Satysfakcja ze studiowania w Lublinie studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego. Raport ze społecznych badań terenowych

Transkrypt

1 1 Satysfakcja ze studiowania w Lublinie studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego Raport ze społecznych badań terenowych Bohdan Rożnowski Dorota Bryk Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin 2015

2 Spis treści 1.Wprowadzenie Metodologia badań Narzędzia i procedury badawcze Grupa objęta badaniem Wyniki badania jakościowego wywiady pogłębione Analiza wypowiedzi respondentów Podejmowanie decyzji o studiach w Lublinie Opinie na temat lubelskich uczelni Opinie na temat Lublina jako miasta studiowania Opinie na temat bezpieczeństwa Plany na przyszłość Podsumowanie wyników analiz jakościowych Badania ilościowe badania ankietowe Charakterystyka opinii respondentów z różnych krajów i różnej płci na temat uczelni Ocena zadowolenia z życia studentów Opinie studentów studiujących na różnych uczelniach Lublina Opinie na temat miasta studiowania Podsumowanie i wnioski z badań Aneksy

3 1. Wprowadzenie Badania zostały przeprowadzone w ramach projektu Europejski Uniwersytet Wschodni współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Projektu Erasmus+ i realizowanego w terminie 1 września sierpnia 2016 przez Urząd Miasta Lublin (lider projektu) oraz partnerów projektu: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (KUL), Politechnikę Lubelską (PL), Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS), Mykolas Romeris University (Litwa) oraz Katolícka Univerzita v Ružomberku (Słowacja). Celem projektu jest promocja Lublina jako miasta akademickiego, współpraca Gminy Lublin z uniwersytetami, pozyskanie dobrych praktyk na rzecz tworzenia oferty edukacyjnej i pozaedukacyjnej Lublina dla studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego 1, a także wsparcie polityk uczelni lubelskich w zakresie pozyskiwania studentów zagranicznych oraz kształcenia na kierunkach dopasowanych do potrzeb potencjalnych pracodawców w Lublinie oraz krajach Partnerstwa Wschodniego. Jednym z celów projektu jest także wypracowanie kompleksowych rozwiązań poprawiających ofertę studiowania w Lublinie w szczególności dla studentów z zagranicy, dlatego w projekcie te rozwiązania zostaną wypracowane m. in. na bazie badań studentów z krajów PW studiujących w Lublinie i w swoich krajach pochodzenia oraz na bazie doświadczeń partnerów zagranicznych. Badania studentów zagranicznych studiujących w Lublinie zrealizowano przy pomocy narzędzi jakościowych (wywiad pogłębiony) oraz ilościowych, które wzajemnie się wspierały, co starano się zaznaczyć w raporcie między innymi poprzez wykorzystywanie wypowiedzi respondentów z wywiadu w trakcie omawiania wyników ankiety. 3 1 W dalszej części raportu nazwa Partnerstwo Wschodnie występuje zamiennie ze skrótem PW.

4 2. Metodologia badań Celem badania jest określenie poziomu satysfakcji ze studiowania w Lublinie studentów pochodzących z zagranicy, przy czym nie chodzi o wszystkich studentów, ale tylko o wybraną grupę osoby pochodzące z krajów objętych przez Komisję Europejską projektem współpracy w ramach Partnerstwa Wschodniego. Należą do nich następujące kraje: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Ukraina. Wynika to z idei udzielania wsparcia i rozwijania elit intelektualnych tych krajów. Badania mają na celu zebranie informacji potrzebnych do przygotowania oferty edukacyjnej, bytowej i społecznej sprzyjającej dobremu samopoczuciu zagranicznych studentów przybywających do Lublina z wymienionych państw Partnerstwa Wschodniego. Dzięki temu zostanie zebrana informacja potrzebna do przygotowania dedykowanej tej grupie oferty studiowania w Lublinie. Kompleksowe potraktowanie fenomenu studiowania w Lublinie obejmuje równocześnie dwa elementy: korzystanie z oferty edukacyjnej poszczególnych uczelni naszego miasta oraz spędzanie czasu wolnego w czasie wolnym od zajęć. Dopiero koniunkcja obu tych czynników stanowi podstawę do oceny jakości studiowania dokonywanej przez kandydatów na studia i podjęcia decyzji o aplikowaniu na uczelnie zlokalizowane w Lublinie. Mamy w tym przypadku do czynienia z analizą zachowania konsumenckiego polegającego na zakupie skorzystaniu z produktu jakim jest studiowanie konkretnego kierunku studiów na wybranej uczelni w danym mieście. Problem badawczy został sformułowany w taki sposób, żeby objąć oba wyżej wymienione aspekty. W przeprowadzonym badaniu pytania zadawane badanym dotyczyły oceny: 1. Kierunku, na którym respondent studiuje, 2. Uczelni, na której prowadzony jest dany kierunek, 3. Miasta, w którym znajduje się uczelnia. Niestety grupa studentów jest zbyt mało liczna, by móc dokonać charakterystyki dla poszczególnych kierunków, dlatego ten poziom został zgeneralizowany i jest elementem 4

5 charakterystyki oceny oferty edukacyjnej uczelni. Zebrany materiał empiryczny pozwala sformułować wnioski dotyczące oceny: 1. Oferty edukacyjnej lubelskich uczelni biorących udział w projekcie dokonanej przez zagranicznych studentów pochodzących z krajów Partnerstwa Wschodniego (ocena programu studiowania, wykładowców, zaplecza technicznego, oferty pozaedukacyjnej) oraz 2. Miasta Lublin jako miejsca zamieszkania w trakcie studiów (warunki bytowe i komunikacja, bezpieczeństwo, estetyka miasta, możliwości spędzania czasu wolnego). W ramach eksploracji wskazanych obu aspektów przeprowadzono dwa komplementarne badania. Pierwsze z nich to badanie jakościowe przy pomocy wywiadu pogłębionego. Badanie to objęło 20 respondentów. Drugie badania badanie ilościowe zostało przeprowadzone przy pomocy kwestionariusza wywiadu na próbie 150 osób. Badania zostały przeprowadzone w kwietniu, maju 2015 r Narzędzia i procedury badawcze Wywiad pogłębiony (IDI) Wywiad pogłębiony (IDI) został przygotowany przez grono ekspertów. Były to osoby o długoletnim stażu badawczym w obszarze migracji, adaptacji studentów zagranicznych, które publikowały swoje badania między innymi w książce Migracje edukacyjne. Studenci zagraniczni dwie strony księżyca (red. Zofia Kawczyńska-Butrym). W trakcie spotkań roboczych wypracowano treść pytań do wywiadu, które skupiają się na kluczowych przekonaniach istotnych z punktu widzenia zachowania konsumenckiego produktu edukacyjnego. Zgodnie z definicją zachowań konsumenckich badanie obejmowało zarówno fazę podejmowania decyzji ( w tym przypadku wyboru studiów w Lublinie), jak i nabycia produktu i późniejszego jego wykorzystania (Engell, Blackwell, 1995). Przez analogię do zachowań konsumenckich jako istotne w badaniach uwzględniono zarówno fazę decyzyjną procesy poszukiwania i zbierania informacji o studiowaniu w Lublinie, pobytu na studiach ocena różnych

6 aspektów studiowania w Lublinie, jak i planowanego wykorzystania owoców studiowania w Lublinie w przyszłości plany zawodowe i życiowe po zakończeniu studiów. Obszary te koncentrowały się wokół następujących zagadnień: Informacje o procesie podejmowania decyzji wyboru lubelskiej uczelni informacje oraz charakterystyka procesu decyzyjnego wyboru miejsca studiowania. Opinie na temat oferty programowej lubelskiej uczelni istotne aspekty oceny kierunku, szkoły, oferty edukacyjnej i pozaprogramowej, osób prowadzących zajęcia oraz kolegów ze studiów. Opinie na temat miasta Lublina sposoby spędzania czasu wolnego, poczucia bezpieczeństwa, możliwości rozwoju kulturowego itp. Relacje z innymi relacje ze studentami z Polski i zagranicy, z urzędami, z mieszkańcami Lublina. Plany na przyszłość jak planują wykorzystać zebrany w trakcie studiów kapitał kariery. Pełen scenariusz wywiadu zamieszczono w aneksie nr 1. 6 Procedura badania Wywiad był prowadzony indywidualnie w trakcie bezpośredniego spotkania z respondentem. Rozmowa była nagrywana na dyktafon i następnie osoba prowadząca wywiad dokonywała transkrypcji. Osoby do wywiadu były umawiane poprzez indywidualne polecenia wcześniejszych respondentów lub poprzez kontakty na forach społecznościowych grupujących studentów zagranicznych studiujących w Lublinie. Wszyscy badani byli proszeni na wstępie o udzielenie zgody na udział w badaniu. Po uzyskaniu zgody, prowadzący wywiad przedstawiali respondentom wprowadzenie do wywiadu (patrz aneks 1) i prowadzili wywiad trzymając się w miarę możliwości przedstawionej listy zagadnień i załączonych w scenariuszu pytań. Pod koniec wywiadu pytano o kwestie, które respondent chciałby dodać, a które nie zostały objęte badaniem i dziękowano za udział. Po zakończeniu wywiadu badani dostawali drobne

7 prezenty w podziękowaniu za poświęcony czas Kwestionariusz ankiety (PAPI) Kolejnym etapem badań było przeprowadzenie badań ilościowych na grupie 150 lubelskich studentów pochodzących z Białorusi i Ukrainy. W badaniu wykorzystano ankietę stworzoną specjalnie do tego projektu. Zgodnie z przyjętym założeniem, że studiowanie w Lublinie będziemy traktować jak zachowanie konsumenckie (korzystanie z usługi), pytaniami objęto wszystkie procesy z tym zawiązane: podjęcie decyzji, uczęszczanie na zajęcia, korzystanie z dodatkowych ofert uczelni, korzystanie z możliwości oferowanych przez miasto w czasie wolnym od zajęć oraz plany na przyszłość. Zespół ekspertów, ten sam, który przygotował scenariusz wywiadu, zaproponował ankietę składającą się ze 130 pytań. Pytania miały charakter pytań skali likertowskiej, a odpowiedzi były skategoryzowane. Skala odpowiedzi obejmowała pięć możliwości ustosunkowania się do poszczególnych twierdzeń: 1. nie zgadzam się w ogóle 2. nie zgadzam się 3. trudno powiedzieć 4. zgadzam się 5. bardzo się zgadzam Oprócz pytań, które dotyczyły oceny uczelni i miasta, zapytano też respondentów o ich zgeneralizowaną ocenę własnego życia. W tym celu wykorzystano metodę zwaną drabinką Cantrilla 2 (Cantril, 1965). W części poświęconej informacjom o respondencie ujęto następujące zmienne: wiek, płeć, kraj pochodzenia, nazwa uczelni, kierunek, rok studiów, stopień studiów [I stopień (studia licencjackie lub inżynierskie, a także pierwsze trzy lata jednolitych studiów magisterskich), II stopień (studia magisterskie, w tym IV i V rok studiów jednolitych), III stopień (studia doktoranckie)], rodzaj zakwaterowania, doświadczenie pracy zarobkowej oraz to, czy są studentami 7 2 Cantril, H. (1965). The patterns of human concerns. New Brunswick: Rutgers University Press.

