Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego

Transkrypt

1 ` Zdjęcie: RZGW w Szczecinie Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna

2 2

3 Projekt: Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Część I 3

4 SPIS TREŚCI Spis tabel i rysunków...7 Spis załączników Streszczenie w języku nietechnicznym Wprowadzenie Cele i zakres planu Podstawy prawne Relacje PZRP z innymi obszarami działania Opis procesu planistycznego Opis obszaru planowania Wprowadzenie Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia Charakter zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Użytkowanie terenu Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego Analiza interesariuszy Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym Inne zainteresowane strony Zarządzanie procesem planowania Komitet Sterujący Grupa Planistyczna Zespoły planistyczne zlewni Zasady udziału społecznego Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Ocena zagrożenia powodziowego Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego Obszar oddziaływania rzek Obszar oddziaływania morza Dodatkowe analizy Podsumowanie Ocena ryzyka powodziowego Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego Obszar oddziaływania rzek Obszar oddziaływania wód morskich Dodatkowe analizy Podsumowanie

5 8 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Programy ochrony przed powodzią Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe Praktyka planowania przestrzennego Retencja naturalna, mała retencja Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm, mieszkańców Diagnoza problemów obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Diagnoza problemów Wstęp Zidentyfikowane ryzyko powodziowe na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem rzek Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem morza Zidentyfikowane problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zidentyfikowane znaczące obszary problemowe Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Schemat możliwości osiągnięcia celów Nadanie kierunków działań oraz ich priorytetyzacja Instrumenty wspomagające realizację działań Instrumenty prawno-finansowe Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym Zasady gospodarowania obszarami zagrożenia powodziowego Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi Kompensacja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych Instrumenty analityczne Instrumenty edukacyjne i informacyjne Podsumowanie działań i ich priorytety Opis metodyki budowy i oceny wariantów Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym Opis wybranego rozwiązania Priorytety w realizacji działań Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych

6 13.1 Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Zaangażowanie społeczeństwa w proces planistyczny Konsultacje transgraniczne Udział społeczeństwa w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko Podsumowanie udziału społeczeństwa w SOOŚ i rekomendacje Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa Wstęp Organizacja i przebieg procesu konsultacji społecznych PZRP Ramy czasowe i podstawy prawne Podmiot odpowiedzialny za organizację i nadzór nad procesem konsultacji społecznych Cel konsultacji społecznych Udział społeczny w procesie podejmowania decyzji założenia Grupy konsultacyjne wybór interesariuszy Formy udziału społeczeństwa w konsultacjach Metody konsultacji Kampania informacyjno - promocyjna i wnioski Wnioski z konsultacji społecznych Wnioski z konsultacji społecznych dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym Literatura/Źródła

7 Spis tabel i rysunków Tabela nr 1 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 2 Wartość majątku na obszarze zagrożonym powodzią (zagrożenie dla działalności gospodarczej) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 3 Zestawienie najważniejszych informacji dotyczących regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 4 Główne rzeki w Regionie Wodnym Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 5 Główne jeziora w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 6 Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Tabela nr 7 Ryzyko powodziowe w ujęciu zlewni planistycznych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przy zagrożeniu od strony rzek Tabela nr 8 Ryzyko powodziowe w ujęciu zlewni planistycznych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przy zagrożeniu od strony morza Tabela nr 9 Zestawienie parków narodowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 10 Zestawienie parków krajobrazowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 11 Zestawienie obszarów Natura 2000 w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 12 Rezerwaty przyrody w regionie wodnym Dolnej odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 13 Obszary specjalnej ochrony ptaków w pasie nadbrzeżnym od Ustki po Świnoujście52 Tabela nr 14 Specjalne obszary ochrony siedlisk w pasie nadbrzeżnym Tabela nr 15 Cieki istotne i szczególnie istotne dla zachowania ciągłości morfologicznej oraz gatunków ustanawiających te wymagania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 16 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne Tabela nr 17 Struktura zarządzania procesem planowania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 18 Sumaryczne zestawienie wyników analiz dodatkowych dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 19 Powierzchnia obszarów zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 20 Wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu Tabela nr 21 Poziomy ryzyka powodziowego Tabela nr 22 Współczynniki wagowe określone na podstawie AHP Tabela nr 23 Rozkład ryzyka powodziowego w strefie pasa technicznego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 24 Charakterystyki obszarów problemowych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 25 Schemat możliwości osiągnięcia celów - priorytety realizacji działań w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 26 Schemat możliwości osiągnięcia celów - priorytety realizacji działań w pasie nabrzeżnym regionu Dolnej Odry i Pomorza Zachodniego Tabela nr 27 Problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Dolnej Odry i PrzymorzaZachodniego Tabela nr 28 Priorytetowe cele szczegółowe z podziałem na fazy zarządzania ryzykiem 7

8 powodziowym w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 29 Działania techniczne, uwzględnione w Wariancie Zerowym w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w czasie opracowywania PZRP do czerwca 2014 r Tabela nr 30 Przewidywane okresy użytkowania Tabela nr 31 Sumaryczne zestawienie majątku RZGW na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 32 Sumaryczne zestawienie majątku WZMiUW regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 33 Sumaryczne zestawienie majątku Urzędów Morskich Tabela nr 34 Zestawienie planowanych działań strategicznych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 35 Rekomendowany wariant planistyczny w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Tabela nr 36 Lista działań nietechnicznych planowanych do realizacji w latach Tabela nr 37 Lista inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach Tabela nr 38 Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach w regionach wodnych Tabela nr 39 Wzrost średnich rocznych strat powodziowych [mln zł] w regionach wodnych Tabela nr 42 Zestawienie planowanych działań strategicznych wraz z określeniem częstotliwości zbierania danych oraz podmiotu odpowiedzialnego Rysunek nr 1 Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego15 Rysunek nr 2 Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi Rysunek nr 3 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza Rysunek nr 4 Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego na tle podziału administracyjnego Polski Rysunek nr 5 Zlewnie planistyczne regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 6 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 0,2%.. 42 Rysunek nr 7 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 1% Rysunek nr 8 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 10% Rysunek nr 9 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 10 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 11 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 12 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Rysunek nr 13 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej Rysunek nr 14 System zarządzania kryzysowego w kraju Rysunek nr 15 Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Rysunek nr 16 Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego od rzek Rysunek nr 17 Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego od morza Rysunek nr 18 Rozkład ryzyka zintegrowanego w strefie pasa technicznego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 19 Problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze dorzecza Odry Lokalizacja obszarów problemowych (HOT SPOT s), przy zagrożeniu od strony rzeki i morza zidentyfikowanych w Regionie Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego

9 Rysunek nr Rysunek nr 21 Algorytm formułowania wariantów planistycznych Rysunek nr 22 Elementy składowe ryzyka powodziowego wykorzystane przy doborze optymalnego wariantu planistycznego Rysunek nr 25 Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w lecie. Mapa po lewej: , mapa po prawej: Rysunek nr 26 Zagrożenie powodziowe w Polsce Spis załączników Załącznik nr 1. Lista skrótów Załącznik nr 2. Słownik pojęć Załącznik nr 3. Lista interesariuszy Załącznik nr 4. Katalog celów Załącznik nr 5. Katalog działań Załącznik nr 6. Wstępna ocena ryzyka powodziowego Załącznik nr 7. Mapy zagrożenia powodziowego Załącznik nr 8. Mapy ryzyka powodziowego Załącznik nr 9. Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego Załącznik nr 10. Program działań dla planu zarządzania ryzykiem powodziowym Załącznik nr Karty HOT SPOTów dla Regionu Wodnego Załącznik nr Karty Zlewni dla Regionu Wodnego wraz z załącznikami mapowymi. Załącznik nr Lista działań strategicznych Załącznik nr Lista działań buforowych Załącznik nr 11. Mapy PZRP Załącznik nr 12. Instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym 9

10 Streszczenie w języku nietechnicznym 1

11 Streszczenie w języku nietechnicznym 1 Streszczenie w języku nietechnicznym Opracowane projekty Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży hydrotechnicznej, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym Powodzenie prowadzona była przy współudziale wielu stron-interesariuszy, którzy w podziale na Zespoły Planistyczne Zlewni, Grupy Planistyczne i Komitety Sterujące brali udział w dyskusjach nad poszczególnymi etapami prac. Przewidziano też udziału społeczeństwa w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem. Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy lącznie z tą zlewnią. Powierzchnia tego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wynosi km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz częściowo Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Urzędy Morskie w Szczecinie i Słupsku. Obszar regionu wodnego jest obszarem o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyróżniamy zasadniczo 2 typy powodzi: rzeczne i morskie, które powstają w wyniku naturalnych wezbrań, zatorów lodowych, czy w przypadku powodzi morskich w wyniku działania silnych wiatrów. Dużym zagrożeniem na obszarze regionu wodnego jest nakładanie się różnych typów zagrożeń, jak np. duże przepływy w rzekach oraz silne wiatry północne. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyznaczono 17 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2 powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4 % powierzchni całego kraju. Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego określono, że na rozpatrywanym obszarze blisko 32 tys. ha obszaru znajduje się na terenie o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi średnio raz na 500 lat, a w przypadku powodzi średnio raz na 100 i 10 lat, znajduje się odpowiednio około 30 tys. ha i 26 tys. ha. Liczba mieszkańców na obszarach o prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi raz na 500 lat, raz na 100 lat i raz na 10 lat wynosi odpowiednio około 8,5 tys., 6,8 tys. i 4,5 tys. Powyższe wartości odnoszą się do zagrożenia od strony rzek. W przypadku zagrożenia od strony morza przy zagrożeniu raz na 500 lat i raz na 100 lat powierzchnia obszarów zagrożonych wynosi odpowiednio 45,3 tys. i 42,9 tys. ha, przy ilości mieszkańców na terenach zagrożonych powodzią wynoszącej odpowiednio około 28,6 i 21,1 tys. Analizy przeprowadzone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego pozwoliły obliczyć wartości średniorocznych strat rocznych (AAD) dla zlewni i regionów wodnych w Polsce. Dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego średnioroczne straty wynoszą 66,4 mln zł. W tabelach nr 1 i 2 zestawiono zagrożony majątek na terenach narażonych na wystąpienie powodzi raz na 100 lat (o prawdopodobieństwie wystąpienia 1%). 11

12 Streszczenie w języku nietechnicznym Tabela nr 1 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Powierzchnia Obszary zagrożenia powodziowego [ha] 1% % M Zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi Liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego [os.] Obiekty użyteczności społecznej [szt.] 1% % M % 3 1% M 19 Zagrożenie dla środowiska Obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska [szt.] Obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska [szt.] 1% 1 1% M 4 1% 6 1% M 21 Zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego Obiekty cenne kulturowo [szt.] 1% 2 1% M 18 Źródło: Opracowanie własne obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza 12

13 Streszczenie w języku nietechnicznym Tabela nr 2 Wartość majątku na obszarze zagrożonym powodzią (zagrożenie dla działalności gospodarczej) w ujęciu regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego SUMA [tys. zł] 1% % M Źródło: Opracowanie własne obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza W skali pięciostopniowej określone zostało również ryzyko powodziowe w odniesieniu do poszczególnych gmin, a w konsekwencji wskazano 7 gmin o najwyższym, zintegrowanym ryzyku powodziowym, gminy: Darłowo (gm. miejska), Kostrzyn nad Odrą, Stargard Szczeciński, Stepnica, Szczecin, Świnoujście. Ryzyko powodziowe przeanalizowano również w odniesieniu do: zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. W trakcie analiz zidentyfikowano główne obszary problemowe (Hot Spot s), do których w pierwszej kolejności powinno się skierować działania ograniczające zagrożenie powodziowe w Regionie Wodnym. Do obszarów problemowych Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zaliczamy: gminy leżące wzdłuż Odry granicznej (Cybinka, Słubice, Górzyca, Kostrzyn nad Odrą, Boleszkowice, Mieszkowice, Cedynia, Chojna, Widuchowa, Gryfino), Szczecin, Goleniów (obszar miejski i wiejski), Stepnica, Nowe Warpno, Świnoujście, Dziwnów, Stargard Szczeciński, Trzebiatów, Mrzeżyno, Gryfice, Resko, Kołobrzeg, Białogard, Darłowo, Bukowo-Łazy, Sławno, Sianożęty, oraz obszary leżące w strefie brzegu morskiego: Niechorze, Liwia Łuża, Rewal, Kołobrzeg, Mierzeja Jeziora Jamno, Mierzeja Jeziora Kopań, Mierzeja Dziwnowska część wschodnia i część zachodnia. W dalszym etapie prac nad przygotowaniem planów określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja przyczyni się do obniżenia ryzyka powodziowego. Wyodrębnionych zostało 70 działań szczegółowych, które podzielone zostały na trzy grupy, z których najważniejsza grupa obejmuje działania nietechniczne i techniczne mające za zadanie obniżenie fali wezbraniowej i utrzymanie w należytym stanie istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Realizacja wytypowanych działań, powinna być wspierana poprzez instrumenty, czyli działania o charakterze prawno-finansowym, analitycznym i informacyjno-edukacyjnym, przyczyniające się w sposób pośredni do obniżenia ryzyka powodziowego. Do wiodących problemów w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego możemy zaliczyć niedostateczną ilości jednostek lodołamaczy do prowadzenia skutecznej akcji lodołamania, niedostateczną przepustowość koryt, zły stan wałów przeciwpowodziowych rzecznych oraz potrzeba prowadzenia ciągłych prac remontowych i utrzymaniowych na rzekach. Zagrożeniem dla obszaru gmin nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe. Ich skutkiem jest: erozja brzegu,, zniszczenia infrastruktury (zjazdy technologiczne, zejścia, budowle ochronne, rozmycia refulatu, zagrożenie bezpiecznej eksploatacji infrastruktury na zapleczu) oraz duże zagrożenie dla terenów wodół Zalewu Szczecińskiego oraz terenów przy ujściowym odcinku Odry. 13

14 Streszczenie w języku nietechnicznym Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie na terenach nizinnych (obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m.) i obszarów ujściowych rzek,. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu,, powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje zidentyfikowanych działań zdefiniowano warianty planistyczne optymalne dla osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Pierwszym rozpatrywanym wariantem był wariant zerowy, który oparty jest na scenariuszu zaniechania działań o charakterze inwestycyjnym i ponoszenia corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym..przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant zerowy stanowił podstawę analityczną dla innych zdefiniowanych wariantów zarządzania ryzykiem powodziowym. Kolejnym wariantem, który podlegał analizie był wariant utrzymaniowy, który opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości corocznych kosztów utrzymania istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Oszacowano, iż pożądane koszty pożądane roczne koszty utrzymania obecnej infrastruktury wynoszą ok. 10 mln zł. Uwzględniając specyfikę regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zidentyfikowane obszary szczególnie narażone na ryzyko powodzi, w wariancie rekomendowanym do realizacji, określono i przypisano konkretnym obszarom (gminom) działania nietechniczne, działania nietechniczne wspierające oraz działania techniczne. Wszystkie działania techniczne przewiduje się do realizacji do roku Dla wszystkich działań technicznych i nietechnicznych określony został koszt i źródło finansowania. Za kluczowe inwestycje dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego należy uznać te inwestycje, które ograniczają ryzyko powodzi zatorowych. W skład tych inwestycji wchodzą działania z zakresu poprawy warunków spływu wód powodziowych ( tj. regulacja Odry, bagrowanie, pogłębianie ponad 900 mln zł.), utrzymania bieżącej ilości floty lodołamaczy (85 mln zł), budowa i modernizacja infrastruktury cumowniczej (tj dalby, nabrzeża postojowe, oznakowania żeglowne ponad 70 mln zł), modernizacja mostów w celu zapewnienia minimalnego prześwitu (205 mln zł). Do wiodących inwestycji w regionie zaliczamy ochronę przeciwpowodziową miasta Słubice (220 mln) oraz działania związane z odtworzeniem \funkcjonalności i utrzymaniem infrastruktury na obszarze brzegu morskiego (ok. 75 mln zł). Do zidentyfikowanych działań nietechnicznych planowanych do wdrożenia zaliczają się przede wszystkim te działania związane ze zwiększeniem retencji na obszarach zurbanizowanych, modernizacjami budynków, z analizą zagrożeń poza obszarami ONNP, wdrożeniem systemu monitoringu morfometrycznych brzegu morskiego oraz prowadzeniem akcji lodołamania. Ich szacunkowy koszt implementacji w okresie bieżącego cyklu planistycznego został określony na poziomie około 120 mln zł. 14

15 Streszczenie w języku nietechnicznym Rysunek nr 1 Podsumowanie PZRP dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie własne 15

16 Wprowadzenie 2 WAŻNE INFORMACJE Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP) określa Dyrektywa 2007/60/WE. Metodycznie PZRP są opracowywane na podstawie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej. Mapy stanowią element PZRP. PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych są dokumentem opracowanym po raz pierwszy w Polsce i tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym w przyszłości. Aktualizacja PZRP będzie odbywała się co 6 lat następny przegląd PZRP i ew. aktualizacja do dnia 22 grudnia 2021 r. Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne związane z przygotowaniem PZRP oparte były na strukturze hierarchicznej zlewnia region wodny obszar dorzecza i prowadzone przy pełnej współpracy z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, Regionalnymi Zarządami Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Zarządami Melioracji i Urządzeń Wodnych, a także pozostałymi lokalnymi interesariuszami. PZRP dla obszaru dorzecza Odry został wykonany w bieżącym cyklu planistycznym dla około km rzek zidentyfikowanych podczas wstępnej oceny ryzyka powodziowego, położonych na terenie 4 regionów wodnych i obejmuje po raz pierwszy pakiet działań nietechnicznych, technicznych oraz identyfikację potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak i przyszłej, infrastruktury przeciwpowodziowej. PZRP zostały przygotowane w korelacji z szeregiem obowiązujących w Polsce dokumentów strategicznych i planistycznych, a także (m.in.) Ramową Dyrektywą Wodną, Dyrektywą Ptasią i Siedliskową.

17 Wprowadzenie 2 Wprowadzenie 2.1 Cele i zakres planu Opracowane Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym zwane dalej Planami lub PZRP, dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym w przyszłości, stwarzając jednocześnie szanse na proaktywne podejście w inicjowaniu i wdrażaniu działań inwestycyjnych oraz instrumentów wspomagających. Wnioski płynące z przygotowanych planów będą także podstawą dla stworzenia katalogu dobrych praktyk w dziedzinie ochrony przeciwpowodziowej i wpłyną na rozwój branży hydrotechnicznej, przyszłą strukturę zarządzania majątkiem oraz metodykę priorytetyzacji działań inwestycyjnych i wspomagających w postaci katalogu instrumentów prawnych, ekonomicznych i komunikacyjnych. Przedstawione Plany będą podstawą ich przyszłych aktualizacji i rozpoczną nieprzerwany proces ciągłej poprawy systemu osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne związane z przygotowaniem Planów oparte były na strukturze hierarchicznej zlewnia region wodny obszar dorzecza i prowadzone przy pełnej współpracy z Krajowym Zarządem Gospodarki Wodnej, Regionalnymi Zarządami Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi Zarządami Melioracji i Urządzeń Wodnych, a także pozostałymi lokalnymi interesariuszami, którzy uczestniczyli w ich tworzeniu poprzez zorganizowany system komitetów sterujących i grup planistycznych regionów wodnych i dorzeczy oraz zespołów planistycznych zlewni. Wyżej wymienione prace były w pełni kontynuacją wcześniej wykonanych działań związanych ze wstępna oceną ryzyka powodziowego oraz przygotowaniem map zagrożenia i ryzyka powodziowego dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Wytycznymi w tym zakresie była Metodyka oraz przepisy prawa zawarte m.in. w takich dokumentach jak: Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej UE, zwana Ramową Dyrektywą Wodną (RDW); Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne wraz z aktami wykonawczymi; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska wraz z aktami wykonawczymi; Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

18 Wprowadzenie Zdefiniowane trzy cele główne zarządzania ryzykiem powodziowym, tj.: 1) Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego, 2) Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego, 3) Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym, realizowane będą w przypadku zagrożenia powodziami rzecznymi i od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, przez odpowiednio 52 i 70 zdefiniowane grupy działań o określonych priorytetach. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym zostały wykonane w bieżącym cyklu planistycznym dla km rzek, położonych na terenie 9 regionów wodnych i 3 dorzeczy i obejmują po raz pierwszy pakiet działań nietechnicznych, technicznych oraz identyfikację potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak i przyszłej infrastruktury przeciwpowodziowej. 2.2 Podstawy prawne Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania PZRP określają Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z , s. 1 z późn. zm.; dalej jako Ramowa Dyrektywa Wodna) oraz dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288 z , s. 27 z zm., dalej jako Dyrektywa Powodziowa). Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga opracowania planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza oraz programów działań w celu osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Wdrożenie programów działań ma również przyczynić się do ograniczenia skutków powodzi (art. 11 ust. 3 lit. l RDW). Ograniczanie ryzyka wystąpienia powodzi nie jest jednak zasadniczym celem tej dyrektywy. Ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, w celu ograniczania negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, związanych z zagrożeniem powodziowym na terytorium UE jest celem Dyrektywy Powodziowej. Podstawowym instrumentem dla realizacji tego celu jest plan zarządzania ryzykiem powodziowym, skoordynowany na obszarze dorzecza. Plany te powinny zostać opracowane i opublikowane do 22 grudnia 2015 r. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są opracowywane na podstawie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej. Mapy stanowią następnie element planu zarządzania ryzykiem powodziowym. Dyrektywa Powodziowa wymaga, aby dokumenty opracowywane w ramach prac nad planami zarządzania ryzykiem powodziowym (wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego), jak i same plany zarządzania ryzykiem powodziowym były podawane do publicznej wiadomości. Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej na państwach członkowskich ciąży obowiązek zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej zostały transponowane do polskiego porządku prawnego w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. 2012, poz. 145 z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą ochrona przed powodzią jest realizowana z uwzględnieniem wszystkich elementów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności zapobiegania, ochrony, stanu należytego przygotowania i reagowania w przypadku wystąpienia powodzi, usuwania skutków powodzi, odbudowy i wyciągania wniosków w celu ograniczania potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego 18 18

