiografii sztuki polskiej. Dotyczy ona daj4cego sie zauwuzy6 zjawiska okresu migdzypowstaniowego ( ) na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej - podjecia prywatnych studi6w nad dawn4 sztukq polsk4. Ksi4Zka ukazuje tez wsp6lpracq a czasem rywalizacje migdzy pierwszymi historykami sztuki zwarszav,ry i Wolynia, dzieki kt6rej w ci4gu dw6ch dekad ( ) mozliwe stalo sig nadrobienie zaleglosci w zakresie wiedzy o dawnej sztuce i przejscie od pisania o dawnych artystach (Kiiunstlergeschichtsschreibung),poprzez pisanie o dawnej sztuce (Kunstgeschichtsschreibung) do pr6b zzal<resu badan historii sztuki (Kunstgeschichtsforschung). PodjEto tez wysilkizmierzajqce do ich instytucjonalizacji i akademizacji. ' Wykorzystanie rvynik6w: Kontynuacjqi poszerzeniem tych badan - na teorig i krytyke artystyczn6 byt udzial w pracy zespolowej nad tematem,,kultura miejska w Kr6lestwie Polskim, " (pod kierunkiem Profesora Wieslawa Juszczaka, , w Instytucie Sztuki PAN, grant Komitetu Badan Naukowych). Uczestnictwo w niej pozwolilo mi na pr6be analizy pismiennictwa o szhrce w korelacji z przejawami ficia artystycznego, gl6wnie kolekcjonerstwa, nauczarrj;a sztuki i mecenatu. Plonem stala sie rozprawa Myil o sztuce a prywatny mecenat i kolekcjonerstwo. Z badari nad poczqtkami nowoczesnej lailtury miejskiej w Krillestwie Polskim I8I (lwl: Kutltura miejska w Krdlestwie Polskim 18i,5-1875, Warszawa 2001; por. zal. 3, poz.26). Jedn4 z gl6wnych tez rczprawy bylo stwierdzenie, iz centralnq postaciq dla polskiego pismiennictwa o sztuce i szeroko pojmowanego mecenatu byl Stanislaw Kostka Potocki. Dlatego poswiecilam mu proporcjonalnie duzqczgsl tekstu, m.in. z om6wieniem oddzialywania jego pism o sztuce. fl^,,*;,tl

5 YJ^r**(^' 5. Pozostale osi4gnigcia naukowo-badawcze:. Artykuty monografi czne: ' Istotnym osiagnigciem bylo opublikowanie artykutu Jan Miroslaw peskd et I'art polonais, [w: katalog lvysta]vy monograficznej we Francji:] Jean Peskd IA70-Ig4g, ed. Marie- Elisabeth Loiseau, Paris ' Artykul ten jest jednym z przyklad6w publikacji wynik6w mych Zr6dlowych badan nad Zyciem i tw6rczodciq polskich artyst6w XVIII - XIX w., prowadzonych w ramach obowi4tk6w w Pracowni Slownika Artyst6w Polskich IS PAN. Pozostale artykvly monograficzne byly publikowane w,,biuletynie Historii Sztuki" oraz w pracach zbiorowych IS PAN (por. zal. 3 : W ykaz, poz. 3, 6, 9, 12, 22, 3 l, 39, 46, 4g).. Prace leksykograficzne: ' Dorobek ten dopelnia autorstwo ponad dwustu not biograficznych artyst6w XVIII i XIX wieku, opublikowanych w pracy zbiorowej: Slownik artyst6w polskich i obcych w polsce dzialaiqcych (zmartychprzed 1966 r.). Malarze, rzeibiarze, grartcy (t. 4-10; por. zal.3: Wykaz, poz. 4, 8,20, 35, 36, 45, 52,54). Biogramy te s4 niejednokrotnie obszernymi artykulami mono grafi c znymi, opartymi na badaniach zr6dlowych. WSr6d nich biogram Norwid Cyprian Ksawery Kamil, (t. 6, 1998, s ) norwidolodzy uznali za,,swego rcdzajt nobilitacjg Norwida jako artysty plastyka" i wa2ny impuls dla badan (zob; Edyta Chlebowska, w; Jak czytat Norwida? Postawy badawcze, metody, weryfikacje, Warszawa 2008, s. 202). Ponadto czgsi biogramu malarza Jana Rustema, (mpis, do t. 9, ss. 1-56), opublikowana jako om6wienie jego nieznanej dotqd pierwszej,,przedwilefskiej" polowy Zycia, zostalawysoko oceniona przezlitewskich historyk6w sztuki, m.in. przez Dr RiitE Janoniene, autorkg po6wigconego arty6cie doktoratu (ytor. zal.3: Wykaz publikacji, poz.48). Dorobek w zakresie biografistyki stanowiq te2 noty Zyciorysowe artyst6w i mecenas6w w innych podstawowych slownikach polskich i migdzynarodowych: Polskim Slowniku Biograficznym (lata: 1992, ), Dizionario Biografico degti ltatiani, Roma (lata 1987, 1996 i 1997) i Le Monde Magonnique au sidcle des Lumidres: Europe, Amdriques, Colonies, Paris (w druku; por. zalqcznik 3: Wykaz publikacji).. Prace edytorskie: Plonem studi6w nad osiemnastowiecznymi tekstami ir6dlowymi o szuce sqtelprace edytorskie (por. zal. 3 : Wykaz publikacji, poz. 24, 29 orazaneksy w poz. 2).

6 . Aktualne prace: Wykonujq projekt badawczy (indywidualny),,ogrody krajobrazowe w okolicach Warsz-a:dW, ", kt6ry w roku 2010 wygral konkrus Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy2szego na grant wlasny (projekt realizowany do 2013 r.).. Wyniki: Publikacjami czqptkowych rezultat6w sq artykuty oglaszane od roku Z1l1,m.in. o typach i wzorach tychzano?efo ogrodach d6br wilanowskich i o projekcie ogrodu podziemnego (por. zal 3: Wykaz publikacji, poz. 47,50, 53). flrt'*,,,fl*