8 przebywającymi stale aż do uzyskania dyplomu w Polsce, czy tylko przebywającym tu w ramach czasowej wymiany w trakcie studiów. Z uwagi na dużą objętość ankiety jej pełną treść umieszczono w aneksie nr Grupa objęta badaniem Zgodnie z założeniami projektu badaniami zostali objęci studenci zagraniczni pochodzący z państw Partnerstwa Wschodniego (PW), czyli pochodzący z następujących krajów: Białoruś, Ukraina, Mołdawia, Gruzja, Azerbejdżan i Armenia. Kryterium doboru próby było posiadanie obywatelstwa danego kraju (np. osoby narodowości ukraińskiej mieszkające w Mołdawii były zaliczane do grupy Mołdawian a nie Ukraińców). Kolejnym kryterium doboru próby była uczelnia, na której studiują studenci imigranci. W pierwszej kolejności do badań rekrutowaliśmy studentów trzech lubelskich uczelni partnerów projektu: KUL, PL, UMCS. W następnej kolejności zwracaliśmy się do studentów z uczelni o największej liczbie studentów z krajów PW. Dane dotyczące liczby studentów z krajów PW studiujących w Lublinie w roku akademickim 2014/2015 na poszczególnych lubelskich uczelniach posiadane przez Urząd Miasta Lublin przedstawiono w Tabeli 1. Widać z niej, że niektóre uczelnie prawie w ogóle nie mają studentów z krajów PW. Są to Uniwersytet Medyczny i Wyższa Szkoła Nauk Społecznych. Jak widać z Tabeli 1 studentów z Mołdawii, Azerbejdżanu, Gruzji i Armenii jest w Lublinie bardzo niewielu. W związku z tym nie ma możliwości zebrania grupy respondentów z tych krajów, która pozwoliłaby na opisanie opinii tych grup. Dlatego studentów z tych krajów postanowiono objąć badaniem jakościowym (wywiad pogłębiony), ale nie ilościowym (kwestionariusz ankiety). Badania ilościowe dedykowano więc tylko studentom z Białorusi i Ukrainy. Przy czym widać z danych Tabeli 1, że ta ostatnia grupa jest dominującą wśród populacji studentów imigrantów z państw Partnerstwa Wschodniego studiujących w Lublinie (ale też w Polsce). W trakcie badań okazało się, że dane Urzędu Miasta nie były aktualne. Część studentów

9 zagranicznych zmieniła lokalizację studiów na inne miasto niż Lublin, część zrezygnowała ze studiów i wróciła do swojego kraju. Niestety próba zebrania aktualnych informacji o studentach z krajów PW od poszczególnych uczelni nie powiodła się. Na pisemne zapytanie wysłane do wszystkich uczelni otrzymaliśmy tylko dwie odpowiedzi. Nie pozwoliło to na dokładne określenie aktualnej liczby studentów z poszczególnych krajów PW na lubelskich uczelniach, ale też uniemożliwiło przygotowanie operatu do losowania próby losowej do badań ilościowych. 9 Tabela 1. Liczba studentów z krajów PW studiujących w Lublinie w roku akademickim 2014/2015 na poszczególnych lubelskich uczelniach Suma KUL PL UMCS UM UP WSEI WSNS WSPA WSSP pochodzenia Wynik Armenia Azerbejdżan Białoruś Gruzja Mołdawia Ukraina Suma Wynik Źródło: Wydział Strategii i Obsługi Inwestorów, Urząd Miasta Lublin, KUL Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, PL Politechnika Lubelska, UMCS Uniwersytet Marii Curii- Skłodowskiej, UM Uniwersytet Medyczny, WSEI Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji, WSNS Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, WSPA- Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji, WSSP Wyższa Szkoła Społeczno Przyrodnicza. Z tego powodu zastosowano dobór uczestników badania poprzez metodologię kuli śnieżnej, co obniża wartość zebranego materiału badawczego w części dotyczącej badania ilościowego. Zasadniczo jednak nie ma wpływu na wyniki badania jakościowego. Badania jakościowe nie wymagają uwzględniania reprezentatywności próbek, dlatego w tym przypadku przeprowadzono wywiady z przedstawicielami wszystkich sześciu krajów objętych badaniem, których reprezentantów znaleziono w Lublinie. W badaniu zwrócono się zarówno do osób, które rozpoczynają studia, jak i tych, które są w trakcie studiów (w środku), a także tych, którzy są już blisko ich ukończenia. W planie badawczym chodziło o jak największe zróżnicowanie osób biorących udział w wywiadach. Pozwoliło to uzyskać najszerszy z możliwych przegląd opinii.

10 Ostatecznie w przeprowadzonych badaniach jakościowych przyjęto strategię doboru wszystkich aktualnych studentów z: Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji i Mołdawii studiujących w Lublinie oraz uzupełnienie grupy badanych o osoby z Białorusi i Ukrainy. W badaniach ilościowych zdecydowaliśmy uwzględnić w równych proporcjach studentów z Białorusi i Ukrainy, kobiety i mężczyzn. W doborze próby badawczej zostało też uwzględnione to, na jakiej uczelni studiują potencjalni badani. 10 Tabela 2. Liczba studentów objęta badaniem jakościowym Suma KUL PL UMCS UP pochodzenia Wynik Armenia Azerbejdżan Białoruś Gruzja Mołdawia Ukraina Suma Dla pełnego obrazu próby badawczej objętej badaniem ilościowym zamieszczono w Tabelach 3 5 charakterystyki próby obejmujące informację o płci, kraju pochodzenia i uczelni respondentów. Tabela 3. Płeć respondentów Płeć Częstość Procent Mężczyzna 65 42,5 Kobieta 88 57,5 Ogółem ,0 Pomimo włożenia wysiłku w dążenie do zebrania równolicznych grup wyróżnionych ze względu na płeć nie udało się nam zebrać takiej grupy. W badaniach wzięło udział nieco więcej kobiet niż mężczyzn, co świadczy o feminizacji środowiska akademickiego. Jednak różnica ta nie

11 jest duża. Obie grupy są wystarczająco liczne by móc uogólniać uzyskane rezultaty i porównywać je ze sobą. Tabela 4. pochodzenia respondentów 11 pochodzenia Częstość Procent Białoruś 63 41,2 Ukraina 88 57,5 Brak danych 2 1,3 Ogółem ,0 Tak jak wspomniano w rozdziale poświęconym opisie metody, w badaniach wzięli udział tylko studenci z Białorusi i Ukrainy. Liczebności poszczególnych podgrup zawiera Tabela 4. Jak widać z danych w niej przedstawionych, więcej osób badanych pochodzi z Ukrainy, co oddaje tendencję wyrażoną w rozkładzie liczebności populacji (patrz Tabela 1). Liczebności poszczególnych grup są wystarczające do dokonania charakterystyki ogólniejszej i porównania obu grup między sobą. Tabela 5. Uczelnia, na której studiują respondenci Nazwa uczelni Częstość Procent KUL 42 27,5 PL 21 13,7 UMCS 38 24,8 UP 24 15,7 WSEI 7 4,6 WSPA 14 9,2 WSSP 7 4,6 Ogółem ,0 Próba badawcza pochodziła z różnych uczelni Lublina. Rozkład liczebności

12 z poszczególnych uczelni przedstawia Tabela 5. Zgodnie z przyjętymi założeniami, największe liczebności studentów są związane z uczelniami partnerami projektu. Niestety mała liczba studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego, a szczególnie z Białorusi, na Politechnice Lubelskiej spowodowała, że grupa ta jest stosunkowo mało liczna. Niestety dobór przy pomocy kuli śniegowej zaowocował też znaczną reprezentacją w próbie studentów z KUL, którzy byli łatwiej dostępni. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że grupa studentów z UP ma liczebność przekraczającą 20 osób. 12 Tabela 6. Stopień studiów respondentów Stopień studiów Częstość Procent Studia licencjackie i inżynieryjne (1 stopień) ,4 Studia magisterskie (2 stopień) 45 29,4 Studia doktoranckie (3stopień) 8 5,2 Ogółem ,0 Rozkład liczebności respondentów z różnych poziomów studiów według systemu bolońskiego przedstawiono w Tabeli 6. W badaniach wzięło udział najwięcej osób studiujących na pierwszym poziomie klasyfikacji studiów (studia licencjackie i inżynieryjne) N 3 =100. Znacznie mniej osób badanych studiuje na studiach magisterskich N=45. Najmniej liczna grupa to studenci doktoranci N=8. Liczebności wskazują na dobrą reprezentację studentów dwóch pierwszych stopni w zebranej próbie. 3 W treści raportu zastosowano skróty na oznaczenia parametrów statystycznych: N oznacza liczebność, M średnią, SD odchylenie standardowe, F wielkość statystyki Fishera, t wynik testu t Studenta, p poziom ufności.

13 3. Wyniki badania jakościowego wywiady pogłębione Badania jakościowe pozwalają dotrzeć do znacznie szerszych treści niż badania ilościowe. Dzięki analizom wypowiedzi można prześledzić mechanizm procesu, który doprowadził do wyboru studiów w Lublinie, treści będące podstawą oceny studiów i miasta, a także zobaczyć, w jaki sposób studenci z krajów Partnerstwa Wschodniego budują swoją wizję przyszłości Analiza wypowiedzi respondentów Podstawową zaletą badań jakościowych jest możliwość dotarcia do bogactwa treści, przemyśleń i opinii na badany temat. Najlepszym sposobem ich omówienia jest wskazanie charakterystycznych wypowiedzi w postaci dokładnych cytatów oraz komentarza do nich stworzonego przez badacza. W ten sposób postąpiono także w przypadku niniejszego raportu Podejmowanie decyzji o studiach w Lublinie Zanim student rozpocznie studia w wybranym mieście, ma miejsce proces podejmowania decyzji o kierunku, uczelni i mieście studiowania. W świetle przeprowadzonych badań można zauważyć, że główną przesłanką wyboru studiów w Lublinie były warunki finansowe, w tym bardzo często podnoszona kwestia oferty stypendialnej. W niektórych przypadkach był to argument przesądzający i eliminujący pozostałe alternatywy. Otrzymanie stypendium wyłączało dalsze działania związane z poszukiwaniem alternatywnych scenariuszy studiowania. W innych przypadkach było jednym z argumentów równorzędnych w czasie rozważania również innych możliwości. Kiedy ukończyłem szkołę podstawową, to chciałem wyjechać do innego kraju, wtedy dowiedziałem się o programie stypendialnym w Lublinie i zdecydowałem podjąć studia w nim, więc ogólnie mówiąc, wybór był oczywisty i za dużo o innych możliwościach

14 nie myślałem. (17_M_Mołdawia) 4 Decyzja o studiowaniu w Lublinie była dość spontaniczna, ale jednoznaczna. Dowiedziałem się o możliwości uzyskania stypendium dla studiów za granicą w Lublinie, i postanowiłem, że spróbuję. Jak się już dowiedziałem, że dostałem się na studia, to żadnej innej opcji nawet nie brałem pod uwagę. (5_M_Ukraina) 14 Na studia w Lublinie zdecydowałam się, ponieważ dostałam tutaj stypendium. (4_K_Mołdawia) Inne podnoszone przez respondentów argumenty na rzecz Lublina to wysoki poziom nauczania na wybranych uczelniach, uroda miasta, kameralność w porównaniu do innych ośrodków akademickich w Polsce (np. Warszawa). Nie bez znaczenia jest bliskość Lublina do wschodniej granicy państwa i krajów pochodzenia studentów. Znaczącym argumentem dla kandydatów było też oswojenie miasta czy to przez studiowanie w nim krewnych lub znajomych, czy nawet wcześniejszy pobyt w tym mieście. Dzięki ich opowieściom miasto stawało się możliwe do zamieszkania. Dlatego, że to jest miasto studenckie, jak już wspominałam, nie ukrywam też, że mam blisko do domu. Bliżej jest z Lublina niż z Warszawy. Koszty utrzymania nie są duże, a niestety rodzice mnie nie wspierają, muszę sobie radzić sama, dlatego to też był istotny czynnik. W Lublinie byłam w lipcu w 2012 roku cały miesiąc i bardzo mi się tutaj spodobało. Po prostu polubiłam to miasto, ma taki specyficzny urok i jest bardzo zielono, na pewno bardziej niż w Warszawie. (6_K_Ukraina) Rozważałem podjęcie studiów również w Krakowie i Białymstoku. Zostałem jednak w Lublinie, ponieważ oferta edukacyjna wybranej uczelni po rozważeniu wydała się mi najbardziej atrakcyjna. (15_M_Białoruś) Lublin jest miastem studenckim i to mnie bardzo zachwyciło. Poza tym, mieszka tu mój wujek z rodziną. Pierwsze lata mogłem mieszkać z nimi. Wybrana przeze mnie 4 Z uwagi na troskę o zachowanie anonimowości badanych osób, cytując ich wypowiedzi podajemy wyłącznie numer wywiadu, płeć osoby badanej (K lub M) oraz kraj pochodzenia. Podczas transkrypcji zachowano oryginalne wypowiedzi badanych, nawet gdy zawiera błędy.