19 Wprowadzenie oraz działalności gospodarczej. 2.3 Relacje PZRP z innymi obszarami działania Schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce wodnej z Planami Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przedstawiono na schemacie poniżej. Rysunek nr 2 Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi Źródło: Opracowanie własne Relacje PZRP z dokumentami krajowymi o charakterze strategicznym opisujących rozwój kraju Dokumentem strategicznym określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społecznogospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności (DSRK). Definiuje ona trzy obszary strategiczne: konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji), równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), efektywności i sprawności państwa (efektywności). DSRK wraz z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stanowią ramy dla Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz 9 strategii dotyczących: Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, Rozwoju Transportu, Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska, Rozwoju Regionalnego, Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Rozwoju Kapitału Społecznego, 19 19

20 Wprowadzenie Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa, Sprawnego Państwa, Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP. PZRP nie są powiązane ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, która stanowi integralny element koncepcji rozwoju Polski oraz ze Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, choć należy zaznaczyć, że Plany przewidują działania mające na celu budowę programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego, ryzyka powodziowego co zwiększy wartość kapitału ludzkiego. DSRK wskazuje na konieczność realizacji ochrony przed powodzią. PZRP stanowi jeden z elementów, który prowadzi do realizacji działań zwiększające poziom ochrony środowiskapoprzez minimalizowanie ryzyka powodziowego. Systemy przeciwpowodziowe mają być zgodnie z DSRK pomocą dla modernizacji sektora rolno-spożywczego, zapewniając wzrost produktywności i konkurencyjności. PZRP są komplementarne względem realizacji tego kierunku interwencji. Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SSRK) stanowi dokument bazujący na Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności. Wskazuje na konieczność dostosowania systemu reagowania kryzysowego do większej liczby tego typu sytuacji, co jest spójne z PZRP. SSRK precyzuje, że Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będą zawierać wszelkie działania mające na celu minimalizację ryzyka powodziowego. Ustalenia z tych planów będą uwzględniane w dokumentach planowania przestrzennego. W SSRK znajdują się też założenia jakie powinny przyświecać PZRP. SSRK wymienia także działania minimalizujące ryzyko powodziowe jako zadania o charakterze inwestycyjnym inwestycje twarde, co jest komplementarne w stosunku do założeń PZRP. Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne jest realizowane w oparciu o dokument strategiczny pn. Koncepcja Zagospodarowania Kraju (Koncepcja), przyjęty w dniu 16 marca 2012 r. przez Radę Ministrów. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wchodzą w złożoną relację z Koncepcją. Stanowią dla niej założenia doszczegóławiające podstawy celów i działań, ale także wypełniają kilka z jej celów. Szczegółowy opis relacji znajduje się w rozdziale 10. Cele zarządzania ryzykiem powodziowym. Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG) nie odnosi się w bezpośredni sposób do ryzyka powodziowego i ochrony przed powodziami. Jednak wskazuje na konieczność realizacji zadania polegającego na stosowaniu zasad zrównoważonej architektury (zadanie nr 3.2.2) w tym m.in. uwzględnienie czynników klimatycznych i topograficznych. PZRP wskazują na działania, które również mają prowadzić do ograniczenia zabudowy na terenach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Transport W dziedzinie transportu obowiązuje, przyjęta w 2013 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku). Dokument skupia się między innymi na celach, jakie ma spełnić transport w Polsce. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wywrze skutek na sektor transportu dzięki obniżeniu wpływu zjawisk pogodowych (w tym powodzi) na infrastrukturę. Zgodnie z zapisami strategii kierunki interwencji w zakresie usprawniania zarządzania transportem wodnym śródlądowym będą obejmować m. in. uwzględnienie potrzeb żeglugi śródlądowej przy budowie i modernizacji obiektów hydrotechnicznych. Przy czym modernizacja i budowa obiektów 20 20

21 Wprowadzenie hydrotechnicznych jest jednym z działań, które ma prowadzić zgodnie z PZRP, do obniżenia ryzyka powodziowego. Planowany system zharmonizowanych usług informacji rzecznej RIS (River Information Services) będzie obejmować ogólne informacje hydrologiczne, co jest elementem realizacji działań nietechnicznych wymienionych w PZRP i wpisuje się w cel zarządzania ryzykiem powodziowym PZRP jakim jest ograniczenie skutków w czasie powodzi przez doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko W dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i środowiska kluczową rolę odgrywa Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska perspektywa do 2020 (SBEiS). Dla osiągnięcia celu głównego, czyli: zapewnienia wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę oraz celu szczegółowego określonego jako zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, przewidziano m.in. kierunek interwencji polegający na gospodarowaniu wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody (kierunek interwencji nr. 1.2). PZRP są jednym z narzędzi tego kierunku interwencji i komplementarne w stosunku do działania nr 9 zadanie polegające na dostosowaniu sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu. SBEiS wymienia Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będące elementem działań mających na celu dostosowanie gospodarki wodnej do zmian klimatu. Strategia wymienia również katalog czynników, jakie należy uwzględnić w działaniach służących minimalizacji ryzyka, są to: analiza kosztów i korzyści, życie i zdrowie ludzi, ochronę środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalność gospodarczą. Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska wymienia kierunek interwencji polegający na uporządkowaniu zarządzania przestrzenią (1.4), na który znaczący wpływ mają koszty związane z ochroną przeciwpowodziową, spowodowane utraconymi obszarami retencji wód, zabudowywaniem obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w efekcie tych zjawisk koszty usuwania strat popowodziowych. W uzupełnieniu do systemu zintegrowanych strategii rozwoju Polski opracowany został Strategiczny Plan Adaptacji Sektorów i Obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. W ramach wdrażania tego planu priorytetowo potraktowano m.in. ochronę przeciwpowodziową, funkcjonowanie systemów, ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych, działań adaptacyjnych w rolnictwie, leśnictwie, budownictwie, transporcie i infrastrukturze miejskiej (sieci kanalizacji deszczowej). Rozwój regionalny Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) stanowi dokument planistyczny, którego celem jest efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR opisuje zagrożenia dla rozwoju regionalnego, do których zalicza zjawiska ekstremalne w tym powodzie. Dodatkowo wskazuje na konieczność zastosowania nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem powodziowym w tym jego redukcji poprzez renaturyzację cieków wodnych, rozwój systemów małej retencji oraz budowie innych niezbędnych obiektów gospodarki wodnej, likwidowaniu skutków zjawisk ekstremalnych, a także przeciwdziałaniu erozji gleb, co będzie zrealizowane przez działania przewidziane w ramach PZRP Jako cel główny KSRR określa wspomaganie wzrostu konkurencyjnych przez budowanie podstaw konkurencyjności województw. Jednym z elementów kierunków działań KSRR, który jest

22 Wprowadzenie komplementarny z PZRP jest dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz reagowanie na zagrożenia naturalne (1.3.5). Krajowa Polityka Miejska projekt (KPM) stanowi dokument, który jest wypełnieniem działań wskazanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego : Regiony Miasta, Obszary Wiejskie oraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju KPM wskazuje na problem miast związany z chaotyczną zabudową, która prowadzi do osiedlania się na terenach zalewowych, zwiększania ryzyka powodziowego. PZRP są komplementarne wobec działania wymienionego w celu adaptacji do zmian klimatu wg KPM należy wprowadzić zmianę prawa w zakresie inwestowania na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Konieczność zmiany jest podyktowana istniejącą, chaotyczną zabudową i jest spójna z celem PZRP polegającym na poprawie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Wśród kierunków działań w zakresie gospodarki wodnej dla ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu Polityka Miejska proponuje zwiększenie retencji zlewni przy pomocy środków technicznych oraz wspieranie zarządzania ryzykiem powodziowym poprzez zapewnienie infrastruktury technicznej dzięki działaniom rządowym, co jest spójne z celami PZRP. Zrównoważony rozwój wsi, rolnictwa i rybactwa Długoterminowa wizja obszarów wiejskich w Polsce określona została w Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybołówstwa na lata (SZRWRiR) i zdefiniowana w następujący sposób: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. PZRP w ramach swoich założeń i planowanych działań jest komplementarny w zakresie celu szczegółowego nr 5 Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. W ramach celów szczegółowych SZRWRiR (w tym celu 5) zdefiniowano priorytety, które będą realizowane przez założone zadania. Wśród priorytetów, które stanowią elementy uzupełniane przez działania przewidziane w ramach PZRP są: kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazy i ładu przestrzennego priorytet 5.2, oraz adaptacja rolnictwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) priorytet 5.3. W ramach realizacji zdefiniowanych potrzeb określono w Projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ) działania, które wspierają działania planowane w PZRP i realizację celu szczegółowego PROW nr 4.1 Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu z przed powodzi. Do takich należy zaliczyć działanie nr 7.6 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych. Przewidziane poddziałanie Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje zapobiegawcze), zakłada wsparcie inwestycji przyczyniającej się do ochrony upraw rolnych przed skutkami powodzi i deszczu nawalnego. Kolejne poddziałanie Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe) stanowi w części dotyczącej powodzi i jej skutków działania, które podlegają PZRP. Państwo Dokumentem strategicznym dla instytucji państwa jest Strategia Sprawne Państwo 2020 (SSP) określająca ramy funkcjonowania i filozofię. Działania wymienione w tym dokumencie oraz PZRP są w części komplementarne, jednak przede wszystkim dotyczą one (celu głównego) zwiększenia skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami

23 Wprowadzenie SSP traktuje o doskonaleniu systemu zarządzania kryzysowego, jako jednym z kierunków interwencji celu szczegółowego polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wymieniony cel szczegółowy zorientowany jest na podejmowanie przez służby publiczne oraz instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, działań w ramach bieżącego funkcjonowania, a także w sytuacjach wyjątkowych. SSP definiuje kierunki działań zbieżne z PZRP jako doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego doskonalenie skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych (cel szczegółowy 3.3 SSP). SSP określa przyczyny, jakie powodują konieczność polepszenia funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego, do nich zalicza: niewystarczająco sprawny przepływ informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w zarządzanie kryzysowe oraz braki w koordynacji działań między strukturami zarządzania kryzysowego i instytucjami odpowiedzialnymi za działania w terenie. W ramach usprawnienia struktur zarządzania kryzysowego (w tym działań na wypadek powodzi) planuje się usprawnienie działania centrów zarządzania kryzysowego, stworzenie informatycznych systemów wspomagania procesów decyzyjnych uściślenie zasad współpracy cywilno-woskowej, poprawienie struktury wymiany informacji, zbudowanie jednolitego systemu obiegu informacji, opracowanie planów zarządzania kryzysowego w gminach oraz wzmocnienia gotowości gmin do reagowania kompleksowe działania prewencyjne (w tym związane z rozwojem infrastruktury wodnomelioracyjnej), usprawnienie procesu ostrzegania, alarmowania i informowania społeczeństwa w przypadku sytuacji kryzysowej, zwiększenie gotowości państwa do zapobiegania i usuwania skutków klęsk żywiołowych oraz zmiany w przepisach dotyczących organizacji służb odpowiedzialnych za zapobieganie klęskom żywiołowym. System bezpieczeństwa narodowego Dokumentem strategicznym dla obszaru bezpieczeństwa narodowego jest Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 (SRSBN). Wymienia ona wśród zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa Polski, zagrożenia wywołane oddziaływaniem sił natury w tym powodzie, zaś wśród systemów wsparcia bezpieczeństwa państwa system przeciwpowodziowy. SRSBN definiuje główny cel przez: wzmocnienie efektywności i spójności systemu bezpieczeństwa narodowego. Jest on realizowany przez 5 celów operacyjnych, w tym celu którym jest umocnienie zdolności państwa do obrony. W ramach działań głównych mających na względzie osiągnięcie tego celu operacyjnego, zapisano: przygotowanie i utrzymanie w gotowości do działania sił i środków do oczyszczania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, akcji przeciwpowodziowych i przeciwlodowych oraz likwidacji skutków klęsk żywiołowych. Działanie to jest spójne z kilkoma działaniami nietechnicznymi wskazami w PZRP i określonymi celami, np. usprawnienie,,systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi. Należy zwrócić uwagę, że Siły Zbrojne RP są jednym z kluczowych elementów systemu zarządzania kryzysowego państwa i wspierają administrację publiczną w obliczu poza militarnych sytuacji kryzysowych (w tym powodzi), co prowadzi do zmniejszenia strat gospodarczych i społecznych. SRSBN wskazuje na konieczność doskonalenia tej współpracy, co jest komplementarne z celem szczegółowym PZRP nr 3.3 doskonalenie skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych. Relacje PZRP z dokumentami strategicznymi regionalnymi oraz Wojewódzkimi Poniżej opisano relacje PZRP Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego z dokumentami strategicznymi regionalnymi i wojewódzkimi właściwymi dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Strategie regionalne Kolejnym dokumentem strategicznym, ponadregionalnym, jest Strategia Rozwoju Polski Zachodniej

24 Wprowadzenie do roku 2020 Aktualizacja (SRPZ), która obejmuje markoregion złożony z pięciu województw: dolnośląskie, lubuskie, opolskie, wielkopolskie oraz zachodniopomorskie. Przyjęta została przez Radę Ministrów w kwietniu 2014 r, w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wskazuje jedynie na pośrednie działanie odbudowa Odrzańskiej Drogi Wodnej. Ma się to przyczynić do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej. PZRP wskazują również na inwestycje powiązane z tą drogą wodną, ale skupiają się na celach przeciwpowodziowych. Strategie wojewódzkie Dokumenty strategiczne dla województw wskazują w większości na istotę zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla rozwoju i spójności regionów. Zakładają również interwencję dla zmniejszenia ryzyka powodziowego, od działań nietechnicznych prewencyjnych po działania techniczne przewidziane w PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 (SRWLu) wśród obszarów strategicznej interwencji wymienia obszary zagrożone powodziami. Przewiduje też w ramach celu operacyjnego 3.6 (dla osiągnięcia celu strategicznego nr 3 Społeczna i terytorialna spójność regionu), wsparcie budowy oraz modernizacji systemów i infrastruktury zapobiegania powodziom, co jest spójne z działaniami przewidzianymi w ramach PZRP. Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego wymienia wśród działań mających na celu (kierunkowy) rozwój infrastruktury ochrony środowiska i systemów gospodarowania odpadami dla realizacji celu strategicznego: zachowanie i ochrona wartości przyrodniczych, racjonalna gospodarka zasobami, rozbudowę i modernizację infrastruktury służącej ochronie przeciwpowodziowej i przeciwdziałaniu suszy. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 (SRWPom) wśród słabych stron województwa wymienia niedostateczny poziom bezpieczeństwa energetycznego i powodziowego. W ramach celu strategicznego nr 3 Atrakcyjna przestrzeń wymienia pożądany kierunek zmian jakim jest zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego cel główny PZRP. Wśród inwestycji przeciwpowodziowych wymienia Program Kompleksowe zabezpieczenie Żuław do roku 2030, którego elementy zostały włączone do PZRP. SRWPom wskazuje na systemowe oczekiwania wobec władz rządowych i wymienia m.in. Wdrożenie Dyrektywy w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, co jest realizowane przez wdrożenie PZRP. Relacje PZRP z dokumentami planistycznymi w gospodarce wodnej wraz z dokumentem nadrzędnym jakim jest Polityka wodna państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) Na dziś, główne dokumenty planistyczne są aktualizowane w ramach cyklicznego dostosowywania ich do istniejących warunków oraz dla uwzględnienia uwag Komisji Europejskiej trwają prace nad Programem wodno-środowiskowym kraju (PWŚK) oraz Planami gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (PGW). Te ostatnie będą wykonane w oparciu o MasterPlany. Obydwa dokumenty są koordynowane między sobą oraz będą uwzględniać zapisy PZRP. Polityka Wodna Państwa Projekt Polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) PWP, jest dokumentem strategicznym, o wieloletnim horyzoncie czasowym, identyfikującym problemy uznane za najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz wytyczającym priorytetowe kierunki, na których koncentrowane będą działania państwa. Jest dokumentem wyznaczającym ramy gospodarowania wodami, wskazującym strategiczne kierunki działań i podstawowe zasady gospodarki wodnej. Wyznacznikiem tych zasad jest przede wszystkim 24 24

25 Wprowadzenie Ramowa Dyrektywa Wodna, która m.in. wskazuje na konieczność integrowania ochrony i zrównoważonego gospodarowania wodą z innymi dziedzinami polityk wspólnotowych, takimi jak energetyka, transport, rolnictwo, rybołówstwo, polityka regionalna i turystyka. Ramy PWP opierają się na Uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 czerwca 2007 r. o konieczności przyjęcia i wdrożenia strategii gospodarki wodnej w Polsce (M.P.2007 nr 39 poz. 441). Celem strategicznym dokumentu jest: zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównania dysproporcji międzyregionalnych oraz uwzględnieniu integrowania potrzeb ochrony środowiska wodnego z innymi działami gospodarki, w tym transportu, rolnictwa, energetyki i turystyki. PZRP są narzędziem polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym i jako takie są niezbędne do realizacji celu operacyjnego 3.1 (wdrożenie polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym). Stanowią też plan działań polegających na realizacji celów operacyjnych nr 3.2 i 3.3 (odpowiednio: zwiększenie skuteczności ochrony ludności przed powodzią i skutkami suszy za pomocą efektywnych działań technicznych; wzrost wykorzystania i podnoszenie efektywności nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy) w zakresie zabezpieczenia przed powodziami. Cele te jednak będą realizowane przez działania określone co do zakresu w Planach. PWP określa w perspektywie do 2016 roku konieczność ograniczenia ryzyka powodziowego między innymi wymieniając PZRP jako element kluczowy realizacji celu. W tym samym miejscu wskazuje na zagadnienia, które są tematyką prac nad Planami, m.in.: retencja zbiornikowa, zintegrowanie systemu prognozowania zjawisk powodziowych z systemem gospodarowania zbiornikami w okresie zagrożenia powodziowego czy zwiększenie retencji naturalnej oraz rozwoju retencji wód opadowych w obszarach objętych procesem urbanizacji. Wymienia zatem elementy kluczowe dla osiągnięcia celów PZRP. W perspektywie do 2030 roku PWP przewiduje funkcjonowanie i rozwijanie zaawansowanego systemu zarządzania ryzykiem na podstawie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Dodatkowo PZRP uwzględniają osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z nimi ekosystemów, co jest jednym z celów strategicznych Polityki Wodnej Państwa. Plany Gospodarowania Wodami Plan gospodarowania wodami dla dorzeczy (PGW) są podstawowym narzędziem polityki wodnej w Polsce. PGW określają zasady korzystania z wód dorzecza i uwzględniając sektory: komunalny, rolnictwo, przemysł, hydroenergetykę, żeglugę jak i zarządzanie ryzykiem powodziowym. Aktualnie trwa proces ich aktualizacji (z uwzględnieniem MasterPlanów), który zgodnie z harmonogramem wdrażania zapisów RDW w Polsce powinien zakończyć się do 22 grudnia MasterPlany dla obszarów dorzeczy stanowią dokumenty planistyczne, zbierające projekty inwestycyjne (od inwestycji transportowych po przeciwpowodziowe), które do tej pory były rozproszone w różnych programach sektorowych. Są spisami inwestycji, które powinny być zrealizowane ze względu na nadrzędny interes społeczny i pomimo ingerencji w środowisko naturalne. Przede wszystkim ze względu na ograniczenia czasowe, nie zawierają wszystkich elementów PGW. Dlatego też MasterPlany po wprowadzeniu do Planów Gospodarowania Wodami, stając się ich częścią, przestają funkcjonować jako odrębne dokumenty. Należy zaznaczyć, że MasterPlany w części, stanowią główną bazę dla wykonania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, jako spisy inwestycji, które są konieczne dla zwiększenia poziomu ochrony przeciwpowodziowej. PZRP w swoim zakresie uwzględnia jedynie te inwestycje, które mają istotne znaczenie przeciwpowodziowe