15 uczelnia w Lublinie ma wysoki poziom kształcenia oraz mogłem dostać stypendium. (13_M_Armenia) Jakiś czas przed podjęciem studiów też już mieszkałam w Lublinie, więc było mi po prostu łatwiej w Lublinie. (1_K_Gruzja) 15 Tak, rozważałam możliwość studiowania we Wrocławiu, ale ostatecznie wybrałam Lublin, między innymi ze względu na lokalizację. Tak jak mówiłam, Lublin jest położony blisko granicy z Białorusią. (10_K_Białoruś) W wywiadach są opisane również procesy negatywnych decyzji. W procesach tych Lublin był wybierany w procesie eliminacji innych atrakcyjniejszych możliwości. Inne alternatywy okazywały się być trudne do realizacji i pozostawał Lublin, jako miejsce łatwiej dostępne. Chciałem studiować w Wielkiej Brytanii, ale przez problemy wizowe i finansowe nie udało się. (13_M_Armenia) Decyzje były podejmowane głównie na podstawie informacji ze źródeł nieformalnych (od rodzin, znajomych, parafian itp.). Kolejnym źródłem, które pojawia się w wypowiedziach respondentów, jest Internet. Poza tymi źródłami w wywiadach pojawił się też wątek udziału kandydata w dniach otwartych uniwersytetu i zaczerpnięcia informacji z tego źródła. Dowiedziałem się o tym od wujka. Więcej informacji doczytałem na stronach internetowych. Później skontaktowałem się z ludźmi, którzy już wcześniej studiowali i usłyszałem od nich tylko pozytywne opinie, to przyczyniło się do tego, że wybrałem moją uczelnię. (13_M_Armenia) Dowiedziałem się z Internetu, ale także od siostrzeńca, który przez 5 lat studiował w Lublinie. Poza tym, podczas swojej obecności w Lublinie jeszcze przed rozpoczęciem studiowania miałem możliwość uczestniczyć w Dniach Otwartych na uczelni. (15_M_Białoruś) Studenci pytani, jak z perspektywy czasu oceniają swoją decyzję o podjęciu studiów w Lublinie, generalnie odpowiadają, że pozytywnie. Skala ocen obejmuje opinie wręcz entuzjastyczne, jak i mniej pozytywne. Zebrane opinie obejmują pełne spektrum możliwych ocen,

16 od wyrażania bardzo pozytywnych, raczej pozytywnych, po negatywne. Pozytywne są znacznie częstsze i wyrażają zazwyczaj dużo silniejszy stopień przekonania. Oto przykłady różnych stopni oceny swojej decyzji: Bez nawet chwili myślenia bym podjął studia w Lublinie znowu. Jestem bardzo zadowolony z tego miasta, z moich studiów, a najbardziej z możliwości poznania różnych ludzi. (13_M_Armenia) 16 Uważam, że to była świetna decyzja. To była jedna z moich najmądrzejszych i samodzielnych decyzji. (6_K_Ukraina) Myślę, że była to dobra decyzja. Ze swoich studiów jestem bardzo zadowolona, więc myślę, że gdybym miała wybierać ponownie, podjęłabym taką samą decyzję. (4_K_Mołdawia) Uważam, że jest to dobra decyzja, którą podjąłem w moim życiu i będę z niej zadowolony w perspektywie czasu. (14_M_Azerbejdżan) Nie żałuję tej decyzji gdybym miał wybrać raz jeszcze, to podjąłbym taką samą decyzję. (2_M_Gruzja) Gdybym miał cofnąć czas i jeszcze raz podjąć decyzję, to raczej nie studiowałbym w Lublinie, albo studiował tylko rok i przeniósł się do Warszawy ( ) myślę, że mógłbym spożytkować ten czas inaczej, bardziej efektywnie. (9_M_Białoruś) Opinie na temat lubelskich uczelni Ponieważ celem przyjazdu respondentów do Lublina jest odbycie studiów, na pierwszy plan wysuwa się ocena merytoryczna programu studiów. Badani generalnie chwalą studia, na które uczęszczają w Lublinie. Respondenci oceniają swoje studia pozytywnie. Dostrzegają też słabe strony i o nich mówią, ale traktują je jako zjawisko powszechne na wszystkich uczelniach. Czasami oceny ulegały zmianom w trakcie studiów, jednak ostatecznie pozostały pozytywne. Moim zdaniem, moja uczelnia ma bardzo dobrą ofertę i cały czas się rozwija, cały czas jakieś tam nowe kierunki powstają. Myślę, że wychodzi on naprzeciw potrzebom studentów. (3_K_Gruzja)

17 Oceniam na bardzo dobrą. Zapewne, jak i na każdym kierunku, miałem też i przedmioty, które bym określił jako zapchaj dziury, które potrzebne były tylko dla zdobycia niezbędnej ilości punktów ECTS, ale bardzo dużo też się nauczyłem. Niektóre zajęcia były naprawdę ciekawe, więc ogólnie ofertę oceniam jako atrakcyjną. (5_M_Ukraina) 17 Na początku wydawało mi się, że program jest dość obszerny i mogę nauczyć się wszystkiego w wybranej dziedzinie. Po zakończeniu pierwszego roku byłem rozczarowany program zawierał dużo przedmiotów, które nie będą mi potrzebne w zawodzie. Dobrą rzeczą jest to, że mogłem dobrać przedmioty z innych kierunków, które uzupełniają moją wiedzę i zainteresowania. (14_M_Azerbejdżan) W trakcie studiów najczęstszą grupą, z którą kontaktują się respondenci, to z pewnością ich koledzy i koleżanki z uczelni. Stąd warto przyjrzeć się ocenom tych relacji dokładniej. Respondenci twierdzą, że ich relacje ze studentami z Polski są najczęściej partnerskie i są z nich zadowoleni. Na relacje te zasadniczo nie ma wpływu obywatelstwo stron. Podkreślana jest nieistotność przynależności państwowej. Badani są wdzięczni swoim kolegom za pomoc, której im udzielają w adaptacji i nie podejmują kwestii uprzedzeń. Polscy studenci też są fajni. Nie widzę dużej różnicy w moich relacjach ze studentami polskimi i studentami z zagranicy. Mogę dodać, że ze studentami z Polski mam więcej kontaktu przez Internet w odróżnieniu od znajomych z zagranicy. (4_K_Mołdawia) Na początku bardzo się tego obawiałem, bo nie wiedziałem, jaki będą mieć do mnie stosunek. Okazało się, że przyjęli mnie bardzo ciepło, co bardzo pozytywnie mnie zaskoczyło, właściwie to zawsze traktowali mnie jak swojego, dzięki czemu bardzo szybko nauczyłem się języka, którego wcześniej nie umiałem. Osoby przyjeżdżające do Polski na studia powinny szanować polskie tradycje i kulturę i nie zapominać, że to my tutaj jesteśmy gośćmi, jednak nie powinno się zapominać swoich tradycji i o swoich korzeniach. W moim przypadku wygląda to obecnie tak, że moi przyjaciele z Ukrainy, których poznałem później, i przyjaciele z Polski połączyli się w jedną grupę, w której nikt już nie zwraca uwagi na narodowość. Według mnie nie ważne kto jest skąd, tylko jakim jest człowiekiem. (7_M_Ukraina)

18 Relacje ze studentami z Polski nie są wolne od sytuacji trudnych. Jednak w wywiadach pojawiają się one jako zgrzyty kulturowe. Są one źródłem negatywnych emocji studentów zagranicznych, ale nie wywołujących agresji, ale raczej tęsknotę za krajem pochodzenia. No na przykład co mnie ostatnio zraziło koleżanka mnie zaprosiła do siebie, przyszedł jej mąż. Ona zrobiła jedzenie tylko dla niego i on siedział i jadł przy nas. Przecież u nas to by było niedopuszczalne. Jak przychodzi gość, to nie dość, że się robi jedzenie dla wszystkich, którzy siedzą przy stole; a jak już robisz jedzenie dla tego męża, no to robisz też jedzenia dla wszystkich, a nie że to mąż siedzi i je obiad, a inni siedzą i się tylko patrzą. No i często, dużo jest takich sytuacji że możesz mieć gości i niczym cię nawet nie poczęstują. Jak ktoś idzie w gości na cały dzień czy na dłużej, to na pewno zgłodnieje, więc wypadałoby czymś poczęstować. (1_K_Gruzja) 18 Tęsknota za krajem pojawia się w wielu wypowiedziach. Studentom z dalekich krajów brakuje wspólnoty rodzimej kultury. Starają sobie poradzić z nostalgią poprzez aktywność społeczną. Kompensują sobie brak kraju pochodzenia często poprzez kontakty ze studentami z innych krajów. Budują wspólnotę osób w podobnej sytuacji. Wielość studentów zagranicznych w Lublinie sprzyja takim kontaktom i pomaga poradzić sobie z tym źródłem stresu. ( ) mnie zachwyca to, że studiuje tutaj dużo młodych ludzi z innych krajów mam dużo przyjaciół z Ukrainy, Białorusi, a nawet z Niemiec i Francji. ( ) Poznałem dużo nowych ludzi z różnych krajów i staramy się utrzymywać w dobrym kontakcie. Co jakiś czas organizujemy wyjazdy za miasto, organizujemy spotkania na mieście albo wybieramy się na wspólne aktywności. (13_M_Armenia) Specjalną rolę w budowaniu oceny studiowania w Lublinie ma postawa osób prowadzących zajęcia. Postawa wykładowców jest charakteryzowana pozytywnie. Wykładowcy są opisywani jako osoby kompetentne, zaangażowane, wyrozumiałe dla trudności przyjeżdżających, otwarte na kontakty bezpośrednie ze studentami. Rozumieją, że przyjezdni mają trudności językowe i są gotowi przyznać im z tego powodu pewne ułatwienia. Są bardzo fajni, kompetentni. ( ) Bardzo ciepło mnie przyjęli byłam nawet trochę zdziwiona. (3_K_Gruzja)

19 Profesorowie na moim kierunku są bardzo zaangażowani w swój przedmiot. ( ) Zawsze można podejść do nich po zajęciach i dopytać o niezrozumiałe kwestie. Niektórzy profesorowie znają inne języki obce oprócz ojczystego (rosyjski czy angielski), co sprzyja lepszej komunikacji. Wykładowcy są otwarci na pomoc zarówno dla studentów z Polski, tak i do studentów z zagranicy. Na pierwszych latach studiów byli bardzo wyrozumiali do mojej znajomości polskiego. (13_M_Armenia) 19 Zdarzają się też zachowania ze strony prowadzących zajęcia oceniane przez respondentów negatywnie. W świetle tych wypowiedzi można zobaczyć wąską grupę wykładowców narzekających na przyjeżdżających, mających do nich pretensję o brak zaangażowania w studia, nieprzygotowywanie się do zajęć czy wręcz zabieranie miejsca kandydatom na studia z Polski. Miałem też na uczelni i sytuacje, kiedy wykładowca zmieniał swoje podejście do mnie, jak się dowiadywał, że pochodzę z Ukrainy i dostaję tutaj stypendium. Był to jednorazowy wypadek, no może dwa razy mi się coś takiego przytrafiło. Nie chodzi o to, że nie chciał mi wstawić oceny, czy coś w tym stylu, ale kilka wyrazów typu: przyjeżdżacie tu i nic nie robicie, tylko prosicie o oceny a jeszcze zabieracie miejsca polskim studentom kiedyś słyszałem nawet od wykładowców. (5_M_Ukraina) Opinie na temat Lublina jako miasta studiowania Opinie o Lublinie są bardzo pozytywne. Podkreślane są: aktywność społeczna, miła atmosfera, studenckość, bogactwo kulturowe, estetyka miasta. Studentom z krajów Partnerstwa Wschodniego Lublin podoba się jako miasto i jako ośrodek akademicki. Tętno życia studenckiego, obecność studentów z wielu krajów i liczne wydarzenia kulturalne są podstawą do formowania generalnej pozytywnej oceny. Miasto mi się bardzo podoba. Dużo się tu dzieje. Jak już wspomniałam, podoba mi się to, że jest dużo cudzoziemców, dzięki czemu mam wielu przyjaciół z innych krajów, również studiujących w Lublinie. (4_K_Mołdawia) To, za co ja lubię Lublin, to jest to, że on jest bardzo aktywny w tym, że nie stoi w miejscu lub nie idzie w jednym kierunku i raz na miesiąc coś się dzieje. Obserwuję, jaka młodzież jest aktywna, wymyślają różne rzeczy, realizują i chcą najważniejsze, że chcą taka nutka

20 optymizmu się widnieje...nawet nie jedna nutka. Uważam tak, że tam, gdzie się rozwija kultura, to miejsce ma przyszłość. (3_K_Gruzja) Lublin mnie bardzo pozytywnie zaskoczył z powodu możliwości miłego spędzenia czasu wolnego. (14_M_Azerbejdżan) 20 Miasto jest pełne studentów i to mi się bardzo podoba. Tutaj nigdy nie jest nudno. (2_M_Gruzja) Negatywne opinie na temat miast dotyczyły głównie transportu (trudne dojazdy, parkowanie w centrum) oraz możliwości znalezienia pracy. W opinii respondentów, Lublin to miasto, w którym chce się im studiować, żyć, a więc i integrować społecznie. Ale jednocześnie trudno zobaczyć swoją przyszłość z powodu kondycji rynku pracy i małej aktywności gospodarczej. Również kwestia kontaktów urzędowych w opiniach respondentów wypada pozytywnie. Zdaniem badanych, urzędnicy państwowi i samorządowi są życzliwi dla studentów zagranicznych. Podobnie pracownicy dziekanatów i administracji uczelnianej są opisywani pozytywnie. Ja mam bardzo pozytywne. Dużo Polaków narzeka na to, że jest duża biurokracja. Mi zawsze szybko, łatwo się udawało załatwić. Więc bez problemu zawsze mi się udawało z takimi rzeczami od ręki prawie zawsze wszystko załatwiałam jak pójdę, to będzie załatwione. Czasami często dzwonię tam lub sprawdzam, jakie konkretnie dokumenty będę potrzebowała do czegoś tam i tyle. Kolejki też nie są jakieś zbyt długie, więc dla mnie jest ok. (3_K_Gruzja) Spotkałem się z wielką biurokracją, kiedy załatwiałem różne sprawy w urzędach. Ale też mam dość pozytywne doświadczenie z kontaktów urzędowych pracownicy są bardzo mili i gotowi wyjaśnić wszystkie pytania, a poza tym co roku pojawia się więcej dokumentacji o tym, jak załatwić różne sprawy np. jak podać na Kartę Pobytu. (13_M_Armenia) Jednak pojawiają się wypowiedzi, które pokazują bardziej zróżnicowany obraz tych relacji. Według jednego Gruzina, który nie mówi po polsku, a studiuje w języku angielskim, relacje z urzędnikami mogą być źródłem dodatkowego stresu. Uważa on, że pracownicy nie są gotowi zadać sobie dodatkowego trudu, by rozwiązać problem petenta. Trudności w porozumiewaniu się

21 prowadzą do zamknięcia i reakcji ucieczkowej urzędnika, który przerzuca całą trudność na petenta: ( ) moje doświadczenie nie jest zbyt dobre. Miałem problem z kartą pobytu i naprawdę bardzo ciężko jest się komunikować z osobami tam pracującymi. Oni nie są bardzo przyjaźni wobec ciebie. Jeżeli prosisz by coś wyjaśnili, jeżeli powiesz że masz problem, ale prosisz żeby ci wyjaśnili jakąś kwestię, to się nie kłócisz z nimi, a oni taką prośbę o wyjaśnienie odbierają jako kłócenie się z nimi i odpowiednio nieprzyjemnie mogą reagować. Jedyne, co wtedy usłyszysz, to wyjdź, przynieś mi ten dokument, to i to, i wtedy możemy rozmawiać, ale faktycznie nic ci nie wyjaśniają, nie biorą pod uwagę to, że jesteś obcokrajowcem, że dla ciebie nie jest takie łatwe chodzenie od jednego urzędu do drugiego bez znajomości polskiego. Gdyby nie moi przyjaciele nie dał bym rady. (2_M_Gruzja) Opinie na temat bezpieczeństwa Kluczowym kryterium dla oceny miejsca pobytu jest bezpieczeństwo. Badani studenci z różnych krajów Partnerstwa Wschodniego czują się bezpiecznie. Twierdzą, że choć słyszeli o zagrożeniach skierowanych do studentów zagranicznych w Lublinie, to sami tego nie doświadczyli. Można powiedzieć, że wśród studentów krąży informacja o niebezpieczeństwach, są wskazywane niektóre dzielnice lub ulice jako szczególnie niebezpieczne, jednak nie ma bezpośredniego doświadczenia takich zachowań. Tak, czuję się bezpiecznie w Lublinie, nie zdarzyła mi się jakaś niebezpieczna sytuacja. (14_M_Azerbejdżan) Czasami przechodzę np. koło Lubartowskiej, która jest taka niby niebezpieczna, ale nic nigdy mi się nie przydarzyło, nikt mnie nie zaczepił. (3_K_Gruzja) Nie mam złego doświadczenia związanego z Lublinem. Niemniej jednak słyszałem od znajomych o takich rzeczach, że chodzenie po ulicach w środku nocy nie jest zbyt dobrym pomysłem. Mówili też, że jest kilka ulic w Lublinie, które uważane są za niebezpieczne, jak np. Lubartowska znajomi mówili mi, że chodzić tam nocą nie jest bardzo bezpieczne. Dodatkowo kilka znajomych wspominało, że chodzić z brodą też nie jest najlepszym pomysłem Polacy mają alergię na muzułmanów, a jeżeli masz brodę, to jesteś muzułmaninem. (2_M_Gruzja)

22 Jedna z badanych miała negatywne doświadczenie została okradziona (pieniądze, dokumenty, telefon). Jednak nie traktowała tego jako aktu agresji skierowanego do studenta zagranicznego tylko jako zwykły przypadek, który może zdarzyć się każdemu i wszędzie. Dlatego w jej opinii, nie miało to wpływu na ogólną ocenę bezpieczeństwa: Tak, czuję się bezpiecznie w Lublinie. Jednak, miałam przykrą sytuację, kiedy zostałam okradziona i policja nie potrafiła odnaleźć dokumentów i telefonu. (16_K_Białoruś) 22 W zebranych wywiadach nie pojawiły się wprost informacje na temat negatywnych zachowań Polaków wobec przyjezdnych ze względu na ich przynależność państwową lub odmienność kulturową. Można dostrzec pośrednio istnienie takich negatywnych zjawisk w wypowiedziach na temat własnej grupy. Respondenci wskazują na niewłaściwe zachowania własnej grupy, które są przyczyną ujawniania uprzedzeń wobec studentów zagranicznych ze strony mieszkańców Lublina. Przyjechało tu bardzo dużo osób z Ukrainy, chyba tylko po to, żeby uniknąć wezwania do wojska. Nie chcę mówić o wszystkich, bo znam sporo osób z Ukrainy, których szanuje i są naprawdę fajnymi ludźmi, ale oni uważają to samo co ja i w pewien sposób jest im wstyd za zachowanie osób ze swojego kraju, ponieważ psują ich wizerunek w oczach Polaków i Białorusinów. Chodzi o to, że panoszą się tutaj i myślą, że wszystko im wolno. Przyjechało ich tutaj sporo, integrują się tylko ze sobą i nawet nie chce im się nauczyć języka polskiego, tylko mówią do wszystkich po ukraińsku, tak jakby wymagali tego, że to my mamy nauczyć się ich języka, skoro oni tutaj przyjechali. Kolega opowiadał mi, że było kilku takich u niego w grupie i mówili do prowadzącego zajęcia po ukraińsku, mimo że ten upominał ich, że zajęcia są prowadzone w języku polskim. Ponoć nawet maile wysyłali do niego w języku ukraińskim. Widziałem kilka Ukraińców w koszulkach ze swoimi symbolami, które są obraźliwe dla Polaków. Przecież to jest bezczelne. Specjalnie prowokują i robią zamieszki, przez co później Polacy są wrogo nastawieni do osób z Ukrainy, za co cierpią te osoby, które pochodzą z Ukrainy i są naprawdę w porządku. (9_M_Białoruś) Ciekawym zagadnieniem w wywiadach jest kwestia przyszłych losów zagranicznych absolwentów lubelskich uczelni pochodzących z krajów Partnerstwa Wschodniego. Można zadać sobie pytanie, czy Lublin jest dla nich miejscem tranzytowym w dalszej drodze na zachód, czy wstępem do zamieszkania w Polsce, czy szansą na wzbogacenie kapitału kariery i powrót do kraju

23 pochodzenia. W wielu wypowiedziach respondentów jest obecny motyw dalszej podróży: Jak będę to miała za sobą [licencjat], z pewnością pójdę na studia magisterskie, kwestia tylko do jakiego miasta. Możliwe, że zdecyduję się na Wrocław lub Warszawę, ale możliwe też, że zostanę tutaj w Lublinie. Po studiach będę próbowała znaleźć pracę w Polsce, jeśli się uda. Jeśli się nie uda, to raczej wrócę do siebie. (16_K_Białoruś) 23 Ja pochodzę z małej miejscowości i był to dla mnie duży przeskok. Jednak teraz, po tych trzech latach spędzonych w Lublinie przyzwyczaiłam się i nauczyłam się funkcjonować i czuję, że jestem gotowa na podjęcie studiów we Wrocławiu, Krakowie czy nawet w Warszawie. (10_K_Białoruś) Jak skończę studia w Lublinie. Znaczy się planuję do Warszawy na magisterkę ( ). Ja już składałam podanie na Erasmusa i się dostałam, więc we wrześniu, czyli na pierwszy semestr magisterki, jadę do Hiszpanii. (1_K_Gruzja) Dla mnie Lublin jest za małym miastem, wolałabym przenieść się do większego miasta z większymi możliwościami. ( ) W Polsce, zwłaszcza w większych miastach takich jak: Warszawa, Wrocław czy Kraków, jest większa szansa na atrakcyjne praktyki ( ). W UE, zwłaszcza w krajach bardziej rozwiniętych takich jak Niemcy czy Francja oraz turystycznych jak Grecja czy Malta, jest duże zapotrzebowanie na praktykantów z innych krajów, które potrafią dogadać się w innych językach. (16_K_Białoruś) Plany na przyszłość Niektórzy respondenci, choć to nie wynika bezpośrednio z ich wypowiedzi, nie zamierzają wrócić do swojego kraju pochodzenia. Wśród zebranych wypowiedzi można też znaleźć takie, które wskazują na konkretny zamiar pozostania w Polsce. W swoich wypowiedziach respondenci akcentują różne możliwości, ale nie uwzględniają powrotu do swojego kraju. Jeżeli pojawi się taka możliwość, to chciałabym dostać się do pracy związanej z moim kierunkiem w Polsce albo szukać oferty pracy za granicą. (20_K_Ukraina) Po zakończeniu studiów planuję otworzyć swoje dzieło w Polsce. Wiem, że to potrzebuje dużo pracy, lecz to jest jednym z moich celów w życiu. (17_M_ Mołdawia)

24 Niektóre z wypowiedzi osób badanych są bardzo intymne i świadczą o istnieniu silnych związków emocjonalnych czy to z miejscem, czy to z ludźmi stąd, co z kolei będzie przekładało się na plany pobytowe. Gdzieś tam w głębi serca chciałabym zostać tutaj, nawet w Lublinie, jakoś mi tu jak w domu jest... ale zobaczymy. (3_K_Gruzja) 24 Jeżeli chodzi o moją pracę, to na pewno wiem, że będę jej szukać w Zamościu, ponieważ mój narzeczony ma już tam zapewnioną pracę. Już pracowałam w Polsce, a od poniedziałku idę do nowej pracy. Do sklepu odzieżowego. (6_K_Ukraina) Tylko niektórzy respondenci deklarują chęć powrotu do swojego kraju. Jednak nawet wtedy siła asercji powrotu jest słaba lub odłożona w czasie poprzez podkreślenie istnienia alternatywnych rozwiązań albo braku ostatecznej decyzji i posiadania tylko pewnych preferencji: Po ukończeniu studiów chciałabym wrócić do swojego kraju i swoim doświadczeniem zdobytym w Polsce wprowadzać zmiany najlepsze w moim kraju. Nie wykluczam przyszłości związanej z pracą w Polsce. (18_K_Ukraina) Będę szukać pracy w swoim zawodzie. Jeszcze nie wiem, gdzie się udam, ale jak otrzymam jak najwięcej doświadczenia, to wrócę do domu, żeby rozwijać swoją dziedzinę w moim mieście. (13_M_Armenia) Podsumowując badania jakościowe można stwierdzić, że proces podejmowania decyzji opiera się na informacjach na temat możliwości studiowania w Lublinie od osób zaprzyjaźnionych. Warto zadbać, by aktualni studenci i absolwenci z krajów Partnerstwa Wschodniego byli zachęcani do aktywnego dzielenia się swoimi doświadczeniami w krajach wysyłających. Kluczową informacją, którą można też traktować jako kryterium przesądzające wybór studiów w Lublinie, jest uzyskanie pomocy finansowej. Fundacja Jana Pawła II ma tu bardzo duże zasługi. Rozszerzenie oferty stypendialnej jest najefektywniejszym narzędziem zwiększania liczby studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego w Lublinie.