26 Wprowadzenie PZRP będą wpływać na zmiany stanu i potencjału obserwowane w ramach cyklicznych przeglądów i określenia zasad gospodarowania wodami. Należy zwrócić uwagę, że dla inwestycji z zakresu ochrony przeciwpowodziowej przewidziano możliwość wyznaczenia derogacji odstępstw od osiągnięcia celów środowiskowych, np. w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry przewidziano budowę zbiorników suchych oraz wielofunkcyjnych, budowę wałów, które uzyskały derogacje. Planowane działania, w szczególności techniczne uwzględniają możliwość wpływu na stan i potencjał Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP). W przypadku określenia działań w ramach PZRP, które będą prowadziły do pogorszenia stanu wód, lub ich potencjału, powinny one znaleźć się w grupie zadań inwestycyjnych, które uzyskają odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych. Należy jednak podkreślić, że przewidziane w PZRP działania uwzględniają cele środowiskowe i w dużej mierze poprawiają stan i potencjał JCWP. Szczególnie przewidziane działania nietechniczne (np. renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów) idą w parze z zadaniami PGW i uzupełniają je w zakresie osiągnięcia celów Planów Gospodarowania Wodami dorzeczy. PZRP powinny być podstawą do dokonania rzetelnej oceny wyboru alternatyw na poziomie celów, jakim mają służyć poszczególne działania inwestycyjne. Wyniki analiz będą włączone do aktualizacji PGW. Program Wodno-Środowiskowy Kraju Celem Programu Wodno-Środowiskowego Kraju (PWŚK) jest zebranie najważniejszych działań, których wdrożenie pozwoli na osiągnięcie dobrego stanu wód. PWŚK uwzględnia działania przewidziane w PZRP, ale tylko takie, które pozwolą na osiągnięcie celów środowiskowych, będą to zatem przede wszystkim działania nietechniczne. Program ochrony brzegów morskich Program ochrony brzegów morskich obejmuje swoim zakresem przedsięwzięcia mające na celu zabezpieczenie brzegów morskich przed zjawiskiem erozji. W ramach Programu podejmuje się zadania dotyczące: 1) budowy, rozbudowy i utrzymywania systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego terenów nadmorskich,w tym usuwania uszkodzeń w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego brzegów morskich 2) zapewnienia stabilizacji linii brzegowej według stanu z 2000 r. i zapobiegania zanikowi plaż 3) monitorowania brzegów morskich, a także czynności, prac i badań dotyczących ustalenia aktualnego stanu brzegów morskich mające na celu wskazanie koniecznych i niezbędnych działań zmierzających do ratowania brzegów morskich. Program jest nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej i realizowany przez dyrektorów Urzędów Morskich Relacje PZRP z pozostałymi dokumentami strategicznymi Ochrona różnorodności biologicznej Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan działań na lata Projekt (POZURB), stanowi wypełnienie zobowiązań Polski wynikających z Konwencji o różnorodności biologicznej ratyfikowanej w 1996 roku. Dokument uwzględnia cele wielu konwencji, dyrektyw oraz polskich strategii. Celem nadrzędnym POZURB jest poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społecznogospodarczym kraju

27 Wprowadzenie Działania nietechniczne przewidziane w PZRP i ich skutki stanowią zmniejszenie głównych zagrożeń dla ekosystemów słodkowodnych określonych w POZURB. Przykładem może być likwidacja obwałowań, które utrudniają i przerywają łączność ekosystemów na terenach zalewowych z ekosystemami dolinowymi. W Programie ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Planie działań na lata przewidziano i opisano kilkadziesiąt zadań, z których część jest komplementarna w stosunku do działań przewidzianych w PZRP. Realizacja zadania nr B.IV.3 rewitalizacja małych cieków wodnych zamienionych na proste kanały melioracyjne, zapisanego w POZURB jest komplementarna w stosunku do zwiększenia retencji dolinowej cieków określonej jako jedno z działań przewidzianych w PZRP. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym są wymienione w POZURB w opisie zadania nr C.I.2 (Zapewnienie właściwego ujmowania ustaleń i wskazań planów ochrony i planów zadań ochronnych dla form ochrony przyrody, a także innych uwarunkowań form ochrony przyrody, w dokumentach planistycznych decydujących o sposobie gospodarowania na danym obszarze), przyjętego dla realizacji celu C.I: Poprawa efektywności planowania zarządzania i ochrony różnorodności biologicznej na obszarach chronionych. PZRP uwzględnia zapisy planów ochrony obszarów chronionych, a także są komplementarne w planowanych działaniach w stosunku do zadań G.II.1 i G.II.3 przez poprawę retencji na obszarach podmokłych oraz przez odtwarzanie retencji dolin rzek. Pośrednio realizacja celów PZRP wpłynie na świadomość społeczeństwa w zakresie zagrożenia powodziowego, pośrednio zaś na zmniejszenie chaotycznej zabudowy i tym samym na zwiększenie funkcjonalności korytarzy ekologicznych wg POZURB. Polityka klimatyczna Polityka klimatyczna Polski Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 (PKP) jest dokumentem wchodzącym w skład polityki ekologicznej państwa. Definiuje cel strategiczny jako włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony klimatu globalnego poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w zakresie poprawy wykorzystania energii, zwiększania zasobów leśnych i glebowych kraju, racjonalizacji wykorzystania surowców i produktów przemysłu oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów, w sposób zapewniający osiągnięcie maksymalnych, długoterminowych korzyści gospodarczych, społecznych i politycznych. Cele szczegółowe PKP oraz działania PZRP nie pokrywają się. Jednak w zaleceniach Polityki Klimatycznej Polski znalazł się zapis o konieczności ochrony zasobów wody poprzez m.in. zwiększenie możliwości retencjonowania wody zwłaszcza poprzez małą retencję, który jest spójny z planowanymi działaniami w ramach PZRP. Polityka leśna Polityka Leśna Państwa (PLP) przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997 r. stanowi dokument strategiczny określający zasady zwiększania lesistości kraju. Zadanie planowane w ramach PZRP polegające na ochronie/zwiększeniu retencji leśnej w zlewni jest komplementarne z PLP. Polityka nie określa bezpośrednio celu zwiększenia retencji, jednak spodziewanym efektem zwiększenia lesistości będzie właśnie zwiększenie retencji leśnej. Polityka ekologiczna PZRP w swoich celach stanowi uzupełnienie Polityki Ekologicznej Państwa latach z perspektywą do roku 2016 (PEP) w zakresie celu nr 3.3.2, czyli racjonalizacji gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby chronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. Wyznaczając kierunki działań dla w/w celu, 27 27

28 Wprowadzenie PEP wskazuje na konieczność przyjęcia przez Radę Ministrów i Parlament Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzględnieniem etapu 2015 r.). Relacja PZRP z Polityką Wodną Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016), którą przygotowano na podstawie opracowania Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015), została opisana powyżej. 2.4 Opis procesu planistycznego Powodzenie wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym jest uzależnione od sposobu prowadzenia procesu planistycznego. Włączenie wielu stron-interesariuszy do tego procesu od początku procesu planistycznego może przyczynić się do szybszego, a na pewno łatwiejszego wdrożenia zapisów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. W celu włączenia wielu organów, instytucji, przedstawicieli jednostek rządowych i samorządowych powołano komitety sterujące i grupy planistyczne działające na poziomie dorzeczy i regionów wodnych oraz zespoły planistyczne zlewni, działające w poszczególnych zlewniach planistycznych, wchodzących w skład regionów wodnych sposób ich pracy opisano w dalszych rozdziałach planu. Od początku procesu opracowywania PZRP zapewniono udział wielu gremiów związanych z szeroko pojętą ochroną przeciwpowodziową. Takie podejście było uzasadnione nie tylko wymogami prawnymi (Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo wodne), ale i względami praktycznymi. Przewidziano tez udział społeczeństwa w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem. Proces udziału społeczeństwa w przygotowaniu PZRP powinien docelowo być skoordynowany z procesem udziału w opracowywaniu planów gospodarowania wodami (wynikającymi z wdrażania RDW) i wykorzystywać istniejące z tego tytułu doświadczenia (w tym kanały informacyjne, sprawdzone formy i utworzone struktury). Przebieg prac planistycznych na poziomie regionu wodnego Prace planistyczne przed opracowaniem właściwych dokumentów planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmowały:opracowanie materiałów informacyjnych o Dyrektywie Powodziowej, ustawie Prawo wodne oraz zasadach wdrażania Dyrektywy Powodziowej w Polsce wraz z ich dystrybucją powołanie składu osobowego Komitetu Sterującego oraz Grupy planistycznej regionu wodnego oraz zespołu zarządzania projektem, wyznaczenie obszarów zlewni planistycznych i powołanie zespołów planistycznych zlewni. Prace planistyczne w ramach tworzenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmowały: przygotowanie wszystkich dokumentów niezbędnych do działania Komitetu Sterującego, grupy planistycznej regionu wodnego, zespołów planistycznych zlewni, zorganizowanie szkoleń e-learningowych dla zespołów planistycznych zlewni, grupy planistycznej i komitetu sterującego regionów wodnych. zorganizowanie szkoleń dla zespołów planistycznych zlewni wykonanie analiz przewidziane w metodyce w układzie wybranych zlewni, propozycje zestawu działań i przedstawienie grupie planistycznej regionu wodnego wyników analiz, diagnozy problemów, zestawu działań przypisanych do poszczególnych celów w celu przeprowadzenia dyskusji i uzyskania wstępnej akceptacji

29 Wprowadzenie opracowanie wyników dyskusji w zespołach planistycznych zlewni, zgłoszonych propozycji z uzasadnieniem w przypadku odrzucenia, przedstawienie wyników grupie planistycznej regionu wodnego do zaakceptowania dla dalszych działań, przeprowadzenie badań modelowych dla działań o charakterze inwestycyjnym dla udokumentowania skutków tych działań i oceny ich skuteczności i efektywności dla redukcji ryzyka powodziowego, przeprowadzenie analiz ekonomicznych - kosztów i korzyści dla wszystkich sformułowanych wariantów planistycznych, przeprowadzenie analizy i oceny zgodności przyjętych ostatecznych wariantów działań z wymogami prawnymi i środowiskowymi, w tym szczególnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej, przeprowadzenie analizy wielokryterialnej i wypracowanie projektu ostatecznego wariantu planistycznego celem przedstawienia grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji, a także przedstawienia go zespołom planistycznym zlewni, opracowanie wykazu instrumentów oraz propozycje założeń aktów prawnych dla ich wdrożenia, scalenie wariantów planistycznych wypracowanych dla poszczególnych zlewni dla regionu wodnego, przedstawienie grupie planistycznej regionu wodnego do akceptacji: opracowanie ostatecznego wariantu planistycznego proponowanego do planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, wykaz instrumentów i dokumentów realizacyjnych, których wdrożenie jest niezbędne dla realizacji PZRP, wprowadzenie do projektów PZRP zasadnych uwag i zaleceń grupy planistycznej regionu wodnego oraz wypracowanie projektu planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, uwzględnienie uwag wynikających ze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przyjętego projektu planu zarządzania ryzykiem powodziowym regionu wodnego, wniesienie przez grupę planistyczną regionu wodnego na Komitet Sterujący projektu PZRP dla regionu wodnego w celu ostatecznego zatwierdzenia, wprowadzenie zaleceń i poprawek Komitetu Sterującego. Na schemacie poniżej przedstawiono schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza

30 Wprowadzenie Rysunek nr 3 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym i na obszarze dorzecza. Źródło: Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, KZGW

31 Opis obszaru planowania 3 WAŻNE INFORMACJE Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zajmuje łączną powierzchnię 20,4 tys. km 2, co stanowi 17 % powierzchni dorzecza i około 7 % obszaru kraju. Obszar regionu wodnego swoim zasięgiem obejmuje województwa: zachodniopomorskie, lubuskie i pomorskie. Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z Polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy. Główną rzeką regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego jest Odra (ciek I rzędu) o długości całkowitej 855 km, z czego 742 km znajdują się w granicach Polski. Źródła rzeki zlokalizowane są na terytorium Republiki Czeskiej, w Górach Odrzańskich. Od ujścia Nysy Łużyckiej na długości ponad 160 km rzeka Odra jest rzeką graniczną, stanowiąc granicę polsko-niemiecką. Odcinek ujściowy Odry tworzy skomplikowany układ hydrograficzny - rzeka dzieli się tutaj na szereg ramion, odnóg i kanałów. Główną przyczyną zagrożeń powodziowych są opady deszczu oraz groźne zatory lodowe. W regionie wodnym DOiPZ wyznaczono 18 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i wydzielono 441 JCWP (329 rzek i 11 jezior), 1 park narodowy, 8 parków krajobrazowych, 85 obszarów Natura 2000

32 Opis obszaru planowania 3 Opis obszaru planowania 3.1 Wprowadzenie Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zajmuje łączną powierzchnię 20,4 tys. km 2, co stanowi 17 % powierzchni dorzecza Odry i około 7 % obszaru kraju. Obszar regionu wodnego swoim zasięgiem obejmuje głównie północno zachodnie tereny Polski, a pod względem administracyjnym leży w województwach: zachodniopomorskim, lubuskim i pomorskim. Tabela nr 3 Zestawienie najważniejszych informacji dotyczących regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego powierzchnia regionu wodnego zarząd całkowita długość rzek w ONNP główne rzeki największe jeziora Zlewnie planistyczne liczba JCWP główne sposoby użytkowania wód 20,4 tys. km 2 RZGW w Szczecinie km Odra, Ina, Rega, Parsęta, Wieprza Dąbie, Miedwie, Jamno, Bukowo Odra od ujścia Nysy Łużyckiej do Warty, Odra od Warty do Roztoki Odrzańskiej, Zalewu Szczecińskiego, Iny, Regi, Parsęty, Wieprzy 329 JCWP rzek 11 JCWP jezior - pobór wody na cele komunalne i gospodarcze - pobór wody na cele technologiczne i chłodnicze- pobór wody na cele energetyczne - pobór wody na cele rolnictwa - rybactwo i wędkarstwo - żegluga - rekreacja główne oddziaływania antropogeniczne - zrzuty ścieków komunalnych i przemysłowych - zanieczyszczenia obszarowe - zmiany morfologiczne (regulacja rzek, obwałowania) największe problemy gospodarki wodnej - zagrożenie powodziowe - zaspokojenie rosnących potrzeb użytkowników - zmiany morfologiczne cieków - zmiany ukształtowania i pokrycia powierzchni terenu - zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie apgw dla obszaru dorzecza Odry

33 Opis obszaru planowania Rysunek nr 4 Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego na tle podziału administracyjnego Polski 3.2 Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia Topografia Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi część obszaru dorzecza Odry poniżej ujścia Nysy Łużyckiej do ujścia Roztoki Odrzańskiej (bez dorzecza Warty) wraz z polską częścią Zalewu Szczecińskiego oraz obszar dorzecza rzek Przymorza od zachodniej granicy państwa po zlewnię rzeki Wieprzy wraz z tą zlewnią. Powierzchnia zlewni w tym regionie wodnym wynosi ,95 km 2. W całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie. Brzeg morski znajduje się w kompetencjach Urzędów Morskich (w Szczecinie i Słupsku) Jest to obszar o dość jednolitym ukształtowaniu terenu, składający się z pojezierzy i pobrzeży. W południowej części rozpatrywanego regionu występuje Pojezierze Lubuskie (odcinek Gubin- Słubice). Od Kostrzyna do Zalewu Szczecińskiego na całej szerokości znaczną część obszaru zajmuje Pojezierze Pomorskie. Północną część obszaru zajmuje pobrzeże i wybrzeże (Pobrzeże Szczecińskie w części północnozachodniej, Pobrzeże Koszalińskie w części północnej oraz Wybrzeże Słowińskie w północnowschodniej części)

34 Opis obszaru planowania Hydrografia Na odcinku o długości prawie 160 km rz. Odra (wraz z rz. Odrą Zachodnią) stanowi granicę państwową pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Federalną Niemiec. Stąd też, odcinek ten administrowany jest wspólnie, tzn. ze strony polskiej, przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, a ze strony niemieckiej przez Dyrekcję Wodno-Żeglugową Wschód z siedzibą w Magdeburgu - poprzez jej jednostkę terenową Urząd Wodno-Żeglugowy Eberswalde. Odcinek ujściowy Odry tworzy skomplikowany układ hydrograficzny - rzeka dzieli się tutaj na szereg ramion, odnóg i kanałów. Rzeka począwszy od wodowskazu w Gozdowicach (km 645,3) podlega wpływom cofki morskiej. Odra na całym odcinku w obszarze RZGW w Szczecinie jest rzeką żeglowną. W miejscowości Widuchowa dzieli się na Odrę Zachodnią i Odrę Wschodnią zwaną w końcowym odcinku Regalicą. Jako początek Odry Zachodniej przyjmuje się jaz w miejscowości Widuchowa. Od ujścia Nysy Łużyckiej (km 542,4). Ponadto w granicach regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego znajduje się rozległy akwen przymorski - Zalew Szczeciński o łącznej powierzchni 687 km 2 z czego polska część stanowi 410 km 2. Granica państwowa pomiędzy Niemcami i Polską przebiega z północy na południe i dzieli ten akwen na dwie części: zachodnią - Mały Zalew i wschodnią - Wielki Zalew. Podział na zlewnie planistyczne obejmujące główne rzeki regionu przedstawia następujący rysunek. Rysunek nr 5 Zlewnie planistyczne regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 34 34

35 Opis obszaru planowania Ważniejsze rzeki regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje tabela 4. Tabela nr 4 Główne rzeki w Regionie Wodnym Odry i Przymorza Zachodniego Lp Zlewnie Rzeki Długość [km] 841,21 (219,5 1 Nysa Łużycka Warta Odra km w rw DOiPZ) Pliszka 70,18 Ilanka 59,41 841,21 (219,5 Odra km w rw DOiPZ) Myśla 108,99 2 Warta - Gunica Tywa 55,69 Rurzyca 46,83 Słubia 32,36 Odra Zachodnia 29,98 Wołczenica 62,58 Gowienica 52,89 3 Zalew Szczeciński Świniec 41,53 Stepnica 34,30 Cieśnina Dziwna 30,36 Ina 132,31 Płonia 79,76 4 Ina Mała Ina 59,46 Krąpiel 65,87 Mogilica 52,03 Stara Rega 31,11 Rega 191,80 Mołstowa 58,91 5 Rega Ukleja 49,74 Sąpólna 35,72 Brzeźnicka Węgorza 32,30 Parsęta 153,49 Radew 95,96 6 Parsęta Liśnica 44,86 Dębnica 45,13 Chotla 35,52 Dębosznica 32,41 Wieprza 130,73 7 Wieprza Grabowa 80,68 Studnica 44,62 Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPHP 10 Większe jeziora regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego z uwzględnieniem ich pojemności oraz powierzchni w podziale na zlewnie planistyczne obrazuje tabela 5. Tabela nr 5 Główne jeziora w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego LP Zlewnia Jeziora 1 Odra od Warty do Roztoki Odrzańskiej 2 Zalew Szczeciński Powierzchnia Pojemność [ha] tys. m 3 Dąbie Wicko Wielkie 975 bd Koprowo Ina Miedwie Rega Resko Przymorskie

36 Opis obszaru planowania LP Zlewnia Jeziora Powierzchnia Pojemność [ha] tys. m 3 Jamno Bukowo Wieprza Wicko Kopań Bobięcińskie Wielkie Łętowskie 387 bd Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPHP 10 Charakterystyka rzek Odra Pod względem całkowitej długości jest drugą rzeką Polski. Biorąc pod uwagę tylko jej część w granicach Polski jest jej trzecią rzeką pod względem długości (po jej dopływie Warcie). Rzeka ma długość 840,36km, z czego 742km w Polsce. Powierzchnia dorzecza Odry obejmuje obszar km 2 z tego km 2 w Polsce. Jej obszar źródłowy znajduje się poza granicami państwa, na terenie Republiki Czeskiej. Odra uznawana jest za żeglowną od ujścia Opawy. Na całej długości biegu rzeki można wyróżnić dwie części: górską, obejmująca pierwsze 50km biegu, oraz nizinną na pozostałym odcinku. Od Kędzierzyna-Koźla do Brzegu Dolnego Odra jest skanalizowana na długości 186km. Wybudowano na niej 24 stopnie piętrzące wodę. Na dalszym odcinku Odra płynie swobodnie, a jej nurt uregulowany jest przy pomocy ostróg. Ze względu na spadek podłużny, wydziela się Odrę: górna na terenie Polski spadek wynosi 0,33 ; środkowa do ujścia Warty 0,28 do 0,19 ; dolna od Warty do Zalewu Szczecińskiego o spadku 0,05 do 0,001. Średni spadek Odry wynosi 0,74. Parsęta Meandrująca rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 142,79 km, której dorzecze obejmuje obszar 3151 km 2. Jej głównym dopływem jest Radew. Na rzece Parsęta zostały wybudowane elektrownie wodne: w 53 km oraz 116,3 km i 121,2 km (MEW). Ujście Parsęty stanowi akwatorium dla poru morskiego w Kołobrzegu. Ina Prawy dopływ Odry o długości 125,55 km, którego powierzchnia dorzecza obejmuje obszar 2151km 2. Średni spadek w górnym biegu wynosi 4, w dolnym 0,2. Przeciętny przepływ przy ujściu wynosi 10m 3 /s. Ina jest regulowana na odcinkach od Recza do Stargardu Szczecińskiego i od Goleniowa do ujścia. Rega Rega jest jedną z największych rzek przymorza o długości 187,73km, której dorzecze obejmuje obszar 2723,3 km 2. Jej źródło znajduje się na wysokości 177,5 m n.p.m. Na rzece zbudowano osiem małych elektrowni wodnych o łącznej mocy 2,6MW