25 3.2. Podsumowanie wyników analiz jakościowych Z perspektywy czasu spędzonego w Lublinie, w grupie badanych dominuje pozytywna ocena studiowania w naszym mieście. Nawet pojawiające się drobne problemy nie przekładają się na zmianę oceny. Słabsze strony miasta nie wiążą się ze środowiskiem akademickim, a z gospodarczym. Niestety uczelnie budując swoją ofertę dla studentów z krajów Partnerstwa Wschodniego nie są w stanie zmienić tej sytuacji. Są to dobre podstawy do tworzenia marketingu wirusowego promującego Lublin jako miejsce studiowania w krajach wysyłających. By zminimalizować negatywne aspekty zarówno uczelnie jak i miasto powinny podjąć dynamiczne działania. Ze strony uczelni możliwe jest podjęcie wysiłków, by zmienić programy nauczania i usunąć z nich zajęcia opisywane przez respondentów jako strata czasu czy zapchaj dziury oraz poprawić możliwości praktyk i staży. Ze strony miasta potrzebne są działania poprawiające sytuację gospodarczą regionu lub zwiększające dostęp studentów do istotnych dla nich zasobów. Chodzi głównie o praktyki, staże i możliwość dorobienia do stypendium. W wypowiedziach jawi się to jako słaba strona miasta. 25

26 4. Badania ilościowe badania ankietowe Drugim elementem empirycznym projektu było badanie ilościowe. Pozwala ono ująć natężenie zjawisk występujących w grupie studentów z krajów PW studiujących w Lublinie. Z punktu widzenia uczelni i miasta, istotne jest rozpoznanie różnych segmentów kandydatów na studia. W niniejszym raporcie zostały poddane analizie następujące segmenty: kobiety i mężczyźni, studenci z Białorusi i Ukrainy. Ponieważ porównania tych grup wykazały bardzo małą liczbę istotnych statystycznie różnic, opis wyników został przygotowany na poziomie ogólnym z rozszerzeniem charakterystyk dotyczących tych pytań, w których wykazano istnienie różnic istotnych statystycznie Charakterystyka opinii respondentów z różnych krajów i różnej płci na temat uczelni Ocena kierunków studiowania Ocena kierunku studiowania obejmuje trzy pytania. Dla wszystkich twierdzeń uzyskane średnie są wyższe niż środek skali, co świadczy o pozytywnej ocenie tego aspektu. Najwyższy wynik uzyskano dla pytania o atrakcyjność kierunku studiów dla studentów z krajów PW (M 5 =4,18, SD 6 =0,7). Wskaźniki te pokazują nie tylko wysoką ocenę, ale także jednomyślność respondentów ze wszystkich analizowanych segmentów (patrz Tabela 7). Warto też zwrócić uwagę, że w grupie studentów z Ukrainy w ogóle nie pojawiają się odpowiedzi negatywne (kategoria 1 i 2), co wskazuje na jednoznacznie pozytywną ocenę atrakcyjności kierunków dla studentów z krajów PW. Pokazuje to, że Ci, którzy podjęli studia w Lublinie są zadowoleni. Niestety nie daje to pełnego obrazu zjawiska, ponieważ badamy tylko tych respondentów, którym kierunki się podobały 5 6 M średnia. SD odchylenie standardowe.

27 i je wybrali. Potrzebna byłaby informacja z badań populacji młodzieży z Białorusi i Ukrainy wśród potencjalnych kandydatów na studia. To, co jest ciekawe w uzyskanych wynikach to fakt, że tylko dwie osoby obywatele Białorusi, wyrażają lekko negatywną ocenę. Tabela 7. Ocena kierunków studiowania 27 Pytania Kierunki studiów w Lublinie są atrakcyjne dla studentów zagranicznych Program kierunku studiów, który studiujesz ma odpowiedni zakres przedmiotowy i godzinowy Jakość programu studiów kierunku, który studiujesz, jest wysoka Grupy badanych 1 nie zgadzam się w ogóle 2 nie zgadzam się Kategorie odpowiedzi 3 trudno powiedzieć 4 zgadzam się 5 bardzo się zgadzam N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 1 1,5 8 12, , ,9 Kobiety 0 0,0 1 1, , , ,8 pochodzenia 0 0,0 2 3,2 7 11, , ,2 - Białoruś pochodzenia 0 0,0 0 0, , , ,4 - Ukraina Łącznie 0 0,0 2 1, , , ,0 Mężczyźni 0 0,0 3 4, , , ,6 Kobiety 2 2, , , , ,6 - Białoruś 2 3,2 3 4, , , ,2 - Ukraina 0 0, , , , ,9 Łącznie 2 1,3 13 8, , , ,9 Mężczyźni 0 0,0 3 4, , , ,5 Kobiety 0 0,0 7 8, , , ,0 - Białoruś 0 0,0 4 6, , , ,8 - Ukraina 0 0,0 5 5, , , ,9 Łącznie 0 0,0 10 6, , , ,5 Zagraniczni studenci oceniając swój wybrany kierunek uważają, że ma on raczej odpowiedni zakres przedmiotowy i godzinowy (M=3,76; SD=0,94). Ten wyniki potwierdza największa liczebność grupy, która wyraża ocenę umiarkowanie pozytywną (41,8%). Istnieje jednak grupa około 10% respondentów, którzy oceniają ten aspekt krytycznie. Podobne charakterystyki występują w przypadku oceny jakości programów studiów (M=3,84; SD=0,84). Tu także najliczniejszą grupą są respondenci wyrażający umiarkowanie

28 pozytywną ocenę. Łącznie pozytywnie oceniających ten aspekt studiów jest 67,3% respondentów. W przypadku tego twierdzenia nie ma osób, które wyraziłyby skrajnie negatywną ocenę. Umiarkowanie krytyczni są zarówno Białorusini, jak i Ukraińcy. 28 Ocena oferty stypendialnej Kolejną sferą objętą badaniem była ocena oferty stypendiów naukowych (patrz Tabela 8). W pierwszej kolejności sprawdzano ocenę dostępności informacji o możliwości skorzystania z oferty dla studentów z krajów PW. Większość studentów ocenia tę dostępność na poziomie średnim (36,6%). Nieco ponad 10% respondentów uważa, że ma ograniczony dostęp do tej formy wsparcia. Jednak dominuje grupa, która pozytywnie ocenia ten aspekt. Warto zwrócić uwagę, że wśród badanych studentów z Białorusi ani jedna osoba nie udzieliła oceny wyrażającej choćby umiarkowanie negatywną ocenę. Istotnym aspektem oceny oferty stypendialnej jest też aspekt zrozumiałości zasad przyznawania stypendiów. Choć wśród badanych dominuje opinia, że rozumieją zasady przyznawania stypendiów (68,7%), to jednak istniej grupa prawie 10%, która nie zgadza się z tą opinią. Szczególnie warta zwrócenia uwagi jest grupa 13,7% studentów z Ukrainy, którzy uważają, że zasady te nie są dla nich jasne. Pomimo dostępności i zrozumiałości informacji o systemie stypendialnym, respondenci są bardziej krytyczni co do możliwości uzyskania stypendium przez studentów z krajów PW. Ponad 28% badanych uważa, że nie jest łatwo o takie stypendium. Jednocześnie około 30% respondentów nie widzi trudności.

29 Tabela 8. Ocena oferty stypendialnej Pytania Studentom z krajów PW są łatwo dostępne informacje na temat ofert i zasad przyznawania stypendiów naukowych Zasady przyznawania stypendiów naukowych są dla mnie jasne Studentowi z krajów PW łatwo jest uzyskać stypendium naukowe Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 5 7, , , ,6 Kobiety 2 2,3 9 10, , , ,5 pochodzenia - 0 0,0 6 9, , , ,6 Białoruś pochodzenia - 2 2,3 8 9, , , ,6 Ukraina Łącznie 2 1,3 14 9, , , ,6 Mężczyźni 2 3,1 1 1, , , ,5 Kobiety 1 1, , , , ,1 - Białoruś 1 1,6 2 3, , , ,2 - Ukraina 2 2, , , , ,7 Łącznie 3 2,0 12 7, , , ,9 Mężczyźni 3 4,6 4 6, , ,4 4 6,2 Kobiety 3 3,4 4 4, , , ,4 - Białoruś 5 7, , , ,2 7 11,1 - Ukraina 8 9, , , ,3 7 8,0 Łącznie 13 8, , , ,9 14 9,2 29 Ocena oferty stażowej Dostępność ofert stażowych dla studentów z Białorusi i Ukrainy jest oceniana na poziomie przeciętnym (M=3,43; SD=0,88). Najliczniejsza grupa to przypisujący temu twierdzeniu wartość odpowiadającą środkowi skali wyrażającej poziom zgodności (ponad 43%). Jednak druga pod względem liczebności jest grupa ustosunkowująca się w sposób umiarkowanie pozytywny do twierdzenia o dostępności dla nich staży. Grupa osób wyrażająca negatywne przekonania nie przekracza 10%. Bardzo podobnie wygląda rozkład odpowiedzi w pozostałych kwestiach. Odpowiednio 45,7% i 53,6% wyraża pozytywne oceny w aspekcie przejrzystości i sprawiedliwości kryteriów. W świetle tych danych oferta stażowa według studentów z Białorusi i Ukrainy nie budzi zastrzeżeń.

30 Tabela 9. Ocena oferty stażowej Pytania Studentom z PW dostępne są programy stażowe Sposób kwalifikowania na staże studentów z PW jest przejrzysty Kryteria, na podstawie których można zakwalifikować się na program stażowy, są sprawiedliwe Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 3 4,6 4 6, , ,4 4 6,2 Kobiety 3 3,4 4 4, , , ,4 pochodzenia - 2 3,2 3 4, , ,7 4 6,5 Białoruś pochodzenia - 4 4,6 5 5, , ,9 9 10,3 Ukraina Łącznie 6 3,9 8 5, , ,3 14 9,2 Mężczyźni 1 1,5 4 6, , ,3 7 10,8 Kobiety 1 1,1 6 6, , ,5 8 9,1 - Białoruś 1 1,6 6 9, , ,9 8 12,7 - Ukraina 1 1,1 2 4, , ,4 7 8,0 Łącznie 2 1,3 10 6, , ,8 15 9,9 Mężczyźni 1 1,5 5 7, , , ,4 Kobiety 0 0,0 2 2, , ,8 8 9,1 - Białoruś 1 1,6 2 3, , ,4 8 12,7 - Ukraina 0 0,0 5 5, , , ,4 Łącznie 1 0,7 7 4, , , ,8 30 Ocena praktyk W badaniu podjęliśmy wątek praktyk studenckich w aspekcie ich dostępności dla studentów z krajów PW. We wszystkich zadanych pytaniach dominują oceny pozytywne (odpowiednio są wartości: M=3,43; SD=0,88; M=3,39; SD=1,04; M=3,29; SD=0,95). Jednak trzeba zwrócić uwagę na stosunkowo liczny segment oceniających negatywnie pomoc uczelni w znalezieniu przedsiębiorstw lub instytucji, w których mogliby odbyć praktykę. Ten segment to głównie studenci z Ukrainy (19% badanych Ukraińców), pod względem płci jest on rozłożony równomiernie. Uważają oni, że udzielona im pomoc jest zbyt mała. Warto też zwrócić uwagę na niskie liczebności pozytywnych opinii w obu pytaniach.

31 Tabela 10. Ocena praktyk Pytania Studentom z PW oferuje się szanse na odbycie praktyk zawodowych w trakcie studiów Studenci z PW mają zapewnioną pomoc w znalezieniu przedsiębiorstwa/i nstytucji, w której można zrealizować praktyki zawodowe Pomoc w znalezieniu przedsiębiorstwa/i nstytucji, w której można zrealizować praktyki zawodowe, jest wystarczająca Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 2 3, , , ,5 Kobiety 2 2,3 7 8, , , ,7 pochodzenia - 1 1,6 0 0, , , ,4 Białoruś pochodzenia - 1 1,1 9 10, , , ,5 Ukraina Łącznie 2 1,3 9 5, , , ,2 Mężczyźni 2 3,1 9 13, , ,5 8 12,3 Kobiety 5 5, , , , ,8 - Białoruś 3 4,8 5 7, , ,9 7 11,1 - Ukraina 4 4, , , , ,9 Łącznie 7 4, , , , ,7 Mężczyźni 0 0,0 9 13, , ,2 7 10,8 Kobiety 3 3, , , , ,5 - Białoruś 1 1,6 9 14, , ,2 7 11,1 - Ukraina 2 2, , , , ,5 Łącznie 3 2, , , , ,8 31 Ocena ofert szkoleniowych W aspekcie ocen oferty szkoleniowej uczelni wśród badanych panuje duża jednomyślność. Ofertę tą oceniają wysoko. Uważają, że mają możliwość uczestnictwa w szkoleniach (M=3,66; SD=0,91) i przedstawiona oferta jest dla nich interesująca (M=3,69; SD=0,86).

32 Tabela 11. Ocena oferty szkoleniowej Pytania Studenci z PW mają możliwość udziału w bezpłatnych szkoleniach Oferta szkoleniowa przedstawiana przez moją uczelnię jest interesująca dla studentów z PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1,5 3 4, , , ,4 Kobiety 1 1,1 6 6, , , ,7 pochodzenia - 1 1,6 2 3, , , ,5 Białoruś pochodzenia - 1 1,2 7 8, , , ,6 Ukraina Łącznie 2 1,3 9 6, , , ,9 Mężczyźni 0 0,0 4 6, , , ,5 Kobiety 0 0,0 8 9, , , ,2 - Białoruś 0 0,0 5 7, , , ,9 - Ukraina 0 0,0 7 8, , , ,5 Łącznie 0 0,0 12 7, , , ,3 32 Ocena oferty zajęć ponadprogramowych W przypadku opinii na temat zajęć ponadprogramowych, takich jak konferencje i wykłady zaproszonych gości oceny są bardzo wysokie. Średnie w przypadkach obu przedstawionych w badaniach twierdzeń osiągają wartość 4 oznaczającą jednoznaczną pozytywną ocenę. W ten sposób na pytanie pierwsze odpowiedziało 49% respondentów, a na drugie ponad 45% (patrz Tabela 12).

33 Tabela 12. Ocena oferty zajęć ponadprogramowych Pytania Studenci z PW mają zapewniony pełny dostęp do ponadprogramowych ofert edukacyjnych, takich jak uczestnictwo w konferencjach lub gościnnych wykładach Ponadprogramowa oferta edukacyjna jest interesująca Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 0 0, , , ,6 Kobiety 3 3,4 3 3, , , ,4 pochodzenia - Białoruś pochodzenia - Ukraina 1 1,6 0 0, , , ,2 2 2,3 3 3, , , ,7 Łącznie 3 2,0 3 2, , , ,8 Mężczyźni 0 0,0 1 1, , , ,0 Kobiety 2 2,3 2 2, , , ,8 - Białoruś 0 0,0 0 0, , , ,8 - Ukraina 2 2,3 3 3, , , ,5 Łącznie 2 1,3 3 2, , , ,0 33 Ocena programów wymiany studenckiej Również aspekt wymian studenckich uzyskał wśród badanych bardzo wysokie oceny. Odnosząc się do twierdzenia, że mają możliwość udziału w wymianach studenckich, respondenci uzyskali średni wynik M=4,05 i SD=0,91. Są to bardzo wysokie wyniki, jedne z najwyższych w badaniu. W pytaniu o możliwość udziału aż ponad 35% dała zdecydowaną pozytywną odpowiedź (patrz Tabela 13), następnie ponad 40% zadeklarowało odpowiedź umiarkowanie pozytywną. Podobnie, choć nie aż tak pozytywnie, respondenci ocenili kryteria kwalifikacji na wymiany. W ich opinii są one dobrze zrozumiałe. Grupa tych, którzy mają z tym kłopot, jest bardzo nieliczna i wyraźnie nie przekracza 10%.

34 Tabela 13. Ocena programów wymiany studenckiej Pytania Studenci z krajów PW mają możliwość udziału w programach wymiany studentów Kryteria, na podstawie których kwalifikowani są studenci na program wymiany, są zrozumiałe dla studentów z krajów PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1,5 1 1, , , ,8 Kobiety 1 1,1 6 6, , , ,6 pochodzenia 0 0,0 3 4, , , ,3 - Białoruś pochodzenia 2 2,3 4 4, , , ,4 - Ukraina Łącznie 2 1,3 7 4, , , ,3 Mężczyźni 0 0,0 3 4, , , ,1 Kobiety 3 3,4 5 5, , , ,3 - Białoruś 0 0,0 4 6, , , ,8 - Ukraina 3 3,4 4 4, , , ,1 Łącznie 3 2,0 8 5, , , ,5 34 Dostęp do akademików Pomoc socjalna oferowana przez uczelnie jest również oceniona przez respondentów pozytywnie. Nieco więcej negatywnych opinii budzi kwestia atrakcyjności oferty akademików dla studentów. Trzeba zaznaczyć, że bardziej krytyczni są studenci z Białorusi (M Białoruś =3,46; SD B =1,12; M Ukraina =3,84; SD U =0,97). Tabela 14 zawiera dane na temat liczebności poszczególnych odpowiedzi w badanej grupie. Można z niej wyczytać, że liczba opinii pozytywnych w grupie z Białorusi jest znacznie niższa niż u studentów z Ukrainy. Warto też zwrócić uwagę na segment osób niezadowolonych wyrażających negatywne oceny w obu tych pytaniach, liczebność tego segmentu przekroczyła 10% respondentów (14,4%). Wskazuje to na konieczność przeanalizowania oferty akademików kierowanej do studentów z krajów PW i lepszego jej dopasowania do ich potrzeb.

35 Tabela 14. Dostęp do akademików Pytania Studenci zagraniczni mogą otrzymywać dopłaty do akademików, stypendia socjalne itp. Oferta akademików dla studentów z krajów PW jest atrakcyjna Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 5 7, , , ,2 Kobiety 5 5, , , , ,3 pochodzenia - 1 1,6 6 9, , , ,4 Białoruś pochodzenia - 4 1, , , , ,4 Ukraina Łącznie 5 3, , , , ,8 Mężczyźni 2 3,1 4 6, , , Kobiety 6 6,8 5 5, , , ,6 - Białoruś 4 6,3 8 12, , , ,5 - Ukraina 4 4,7 1 1, , , ,4 Łącznie 8 5,2 9 5, , , ,9 35 Baza sportowo-rekreacyjna Opinie na temat bazy sportowo-rekreacyjnej wśród badanych studentów są bardzo pozytywne. Ustosunkowanie do kwestii dostępu do bazy wykazuje wysoką ocenę i jednomyślność respondentów (M=3,88; SD=0,85). W przypadku kolejnej kwestii atrakcyjności bazy sportoworekreacyjnej, uzyskano jeszcze lepsze wyniki (M=3,90; SD=0,82). Atrakcyjność jest nieco niżej oceniana przez studentów z Białorusi, co wyraża się głównie mniejszą liczbą odpowiedzi bardzo pozytywnych w tej grupie (patrz Tabela 15).

36 Tabela 15. Baza sportowo-rekreacyjna Pytania Studenci z krajów PW mają swobodny dostęp do bazy sportowowypoczynkowej Baza sportowowypoczynkowa jest atrakcyjna dla studentów z krajów PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 3 4, , , ,6 Kobiety 0 0,0 6 6, , , ,0 pochodzenia - 0 0,0 4 6, , , ,6 Białoruś pochodzenia - 0 0,0 5 5, , , ,4 Ukraina Łącznie 0 0,0 9 5, , , ,8 Mężczyźni 1 1,5 3 4, , ,0 9 13,8 Kobiety 0 0,0 4 4, , , ,5 - Białoruś 1 1,6 2 3, , , ,9 - Ukraina 0 0,0 5 5, , , ,4 Łącznie 1 0,7 7 4, , , ,9 36 Opinie na temat Biur Karier Eksploracja opinii respondentów na temat akademickich Biur Karier objęła trzy kwestie: dostępność, efektywność komunikacji oraz uwzględnienie specyfiki potrzeb studentów zagranicznych. We wszystkich uzyskano wysokie średnie, odpowiednio M=3,78; SD=0,87; M=3,45; SD=0,98; M=3,52; SD=0,83. Istnieje też zróżnicowanie ocen pomiędzy studentami z różnych krajów. Białorusini nieco mniej pozytywnie niż Ukraińcy oceniają pracę akademickich Biur Karier w aspekcie dostępności i komunikatywności. Widać to w większym odsetku odpowiedzi negatywnych wśród tej nacji (patrz Tabela 16). Wśród respondentów najwięcej osób ma zastrzeżenia do komunikatywności. W tej kwestii wśród Białorusinów pojawia się mniej odpowiedzi pozytywnych, czemu towarzyszy też większy odsetek ocen negatywnych. Prawie 14% respondentów uważa, że pracownicy Biur Karier nie są dla nich komunikatywni. Warto w kolejnych badaniach sprawdzić, na co dokładnie uskarżają się niezadowoleni studenci z Białorusi.

37 Tabela 16. Biura Karier Pytania Studenci z krajów PW mogą korzystać z oferty Akademickiego Biura Karier W Akademickim Biurze Karier pracownicy posługują się językami obcymi w stopniu komunikatywnym Oferta Akademickiego Biura Karier bierze pod uwagę możliwości i potrzeby studentów z PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1,5 2 3, , , ,4 Kobiety 2 2,3 1 1, , , ,0 pochodzenia - 2 3,2 1 1, , ,5 8 12,7 Białoruś pochodzenia - 1 1,1 2 2, , , ,3 Ukraina Łącznie 3 2,0 3 2, , , ,9 Mężczyźni 2 3,1 9 13, , ,9 9 13,8 Kobiety 3 3,4 7 8, , , ,9 - Białoruś 4 6,3 7 11, , ,6 7 11,1 - Ukraina 1 1,1 9 10, , , ,2 Łącznie 5 3, , , , ,0 Mężczyźni 1 1,5 3 4, , ,4 8 12,3 Kobiety 1 1,1 5 5, , , ,5 - Białoruś 2 3,2 3 4, , ,7 6 9,5 - Ukraina 0 0,0 5 5, , , ,8 Łącznie 2 1,3 8 5, , , ,4 37 Efekty kształcenia Studenci z badanych krajów bardzo wysoko oceniają udział w zajęciach ukierunkowanych na zdobycie nowej wiedzy (M=4,05; SD=0,85). Pozytywna jest ocena zarówno treści, jak i sposobu przekazywania wiedzy w lubelskich uczelniach. Podobnie pozytywna jest ocena respondentów dotycząca zastosowania zdobytej wiedzy, jej przydatności oraz atrakcyjności dla pracodawców zatrudnialności (M=3,92; SD=0,91). Nie występują istotne różnice w opiniach ani między kobietami i mężczyznami, ani między Białorusinami i Ukraińcami. Najliczniejsza grupa respondentów w obu tych pytaniach wskazywała odpowiedź 4, wskazującą na jednoznacznie pozytywną ocenę (patrz Tabela 17). Jednocześnie grupa negatywnie