37 Opis obszaru planowania Wieprza Rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 126,36km, której dorzecze obejmuje obszar 2172,7km 2. Na rzece zlokalizowane są trzy małe elektrownie wodne i próg wodny piętrzący wodę dla starego młyna. Ujście Wieprzy stanowi akwatorium portu morskiego Darłowo. Do ważniejszych dopływów należą: to Pokrzywna, Studnica, Reknica, Grabowa. Grabowa Rzeka na Pobrzeżu Południowo bałtyckim o długości 74,50 km, która stanowi lewy dopływ Wieprzy. W wyniku oceny stanu wód zakwalifikowano je do pierwszej klasy. Charakterystyka morza Poziomy morza Poziomy morza Bałtyckiego są kształtowane przez: wiatry, prądy, pływy, różnice gęstości wód morskich, Poziom zerowy morza ( Pz ) odniesiony do wodowskazu w porcie morskim Kronsztadt oznacza się jako zero kronsztadzke (Kr). Układ ten zastąpił układ wysokościowy NN 55 (Normal Null)Scenariusze opracowane na podstawie zmian regionalnego pola barycznego symulowanych przez model ECHAM5 oraz uwzględniające globalne zmiany średniego poziomu morza wskazują, iż średni roczny poziom morza wzdłuż polskiego wybrzeża w okresie wzrośnie o około 4-5 cm w stosunku do wartości z okresu referencyjnego Największy wzrost jest przewidywany w przypadku scenariusza emisyjnego A1B (wzrost średniej temperatury o 0,74 O C) na wszystkich rozpatrywanych stacjach przekroczy 5 cm. Stosunkowo najmniejszej zmiany można spodziewać się w przypadku scenariusza A2(średni wzrost o 0,58 O C), zgodnie z którym wzrost średniego rocznego poziomu morza nieznacznie przekroczy 4 cm. Należy podkreślić fakt, iż zmiany średniego poziomu morza osiągną praktycznie jednakową wartość wzdłuż całego wybrzeża. Tabela nr 6 Przewidywane zmiany [cm] średniego (Hśr), minimalnego (H5%) oraz maksymalnego (H95%) poziomu morza na polskim wybrzeżu w skali roku w okresie dla trzech scenariuszy emisyjnych (wartości pokazują zmiany w stosunku do wartości średnich z okresu referencyjnego ) Element Hśr H5% H95% Scenariusz emisyjny Świn. Kołob. Ustka Łeba Wład. Hel Gdynia Gdańsk Port B1 4,5 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,6 4,5 A1B 5,2 5,3 5,4 5,5 5,5 5,5 5,5 5,5 5,6 A2 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 B1 2,7 3,0 3,3 3,7 3,7 3,7 3,7 3,7 3,5 A1B 3,0 3,4 3,8 4,3 4,4 4,3 4,3 4,4 4,1 A2 2,5 2,7 3,0 3,4 3,4 3,4 3,4 3,4 3,0 B1 6,3 6,3 5,8 5,6 5,5 5,7 5,6 5,7 5,9 A1B 7,0 7,2 6,7 6,6 6,6 6,7 6,6 6,7 6,8 A2 5,7 5,8 5,3 5,1 5,2 5,2 5,1 5,3 5,0 Źródło: Opracowanie własne, na podstawie analiz projektu KLIMAT Gdańsk uj. Wisły 37 37

38 Opis obszaru planowania Falowanie Najważniejszym parametrem falowania jest jego wysokość. Używa się trzech podstawowych wysokości: fali maksymalnej H max, średniej H śred oraz znacznej H s. Maksymalna wysokość fali dnia, tygodnia, miesiąca, roku itd.) Średnia wysokość fali okresie czasu podzielonej przez ich liczbę. Znaczna wysokość fali pomierzonych fal w danym okresie czasu. H max jest to najwyższa fala zmierzona w danym okresie czasu (godziny, H śred jest równa sumie wysokości wszystkich pomierzonych fal w danym H s jest równa średniej wysokości wyznaczonej z sumy 1/3 najwyższych Zasięg oddziaływania fal w głąb akwenu maleje z głębokością. Głębokość akwenu równa połowie długości akwenu stanowi granicę oddziaływania fal, stąd też podstawowy podział fal występujących w morzu to podział ich na fale głębokowodne i płytkowodne.. Fale płytkowodne oddziaływają z dnem morskim co z jednej strony prowadzi do przebudowy dna, transportu osadów, z drugiej zaś do przebudowy fal (zmiany kierunku, długości i wysokości), a wreszcie ich załamaniu w sąsiedztwie brzegu. Z powyższym podziałem wiąże się także pojęcie strefy brzegowej morza. Granicą odmorską tej strefy jest głębokość równa połowie długości fali, co oznacza, że zasięg tej strefy jest zmienny, zależny od chwilowych długości fal wiatrowych. Dlatego też ze względów praktycznych przyjęto, że jest to obszar ograniczony zasięgiem oddziaływania fal sztormowych na dno morskie. W warunkach południowego Bałtyku oznacza to, że strefa brzegowa sięga do około 2 km od brzegu. Z kolei od strony lądu jest to obszar ograniczony podnóżem wydmy lub klifu, a w przypadku ich braku granicą do której docierają najwyższe fale sztormowe. W praktyce dla polskich brzegów zasięg tej strefy sięga około m w kierunku lądu. Dla strefy przybrzeżnej południowego Bałtyku na głębokościach rzędu m w warunkach sztormowych wysokości fal maksymalnych są rzędu 7.5 m, a wysokości fal znacznych zawarte są generalnie w przedziale 2 4 m z okresami od 5 do 8 s. Np. pomierzona w styczniu 1998 roku maksymalna wysokość fali wynosiła H max = 7.57 m, a odpowiadająca jej wysokość fali znacznej była równa H m. s Okresy fal średnich wahają się od około 3 do 7.5 s, przy czym przeważa falowanie wiatrowe o okresach z przedziału 4 5 s. Okresy fali znacznej w trakcie silnego sztormu przekraczają wartość 9 s. Gleby Większość obszaru pokrywają gleby utworzone na piaskach. W północnej części oraz w okolicach Zalewu Szczecińskiego występują gleby murszowe i torfowe. Wzdłuż Odry występują mady rzeczne. Ponadto sporadycznie występują również: gliny, pyły, czarne i szare ziemie (okolice jeziora Miedwie i jeziora Płoń). Geologia Niemal cała część rozpatrywanego obszaru leży na platformie paleozoicznej (zachodnioeuropejskiej), obejmującej strefę fałdowań kaledońskich i hercyńskich. Przed milionami lat podlegała ona ruchom tektonicznym, które przyczyniły się do powstania między innymi licznych spękań czy uskoków. Cały obszar jest pokryty grubą warstwą osadów pochodzących z ery mezozoicznej i kenozoicznej. Ułożenie skał jest prawie poziome. Mniej skomplikowaną budowę prezentuje platforma prekambryjska 38 38

39 Opis obszaru planowania (wschodnioeuropejska), oddzielona od paleozoicznej głębokim rozłamem w skorupie. Zajmuje ona północnowschodni fragment omawianego regionu. Składa się z dwóch części: krystalicznego fundamentu i pokrywy osadowej. Podłoże tworzą granitoidy oraz zmetamorfizowane skały krystaliczne takie jak gnejsy, łupki krystaliczne czy amfibolity. Na polskim brzegu morskim wyróżniamy trzy podstawowe typy brzegu: klifowy, wydmowy i płaski (niski). Pierwsze dwa występują głównie na brzegach otwartego morza i Zatoce Gdańskiej, trzeci typ dotyczy Zalewu Szczecińskiego i Wiślanego oraz części pradolin uchodzących do Bałtyku. Na odcinkach wysoczyzn zbudowanych z osadów plejstoceńskich występują klify o różnym stopniu aktywności. W obniżeniach powierzchni plejstoceńskich, zlokalizowane są w większości jeziora przymorskie, odcięte od morza mierzejami, o zróżnicowanych zasobach osadów litoralnych. Budowa geologiczna brzegów wydmowych jest konsekwencją holoceńskiej, w przewadze piaszczystej akumulacji. Brzegi wydmowe przeważnie występują na formach mierzejowych i im głównie towarzyszą piaszczyste plaże. Na nizinach przeważają rzeczne i jeziorne mułki i piaski będące również efektem współczesnej akumulacji holoceńskiej. Rozmieszczenie odcinków o odmiennej budowie nie wykazuje cech regularności. Największe zróżnicowanie morfologiczne występuje w zachodniej i środkowej części wybrzeża oraz w zachodniej części Zatoki Gdańskiej. Brzegi otwartego morza zbudowane są w około 80% z wydm oraz w około 20% z klifów. Klify na tych odcinkach wybrzeża osiągają wysokość od kilku do kilkudziesięciu metrów, przeważnie od m. Najwyższe klify występują na Wolinie, osiągając nawet 90 m wysokości (wzniesienie Gosań). Plaże u podnóża klifów aktywnych są z reguły bardzo wąskie i niskie nie osłaniając ich przed działaniem falowania. Występują klify aktywne, abradowane przez morze z występującymi procesami zboczowymi oraz klify martwe, niepodcinane przez fale, bez cech aktywności zboczy, porośnięte trwałą roślinnością, typową dla tego siedliska. Brzegi wydmowe zbudowane są z piasków wieku holoceńskiego zarówno w warunkach bezpośredniej sedymentacji morskiej, jak i wtórnych procesów eolicznych. W podłożu brzegów wydmowych znajdują się głównie utwory akumulacji morskiej oraz utwory plejstoceńskie lub organogeniczne. Czynnikiem mającym największy wpływ na warunki hydrogeologiczne oraz zasoby wód podziemnych jest budowa geologiczna. Większość znaczących zbiorników wód podziemnych zawiera przeciętne, a nawet niewielkie zasoby. W obszarze regionu wodnego zlokalizowanych jest w całości bądż częściowo 10 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Dla siedmiu z nich opracowano dokumentacje hydrologiczne określające warunki hydrogeologiczne, celem ustanowienia obszarów chronionych zbiorników wód podziemnych. W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wydzielono 13 jednolitych części wód podziemnych. Analiza tendencji zmian zwierciadła wód podziemnych wykazała, ze oprócz rejonu wyspy Uznam, nie zidentyfikowano obszarów, na których obniżenie ustra wody istotnie wpłynęło na zmianę zasobów wód podziemnych oraz stworzyło zagrożenie dla ekosystemów zależnych od wód podziemnych. Analiza tendencji zmian poziomu zwierciadła wody oraz zasobu wód podziemnych w obrębie jednolitych części wód podziemnych dowiodła, iż obserwowane zmiany miały charakter sezonowy, które powiązane były ze zmieniającymi się czynnikami klimatycznymi

40 Opis obszaru planowania 3.3 Charakter zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Według zaleceń Komisji Europejskiej 1 powodzie ze względu na mechanizm dzielą się na typy: A21 naturalne wezbranie zalanie terenu przez wody na skutek podniesienia się ich poziomu, A22 przelanie się przez urządzania wodne np. zalanie terenu na skutek przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, A23 awaria urządzeń wodnych lub infrastruktury technicznej zalanie terenu na skutek awarii urządzeń wodnych lub infrastruktury technicznej, w tym awarii zbiorników retencyjnych, wrót przeciwpowodziowych, A24 zatory zalanie terenu na skutek powstania naturalnego lub sztucznego zatoru na cieku, A25 zalanie terenu przez wodę na skutek innych mechanizmów, np. działania silnego wiatru, A26 brak dostępnych danych na temat mechanizmu powodzi. Ze względu na charakterystykę powodzie dzielą się na typy: A31 powódź gwałtowna (błyskawiczna), A32 powódź związana z topnieniem śniegu, A36 powódź błotna powódź, której towarzyszy transport dużej ilości rumowiska, A40 brak dostępnych danych na temat charakterystyki powodzi Wg listy powodzi ze względu na źródło Komisja Europejska wyróżnia następujące typy: A11 - rzeczne związane z wezbraniem powodziowym wód rzecznych, strumieni, kanałów irygacyjnych, potoków górskich, jezior; spowodowane topnieniem śniegu; związane ze zjawiskami lodowymi tj. zatorami na rzekach lub kanałach; powstałe w wyniku awarii budowli piętrzącej lub przelania się wody przez budowlę piętrzącą, wywołane efektem tzw. cofki, A14 - od wód morskich związane z zalaniem obszarów wodami morskimi, zalaniem obszarów w ujściowych odcinkach rzek lub jezior przybrzeżnych, A15 - inne - powodzie wywołane spływem powierzchniowym oraz powodzie o nieznanej genezie W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występują zarówno powodzie typu A11 (rzeczne) i A14 (morskie), które ze względu na mechanizm możemy zaliczyć do typu A21 (naturalne wezbrania), A24 (zatory dotyczy tylko rzek) oraz A25 (działanie silnych wiatrów cofka). Występująca charakterystyka kategoryzuje powodzie z tego regionu do typu A31 (powódź gwałtowna) i A32 (topnienie śniegu). W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego groźne powodzie letnie (powstałe w wyniku zwiększonego przepływu wody w rzekach) i roztopowe są rzadziej obserwowane niż Draft List of flood types and list of consequences, ver.6, r.

41 Opis obszaru planowania ziomowe powodzie zatoroweterenami zagrożonymi powodziami zatorowymi są tereny położone wzdłuż rzeki zarówno w polskiej, jak i niemieckiej części zlewni Odry. W zależności od panujących warunków hydrologiczno-meteorologicznych zagrożenie od powodzi zatorowych może sięgać daleko na południe od Szczecina, obejmując znaczną część dorzecza Odry i Warty, a w niektórych sytuacjach powodzie zatorowe mogą obejmować swym zasięgiem dorzecze Noteci. W przypadku powodzi letnich i roztopowych, ochrona przeciwpowodziowa polega głównie na pracach utrzymaniowych wałów przeciwpowodziowych i koryta wielkiej wody. W przypadku powodzi zatorowych największy wpływ na zapobieżenie powodzi mają działania ludzkie polegające na sprawnej, rozpoczętej akcji lodołamania. W zlewniach przymorza i rzeki Iny, zjawiska powodziowe występują głównie w rejonach ujściowych rzek przymorskich, w niektórych miejscach ich środkowego biegu i częściowo na niektórych dopływach rzeki Odry. Zagrożenie powodziowe na tych terenach przybiera postać powodzi roztopowo-opadowych w okresie późnej zimy i wczesnej wiosny. Częstym i bardzo groźnym zjawiskiem jest nakładanie się powodzi cofkowych z powodziami roztopowymi i opadowymi. Zagrożeniem powodziowym objęte są następujące obszary: Dolina rzeki Odry Doliny ujściowych rzek wpływających do rzeki Odry Obszary wokół jeziora Dąbie Obszary wokół Zalewu Szczecińskiego Doliny ujściowych dopływów Zalewu Szczecińskiego i rz. Dziwnej Tereny przyujściowe i częściowo w środkowym biegu Tereny wokół jezior przymorskich Zagrożenie spowodowane wpływem poziomu morza w przypadku Odry sięga aż do miejscowości Gozdowice, zaś w przypadku rzek Przymorza to tereny zagrożone cofką odmorską nie znajdują się dalej niż kilkanaście kilometrów wzdłuż tych rzek od ich ujścia w morzu. Zagrożeniem dla obszaru gminy nadmorskich i Zalewu Szczecińskiego są wezbrania sztormowe i podnoszenie się poziomu morza. Ich skutkiem jest: erozja brzegu, powodzie od strony morza (sztormowe), zniszczenia infrastruktury (zjazdy technologiczne, zejścia, budowle ochronne, rozmycia refulatu, zagrożenie bezpiecznej eksploatacji infrastruktury na zapleczu). Wezbrania sztormowe są powodem zagrożeń powodziowych szczególnie terenów nizinnych (obszary położone poniżej rzędnej +2,5 m n.p.m. ) i obszarów ujściowych rzek, a zwłaszcza znajdujących się blisko brzegu zabudowań. Znaczne podniesienie się poziomu wód Bałtyku powoduje przyspieszenie erozji brzegu, hamuje odpływ rzek do morza, powoduje spiętrzenie wody w ujściowych odcinkach rzek i na zalewach przymorskich, wywołując zjawisko cofki. Jeśli wezbranie sztormowe połączone jest z wezbraniem roztopowym i zatorem lodowym w ujściach rzeki, groźba powodzi wzrasta. Na wykresach nr 6, 7 i 8 przedstawiono wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry. Zamieszczono dane dla prawdopodobieństwa powodzi p= 0,2%, p = 1%, p=10%. Wykresy wskazują, że: dla prawdopodobieństwa powodzi p = 0,2% w dorzeczu Odry niemal wszystkie wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią są najwyższe w regionie wodnym Środkowej Odry (za wyjątkiem ilości obiektów cennych kulturowo w regionie wodnym Warty). dla prawdopodobieństwa powodzi p = 1% w dorzeczu Odry niemal wszystkie wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią są najwyższe 41 41

42 Opis obszaru planowania w regionie wodnym Środkowej Odry (za wyjątkiem ilości obiektów cennych kulturowo w regionie wodnym Warty) dla prawdopodobieństwa powodzi p = 10% w dorzeczu Odry niemal wszystkie wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią są najwyższe w regionie wodnym Środkowej Odry (za wyjątkiem ilości obiektów cennych kulturowo w regionie wodnym Warty); analizy prowadzone jedynie dla zagrożenia od strony rzek. Rysunek nr 6 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 0,2% region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego region wodny Warty region wodny Środkowej Odry region wodny Górnej Odry Watość zagrożnych klas użytkowania terenu [ tys. zł] Liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego [251278] Obiekty użyteczności społecznej [419 szt.] Obiekty cenne kulturowo [122 szt.] Obszar dorzecza Odry Obiekty stanowiąc zagrożenie dla środowiska [333 szt.] Źródło: Opracowanie własne. Raport z wykonana analiz i identyfikacji zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat 42 42

43 Opis obszaru planowania Rysunek nr 7 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 1% region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego region wodny Warty region wodny Środkowej Odry region wodny Górnej Odry Watość zagrożnych klas użytkowania terenu [ tys. zł] Liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego [111821] Obiekty użyteczności społecznej [182 szt.] Obiekty cenne kulturowo [28 szt.] Obszar dorzeczaodry Obiekty stanowiąc zagrożenie dla środowiska [198 szt.] Źródło: Opracowanie własne. Raport z wykonania analiz i identyfikacji zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat Rysunek nr 8 Wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią w ujęciu regionów wodnych dorzecza Odry dla prawdopodobieństwa powodzi p = 10% region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego region wodny Warty region wodny Środkowej Odry region wodny Górnej Odry Watość majątku [ tys. zł] Liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego [13301] 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Obiekty użyteczności społecznej [19 szt.] Obiekty cenne kulturowo [13 szt.] Obszar dorzecza Odry Obiekty stanowiąc zagrożenie dla środowiska [39 szt.] Źródło: Opracowanie własne. Raport z wykonania analiz i identyfikacji zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat

44 Opis obszaru planowania Tabele nr 7 i 8 przedstawiają ryzyko powodziowe w ujęciu zlewni planistycznych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W analizie przyjęto pięciostopniową skalę oceny ryzyka powodziowego: 1 bardzo niski 2 niski 3 umiarkowany 4 wysoki 5 bardzo wysoki 44 44

45 Opis obszaru planowania Tabela nr 7 Ryzyko powodziowe w ujęciu zlewni planistycznych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przy zagrożeniu od strony rzek Lp. Zlewnia Poziom ryzyka Kategoria: zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi Podkategoria: liczba zagrożonych mieszkańców Podkategoria: obiekty użyteczności społecznej Ryzyko wypadkowe Poziom ryzyka Kategoria: zagrożenie dla środowiska Podkategoria: obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska Podkategoria: obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska Ryzyko wypadkowe Poziom ryzyka - kategoria: zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego Poziom ryzyka - kategoria: zagrożenie dla działalności gospodarczej 1 Zlewnia Odry od Nysy Łużyckiej do Warty Zlewnia Odry od Warty do ujścia Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Iny Zlewnia Regi Zlewnia Parsęty Zlewnia Wieprzy Źródło: Opracowanie własne. Raport z wykonania analiz i identyfikacji zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat Poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego dla zlewni

46 Opis obszaru planowania Tabela nr 8 Ryzyko powodziowe w ujęciu zlewni planistycznych regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przy zagrożeniu od strony morza Poziom ryzyka Poziom ryzyka Lp. Zlewnia Kategoria: zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi Podkategoria: liczba zagrożonych mieszkańców Podkategoria: obiekty użyteczności społecznej Ryzyko wypadkowe Kategoria: zagrożenie dla środowiska Podkategoria: obiekty stanowiące duże zagrożenie dla środowiska Podkategoria: obiekty stanowiące potencjalne zagrożenie dla środowiska Ryzyko wypadkowe Poziom ryzyka - kategoria: zagrożenie dla dziedzictwa kulturowego Poziom ryzyka - kategoria: zagrożenie dla działalności gospodarczej Poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego dla zlewni 1 Zlewnia Odry od Warty do ujścia do Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Iny Zlewnia Regi Zlewnia Parsęty Zlewnia Wieprzy Źródło: Opracowanie własne. Raport z wykonania analiz i identyfikacji zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat

47 Opis obszaru planowania 3.4 Użytkowanie terenu Zaludnienie Ogółem w obszarze działania RZGW w Szczecinie zamieszkuje 1,62 mln ludności w tym 765,6 tys. W 9 gminach miejskich. Generalnie stopień zurbanizowania obszaru nie jest duży. Znajduje się tu około 3,4 tys. różnego rodzaju miejscowości w tym tylko 96 o liczbie ludności powyżej 1000 osób (łącznie 1,15 mln ludności) oraz w tym tylko 9 miast o liczbie ludności powyżej 20 tys. (łącznie 774,2 tys.). Miasta o największej liczbie ludności to: Szczecin tys., Koszalin tys., Stargard Szczeciński - 72 tys., Kołobrzeg - 47 tys., Świnoujście - 40 tys., Police - 34 tys., Białogard - 24 tys., Goleniów - 23 tys., Gryfino - 23 tys. Gęstość zaludnienia 79 mieszkańców na 1km 2 na całym obszarze. Rolnictwo Struktura obszarowa gospodarstw w tym obszarze, należy do jednej z najlepszych w kraju; średnia wielkość indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi 15,3 ha, podczas gdy w kraju kształtuje się na poziomie 7,4 ha. Udział gospodarstw dużych (15-50 ha) wynosi 17,3% a bardzo dużych (pow.50 ha) - 5,8%. Jest to proces korzystny, prowadzi bowiem do powstania gospodarstw wysokotowarowych zdolnych do konkurencji z gospodarstwami Unii Europejskiej. Główną pozycję w produkcji roślinnej zajmuje uprawa zbóż. W regionie dominują 2 rodzaje gleb: gleby bielicowe i gleby zaliczane do brunatnych wyługowanych. Wzdłuż wybrzeża występuje niewielki procent gleb brunatnych właściwych. Środkowy pas regionu, to obszar uprawy żyta i ziemniaków, południowo-zachodnia część woj. zachodniopomorskiego po północno-zachodnią część woj. lubuskiego to żyzne ziemie pszenno-buraczane. Zaś obszar nadmorski to głównie uprawy jęczmienia, owsa, roślin pastewnych oraz łąk i pastwisk. Przemysł Obszar Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wykorzystywany jest gospodarczo w różnorodny sposób. Znajdują się tutaj duże aglomeracje, porty morskie i rzeczne, śródlądowe i morskie drogi wodne, przemysł i rolnictwo. Znajduje się tu: przemysł paliwowo-energetyczny (Elektrownie "Dolna Odra" w Nowym Czarnowie, Elektrownie "Pomorzany" i "Szczecin" w Szczecinie), produkcji nawozów sztucznych (Zakłady Chemiczne Police, Zakłady Produkcji Nawozów Sztucznych "Fosfan" w Szczecinie, spożywczy (np. duże fermy hodowlane w Kołbaczu, zakłady przetwórstwa spożywczego Agryf w Szczecinie, Polmos i Browary w Szczecinie, Koszalinie i Połczynie, liczne zakłady przetwórstwa rybnego zlokalizowane głównie w nadmorskiej części regionu ale i nie tylko). Również przemysł lekki (zachodniopomorskie), elektrotechniczny i elektryczny jak i wydobywczy (ropa naftowa, gaz ziemny i kruszywo) ma już pewne tradycje na tym terenie. W regionie położone są duże porty morskie: w Szczecinie (mogą wpływać statki o zanurzeniu 9,15 m ) i w Świnoujściu (max. wielkość zanurzenia statków do 12,8 m) oraz małe porty morskie w Policach, Stepnicy, Kołobrzegu i Darłowie. Znajduje się tu też największa w Polsce stocznia - Stocznia Szczecińska, która zaprzestała swej działalności statutowej. Położenie wielu miast nad brzegiem Bałtyku (długość granicy morskiej obszaru działania RZGW w Szczecinie wynosi 190km) dało możliwość rozwinięcia rybołówstwa i stworzenia bazy rybackiej (Szczecin, Świnoujście, Kołobrzeg, Darłowo)

48 Opis obszaru planowania Turystyka Turystyka w regionach wodnych Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego stanowi ważny element gospodarki. Swoją rolę zawdzięcza przede wszystkim atrakcyjności turystycznej, do której zaliczyć należy walory przyrodniczo-środowiskowe oraz kulturowe. Szacunkowa wielkość regionalnego PKB, wygenerowanego przez gospodarkę turystyczną województwa zachodniopomorskiego w 2007 wyniosła 5-6 mld złotych. Liczba osób zatrudnionych w sektorze turystyki w województwie zachodniopomorskim wynosi około 60 tys. osób lub więcej z ogólnej liczby 500 tys. zatrudnionych. W dużej mierze jest to jednak zatrudnienie sezonowe, które po zakończeniu sezonu letniego radykalnie spada. Cechami wyróżniającymi województwo, jako region turystyczny spośród innych polskich regionów są jego walory fizjograficzne: nadmorskie położenie, a także bliskość Niemiec oraz Skandynawii. Czynniki kulturowe odgrywają mniejszą rolę niż w innych polskich województwach. Cechą charakterystyczną turystyki jest jej sezonowość. Do podstawowych walorów środowisk przyrodniczego, tworzących warunki do rozwoju turystyki należy zaliczyć: nadmorskie położenie, ukształtowanie terenu, sieć wodną oraz zasoby geologiczne i klimat. Strefa nadmorska stanowi najintensywniej użytkowane turystycznie pasmo w regionie. W strefie tej koncentruje się większość miejsc noclegowych w województwie (77% liczonych ogółem, 71% całorocznych). Tak rozwinięta baza stanowi zarówno potencjał jak i zagrożenie. Za wiodącą funkcję na tych terenach należy uznać funkcję wczasowo-wypoczynkową, uzdrowiskową i obsługę turystyki morskiej. W Trójmieście dominuje turystyka miejska, krajoznawcza i konferencyjna. Strefa turystyczna-pas nadmorski Pas nadmorski liczy 15 gmin, leżących nad Bałtykiem. Skupiają one 85% bazy noclegowej województwa i przyjmują 61,9% turystów. Głównymi atrakcjami turystycznymi są nadmorskie plaże i kąpieliska, możliwość uprawiania sportów wodnych, turystyka i porty morskie, uzdrowiska, specyficzny mikroklimat. Głównymi ośrodkami turystycznymi są: Kołobrzeg, Świnoujście, Rewal, Mielno, Międzyzdroje, Kamień Pomorski. Kolejnym atutem przyciągającym ruch turystyczny są dobra kultury, które chociaż nie stanowią głównego kryterium, co do kierunku ruchu turystycznego, to doskonale uzupełniają ofertę wypoczynkową w pasie nadmorskim. Zagospodarowanie turystyczne pasa nadmorskiego i jego wykorzystanie są zróżnicowane. W roku 2008 pas nadmorski odwiedziło tys. turystów. Średni pobyt turystyczny wynosi 7,9 dnia i systematycznie ulega skróceniu Najbardziej oblegany przez turystów jest jego zachodni odcinek, od Świnoujścia do Rewala, oraz odcinki wybrzeża w okolicy Kołobrzegu i Mielna. Dominującą pozycję na wybrzeżu ma Kołobrzeg, odwiedzany rocznie przez około 250 tys. turystów (wraz z gminą około 300 tys.). Do ważnych centrów turystycznych należą również Świnoujście (128 tys.), Rewal (127 tys.), Mielno (109 tys.) i Międzyzdroje (108 tys.). W pasie nadmorskim, z wyjątkiem Kołobrzegu i Świnoujścia, gdzie dużą część turystów stanowią kuracjusze, przeważa sezonowa baza noclegowa o średnim standardzie. W pasie nadmorskim występują odcinki słabo zagospodarowane pod względem turystycznym, trudno dostępne lub niedostępne dla turystów ze względów przyrodniczych i wojskowych (gmina Trzebiatów, Kołobrzeg, Będzino i Postomino). Lasy Tereny leśne omawiane go obszaru podlegają zarządowi Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie. Położone są w dwóch krainach przyrodniczo-leśnych i obejmują mezoregiony: w Krainie Bałtyckiej: Wolińsko-Trzebiatowski, Puszczy Wkrzańskiej i Goleniowskiej, Puszczy Bukowej i Równiny Wełtyńskiej, Równiny Nowogardzkiej, Równiny Pyrzyckiej, Pojezierza Myśliborskiego, Pojezierza Choszczeńskiego;- w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej: Równiny Gorzowskiej, Pojezierza Dobiegniewskiego, Równiny Drawskiej, Ujście Warty, Puszczy Noteckiej, Pojezierza Łagowskiego, 48 48

49 Opis obszaru planowania Równiny Nowotomyskiej. Udział poszczególnych typów siedliskowych w lasach (%): siedliska borowe - 51,3; siedliska lasowe - 44,2; olsy - 4,5. Struktura miąższościowa gatunków panujących w ogólnym zapasie drewna w lasach RDLP przedstawia się następująco (%): sosna77,6; świerk, daglezja - 2,4; buk - 5,0; dąb - 5,6; brzoza 3,6; olsza 5,5; grab 0,1; pozostałe gatunki liściaste 0,2. Dominującym gatunkiem jest sosna, zajmująca jako gatunek panujący 76,3 % powierzchni. Z pozostałych gatunków znaczenie gospodarcze mają: dąb 6 % olsza 5,7 %, buk 5,3 %, brzoza 4,4 %. Znaczną powierzchnię lasów RDLP, bo około 21% stanowią drzewostany, młodniki i uprawy leśne założone na gruntach porolnych. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 60 lat. Obszary chronione W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego występuje szczególne nagromadzenie obszarów chronionych, z których szereg to obiekty o szczególnie dużej powierzchni. Powierzchnia obszarów chronionych zajmuje około 30% powierzchni regionu. Zestawienia obiektów chronionych poszczególnych kategorii zawierają zamieszczone poniżej tabele. Tabela nr 9 Zestawienie parków narodowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Nazwa Data utworzenia Lokalizacja (województwo) 1. Woliński Park Narodowy 1960 Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne Tabela nr 10 Zestawienie parków krajobrazowych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Nazwa Data utworzenia Lokalizacja (województwo) 1. Łagowsko Sulęciński Park Krajobrazowy 1985 Lubuskie 2. Krzesiński Park Krajobrazowy 1998 Lubuskie 3. Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry 1993 Zachodniopomorskie 4. Cedyński Park Krajobrazowy 1993 Zachodniopomorskie 5. Park Krajobrazowy Ujście Warty 1996 Lubuskie 6. Iński Park Krajobrazowy 1981 Zachodniopomorskie 7. Drawski Park Krajobrazowy 1979 Lubuskie 8. Szczeciński Park Krajobrazowy Puszcza Bukowa 1981 Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne Tabela nr 11 Zestawienie obszarów Natura 2000 w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Kod* Nazwa Lokalizacja (województwo)** 1. PLB Puszcza Barlinecka Lubuskie 2. PLB Dolina Środkowej Odry Lubuskie 3. PLB Dolina Słupi Pomorskie 4. PLB Bagna Rozwarowskie Zachodniopomorskie 5. PLB Delta Świny Zachodniopomorskie 6. PLB Dolina Dolnej Odry Zachodniopomorskie 7. PLB Jezioro Miedwie i Okolice Zachodniopomorskie 8. PLB Jezioro Świdwie Zachodniopomorskie 9. PLB Łąki Skoszewskie Zachodniopomorskie 10. PLB Ostoja Ińska Zachodniopomorskie 11. PLB Zalew Szczeciński Zachodniopomorskie 12. PLB Wybrzeże Trzebiatowskie Zachodniopomorskie 13. PLB Zalew Kamieński i Dziwna Zachodniopomorskie 14. PLB Puszcza Goleniowska Zachodniopomorskie 15. PLB Ostoja Wkrzańska Zachodniopomorskie 49 49

50 Opis obszaru planowania Lp. Kod* Nazwa Lokalizacja (województwo)** 16. PLB Ostoja Witnicko-Dębniańska Zachodniopomorskie 17. PLB Lasy Puszczy nad Drawą Zachodniopomorskie 18. PLB Ostoja Cedyńska Zachodniopomorskie 19. PLB Jeziora Wełtynskie Zachodniopomorskie 20. PLB Ostoja Drawska Zachodniopomorskie 21. PLC Ujście Warty Lubuskie 22. PLH Torfowisko Chłopiny Lubuskie 23. PLH Torfowisko Mlodno Lubuskie 24. PLH Buczyny Łagowsko-Sulęcińskie Lubuskie 25. PLH Dolina Ilanki Lubuskie 26. PLH Dolina Pliszki Lubuskie 27. PLH Łęgi Słubickie Lubuskie 28. PLH Ujście Ilanki Lubuskie 29. PLH Lasy Dobrosułowskie Lubuskie 30. PLH Stara Dąbrowa w Korytach Lubuskie 31. PLH Bory Chrobotkowe kolo Bytomca Lubuskie 32. PLH Rynna Jezior Rzepińskich Lubuskie 33. PLH Ostoja Barlinecka Lubuskie 34. PLH Dolina Wieprzy i Studnicy Pomorskie 35. PLH Miasteckie Jeziora Lobeliowe Pomorskie 36. PLH Ostoja Maslowiczki Pomorskie 37. PLH Ostoja Borzyszkowska Pomorskie 38. PLH Torfowisko Trzebielino Pomorskie 39. PLH Bobolickie Jeziora Lobeliowe Zachodniopomorskie 40. PLH Brzeźnicka Węgorza Zachodniopomorskie 41. PLH Dolina Grabowej Zachodniopomorskie 42. PLH Dolina Iny koło Recza Zachodniopomorskie 43. PLH Dolina Krąpieli Zachodniopomorskie 44. PLH Dolina Płoni i Jezioro Miedwie Zachodniopomorskie 45. PLH Dorzecze Parsęty Zachodniopomorskie 46. PLH Janiewickie Bagno Zachodniopomorskie 47. PLH Jeziora Szczecineckie Zachodniopomorskie 48. PLH Jezioro Kozie Zachodniopomorskie 49. PLH Kemy Rymańskie Zachodniopomorskie 50. PLH Ostoja Goleniowska Zachodniopomorskie 51. PLH Pojezierze Myśliborskie Zachodniopomorskie 52. PLH Police - Kanały Zachodniopomorskie 53. PLH Słowińskie Błoto Zachodniopomorskie 54. PLH Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski Zachodniopomorskie 55. PLH Ujście Odry i Zalew Szczeciński Zachodniopomorskie 56. PLH Wolin i Uznam Zachodniopomorskie 57. PLH Wzgórza Bukowe Zachodniopomorskie 58. PLH Dolina Radwi Chocieli i Chotli Zachodniopomorskie 59. PLH Jezioro Lubie i Dolina Drawy Zachodniopomorskie 60. PLH Uroczyska w Lasach Stepnickich Zachodniopomorskie 61. PLH Dolna Odra Zachodniopomorskie 62. PLH Gogolice-Kosa Zachodniopomorskie 63. PLH Jeziora Czaplineckie Zachodniopomorskie 64. PLH Jezioro Bobięcinskie Zachodniopomorskie 65. PLH Jezioro Bukowo Zachodniopomorskie 66. PLH Karsibórz Świdwiński Zachodniopomorskie 67. PLH Lasy Bierzwnickie Zachodniopomorskie 68. PLH Warnie Bagno Zachodniopomorskie 69. PLH Dorzecze Regi Zachodniopomorskie 70. PLH Dolina Tywy Zachodniopomorskie 71. PLH Mieszkowicka Dąbrowa Zachodniopomorskie 72. PLH Ostoja Golczewska Zachodniopomorskie 73. PLH Dolina Bielawy Zachodniopomorskie 74. PLH Wzgórza Krzymowskie Zachodniopomorskie 75. PLH Wzgórza Morynskie Zachodniopomorskie 76. PLH Torfowisko Reptowo Zachodniopomorskie 77. PLH Mechowisko Manowo Zachodniopomorskie 78. PLH Dziczy Las Zachodniopomorskie 79. PLH Bystrzyno Zachodniopomorskie 50 50

51 Opis obszaru planowania Lp. Kod* Nazwa Lokalizacja (województwo)** 80. PLH Bukowy Las Górki Zachodniopomorskie 81. PLH Jezioro Stolsko Zachodniopomorskie 82. PLH Las Baniewicki Zachodniopomorskie 83. PLH Torfowisko Poradz Zachodniopomorskie 84. PLH Wiązogóra Zachodniopomorskie 85. PLH Pojezierze ińskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne * PLH - Specjalny obszar ochrony siedlisk (obszar siedliskowy); PLB - Obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar ptasi); PLC - Specjalny obszar ochrony siedlisk i obszar specjalnej ochrony ptaków (obszar siedliskowy i ptasi) ** województwo, na terenie którego znajduję się większość terenu obszaru Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. nr 92 poz. 880 z późniejszymi zmianami) obszary pozostające pod wpływem działań planowanych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Rzek Przymorza formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, a także ochrona gatunkowa zwierząt, roślin i grzybów. W pasie nadbrzeżnym od zachodniej granicy państwa po ujście rzeki Słupi znajduje się Woliński Park Narodowy, obejmujący około 11 km brzegu morskiego. W ramach bałtyckich obszarów chronionych HELCOM BSPA (Baltic Sea Protected Areas) od 1996 r. ochronie podlega również 1 milowy pas wód przybrzeżnych Wolińskiego Parku Narodowego. Głównym celem tworzenia systemu HELCOM BSPA jest ochrona przyrody morskiej, ze szczególnym uwzględnieniem zasobów biologicznych Bałtyku, poprzez ochronę gatunków flory i fauny, ich naturalnych siedlisk, ale również ochronę mechanizmów regulujących funkcjonowanie ekosystemu morskiego. Pas nadbrzeżny jest to obszarem niezwykle cennym, o ogromnych walorach przyrodniczych. Sąsiedztwo morza i lasów z ogromną różnorodnością świata roślinnego i zwierzęcego oraz specyficzny krajobraz i obiekty przyrodnicze decydują o atrakcyjności turystycznej. W obszarze tym znajduje się 5 rezerwatów przyrody. Na analizowanym odcinku nie występują parki krajobrazowe. Tabela nr 12 Rezerwaty przyrody w regionie wodnym Dolnej odry i Przymorza Zachodniego Nazwa rezerwatu Rodzaj Powierzchnia [ha] Jezioro Liwia Łuża faunistyczny 239,68 Łazy torfowiskowy 220,13 Nadmorski Bór Bażynowy w Mrzeżynie leśny 8,92 Słowińskie Błota torfowiskowy 192,55 Zaleskie Bagna torfowiskowy 401,99 ha Źródło: Opracowanie własne W sąsiedztwie morza występują obszary chronionego krajobrazu, (Obszar Chronionego Krajobrazu

52 Opis obszaru planowania Koszaliński Pas Nadmorski, Obszar Chronionego Krajobrazu Pas Wybrzeża na Zachód od Ustki). W celu zachowania określonych siedlisk oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy, przyjęto dwie Dyrektywy Rady Europy, w 1979 r. Dyrektywę Ptasią (DR 79/409/EWG), w 1992 r. Dyrektywę Siedliskową (DR 92/43/EWG). Na podstawie kryteriów podanych w dyrektywach ustanowiono obszary Natura 2000, wśród których wyróżnia się obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (OOS). W zasięgu działania RZGW Szczecin, w bezpośrednim sąsiedztwie morza i na jego akwenie położonych jest 7 obszarów specjalnej ochrony ptaków, w tym trzy: Przybrzeżne Wody Bałtyku PLB , Zatoka Pomorska PLB , oraz Ławica Słupska PLC dotyczą obszarów morskich. Tabela nr 13 Obszary specjalnej ochrony ptaków w pasie nadbrzeżnym od Ustki po Świnoujście Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia [ha] Delta Świny PLB Zalew Szczeciński PLB ,6 Wybrzeże Trzebiatowskie PLB ,6 Zalew Kamieński i Dziwna PLB ,9 Przybrzeżne Wody Bałtyku PLB ,7 Zatoka Pomorska PLB ,3 Ławica Słupska PLC Źródło: Opracowanie własne Liczba obszarów siedliskowych w analizowanym obszarze wynosi obecnie 11, w tym jeden położony na wodach morskich- Ostoja za Zatoce Pomorskiej PLH Tabela nr 14 Specjalne obszary ochrony siedlisk w pasie nadbrzeżnym Lp Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia [ha] 1 Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski PLH ,8 2 Ujście Odry i Zalew Szczeciński PLH Wolin i Uznam PLH Jezioro Bukowo PLH Jezioro Kopań PLH ,5 10 Przymorskie Błota PLH ,4 14 Bielawa i Bory Bażynowe PLH ,5 17 Dorzecze Parsęty PLH ,4 19 Ostoja na Zatoce Pomorskiej PLH ,7 21 Jezioro Wicko i Modelskie Wydmy PLH Bukowy Las Górki PLH ,6 Źródło: Opracowanie własne 52 52