38 ustosunkowująca się do tych twierdzeń jest bardzo mało liczna (mniej niż 6%). Tabela 17. Efekty kształcenia Pytania Udział w zajęciach podczas studiów przyczynił się do nabycia przez Ciebie nowej wiedzy, umiejętności Nabyte przez Ciebie podczas studiów wiedza i umiejętności podnoszą szanse na Twoje zatrudnienie (zatrudnialność) Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 0 0,0 1 1, , , ,2 Kobiety 2 2,3 4 4, , , ,0 pochodzenia - 0 0,0 3 4,8 9 14, , ,9 Białoruś pochodzenia - 2 2,3 2 2, , , ,4 Ukraina Łącznie 2 1,3 5 3, , , ,4 Mężczyźni 0 0,0 4 6, , , ,5 Kobiety 2 2,3 3 3, , , ,2 - Białoruś 0 0,0 4 6, , , ,8 - Ukraina 2 2,3 3 3, , , ,0 Łącznie 2 1,3 7 4, , , ,4 38 Opinie na temat wykładowców Analizując opinie respondentów na temat wykładowców można zauważyć, że choć badani studenci wysoko oceniają skuteczność metod nauczania (M=4,23;SD=0,74), przygotowanie merytoryczne wykładowców do zajęć (M=3,95; SD=0,90) i sprawiedliwość traktowania studentów (M=3,98; SD=0,88), to jednocześnie nieco mniej pozytywnie charakteryzują skuteczność stosowanych przez nich metod nauczania (M=3,67; SD=0,84) oraz atrakcyjność sposobów przekazywania wiedzy (M=3,65;SD=0,89). Są to obszary, które warto w poszczególnych uczelniach nieco poprawić. Przegląd rozkładów liczebności respondentów udzielających poszczególnych kategorii odpowiedzi zamieszczonych w Tabeli 18, wskazuje, że kobiety znacznie częściej opisują bardzo pozytywnie relacje z wykładowcami (44,3%). Jednocześnie też można zobaczyć, że prawie połowa

39 (49,2%) badanych studentów z Białorusi wyraża się w sposób maksymalnie pozytywny o przygotowaniu merytorycznym do zajęć wykładowców, z którymi mieli zajęcia. Wskazuje to na dobre relacje na linii prowadzący zajęcia a studenci z krajów Partnerstwa Wschodniego. Pozytywne oceny potwierdza wypowiedź studentki z Białorusi, która poza potwierdzeniem ogólnej dobrej jakości prowadzących, wskazuje też na wyjątki od tej reguły. Według niej: Większość kadry jest naprawdę bardzo dobra, choć zdarzały się wyjątki. Zdarzały się osoby, które nie umiały w ogóle przekazać wiedzy, którą same posiadały. To nie tylko moja opinia, taki sam stosunek do takich sytuacji mieli studenci z Polski. (10_K_Białoruś) 39 Dobrze, że te wyjątki nie wpływają na ocenę ogólną.

40 Tabela 18. Opinie na temat wykładowców Pytania Wykładowcy są dobrze przygotowani merytorycznie do zajęć Wykładowcy przekazują treści przedmiotowe w sposób atrakcyjny Stosowane przez wykładowców metody nauczania są skuteczne Dobrze porozumiewam się z wykładowcami Wykładowcy traktują sprawiedliwie studentów z krajów PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1,5 4 6,2 8 12, , ,4 Kobiety 0 0,0 7 8, , , ,9 pochodzenia - 1 1,6 4 6,3 8 12,7 8 12, ,2 Białoruś pochodzenia - 0 0,0 7 8, , , ,4 Ukraina Łącznie 1 0,7 11 7, , , ,8 Mężczyźni 1 1,5 4 6, , ,6 7 10,8 Kobiety 3 3,4 6 6, , , ,9 - Białoruś 2 3,2 3 4, , ,9 4 6,3 - Ukraina 2 2,3 7 8, , , ,2 Łącznie 4 2,6 10 6, , , ,7 Mężczyźni 3 4,6 1 1, , ,1 5 7,7 Kobiety 1 1,1 7 8, , , ,6 - Białoruś 2 3,2 2 3, , ,0 8 12,7 - Ukraina 2 2,3 6 6, , ,7 9 10,2 Łącznie 4 2,6 8 5, , , ,1 Mężczyźni 0 0,0 3 4,6 8 12, , ,8 Kobiety 0 0,0 1 1,1 8 9, , ,3 - Białoruś 0 0,0 1 1,6 8 12, , ,5 - Ukraina 0 0,0 3 3,4 8 9, , ,9 Łącznie 0 0,0 4 2, , , ,6 Mężczyźni 0 0,0 7 10, , , ,2 Kobiety 0 0,0 4 4, , , ,8 - Białoruś 0 0,0 8 12, , , ,6 - Ukraina 0 0,0 3 3, , , ,0 Łącznie 0 0,0 11 7, , , ,7 40 Biblioteki i bazy danych W kwestii dostępu do zasobów zgromadzonych w bibliotekach (książki i bazy danych), oceny badanych studentów są także pozytywne. Średnia dla kwestii dostępu do bibliotek należy do najwyższych w tych badaniach i wynosi M=4,32; SD=0,79. Dla drugiej kwestii dostępu do baz danych jest tylko nieznacznie niższa, ale wykraczająca powyżej wartość 4 i wynosi M=4,02; SD=0,83. Liczebności poszczególnych kategorii odpowiedzi zamieszczone w Tabeli 19

41 potwierdzają tę prawidłowość. Aż 50% kobiet i respondentów z Ukrainy przyznaje kwestii bibliotek najwyższą ocenę. twierdzi, że Jednak w badaniu jakościowym znalazła się także wypowiedź studenta z Armenii, który ( ) niestety, biblioteka uczelni nie posiada wszystkich książek, których wymaga program studiów, nie mówiąc już o tych poza programem. (13_M_Armenia) 41 Jednak opinie te wydają się być odosobnione (patrz liczebności osób dających negatywne oceny w Tabeli 19). Tabela 19. Biblioteki i bazy danych Pytania Dostęp do bibliotek dla studentów z krajów PW jest wystarczający Uczelnie oferują studentom bogaty dostęp do baz danych Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1,5 8 12, , ,2 Kobiety 1 1,1 2 2,3 8 9, , ,0 pochodzenia - 1 1,6 2 3,2 9 14, , ,4 Białoruś pochodzenia - 0 0,0 1 1,1 7 8, , ,0 Ukraina Łącznie 1 0,7 3 2, , , ,4 Mężczyźni 0 0,0 0 0, , , ,7 Kobiety 1 1,1 3 3, , , ,2 pochodzenia - 0 0,0 2 3, , , ,8 Białoruś pochodzenia - 1 1,1 1 1, , , ,5 Ukraina Łącznie 1 0,7 3 2, , , ,0 Warunki lokalowe zajęć W badaniach ankietowych kwestia zaplecza technicznego uczelni wypadła bardzo dobrze. Średnie w poszczególnych kwestiach osiągnęły poziom oceny dobrej. Odpowiednio dla: liczebności grup M=4,0; SD=0,87, wyposażenia technicznego M=4,5; SD=0,88, a dla warunków lokalowych M=4,5; SD=0,96. Najczęściej wskazywaną kategorią odpowiedzi przez respondentów była

42 kategoria wyrażająca 4 zgadzam się (patrz Tabela 20). Segment osób dających negatywne odpowiedzi w tym przypadku jest bardzo niewielki. Jednak warto przypomnieć, że pomimo generalnych dobrych not uzyskanych w kwestionariuszu, w badaniach jakościowych jeden z respondentów żalił się też na warunki odbywania zajęć. Akurat nie jestem zadowolona, ponieważ akurat my mamy zajęcia w przychodni. Nie jest nam wygodnie, gdy w kolejce do lekarza czeka dużo osób, starsze osoby i studenci czekają tam również na zajęcia. (6_K_Ukraina) 42 Choć grupa niezadowolonych nie jest liczna (mniej niż 7%), to jednak warto, by uczelnie unikały sytuacji opisanych przez respondentkę. Tabela 20. Warunki lokalowe zajęć Pytania Liczebność grup studentów podczas zajęć jest dogodna do nauki Wyposażenie techniczne sal, w których odbywają się zajęcia jest odpowiednie Wielkość, przestronność i oświetlenie sal, w których odbywają się zajęcia, są odpowiednie Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 1 1, , , ,2 Kobiety 2 2,3 4 4, , , ,2 pochodzenia - 1 1,6 2 3, , , ,2 Białoruś pochodzenia - 1 1,1 3 3, , , ,0 Ukraina Łącznie 2 1,3 5 3, , , ,4 Mężczyźni 1 1,5 0 0, , , ,7 Kobiety 1 1,1 6 6, , , ,5 - Białoruś 1 1,6 3 4, , , ,3 - Ukraina 1 1,1 3 3, , , ,0 Łącznie 2 1,3 6 3, , , ,3 Mężczyźni 5 7, , , ,9 Kobiety 3 3,4 2 2, , , ,8 - Białoruś 2 3,2 4 6,3 7 11, , ,3 - Ukraina 1 1,1 3 3, , , ,4 Łącznie 3 2,0 7 4, , , ,6

43 Obsługa administracyjna Opinie na temat obsługi administracyjnej studentów zagranicznych pochodzących z krajów Partnerstwa Wschodniego lokują się dość wysoko. Jednak są zróżnicowane między sobą. Najwyższa ocena dotyczy jakości obsługi (M=3,99; SD=0,97), następna pozytywnego nastawienia pracowników (M=3,94; SD=0,84). Nieco niższe są wyniki dotyczące trudności załatwienia spraw (M=3,73; SD=0,92) i znajomości języków obcych pracowników administracyjnych pozwalające na efektywną współpracę ze studentami (M=3,72;SD=0,90). Wskazuje to na barierę językową i proceduralną w budowaniu zadowolenia ze studiów na lubelskich uczelniach. Pocieszający jest fakt, że największa liczebność odpowiedzi niezmiennie występuje w kategorii opinii pozytywnych (patrz Tabela 21). Liczebność osób niezadowolonych nie przekracza w żadnym aspekcie 10% spośród całej grupy badanych. 43

44 Tabela 21. Obsługa administracyjna Pytania Jakość obsługi studentów zagranicznych przez dziekanat i inne jednostki administracyjne jest satysfakcjonująca Znajomość języków obcych przez pracowników administracyjnych uczelni, na której studiujesz pozwala na efektywnie załatwienie spraw Pracownicy administracyjni uczelni są pozytywnie nastawieni wobec studentów z krajów PW Stopień trudności załatwienia spraw administracyjnych przez studentów z krajów PW jest niewielki Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 2 3,1 3 4, , , ,3 Kobiety 1 1,1 6 6, , , ,2 Białoruś 1 1,6 4 6, , , ,7 Ukraina 2 2,3 5 5, , , ,2 Łącznie 3 2,0 9 5, , , ,0 Mężczyźni 7 10, , , ,5 Kobiety 1 1,1 6 6, , , ,2 - Białoruś 0 0,0 6 9, , ,7 9 14,3 - Ukraina 1 1,1 7 8, , , ,9 Łącznie 1 0,7 13 8, , , ,7 Mężczyźni 0 0,0 2 3, , , ,7 Kobiety 0 0,0 7 8, , , ,1 - Białoruś 0 0,0 6 9, , , ,6 - Ukraina 0 0,0 3 3, , , ,8 Łącznie 0 0,0 9 5, , , ,8 Mężczyźni 4 6, , , ,1 Kobiety 2 2,3 9 10, , , ,0 - Białoruś 1 1,6 4 6, , , ,0 - Ukraina 1 1,1 9 10, , , ,5 Łącznie 2 1,3 13 8, , , ,6 44 Relacje z innymi studentami Kwestie relacji z kolegami z roku studentami z Polski, są bardzo istotne dla formowania się oceny subiektywnego dobrostanu. Wśród badanych studentów przeważają opinie pozytywne. Respondenci uważają, że polscy studenci są im życzliwi (M=4,08; SD=0,90), mogą liczyć na ich pomoc (M=3,93; SD=1,06). Jednocześnie wskazują, że czasami doświadczają też negatywnych reakcji z ich strony. Spotykają się z zarzutami 7, że są faworyzowani ich kosztem (M=2,39; SD=1,23). Czasami zdaniem respondentów dochodzi nawet do otwartej agresji wobec 7 Sformułowanie twierdzenia powoduje, że wartość kategorii odpowiedzi należy interpretować odwrotnie.

45 nich (M=2,42; SD=1,25). Warto zwrócić uwagę, że w obu tych kwestiach panuje większe niż w innych przypadkach zróżnicowanie opinii respondentów. Będzie to jeszcze omówione w przypadku analizy wyników w podziale na uczelnie. Segment doświadczających agresji to aż prawie co czwarty badany student (patrz Tabela 22), co w zestawieniu z faktem, że 80% respondentów twierdzi, że polscy studenci są im życzliwi, wskazuje na odosobnienie doświadczenia agresji i generalnie pozytywny obraz relacji. 45

46 Tabela 22. Relacje z innymi studentami Pytania Polscy studenci są dla mnie życzliwi Zawsze mogę liczyć na pomoc polskich studentów Polscy studenci traktują życzliwie studentów z krajów PW Spotkałam/-łem się z zarzutami ze strony polskich studentów, że jestem lepiej traktowana/y niż oni z powodu mojego pochodzenia z krajów PW Spotkałam/-łem się z zarzutami ze strony polskich studentów, że mam lepsze warunki bytowe niż oni z powodu mojego pochodzenia z kraju PW Spotkałam/-łem się z agresją ze strony innych studentów, której powodem jest moje pochodzenie z kraju PW Grupy badanych Kategorie odpowiedzi N % N % N % N % N % Mężczyźni 4 6, , , ,4 Kobiety 1 1,1 5 5, , , ,5 Białoruś 0 0,0 6 9, , , ,3 Ukraina 1 1,1 3 3, , , ,1 Łącznie 1 0,7 9 5, , , ,6 Mężczyźni 7 10, , , ,4 Kobiety 3 3,4 7 8, , , ,6 - Białoruś 2 3,2 7 11, , , ,7 - Ukraina 1 1,1 6 6, , , ,4 Łącznie 3 2,0 14 9, , , ,5 Mężczyźni 5 7, , , ,2 Kobiety 2 2,3 5 5, , , ,0 - Białoruś 2 3,2 6 9, , , ,2 - Ukraina 0 0,0 4 4, , , ,0 Łącznie 2 1,4 10 6, , , ,7 Mężczyźni 9 13, , , ,6 6 9,2 Kobiety 25 28, , , ,7 6 6,8 - Białoruś 15 23, , , ,8 4 6,3 - Ukraina 17 19, , , ,1 8 9,2 Łącznie 34 22, , , ,7 12 7,8 Mężczyźni 15 23, , , ,4 6 9,2 Kobiety 31 35, , ,9 8 9,1 5 5,7 - Białoruś 21 33, , , ,9 3 4,8 - Ukraina 23 26, , ,3 8 9,1 8 9,1 Łącznie 46 30, , , ,8 11 7,2 Mężczyźni 16 24, , , ,0 5 7,7 Kobiety 30 34, , , ,9 4 4,5 - Białoruś 24 38, , , ,9 3 4,8 - Ukraina 20 22, , , ,3 6 6,8 Łącznie 46 30, , , ,6 9 5,9 46

47 4.2. Ocena zadowolenia z życia studentów Badani studenci są raczej szczęśliwi (M=7,1; SD=1,49). Parametr ten jest na takim samym poziomie we wszystkich analizowanych podgrupach, co wskazuje na jego powszechność w tej grupie. Średnia ocena przyznana przez respondentów jest wyższa niż środek skali. Jest to zgodne z tendencjami obliczonymi dla wielu populacji krajowych (Czapiński, 2003). Jednak w przypadku badanej grupy studentów ich opinia jest bardziej pozytywna, jest wyższa o 1 punkt niż średnie generalne z innych badań. Wskazuje to na fakt, że studia w Lublinie są dla respondentów doświadczeniem pozytywnym. Co więcej, chodzi tu o bardzo ogólny wskaźnik obejmujący zarówno życie studenckie, osobiste, doświadczenie uczelniane, jak i czas wolny Opinie studentów studiujących na różnych uczelniach Lublina Na podstawie zebranych opinii studentów pochodzących z krajów Partnerstwa Wschodniego dokonano też analizy w zależności od uczelni, na której studiują. Wykorzystano dane tylko z tych uczelni, z których pochodziło co najmniej 14 respondentów. Tak więc analiza objęła Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (KUL), Politechnikę Lubelską (PL), Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS) oraz Uniwersytet Przyrodniczy (UP) i Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie (WSPA). Wykresy od 1 do 14 zawierają zestawienie średnich uzyskanych przez respondentów z poszczególnych uczelni w tych przypadkach, w których różnice były istotne statystycznie dla całego modelu i dało się zidentyfikować co najmniej jedną istotną różnicę między poszczególnymi uczelniami. Takie zestawienie pozwoli zobaczyć, które uczelnie muszą podjąć wysiłek, by zniwelować istnienie gorszych ocen badanych, zagranicznych studentów.

48 48 Wykres 1. Średnie opinii w aspekcie atrakcyjności kierunków dla studentów z PW Jak widać z danych przedstawionych na Wykresie 1, najlepiej oceniana jest oferta kierunków oferowanych przez WSPA (M=4,79; SD=0,58). Wszystkie pozostałe uczelnie, poza UP, odstają w tym względzie od lidera i nie różnią się między sobą. Można powiedzieć, że mają dużo do zrobienia, by uatrakcyjnić swoje kierunki na wzór WSPA.

49 49 Wykres 2. Dostępność informacji na temat ofert i zasad przyznawania stypendiów naukowych W przypadku analizy dostępności informacji na temat oferty stypendialnej widać wyraźnie, że wśród uczelni lubelskich wyróżniają się pozytywnie WSPA (M=4,21; SD=0,80) i UP (M=4,04; SD=0,88) a negatywnie UMCS (M=3,29; SD=0,84). Według respondentów, poziom dostępności informacji jest niższy na UMCS niż u liderów. Pozostałe różnice między uczelniami nie są istotne.

50 50 Wykres 3. Średnie oceny łatwości uzyskania stypendium naukowego w poszczególnych uczelniach Jak widać na wykresie, opinie na temat łatwości uzyskania stypendium naukowego w poszczególnych uczelniach się różnią. Najłatwiej, zdaniem studentów, jest o stypendium na WSPA (M=3,64; SD=1,01). W stosunku do PL jest to różnica istotna statystycznie.

51 51 Wykres 4. Średnie oceny przejrzystości kwalifikacji studentów na staże w poszczególnych uczelniach Dane z Wykresu 4 wskazują, że prawie wszystkie uczelnie są dobrze oceniane w aspekcie przejrzystości rozdzielania staży. Wyjątkiem jest UMCS, który uzyskał statystycznie gorsze wyniki (M=3,06; SD=0,64) niż inne uczelnie takie jak UP, KUL czy PL. Zjawisko to znajduje swoje potwierdzenie w opiniach studentów z Białorusi i Ukrainy na temat sprawiedliwości kryteriów, na podstawie których można zakwalifikować się na staż (patrz Wykres 5). W tym przypadku znów UMCS (M=3,32; SD=0,70) odstaje od UP (M=4,00; SD=0,72).

52 52 Wykres 5. Średnie ocen sprawiedliwości kryteriów kwalifikacji na staże Wykres 6. Średnie opinii na temat wystarczalności pomocy uczelni w organizacji praktyk

53 W opiniach badanych, liderem w udzielaniu pomocy zagranicznym studentom w organizacji praktyk jest WSPA (M=4,0; SD=0,78) i UP (M=3,92; SD=0,72). Najsłabiej pod tym względem wypadają UMCS (M=2,82; SD=0,73) i KUL (M=3,14; SD=1,00). Może to wskazywać, że szkoły o szerokim profilu edukacyjnym radzą sobie gorzej w tym względzie. 53 Wykres 7. Średnie opinii na temat zrozumiałości procesu kwalifikowania na wymiany W przypadku dostępu do wymian studenckich respondenci z WSPA (M=4,36; SD=0,74) lepiej oceniają swoją sytuację niż studenci PL (M=3,57; SD=0,75). Pozostałe różnice nie są istotne. Wydaje się, że PL powinna dokonać modyfikacji swoich procedur w tym zakresie.

54 54 Wykres 8. Opinia na temat komunikatywności pracowników Akademickich Biur Karier poszczególnych uczelni wyższych Lublina W opiniach badanych studentów zagranicznych najlepszą znajomość języków pozwalającą na dobrą komunikację wykazuje WSPA (M=4,14; SD=0,86). Najsłabiej w tym aspekcie prezentują się wyniki dla UMCS (M=3,24; SD=0,75) i KUL (M=3,26; SD=1,01). Między tymi grupami uczelni różnica jest istotna statystycznie. W świetle tych danych należy zasugerować obu uniwersytetom wprowadzenie zmian.

55 55 Wykres 9. Opinie na temat językowych kompetencji wykładowców W aspekcie językowych kompetencji wykładowców, dzięki którym mogą porozumieć się z zagranicznymi studentami, najsłabiej wypada UP (M=3,88; SD=0,74). Wynik ten jest istotnie niższy od wyniku UMCS (M=4,45; SD=0,69). Analiza opinii badanych studentów wskazuje, że uczelnie lubelskie różnią się pod względem sprawiedliwości traktowania studentów z krajów PW (patrz Wykres 10). W tym przypadku najgorszy wynik uzyskał KUL (M=3,76; SD=1,01), a najlepszy WSPA (M=4,43; SD=0,51). Również PL wypada w tym zestawieniu dość słabo (M=3,90; SD=0,62).

56 56 Wykres 10. Średnie opinie studentów z krajów PW na temat sprawiedliwości ich traktowania przez wykładowców Wykres 11. Średnia ocen dostępności do bibliotek Badani studenci wskazali dostęp do bibliotek w UP (M=4,04; SD=1,00) i w KUL (M=4,19;

57 SD=0,77) jako najsłabszy wśród badanych uczelni (patrz Wykres 11). Liderem w tym względzie jest PL, która uzyskała średnią bliską maksimum dla skali (M=4,71; SD=0,46). Różnica między tymi szkołami wyższymi okazała się istotna statystycznie. 57 Wykres 12. Średnie oceny warunków fizycznych prowadzonych zajęć Pod względem wielkości, przestronności i oświetlenia sal, w których odbywają się zajęcia, badanie ujawniło tylko jedną różnicę w ocenie studentów pochodzących z PL (M=4,48; SD=0,68) i studentów studiujących na UMCS (M=3,76; SD=1,05). Jak widać na Wykresie 12, UMCS powinien zadbać o poprawę warunków lokalowych, w których prowadzone są zajęcia ze studentami.

58 58 Wykres 13. Średnie oceny stopnia trudności załatwiania spraw administracyjnych w poszczególnych uczelniach W przypadku oceny stopnia trudności załatwiania spraw administracyjnych przez studentów z krajów PW wystąpiła różnica statystycznie istotna pomiędzy WSPA (M=4,36; SD=0,63), która jest liderem, a KUL (M=3,62; SD=0,96) i UMCS (M=3,53; SD=1,03). Jak widać, obie duże uczelnie wypadają znacznie gorzej niż WSPA w tym względzie. Ostatnie dwa aspekty, które zostaną omówione w tym raporcie, dotyczą wzajemnych relacji studentów z Polski i pochodzących z krajów PW. Pierwszy z nich dotyczy ustosunkowania się do twierdzenia: Spotkałam/-łem się z zarzutami ze strony polskich studentów, że mam lepsze warunki bytowe niż oni z powodu mojego pochodzenia z kraju PW. Jak widać na Wykresie 14, WSPA istotnie różni się pod tym względem od wszystkich pozostałych uczelni Lublina biorących udział w badaniu. Studenci zagraniczni WSPA mają znacznie więcej doświadczeń z zarzutami ze strony swoich polskich kolegów, którzy uważają, że uczelnia stwarza studentom z krajów PW znacznie lepsze warunki bytowe są lepiej traktowani przez uczelnię (M=3,43; SD=1,22).

59 59 Wykres 14. Średnie ocen na temat spotykania się z zarzutami ze strony innych studentów Wykres 15. Średnie ocen doświadczania agresji ze strony innych studentów Podobnie sprawa wygląda, gdy analizie poddano kwestię spotkania się z agresją ze strony innych studentów, wynikającą z pochodzenia z krajów PW. Również w tym przypadku najwyższą