53 Opis obszaru planowania Przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 są określone siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt. W pasie nadbrzeżnym można spotkać siedemnaście, następujących siedlisk nadmorskich: Piaszczyste podmokłe ławice trwale zanurzone w sublitoralu (kod 1110) Ujścia rzek, estuaria (kod 1130) Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) (kod 1150) Duże płytkie zatoki (kod 1160) Siedlisko skaliste i kamieniste dno morskie, rafy (kod 1170) Kidzina na brzegu morskim (kod 1210) Klify nadmorskie na wybrzeżu Bałtyku (kod 1230) Błotniste solniska z solirodem (kod 1310) Solniska nadmorskie (kod 1330) Inicjalne stadia nadmorskich wydm białych (kod 2110) Nadmorskie wydmy białe (kod 2120) Nadmorskie wydmy szare z murawą psammofilną (kod 2130) Nadmorskie wrzosowiska bażynowe (kod 2140) Nadmorskie wydmy z zaroślami rokitnika (kod 2160) Nadmorskie wydmy z zaroślami wierzby piaskowej (kod 2170) Lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich (kod 2180) Wilgotne zagłębienia międzywydmowe (kod 2190) Na obszarach specjalnej ochrony ptaków występuje około 70 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków (ze zmianami). Powierzchnia obszarów chronionych wytypowanych na polskim wybrzeżu w ramach programu Natura 2000, jest czterokrotnie większa niż powierzchnia analogicznych obszarów położonych w głębi kraju. Znaczna część obszarów Natura 2000 w pasie nadmorskim to obszary unikalne pod względem krajobrazowym. Pozostałe, cenne obszary w pasie nadmorskim chroni się, gdy: są to niewielkie odizolowane obszary (tzw. użytki ekologiczne), mniejsze fragmenty pięknych krajobrazów (zespoły przyrodniczokrajobrazowe), a także pojedyncze obiekty pomniki przyrody i stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej (najczęściej dotyczą klifów). Niewymierną wartość, ze względu na szczególną rolę, jaką pełnią w ochronie brzegu morskiego (utrwalanie pokryw wydmowych) mają lasy ochronne pasa technicznego, zwłaszcza w partiach abradowanych lub zagrożonych abrazją. Pełnią również funkcję uzdrowiskowo-klimatyczną, wzbogacają walory rekreacyjne i estetyczne nadmorskich obszarów wypoczynkowych Zestawienie cieków istotnych i szczególnie istotnych dla zachowania ciągłości morfologicznej oraz gatunków ustanawiających te wymagania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zawarto w tabeli 15. Tabela nr 15 Cieki istotne i szczególnie istotne dla zachowania ciągłości morfologicznej oraz gatunków ustanawiających te wymagania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Rzeka Odcinek cieku zakwalifikowany jako istotny lub szczególnie istotny dla zachowania ciągłości morfologicznej Gatunki ryb*** określające wymagania ciągłości morfologicznej Odra* Od ujścia do Roztoki Odrzańskiej do ujścia Nysy Łużyckiej (km 0,0 221,5) Jesiotr

54 Opis obszaru planowania Lp. Rzeka Odcinek cieku zakwalifikowany jako istotny lub szczególnie istotny dla zachowania ciągłości morfologicznej Gatunki ryb*** określające wymagania ciągłości morfologicznej 2. Cieśnina Świna* Na całej długości (km 0,0 18,97) Jesiotr 3. Cieśnina Dziwna* Na całej długości (km 0,0 30,43) Jesiotr 4. Rega* Od ujścia do Bałtyku do zapory EW Rejowice (km 0,0 49,5) Łosoś 5. Parsęta* Od ujścia do Bałtyku do jazu Doble (km 0,0 105,5) Łosoś 6. Wieprza* Od ujścia do Bałtyku do jazu Bożanka (km 0,0 102,6) Łosoś 7. Grabowa* Od ujścia do Wieprzy do ujścia Bielawy (km 0,0 19,8) Łosoś 8. Pliszka Od ujścia do Odry do ujścia Konotopu (km 0,0 54,1) Łosoś 9. Ilanka Od ujścia do Odry do ujścia Dopływu z jez. Głębokiego (km 0,0 18,8) Łosoś 10. Płonia Od ujścia do jez. Dąbie do jez. Miedwie (km 0,0 24,8) Węgorz 11. Ina Od ujścia do Odry do ujścia Stobnicy (km 0,0 92,1) Łosoś 12. Krąpiel Od ujścia do Iny do ujścia Krępy (km 0,0 29,12) Łosoś 13. Gowienica Od ujścia do Zalewu Szczecińskiego do ujścia Stepnicy (km 0,0 38,2) Łosoś 14. Mołstowa Od ujścia do Regi do ujścia Czernicy (0,0 32,39) Łosoś 15. Radew Od ujścia do Parsęty do ujścia Chotli (km 0,0 31,5) Łosoś 16. Pokrzywnica Od ujścia do Parsęty do ujścia Ponika (km 0,0 13,4) Łosoś 17. Leśnica Od ujścia do Parsęty do ujścia Leszczynki (km 0,0 21,0) Łosoś * - cieki szczególnie istotne dla zachowania ciągłości morfologicznej dla obszaru dorzecza Odry, stanowiące najważniejsze korytarze migracyjne ryb oraz miejsca ich tarlisk i dorastania form młodocianych (nazwa cieku pisana pogrubioną czcionką). ** - Projekt rozporządzenia Dyrektora RZGW w Szczecinie ws. ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zawiera również wykaz cieków istotnych pod względem zachowania ciągłości morfologicznej dla obszaru regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego (dodatkowe 62 cieki i odcinki cieków istotne dla regionu wodnego). *** - Zachowanie ciągłości morfologicznej dla jesiotra spełnia potrzeby pozostałych gatunków, a zachowanie ciągłości morfologicznej dla łososia spełnia potrzeby pozostałych gatunków oprócz jesiotra

55 Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego 4 WAŻNE INFORMACJE Odpowiedzialny za opracowanie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla obszarów dorzeczy jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym to: Minister Środowiska (MŚ), Minister Infrastruktury i Rozwoju (MIiR), Minister Spraw Wewnętrznych (MSW), Minister Administracji i Cyfryzacji (MAC), Prezes KZGW, Dyrektor RZGW, Dyrektor Urzędu Morskiego, Wojewoda i Marszałek Województwa. Dla obszaru dorzecza Odry został powołany Komitet Sterujący oraz Grupa Planistyczna. Analogiczne komitety i grupy powołano dla każdego z regionów wodnych, natomiast na poziomie poszczególnych zlewni utworzono zespoły planistyczne zlewni. Na poziomie całego kraju powołano Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy, pracujący pod przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Łącznie dla RW DOiPZ powołano 1 Komitet Sterujący, 1 Grupę Planistyczną i 7 Zespołów Planistycznych Zlewni. Proces przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji społecznych. Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie, czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane działania są akceptowane przez przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania dotyczące warunków zaangażowania się konsultowanych grup w proces przygotowania i późniejszego wdrożenia Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. 55

56 4 Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego 4.1 Analiza interesariuszy Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym to: Minister Środowiska (MŚ), Minister Infrastruktury i Rozwoju (MIiR), Minister Spraw Wewnętrznych (MSW), Minister Administracji i Cyfryzacji (MAC), Prezes KZGW, Dyrektor RZGW, Dyrektor Urzędu Morskiego, Wojewoda i Marszałek Województwa. Zakres ich kompetencji w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym opisany jest szczegółowo na stronach internetowych poszczególnych organów Inne zainteresowane strony Na potrzeby planu zarządzania ryzykiem powodziowym została stworzona baza danych interesariuszy, w oparciu m.in. o bazy przekazane przez RZGW i KZGW. Baza danych interesariuszy stanowiąca załącznik do niniejszego Planu, jest uporządkowana wg następujących kategorii: typ instytucji (administracja samorządowa, rządowa, NGO, Ekologiczne NGO, inni itp.); uczestnicy konferencji, spotkań konsultacyjnych; instytucje konsultujące; adresaci kampanii informacyjnej instytucje współdecydujące. Adresatów kampanii informacyjnej, niezależnie od poziomu planowania, podzielono na następujące grupy: partnerzy decyzyjni instytucje, organizacje, których przedstawiciele będą pracować w komitetach sterujących lub w grupach planistycznych regionów wodnych oraz zlewni, jednostki uczestniczące w konsultacjach instytucje lub organizacje, które będą partnerami w procesie konsultacji społecznych, ogólnie rozumiane społeczeństwo społeczności narażone na powodzie (mieszkańcy i użytkownicy terenów zagrożonych) i pozostali obywatele (w tym, ponoszący wtórne skutki powodzi np. związane z utrudnieniami w działaniu kluczowych elementów infrastruktury np. komunikacyjnej, energetycznej, itp.). inne zainteresowane strony: eksperci, inne osoby fizyczne zainteresowane problemem ochrony przeciwpowodziowej. Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne zawiera tabela poniżej: 56 Tabela nr 16 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne Poziom obszaru dorzecza Poziom regionu wodnego Poziom zlewni partnerzy decyzyjni ministerstwa, partnerzy decyzyjni instytucje partnerzy decyzyjni NFOŚiGW, GDOŚ, GIS, GIOŚ, RCB, których przedstawiciele (instytucje których KGPSP i inne włączone w Komitet wchodzących w skład komitetów przedstawiciele

57 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Poziom obszaru dorzecza Poziom regionu wodnego Poziom zlewni Sterujący i Grupa Planistyczna sterujących i grup planistycznych wchodzących w skład wojewodowie i marszałkowie administracja rządowa i zespołów planistycznych organizacje i stowarzyszenia (organizacje samorządowa (urzędy zlewni) i stowarzyszenia krajowe: jednostek marszałkowskie i wojewódzkie) Zespoły Planistyczne samorządu terytorialnego, środowiskowe, instytucje poziomu wojewódzkiego Zlewni zawodowe lub regionalnego (WFOŚiGW, administracja szeroko pojęte społeczeństwo WZMiUW, RDOŚ, NIK, ODR) samorządowa media ogólnopolskie Euroregiony lokalne organizacje stowarzyszenia (w tym jednostek pozarządowe samorządu terytorialnego, społeczności lokalne biznesu, organizacje przyrodnicze, (mieszkańcy, właściciele zawodowe i inne zainteresowane) małych firm) społeczeństwo media lokalne media regionalne Zgodnie z art. 10 ust. 1 Dyrektywy Powodziowej państwa członkowskie podają do publicznej wiadomości wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego oraz plany zarządzania ryzykiem powodziowym. Art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej wymaga natomiast zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Z kolei ustawodawca polski w art. 119 ust. 3a Prawa wodnego nałożył na Prezesa KZGW obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa w sporządzaniu lub aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Syntetyczną informację nt. sposobu przeprowadzenia konsultacji społecznych zawarto w punkcie Zarządzanie procesem planowania Warunkiem skuteczności wdrożenia działań zawartych w planach zarządzania ryzykiem powodziowym jest włączenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do procesów formułowania celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych w planach rozwiązań. Dlatego przy tworzeniu tego dokumentu zastosowano proces tzw. otwartego planowania. W tym celu powołane zostały komitety sterujące i grupy planistyczne poszczególnych obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Natomiast dla obszarów zlewni powołano zespoły planistyczne zlewni Komitet Sterujący Na poziomie dorzeczy powołano jeden Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy pracujący pod przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, natomiast na poziomie regionów wodnych powołano Komitety Sterujące poszczególnych Regionów Wodnych - pracujące pod przewodnictwem dyrektora właściwego RZGW. W skład Komitetu Sterującego Obszarów Dorzeczy, którego działalność dotyczy opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Wisły, Odry i Pregoły, wchodzą przedstawiciele: Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Prezes KZGW (przewodniczący KS) oraz Zastępca Prezesa i Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - Dyrektor Departamentu ds. Usuwania Skutków Klęsk Żywiołowych, 57 57

58 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Główny Specjalista w Departamencie Ratownictwa i Ochrony Ludności Ministerstwa Środowiska - Zastępca Dyrektora Departamentu Zasobów Wodnych, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Podsekretarze Stanu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Kulturowego - Dyrektor Biura Administracyjno- Budżetowego Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych - Naczelnik Wydziału Gospodarowania Ekosystemami Leśnymi Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej - Dyrektor Biura Rozpoznawania Zagrożeń RZGW w: Warszawie, Gdańsku, Szczecinie, Krakowie dyrektorzy RZGW RZGW w: Gliwicach, we Wrocławiu p.o. dyrektora RZGW RZGW w Poznaniu Zastępca Dyrektora W skład Komitetu Sterującego Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wchodzą: przewodniczący KS: dyrektor RZGW Szczecin wojewodowie województw: lubuskiego, zachodniopomorskiego, marszałek województwa lubuskiego, z-ca dyrektora RZGW w Szczecinie dyrektorzy Urzędów Morskich w Szczecinie i Słupsku Przedstawiciele Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego. Do głównych zadań i obowiązków przewodniczących Komitetów Sterujących obszaru dorzecza/regionu wodnego należy przede wszystkim zatwierdzanie dokumentów planistycznych rekomendowanych przez Grupy Planistyczne obszaru dorzecza/regionu wodnego. W wyżej opisanej procedurze pozostali członkowie komitetów sterujących pełnią funkcję opiniodawczą, wspomagającą i konsultującą Grupa Planistyczna Organem nadrzędnym dla Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy jest Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy. W skład Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy wchodzą: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępca Prezesa, pełni funkcję Kierownika Grupy Planistycznej przedstawiciele: - Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

59 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego oraz: - Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju - Ministerstwa Środowiska - Urzędu Morskiego w Słupsku - Urzędu Morskiego w Gdyni - Urzędu Morskiego w Szczecinie - Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej - Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych - Kierownicy Grup Planistycznych Regionów Wodnych - Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępcy Dyrektora Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępca Dyrektora Departamentu Inwestycji i Nadzoru, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Naczelnik Wydziału Ochrony Przeciwpowodziowej Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej W skład grup planistycznych regionów wodnych (GPRW) kierowanych przez wyznaczonego zastępcę dyrektora właściwego RZGW wchodzą przedstawiciele właściwych miejscowo: Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej Urzędów Żeglugi Śródlądowej Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych (w randze Dyrektora) Urzędów Marszałkowskich Wojewódzkich Inspektoratów Nadzoru Budowlanego Urzędów Wojewódzkich Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych Parków Narodowych Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Innych instytucji wskazanych przez Dyrektora właściwego RZGW. Do zadań i obowiązków GPRW należy w szczególności nadzorowanie prac Wykonawców w obszarze wykonywania planów dla regionu wodnego, w tym nadzór nad koordynacją prac na poziomie regionu wodnego oraz akceptacja lub rekomendowanie do akceptacji przez Grupę Planistyczną Obszarów Dorzeczy stosownych produktów opracowanych przez Wykonawców PZRP

60 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Zespoły planistyczne zlewni Zespoły planistyczne zlewni (ZPZ), powoływane zostały przez Dyrektorów właściwych RZGW i kierowane są przez osobę wyznaczoną przez kierownika grupy planistycznej regionu wodnego. Do zadań i obowiązków ZPZ należy w szczególności współpraca z Grupą Planistyczną Regionu Wodnego (GPRW) i rekomendowanie do akceptacji przez GPRW wyników prac Wykonawcy PZRP dotyczących zlewni. Członkowie ZPZ opiniują wyniki prac Wykonawcy oraz dostarczają Wykonawcą PZRP wszelkich informacji dotyczących obszaru zlewni, w tym propozycji działań przeciwpowodziowych do rozpatrzenia na etapie budowania wariantów planistycznych. Ponadto wspomagając merytorycznie Wykonawców na etapie konsultacji społecznych. W tabeli poniżej przedstawiono strukturę zarządzania procesem planowania regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Tabela nr 17 Struktura zarządzania procesem planowania w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Komitety Sterujące Grupy Planistyczne Zespoły Planistyczne Zlewni Zespół Planistyczny Zlewni Odry od Nysy Łużyckiej do Warty Zespół Planistyczny Zlewni Odry od Warty do Roztoki Odrzańskiej Komitet Sterujący Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Grupa Planistyczna Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zespół Planistyczny Zlewni Zalewu Szczecińskiego Zespół Planistyczny Zlewni Iny Zespół Planistyczny Zlewni Regi Zespół Planistyczny Zlewni Parsęty Zespół Planistyczny Zlewni Wieprzy Źródło: Opracowanie własne 4.3 Zasady udziału społecznego Proces planistyczny Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji społecznych. Sukces we wdrażaniu PZRP, zależy w dużym stopniu od zrozumienia i gotowości instytucji, organizacji i właścicieli obiektów do przełamywania stereotypowych wyobrażeń o skuteczności różnych działań, od chęci podejmowania wysiłku do ich wdrożenia. Powodzenie w ograniczaniu skutków powodzi zależy w równej mierze od zdolności współpracy instytucji państwowych i organizacji reprezentujących różne grupy interesariuszy, jak i od samych działań bezpośrednio ograniczających ryzyko powodziowe. Organizacja konsultacji społecznych przy sporządzaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym składa się z kilku elementów: ustalenia grup konsultacyjnych, z którymi konsultowane będą wybrane problemy, ustalenia form konsultacji, zapewnienie odpowiednich warunków konsultacji. Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane działania są akceptowane przez przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na 60 60

61 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego pytania dotyczące warunków zaangażowania się konsultowanych grup w proces przygotowania i późniejszego wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Celem konsultacji jest zebranie jak największej liczby opinii na temat zaproponowanych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Pod uwagę będzie brane kilka różnych form konsultacji m.in.: Badanie opinii za pomocą ankiety elektronicznej CAWI konsultacje adresowane do mieszkańców Polski zamieszkujących tereny zagrożonych powodzią. Formularz uwag na stronie oraz w formie papierowej kierowany do wszystkich zainteresowanych interesariuszy. Badania jakościowe wśród mieszkańców zamieszkujących tereny powodziowe Spotkania konsultacyjne wśród interesariuszy w poszczególnych rejonach Dorzeczach wśród przedstawicieli JST, NGO, firm i innych jednostek. Konsultacje społeczne będą odbywać się przynajmniej w części wspólnie z konsultacjami aktualizacji planów gospodarowania wodami zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej

62 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 5 WAŻNE INFORMACJE Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) została opracowana zgodnie z ustawą Prawo wodne, implementującą zapisy Dyrektywy Powodziowej. Prace nad dokumentem zakończono w 2011 r. Celem opracowania WORP było oszacowanie skali zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na poziomie obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Obszary, na których stwierdzono istnienie znaczącego ryzyka powodziowego, zdefiniowano jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP). W regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wyznaczono 18 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2% powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4% powierzchni Polski. Długość rzek w regionie, wzdłuż których wyznaczono obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wynosi 722 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP km. Wg klasyfikacji Komisji Europejskiej najczęściej występującymi powodziami w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego są powodzie rzeczne oraz powodzie od morskich strony morza, natomiast wg klasyfikacji krajowej są to powodzie opadowe, sztormowe i roztopowe. 62

63 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 5 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) została opracowana zgodnie z art. 88b ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. z dnia 10 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 145)) implementującej zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Rysunek nr 9 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej źródło: Celem opracowania WORP było oszacowanie skali zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza. Zgodnie z art. 4 Dyrektywy Powodziowej, wstępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana przy wykorzystaniu łatwych do uzyskania materiałów. Obszary, na których stwierdzono istnienie znaczącego ryzyka powodziowego, zdefiniowano jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP). W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, na podstawie zagrożenia powodziowego analizowanych odcinków rzek, wyznaczono 17 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi o łącznej powierzchni 1 384,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi ok. 7% powierzchni całego regionu wodnego, 1,2% powierzchni dorzecza Odry oraz ok. 0,4% powierzchni Polski. Długość rzek w regionie, wzdłuż których wyznaczono obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi wynosi 722 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP km. Powodzi historyczne i prawdopodobne pozwoliły na określonie negatywnch konsekwencji powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej.podstawę określania negatywnych skutków dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej powodzi historycznych stanowiły: ankiety z urzędów miast i gmin, protokoły strat popowodziowych w niektórych przypadkach dołączone do odpowiedzi na ankiety z urzędów miast i gmin, 63 63

64 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego listy obiektów o szczególnym znaczeniu kulturowym i gospodarczym znajdujących się w zasięgu zalewu powodzi historycznych w niektórych przypadkach dołączone do odpowiedzi na ankiety z urzędów miast i gmin, plany zagospodarowania przestrzennego, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, studia ochrony przeciwpowodziowej, publikacje naukowe i materiały internetowe - wykorzystane przede wszystkim do określania negatywnych konsekwencji powodzi przedstawionych w postaci punktów i linii. Rysunek nr 10 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie IMGW-PIB Najczęściej występującymi powodziami w obszarach były powodzie rzeczne oraz powódź od strony morza (A11 oraz A14- wg klasyfikacji KE), opadowe i sztormowe (wg klasyfikacji PL). Powodzie najczęściej (cztery lub więcej zdarzenia) występowały w zlewni Odry Parsęty, Wieprzy Występowanie negatywnych konsekwencji dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa

65 Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego kulturowego oraz działalności gospodarczej stwierdzono w 7 obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. W przypadku 10 obszarów brak jest negatywnych konsekwencji dla dziedzictwa kulturowego. W zlewni Świniec oraz Przymorze od granicy państwa na wyspie Uznam do Cieśniny Świny nie występują negatywne konsekwencje dla działalności gospodarczej

66 Ocena zagrożenia powodziowego 6 WAŻNE INFORMACJE Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego było wskazanie obszarów zagrożenia określonym prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi. Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje na temat głębokości oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane. W obszarze dorzecza Odry ha gruntów są terenami zagrożonymi powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia raz na 100 lat (p=1%), z czego blisko połowa znajduje się w regionie wodnym Środkowej Odry. Mapy dostępne są pod adresem: 66

67 Ocena zagrożenia powodziowego 6 Ocena zagrożenia powodziowego 6.1 Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego Obszar oddziaływania rzek Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 11 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Źródło: Mapy zagrożenia powodziowego sporządzono na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementujących zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Głównym celem opracowania map zagrożenia powodziowego było wskazanie obszarów zagrożonych powodzią wraz z wskazaniem prawdopodobieństwa (częstości) wystąpienia zagrożenia oraz skali tego zagrożenia. Informacje te stanowią podstawę dla opracowania Planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, to jest ostatniego etapu wdrażania Dyrektywy Powodziowej. W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy zagrożenia powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem

68 Ocena zagrożenia powodziowego Treść map zagrożenia powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (patrz: pkt 5), dla poniższych scenariuszy wystąpienia powodzi: niskie prawdopodobieństwo powodzi - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2 %, (czyli średnio raz na 500 lat), średnie prawdopodobieństwo powodzi - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi 1 %, (czyli średnio raz na 100 lat), wysokie prawdopodobieństwo powodzi - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi 10 %, (czyli średnio raz na 10 lat). obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów przeciwpowodziowych. Mapy przy scenariuszu wystąpienia powodzi raz na 10 lat zostały opracowane wyłącznie dla zagrożenia od strony rzek. Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje na temat głębokości oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane, co przedstawiono w dwóch zestawach tematycznych kartograficznej wersji map zagrożenia powodziowego wraz z głębokością wody (dla całego analizowanego obszaru): Dodatkowo zastały opracowane mapy zagrożenia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych w dwóch scenariuszach prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi raz na 100 lat (H 1%) i raz na 500 lat (H 0,2%). Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawiono również obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w przypadku awarii obwałowań. Przy wyznaczaniu tych obszarów uwzględniono w obliczeniach przepływ o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (czyli raz na 100 lat). Elementy, które powinny znajdować się na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedziały głębokości i prędkości wody itd.) opisane są szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104) Obszar oddziaływania morza Za opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego od strony morza, zgodnie z ustawą Prawo wodne, odpowiadają dyrektorzy urzędów morskich. Następnie mapy te są przekazywane Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Mapy zagrożenia powodziowego od strony morza i morskich wód wewnętrznych sporządzone zostały dla pasa nadbrzeżnego, każdorazowo przedstawiając: obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi od strony morza jest niskie i wynosi p=0,2% (czyli raz na 500 lat), obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi od strony morza jest średnie i wynosi p=1% (czyli raz na 100 lat), obszary zagrożone na skutek uszkodzenia lub zniszczenia budowli ochronnych pasa technicznego (wałów przeciwsztormowych) przy wodach p=1% / 0,2% 68 68

69 Ocena zagrożenia powodziowego Mapy zagrożenia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje na temat głębokości wody. 6.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczną MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe, w których wyniku otrzymano bogaty zasób danych, począwszy od charakterystyki czynników determinujących wrażliwość, poprzez informacje o poziomie wrażliwości, skończywszy na danych wskazujących poziom ryzyka powodziowego. Zebrane informacje przedstawiono w podziale administracyjnym z uwzględnieniem regionów wodnych i dorzeczy. W odniesieniu do każdej z rozpatrywanych gmin zebrano szczegółowe informacje poprzez określenie: 1. Powierzchni oraz ilości typów form ochrony przyrody (na podstawie warstw MRP formy_ochrony_przyrody; formy ochrony przyrody były reprezentowane przez parki narodowe, rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000). 2. Ilości przelań przez obwałowania wraz z uwzględnieniem ich klasy (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych prawdopodobieństw: 10, 1 i 0.2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). 3. Stosunku sumarycznej długości przelań do sumarycznej długości wałów (na podstawie warstw liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych prawdopodobieństw: 10, 1 i 0,2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe). 4. Długości zalanych odcinków dróg z podziałem na typ drogi i rodzaj nawierzchni (na podstawie warstwy drogi MZP/MRP). 5. Długości zalanych odcinków kolei z uwzględnieniem liczby torów nawierzchni (na podstawie warstwy koleje MZP/MRP). 6. Ilości zakładów przemysłowych z podziałem na stopień ryzyka awarii, kategorię przemysłu (na podstawie warstwy MRP zakłady_przemyslowe. Tabela nr 18 Sumaryczne zestawienie wyników analiz dodatkowych dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Wielkość zagrożenia (prawdopodobieństwo) Ilość przelań przez obwałowania [szt.] Długość zalanych odcinków dróg [km] Długość zalanych odcinków kolei [km] Ilość zagrożonych zakładów przemysłowych [szt.] Od strony rzek 10% ,1 1 1% ,3 3 0,2% ,4 4 Od strony morza 1% Źródło: Opracowanie własne 0,2%

70 Ocena zagrożenia powodziowego 6.3 Podsumowanie Na podstawie analizy map zagrożenia powodziowego oraz dodatkowych analiz, opracowano zestaw podstawowych danych na temat zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego obszary zagrożenia powodziowego obejmują: ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), 63 ha obszarów narażonych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza, ha obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza. W tabeli poniżej przedstawiono powierzchnie obszarów zagrożenia powodziowego w ujęciu zlewni i Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Jak wskazują zestawione dane największe powierzchnie obszarów zagrożenia powodziowego zarówno w odniesieniu do powodzi od rzek jak i morza występują w zlewni Odry od Warty do ujścia Roztoki Odrzańskiej. Najmniejsze zaś w zlewni Parsęty gdzie zagrożenie występuje niemal wyłącznie ze strony rzek. Z kolei w zlewni Zalewu Szczecińskiego podstawowe zagrożenie występuje od strony morza

71 Powierzchnia Obszary zagrożenia powodziowego [ha] region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zlewnia Odry od Nysy Łużyckiej do Warty Zlewnia Odry od Warty do ujścia Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Iny Zlewnia Regi Zlewnia Parsęty Zlewnia Wieprzy Ocena zagrożenia powodziowego Tabela nr 19 Powierzchnia obszarów zagrożenia powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Obszar* 0.2% % % W ,2% M Źródło: Opracowanie własne 1% M PT obszar 0,2% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%) obszar 1% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%) obszar 10% - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%) obszar W - obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego obszar 0,2% M - obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza obszar 1% M- obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza obszar PT obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia budowli pasa technicznego

72 Ocena ryzyka powodziowego 7 WAŻNE INFORMACJE Mapy ryzyka powodziowego (MRP) zostały sporządzone dla obszarów wskazanych na mapach zagrożenia powodziowego. MRP określają wartości potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiają obiekty narażone na zalanie w przypadku wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które pozwolą na ocenę ryzyka powodziowego w odniesieniu do zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Zgodnie z założeniami Dyrektywy Powodziowej, ograniczenie skutków powodzi wobec tych obiektów decyduje o efektywności całego PZRP. Określono również średnie roczne straty powodziowe (AAD), dla obszaru dorzecza Odry wynoszą one 636 mln zł, z czego 23% (78 mln zł) występuje w regionie wodnym DOiPZ. Mapy dostępne są pod adresem: 72

73 Ocena ryzyka powodziowego 7 Ocena ryzyka powodziowego 7.1 Wnioski z analizy map ryzyka powodziowego Obszar oddziaływania rzek Mapy ryzyka powodziowego (MRP) sporządzone zostały dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). Rysunek nr 12 Harmonogram wdrażania Dyrektywy Powodziowej Źródło: Mapy ryzyka powodziowego przygotowano na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), implementujących zapisy Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). W dniu 22 grudnia 2013 r. mapy ryzyka powodziowego zostały udostępnione społeczeństwu (w wersji kartograficznej w formacie PDF) za pośrednictwem strony internetowej Hydroportalu KZGW, pod adresem Treść map ryzyka powodziowego Mapy ryzyka powodziowego stanowią uzupełnienie map zagrożenia powodziowego. Określają one wartości potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiają obiekty narażone na zalanie w przypadku wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które pozwolą na ocenę ryzyka powodziowego dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej, czyli grupy, dla których należy ograniczyć negatywne skutki powodzi zgodnie z celami Dyrektywy Powodziowej. W celu sporządzenia map ryzyka powodziowego, na obszary przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego, zostały naniesione takie elementy jak: 73 73

74 Ocena ryzyka powodziowego szacunkowa liczba ludności zamieszkującej obszar zagrożony; budynki mieszkalne oraz obiekty o szczególnym znaczeniu społecznym (tj. szpitale, szkoły, przedszkola, hotele, centra handlowe i inne) - dla których głębokość wody wynosi > 2 m oraz < 2 m (graniczna wartość głębokości wody - 2m została przyjęta w związku z przyjętymi przedziałami głębokości wody i ich wpływu na stopień zagrożenia dla ludności i obiektów budowlanych; obszary i obiekty zabytkowe; obszary chronione tj. ujęcia wód, strefy ochronne ujęć wody, kąpieliska, obszary ochrony przyrody; potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody, w przypadku wystąpienia powodzi tj. zakłady przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, przepompownie ścieków, składowiska odpadów, cmentarze; wartości potencjalnych strat dla poszczególnych klas użytkowania terenu, tj. tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, użytki rolne, wody. Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego zostały przygotowane w dwóch zestawach tematycznych: negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych; negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Elementy, które powinny znajdować się na mapach (oznaczenia, opis modeli, przedziały głębokości i prędkości wody itd.) opisane są szczegółowo w rozporządzeniu Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104) Obszar oddziaływania wód morskich Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, zostały przygotowane w dwóch zestawach tematycznych: Negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych, Negatywne konsekwencje dla środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Mapy ryzyka powodziowego posłużyły do przedstawienia poziomu ekspozycji mieszkańców terenów zagrożonych powodzią od strony morza, a także majątku i dóbr kultury narażonych na zniszczenie oraz obiektów stanowiących potencjalne zagrożenia dla środowiska. Mapy dostarczyły również informacji o stratach związanych z zagrożeniem powodziowym od wód morskich na obszarze dorzecza Odry

75 Ocena ryzyka powodziowego 7.2 Dodatkowe analizy W ramach przygotowania PZRP, w oparciu o numeryczną MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe będące cennym źródłem informacji i uzupełniające jednocześnie wyniki analiz podstawowych. Wykaz dodatkowych analiz zawarto w punkcie Podsumowanie Na podstawie analizy map ryzyka powodziowego oraz analiz dodatkowych, opracowano zestaw podstawowych danych na temat ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej (art. 2 p. 2) oraz Prawa wodnego (art.9. ust.1 p.13c) ryzyko powodziowe oznacza kombinację prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i związanych z powodzią potencjalnych negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej (ustawa Prawo wodne 2001, Dyrektywa 2007/60/WE). Analiza map ryzyka zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego pozwoliła na wyznaczenie poziomów ryzyka w poszczególnych kategoriach oraz zintegrowany poziom ryzyka. Ryzyko powodziowe w ujęciu gmin w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego przedstawiono w rozdziale 9. W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego liczba mieszkańców na obszarach zagrożenia powodziowego wynosi: w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q 10%), w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (H 0,2%) od strony morza, w obrębie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (H 1%) od strony morza. W Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zagrożonych powodzią są 64 gminy. Straty dla gmin w tym regionie wodnym w wysokości powyżej 1 mln zł występują w: 29 gminach/miastach (dla scenariusza 0,2%), 26 gminach/miastach (dla scenariusza 1%) i 15 gminach/miastach (dla scenariusza 10%). W przypadku zagrożenia od strony morza potencjalnymi stratami objętych jest 23 gminy. Dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu poniżej zestawiono wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone na podstawie map zagrożenia i ryzyka powodziowego, zindeksowane na 2014 r

76 Ocena ryzyka powodziowego Tabela nr 20 Wartości średniorocznych strat (AAD) obliczone dla Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zlewni wchodzących w skład regionu Region wodny Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 77,9 Zlewnia planistyczna Zlewnia planistyczna Odry od Nysy Łużyckiej do Warty 0,5 Zlewnia planistyczna Odry od Warty do Roztoki Odrzańskiej 30,7 Zlewnia planistyczna Zalewu Szczecińskiego 21,3 Zlewnia planistyczna Iny 13,0 Zlewnia planistyczna Regi 2,6 Zlewnia planistyczna Parsęty 1,4 Zlewnia planistyczna Wieprzy 8,4 Źródło: Opracowanie własne Wartość AAD 2014 r [mln PLN] Wartość AAD 2014 r. [mln PLN] Analizując rozkład potencjalnych strat w ujęciu zlewniowym wnioskować można, że najwyższe wartości strat finansowych, wynikających z zagrożenia powodzią, występują w zlewni Odry od Warty do Roztoki Odrzańskiej oraz z uwagi na zagrożenie od strony morza w zlewni Zalewu Szczecińskiego

77 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8 WAŻNE INFORMACJE Na potrzeby opracowania PZRP przeprowadzono w 2012 r. analizę obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym, w której poddano przeglądowi zarówno techniczne, jak i nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej. Analiza stanu technicznego budowli hydrotechnicznych wykazała poprawiający się stan urządzeń stale piętrzących wodę oraz pogarszający się stan urządzeń czasowo piętrzących wodę (gł. wałów powodziowych). W zakresie środków nietechnicznych przyjrzano się: obecnym metodom monitoringu, prognozowania i ostrzegania przed powodzią, systemowi zarządzania kryzysowego, praktyce planowania przestrzennego, realizacji programów małej retencji, poziomowi świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm i mieszkańców. Źródłem informacji na temat planowanych działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej był przede wszystkim opracowany na zlecenie Prezesa KZGW MasterPlany dla obszaru dorzecza Odry. Jest to dokument strategiczny o nadrzędnym znaczeniu dla innych krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, opracowany w wyniku ustaleń Polski z Komisją Europejską odnośnie planowania strategicznego w gospodarce wodnej. Na podstawie tej analizy przedstawiono diagnozę problemów oraz płynące z niej wnioski. Dotyczą one przede wszystkim pominięcia działań nietechnicznych i instrumentów w zarządzaniu ryzykiem powodziowym, niewystarczających nakładów na bieżące utrzymanie majątku, wysokiego stopnia generalizacji obszaru prognoz i ostrzeżeń, mało efektywnej struktury instytucjonalnej oraz braku powiązania planowania przestrzennego z zagrożeniem powodziowym. 77

78 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8.1 Programy ochrony przed powodzią Administracja państwowa i samorządowa, zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r., zobowiązana jest realizować zadania związane z ochroną przeciwpowodziową. Wiąże się to m.in. z wykonywaniem dokumentacji planistyczno-programowych. Organy administracji rządowej i samorządowej opracowują dokumenty o charakterze programów strategii, stanowiące podstawę do realizacji inwestycji lub działań bezinwestycyjnych, w tym także z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Źródłem informacji do przeprowadzonych analiz w ramach PZRP na temat planowanych działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej były m.in.: - 1. MasterPlan dla obszaru dorzecza Odry - 2. programy krajowe; - 3. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko; - 4. operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województw; - 5. oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województw; - 6. programy małej retencji dla województw; - 7. inne projekty, programy, analizy, koncepcje, sformułowane w celu budowy, modernizacji lub remontu urządzeń wodnych służących ochronie przeciwpowodziowej. MasterPlany są dokumentami o strategicznym i nadrzędnym znaczeniu dla wszystkich istniejących w Polsce krajowych i regionalnych planów i programów sektorowych, w których planowane są działania lub inwestycje mające wpływ na stan zasobów wodnych oraz cele ochrony wód wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej. Konieczność opracowania MasterPlanów wynika z ustaleń z Komisją Europejską, które doprowadziły do przyjęcia przez Polskę Planu działania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej" (uchwała Rady Ministrów z dnia 2 lipca 2013 r. nr 118/2013). MasterPlany stanowią uzupełnienie obowiązujących planów gospodarowania wodami do czasu ich aktualizacji w 2015 r. Dokumentami ujętymi w MasterPlanach są m.in.: wieloletni program Odra Ramy organizacyjne i finansowe programu określa ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Program dla Odry 2006 (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz z późn. zm.), wieloletni Program ochrony brzegów morskich ( Dz. Ustaw, Nr. 67, po. 621 z 28 marca 2003) morskich obejmują swoim zakresem przedsięwzięcia mające na celu zabezpieczeni brzegów morskich przed zjawiskiem erozji. Program jest nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej i realizowany przez dyrektorów Urzędów Morskich program ochrony przed powodzią górnej Wisły. Program został zatwierdzony Uchwałą nr 151/2011 Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2011 w sprawie ustanowienia Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, Założenia do programu bezpieczeństwa powodziowego w dorzeczu Wisły środkowej powstała w formie roboczej wersji w urzędzie wojewody mazowieckiego. W ubiegłych latach, oprócz wymienionych MasterPlanów i planów/programów kompleksowych, powstało wiele opracowań o charakterze strategicznym, programowym, koncepcyjnym i analitycznym, które tworzą znakomitą bazę do opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. W latach dyrektorzy RZGW opracowali i zatwierdzili 29 studiów ochrony przeciwpowodziowej 78

79 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym obejmujących większość istotnych z punktu ochrony przeciwpowodziowej zlewni. Kolejnych 6 studiów wykonanych zostało w latach dla najbardziej powodziowych zlewni w obszarze górnej Wisły, już w oparciu o standardy map zagrożenia powodziowego wymagane przez Dyrektywę Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych opracowała dwa następujące projekty związane z podnoszeniem bezpieczeństwa powodziowego poprzez zwiększanie naturalnej retencji w lasach: Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie. Wojewodowie mają za zadanie opracowywać dwa dokumenty: Ocenę stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województwa Operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województwa. Administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego ma za zadanie opracowanie dla poszczególnych województw programów małej retencji. Nie są to programy ograniczone wyłącznie do ochrony przeciwpowodziowej, przeciwnie, powódź jest tylko jednym z zadań gospodarki wodnej przypisywanych planowanym obiektom obok zaopatrzenia w wodę, energetyki wodnej, rolnictwa i rekreacji. Plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwiązania skupiają się na jednej grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. Spośród analizowanych działań odnosi się do tego celu, przy czym większość z tych działań to techniczne (strukturalne) środki ochrony przed powodzią. Pozostałe cele zarządzania ryzykiem powodziowym mają przypisane najwyżej po kilka, kilkanaście działań, przy czym żadne z działań nie odnosi się do ograniczania wrażliwości społeczności i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu i ograniczanie istniejącego zagospodarowania nie są przedmiotem proponowanych działań. Administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego ma za zadanie opracowanie dla poszczególnych województw Programów małej retencji. Nie są to programy ograniczone wyłącznie do ochrony przeciwpowodziowej. Województwo Program małej retencji Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego Operacyjne programy ochrony przed powodzią Lubuskie OPRACOWANO OPRACOWANO BRAK Pomorskie OPRACOWANO BRAK OPRACOWANO Zachodniopomorskie OPRACOWANO OPRACOWANO OPRACOWANO Źródło: MGGP, IMGW-PIB, Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, Kraków 2012r., (na zlecenie KZGW) Wsparcie dla realizacji działań nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wystąpienia powodzi. Działania te stanowią rozwiązanie bardziej korzystne ze względu na zasadność ekonomiczną czy trwałość funkcjonowania. Należy pamiętać, że muszą być prowadzone w sposób interdyscyplinarny z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno programowych. W wyżej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte są w niewystarczającym stopniu. PZRP zamierza wprowadzić zmianę jakościową do zarządzania ryzykiem powodziowym eksponując działania nietechniczne jako preferowane działania ograniczające ryzyko powodziowe. 79

80 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8.2 Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny Stan techniczny i bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest zróżnicowany. O ile w lepszym stanie (i stan ten ulega systematycznej poprawie) znajdują się budowle stale piętrzące wodę, to w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa znajdują się budowle okresowo piętrzące wodę (głównie wały przeciwpowodziowe). Wynika to głównie z okresu eksploatacji tych budowli oraz niewystarczających środków finansowych na ich naprawy, przebudowy i utrzymanie. Według raportu Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego za rok 2013 Stan bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę w Polsce szacuje, że w Polsce jest użytkowanych około 100 tys. obiektów budownictwa wodnego piętrzących wodę (łącznie z melioracjami szczegółowymi), do których zalicza się głównie: zapory ziemne i betonowe, jazy, przelewy, śluzy żeglugowe, elektrownie wodne i wrota przeciwpowodziowe. Oprócz tego istnieją budowle okresowo piętrzące wodę służące głównie ochronie przeciwpowodziowej, do których m. in. należą: wały przeciwpowodziowe (o łącznej długości ponad km), duże wielofunkcyjne zbiorniki wodne, suche zbiorniki wodne, przepompownie. Raport za rok 2013 zawiera również oceny stanu bezpieczeństwa poszczególnych budowli, które opracowane zostały na podstawie analizy materiałów zawierających cząstkowe ich oceny. Ocena dotyczyła: 3619 budowli hydrotechnicznych, w tym: 313 zapór; 353 zbiorników wodnych; 2292 jazów; 123 śluz żeglugowych; 433 elektrowni wodnych; 6965,6 km obwałowań rzek. W Raporcie stwierdza się, że na koniec 2013 r., spośród 3619 budowli stale piętrzących wodę poddanych ocenie stanu technicznego i bezpieczeństwa - 54 stanowi lub może stanowić zagrożenie bezpieczeństwa ludzi i mienia, zaś w stosunku do wałów przeciwpowodziowych tj. obiektów okresowo piętrzących wodę zostały zgłoszone zastrzeżenia do 3611,763 km, co stanowi ok. 51,86% wszystkich kontrolowanych w 2013 r. odcinków wałów. Zdecydowaną większość budowli zagrażających lub mogących zagrażać bezpieczeństwu stanowią budowle niższych klas. Stan techniczny budowli wg PSBBP Inną instytucją kontrolującą stan bezpieczeństwa budowli piętrzących (w tym tworzących infrastrukturę przeciwpowodziową) jest Państwowa Służba do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących (PSBBP). Raport o stanie bezpieczeństwa budowli piętrzących wodę w Polsce wg stanu na 31 grudnia 2013 r został opracowany na podstawie oceny wykonanej przez Państwową Służbę do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących - OTKZ oraz na podstawie ocen i protokołów z kontroli budowli piętrzących, uzyskanych od administratorów budowli. W raporcie nie zidentyfikowano, żadnych budowli piętrzących zlokalizowanych w rw Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego mogącego zagrażać bezpieczeństwu W dorzeczu Odry 4 zbiorniki przeciwpowodziowe (11%) uznano za mogące zagrażać bezpieczeństwu. Dwa z nich utworzonych jest z budowli I i II klasy. Wyniki oceny stanu technicznego zbiorników przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry przedstawiono w tabeli poniżej. Cztery z 14 zbiorników suchych w dorzeczu Odry zalicza się do budowli klasy II, dla 3 z nich PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa. Pozostałe 10 zbiorników suchych 80

81 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym utworzone są z budowli klasy III i klasy IV ich administratorzy nie mają obowiązku prawnego przekazywania ich ocen do PSBBP. Wszystkie budowle tworzące zbiorniki suche, dla których PSBBP posiada oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa, są w stanie niezagrażającym bezpieczeństwu. Oceny stanu polderów wykonywane były poza PSBBP i mimo, że dotyczyły one m.in. budowli klasy I i klasy II, nie były przekazywane przez administratorów tych budowli do PSBBP. W dorzeczu Odry, w obszarze działania RZGW Gliwice i Wrocław zidentyfikowano 13 polderów z 44 budowlami. Pięć budowli (11%) uznano za budowle zagrażające bezpieczeństwu, natomiast 9 budowli (20%) za budowle mogące zagrażać bezpieczeństwu. W Polsce ogólna długość wałów przeciwpowodziowych klasy I i II wynosi 3621,3 km. Zgodnie z ustawą Prawo budowlane, ich administratorzy/właściciele mają ustawowy obowiązek okresowej oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa. W okresie lat badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa objęto 51% długości wałów klasy I i klasy II, pozostających w administracji ZMiUW. Z ocenionych 316 odcinków - 49% to zagrażające bezpieczeństwu, a 36% to mogące zagrażać bezpieczeństwu. W przypadku wałów w administracji RZGW badaniami dla potrzeb oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa objęte były zarówno wały klasy I i II jak i niższych klas. Ze zbadanych i ocenionych 39 odcinków - 46% oceniono jako zagrażające bezpieczeństwu, a 38% jako mogące zagrażać bezpieczeństwu. Stan ten jest wynikiem wieloletnich zaniedbań i niedofinansowania gospodarki wodnej. W PZRP oszacowano wielkość środków niezbędnych na utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego na poziomie ok. 10 mln zł rocznie. Są to koszty remontów istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej, natomiast koszty o charakterze odtworzeniowym zostały ujęte w ramach działań przewidzianych w wariancie technicznym. 81

82 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 8.3 Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie System prognoz i ostrzeżeń hydrologicznych i meteorologicznych wchodzi w skład krajowego systemu zarządzania kryzysowego. Krajowy system zarządzania kryzysowego w obrębie hydrologii i meteorologii można w uproszczeniu rozdzielić między IMGW PIB w zakresie prognoz i ostrzeżeń, oraz organy państwowe w zakresie zarządzania i reagowania. Państwową służbę hydrologiczno-mteorologiczną pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy. Jej celem jest zapewnienie osłony hydrologiczno-meteorologicznej rozumianej jako zespół czynności polegających na wykonywaniu i udostępnianiu prognoz meteorologicznych oraz hydrologicznych, mających na celu informowanie społeczeństwa i administracji publicznej o zjawiskach meteorologicznych oraz hydrologicznych, a także ostrzeganie przed nimi. System prognoz i ostrzeżeń realizowany w ramach Państwowej Służby Hydrologiczno Meteorologicznej (PSHM), który podzielony jest na dwa podsystemy: Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB i Centrum Meteorologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB, w których ramach działają Biura Prognoz Hydrologicznych (BPH) i Meteorologicznych (BPM). Rolę koordynatora osłony meteorologicznej pełni Centralne Biuro Prognoz Meteorologicznych w Krakowie. Koordynacją działalności biur prognoz meteorologicznych w sytuacjach awaryjnych i w warunkach ekstremalnych, związanych z prognozowanymi lub wstępującymi zjawiskami meteorologicznymi zajmuje się Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM (CNO PSHM). CNO PSHM wykonuje również działania związane z informowaniem kierownictwa IMGW-PIB oraz centralnych organów administracji państwowej o przebiegu i prognozowanym rozwoju groźnych zjawisk meteorologicznych. Biura Prognoz Hydrologiczne i Meteorologiczne, działają w oparciu o rejony osłony, w przypadku hydrologii, oparte o podział zlewniowy i zlewnie rzeczne, a meteorologii o podział administracyjny kraju i województwa. Rejony osłony hydrologicznej i meteorologicznej nie pokrywają się z regionami wodnymi wykorzystywanymi w zarządzaniu gospodarką wodną. Obecnie w Polsce w ramach IMGW-PIB działa ponad telemetrycznych stacji pomiarowoobserwacyjnych meteorologicznych i hydrologicznych. Dane uzyskiwane operacyjnie z telemetrycznej sieci pomiarowo-obserwacyjnej są podstawą dla prowadzenia osłony hydrologiczno-meteorologicznej obszaru Polski. Sieć telemetrycznych stacji składa się z : stacji synoptycznych I rzędu, stacji synoptycznych II rzędu, stacji klimatologicznych III rzędu, stacji klimatologicznych IV rzędu, stacji opadowych V rzędu, stacji wodowskazowych I rzędu, stacji wodowskazowych II rzędu Każdemu rzędowi stacji pomiarowo-obserwacyjnej przypisany jest odpowiedni do rangi zakres obserwacji i pomiarów w tym przekazywanych operacyjnie wodowskazowych i opadowych obserwacji manualnych. W skład systemu detekcji zjawisk hydrometeorologicznych realizowanych przez IMGW- PIP wchodzi także system radarów meteorologicznych, system detekcji wyładowań atmosferycznych jak również system produktów satelitarnych. 82

83 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Sieć pomiarowa IMGW, pracująca na potrzeby osłony przeciwpowodziowej, składa się głównie ze standardowych sygnalizujących posterunków opadowych i hydrometrycznych (wodowskazowych). Wyjątkiem jest dorzecze Górnej Wisły, gdzie od 1995 roku wykorzystywana jest także automatyczna sieć telemetryczna - system VISTEL. Informacja z sieci posterunków sygnalizujących dociera w normalnych warunkach drogą radiową lub telefoniczną do Biur Prognoz IMGW jeden lub trzy razy na dobę i jest ona przekazywana przez obserwatorów na podstawie wykonanych przez nich obserwacji i pomiarów. Nowoczesne modele hydrologiczne wymagają możliwie częstej aktualizacji danych. Można to zapewnić jedynie poprzez automatyzację sieci obserwacyjno-pomiarowej. Województwa oraz znajdujące się w nich subregiony (część województwa obejmująca kilka powiatów bądź krainę geograficzną) osłaniane są przez wyznaczone biuro prognoz meteorologicznych IMGW- PIB. Prognozy są opracowywane na obszar kraju i poszczególne województwa, natomiast ostrzeżenia meteorologiczne mogą być wydawane odrębnie dla każdego województwa lub subregionu. Wyróżniono 79 subregionów, pokrywających cały obszar Polski. Granice obszarów osłanianych przez poszczególne biura prognoz meteorologicznych nie pokrywają się z granicami regionów wodnych. Opracowywane są prognozy krótkoterminowe na 48 godzin i średnioterminowe na 120 godzin. Ostrzeżenia meteorologiczne opracowywane są niezależnie od prognoz meteorologicznych. Ostrzeżenie meteorologiczne jest to prognoza warunków pogodowych sprzyjających wystąpieniu groźnego zjawiska ze wskazanym natężeniem w przewidywanym czasie i miejscu. Ma na celu wcześniejsze poinformowanie społeczeństwa, organów państwowych, służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludzi oraz przygotowanie się do prowadzenia akcji ratunkowych i zabezpieczających działanie w czasie trwania i usuwania skutków groźnych zjawisk atmosferycznych. Jeśli prognoza daje dużą pewność, że zostaną przekroczone wartości progowe specyficzne dla danego zagrożenia (np. wielkość opadów, prędkość wiatru itd.) BPM opracowuje i wysyła ostrzeżenia meteorologiczne. Ostrzeżenie meteorologiczne przesyłane do odbiorcy posiada stały ustalony format. Zawiera również część w formie depeszy SMS, która może być przekazywana dalszej dystrybucji przez służby dyżurne Centrum Zarządzania Kryzysowego (CZK). W celu realizacji przez służbę prognoz meteorologicznych programu Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO), depesza ostrzeżenie meteorologiczne zawiera informację SMS, która jest przekazywana przez służby dyżurne CZK do telewizji i prezentowana na pasku informacyjnym. Osłonę hydrologiczną kraju prowadzą określone jednostki organizacyjne IMGW-PIB. Wszystkie produkty przygotowywane przez te jednostki są przekazywane do odbiorców na poziomie krajowym i regionalnym (województwo, powiat, gmina). Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w Warszawie przekazuje informacje do centralnych organów administracji publicznej, m.in. do prezydenta kraju, premiera, do poszczególnych ministerstw czy Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności. Natomiast biura prognoz hydrologicznych przekazują produkty hydrologiczne do centrów zarządzania kryzysowego na poziomie województw, niekiedy do powiatów i gmin oraz do wszystkich odbiorców zdefiniowanych w prawie. Każdy rejon osłaniany jest przez jedno z trzech biur prognoz hydrologicznych IMGW-PIB. Ze względu na to, że rejony osłony są dużymi obszarami o zróżnicowanych charakterach zlewni, wyróżniono w nich mniejsze jednostki - podrejony hydrologiczne. Podrejony osłaniane są przez, wyodrębnione w strukturze biur, sekcje hydrologii operacyjnej. Do podstawowych produktów przekazywanych przez biura prognoz hydrologicznych i Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w normalnym stanie hydrologicznym należą: komunikaty hydrologiczne; biuletyny hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na podstawowe profile wodowskazowe. 83

84 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Do podstawowych produktów przekazywanych w stanie zagrożenia i alarmu hydrologicznego, oprócz produktów przekazywanych w stanie normalnym, należą: Informacje o niebezpiecznym zjawisku oraz ostrzeżenia hydrologiczne; prognozy hydrologiczne na dodatkowe profile wodowskazowe; prognozy kulminacji fali wezbraniowej (m.in. wysokość i czas trwania). Rysunek nr 13 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej Źródło: Opracowanie własne Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe Pojęcie zarządzania kryzysowego zawiera w sobie zarówno planowanie, organizowanie, jak i kontrolę przedsięwzięć związanych z fazą zapobiegania i przygotowania, jak i reagowanie, a także przedsięwzięcia związane z odbudową. Istotnym elementem systemu zarządzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym związane obejmują: przygotowanie planów zarządzania kryzysowego, 84 przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych,

85 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym przygotowanie i utrzymanie zasobów niezbędnych do wykonania zadań ujętych w planie zarządzania kryzysowego, utrzymanie baz danych niezbędnych w procesie zarządzania kryzysowego, przygotowanie rozwiązań na wypadek zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej, zapewnienie spójności między planami zarządzania kryzysowego innymi planami sporządzanymi w tym zakresie przez właściwe organy administracji publicznej, których obowiązek wykonania wynika z odrębnych przepisów. W celu realizacji zadań z zakresu planowania cywilnego organy administracji publicznej zobowiązane są do sporządzania określonej dokumentacji planistycznej, w tym Planów zarządzania kryzysowego. Plany zarządzania kryzysowego opracowuje się na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy. System bezpieczeństwa i ochrony ludności w Polsce obejmuje: Krajowy System Ratowniczo Gaśniczy, System Państwowego Ratownictwa Medycznego, Obronę cywilną. Przyjęty w Polsce model ochrony ludności oparty został na czterech fundamentalnych zasadach: prymat układu terytorialnego na bazie trójstopniowego podziału: gmina, powiat, województwo (tylko funkcja pomocnicza) przypisanie kompetencji i odpowiedzialności w zakresie zwierzchnictwa i kierowania w sytuacjach kryzysowych starostom i wojewodom adekwatność stosowanych sił i środków w przypadku gdzie mamy do czynienia: o o z katastrofą znacznych rozmiarów, ale niewykraczającą poza możliwości rutynowych działań, nie definiować jako kryzysowej z sytuacją kryzysową, ale w stopniu nieuzasadniającym wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych, stanu takiego nie wprowadzać, udział obywateli w działaniach związanych z rutynowymi działaniami ratowniczymi czy też opanowaniem sytuacji kryzysowej. Schemat zarządzania kryzysowego obejmujący organy państwowe, samorządowe oraz jednostki, służby, inspekcje i instytucje zajmujące się szeroko rozumianą gospodarką wodną przedstawia rysunek

86 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Rysunek nr 14 System zarządzania kryzysowego w kraju Źródło: Opracowanie własne Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki wodnej; Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej; dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - jako organ administracji rządowej niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej; wojewoda; organy jednostek samorządu terytorialnego. Każdy z tych organów wykonuje określone zadania związane z ochroną przed zagrożeniem powodziowym. Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach gospodarowania wodami, a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Organem administracji rządowej niezespolonej właściwym w sprawach gospodarowania wodami w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, związanym z gospodarką wodną, dyrektor regionalnego zarządu realizuje w imieniu Prezesa Krajowego Zarządu zadania związane z utrzymaniem wód lub urządzeń wodnych oraz pełni funkcje inwestora w zakresie gospodarki wodnej w regionie wodnym. W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, uzgodnienia z właściwym dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej wymagają: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowe plany oraz decyzje o warunkach zabudowy, strategia rozwoju województwa w zakresie m.in. kształtowania zagospodarowania i użytkowania 86

87 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym terenami zagrożonymi powodzią, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności: zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach, dokonuje oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Powiat (miasto na prawach powiatu) wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Do wyłącznej właściwości rady powiatu (rady miasta na prawach powiatu) należy dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu. Starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, m.in. w zakresie gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marszałek województwa wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do niektórych wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa. Do zadań marszałka województwa należy także: programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych podstawowych; prowadzenie ewidencji śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność publiczną, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, a także ewidencji urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów. Istotnym elementem systemu zarządzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym związane obejmują: przygotowanie planów zarządzania kryzysowego; przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych; przygotowanie i utrzymywanie zasobów niezbędnych do wykonania zadań ujętych w planie zarządzania kryzysowego; utrzymywanie baz danych niezbędnych w procesie zarządzania kryzysowego; przygotowanie rozwiązań na wypadek zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 87

88 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym zapewnienie spójności między planami zarządzania kryzysowego a innymi planami sporządzanymi w tym zakresie przez właściwe organy administracji publicznej, których obowiązek wykonania wynika z odrębnych przepisów Praktyka planowania przestrzennego W Polsce po powodzi w 1997 roku zdecydowano się na wprowadzenie zakazu lokalizowania jakichkolwiek obiektów na terenach zagrożonych powodzią. Ten kategoryczny zakaz był i nadal jest łagodzony poprzez fakt, że wchodzi w życie dopiero w momencie opracowania przez samorząd gminny miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub przy wydawaniu dokumentów zezwalających na zabudowę oraz przez powolne wykonywanie studiów ochrony przeciwpowodziowej czy obecnie map zagrożenia powodziowego przez dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Do 2011 r. możliwe było egzekwowanie tego zakazu na obszarach dla których opracowano studium ochrony przeciwpowodziowej. Ustawa Prawo wodne (t.j. Dz.U nr 0 poz. 145 z późn. zm.) wprowadza 30 miesięczny termin zmodyfikowania istniejących już dokumentów po przekazaniu przez dyrektorów RZGW map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. W związku z powyższym, zgodnie z ww. ustawą, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego będą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Warto zaznaczyć, że według ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym za spadek wartości gruntu lub ograniczenie sposobu dotychczasowego jego użytkowania spowodowane przez uchwalenie planu miejscowego wymagana jest wypłata odszkodowania lub wykupienie gruntu przez gminę co obejmuje także sytuację zmiany przeznaczenia terenów w wyniku wprowadzenia do planu map zagrożenia powodziowego. Obowiązek ten stanowi jedną kluczowych przyczyn przyczyn barku planów, obok braku wsparcia finansowego budżetów gmin przez budżet centralny w zakresie kosztów opracowania miejscowych planów, a czasem także studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. Konsekwencją wprowadzenia do miejscowych planów obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią jest zakaz budowy wszelkiego rodzaju obiektów budowlanych (mieszkalnych i użytkowych) oraz prowadzenia prac, które mogą utrudniać przepływ wód. Z badań ankietowych 2 wynika, że spośród gmin, które otrzymały z RZGW studia ochrony przeciwpowodziowej 47% gmin (157 gmin), wprowadziło ograniczenia w budowie obiektów publicznych, 55% (185 gmin) zakaz budowy budynków mieszkalnych, zaś 38% gmin (128 gmin) zakaz budowy obiektów, których zalanie może być szkodliwe dla środowiska. Część gmin, która nie otrzymała studium z RZGW (411 gmin 55%) wyznaczyła sama strefy zalewów i wprowadza zakazy budowy obiektów publicznych, prywatnych i szkodzących środowisku (odpowiednio 36%, 28%, 38% gmin w stosunku do tych, które zdeklarowały, że mają na swoim terenie powodzie i podtopienia) Badania ankietowe prowadzone w 2013 wśród gmin, na których terenie znajdują się obszary zdefiniowane jako ONNP (źródło: Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Raport Końcowy, KZGW, Kraków 2013)

89 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Retencja naturalna, mała retencja W Polsce zaawansowane są prace nad poprawą retencji naturalnej. Szczególnie istotne w zakresie programowania zwiększania retencji w zlewni są dokumenty, których celem głównym jest zwiększenie retencji: Wojewódzkie programy małej retencji opracowywane i realizowane przez urzędy marszałkowskie Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych program opracowany i realizowany przez Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Podstawowymi obiektami przewidywanymi do retencjonowania wód w wojewódzkich programach małej retencji są małe zbiorniki wodne uwzględniane w 95% województw. Retencja korytowa (zbiorniki liniowe budowa piętrzeń na kanałach i ciekach podstawowych) uwzględniana była w 85% programów. Znacznie mniejszy udział mają podpiętrzenia jezior planowane w 31% programów. Propozycja zalesień była rozpatrywana w 10% programów, a agromelioracji (zwiększenie retencji glebowej) w 5%. Do 2015 r. wojewódzkie programy rozwoju małej retencji przewidywały budowę zbiorników o pojemności 860 mln m 3 (około 48 mln m 3 rocznie). W większości przypadków podstawowym przeznaczeniem zbiorników było zaspokojenie potrzeb rolnictwa, rekreacja oraz hodowla ryb. Celem projektu Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych jest retencja wód powierzchniowo-gruntowych na obszarach administrowanych przez Lasy Państwowe. Działania zaplanowane w projekcie będą prowadzone tak, aby dostosować warunki do istniejącego stanu ekosystemu leśnego lub stymulować poprawę stanu przyrodniczego i zwiększenie różnorodności biologicznej. Projekt obejmuje ekosystemy nizinne całego kraju. Na obecnym etapie uczestniczy w nim 177 nadleśnictw z terenu 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych. Projekt Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich jest działaniem kompleksowym, realizowanym w newralgicznych obszarach górskich zlewni. Biorą w nim udział prawie wszystkie nadleśnictwa z terenów wyżynnych i górskich. Prace polegają przede wszystkim na spowalnianiu i ograniczaniu gwałtownego spływu wód w potokach górskich oraz spływu powierzchniowego. Dzięki tym pracom oczekuje się spowolnienia obiegu wody w zlewniach górskich oraz wzrostu retencjonowania wód opadowych w ściółce i glebie leśnej. Ponadto, zwiększenie retencji jest także celem pośrednim dokumentów sektorowych: Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata opublikowana w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski ; Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (PROW ), Krajowego programu zwiększania lesistości. Wsparcie dla realizacji działań nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia ryzyka wystąpienia powodzi. Działania te stanowią podstawę do przyjęcia trwałych i efektywnych ekonomicznie rozwiązań w zakresie ograniczenia wrażliwości terenów zagrożonych powodzią oraz ich ekspozycji. Należy pamiętać, że muszą być prowadzone w sposób interdyscyplinarny 89

90 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno programowych. W wyżej wymienionych Planach i Programach inwestycje nietechniczne zawarte są w niewystarczającym stopniu. Właściwym sposobem ochrony przed powodzią jest użytkowanie terenów zalewowych w sposób niewrażliwy na skutki zalania. Najskuteczniejszym i najwłaściwszym sposobem uniknięcia szkód na obszarach narażonych na zalanie wodami powodziowymi jest maksymalne ograniczenie ich zainwestowania, a w szczególności wykluczenie spod zabudowy mieszkaniowej, jak również ochrona i zwiększenie jak największej powierzchni retencyjnej na terenach nadrzecznych poprzez dążenie do osiągania lub utrzymania odpowiedniej ilości zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona mokradeł, torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy). Zwiększanie poziomu retencji w zlewni przeprowadzane przy pomocy technicznych rozwiązań wymaga wykonania analizy rzeczywistych potrzeb wraz z podaniem uzasadnienia dla przyjętego rozwiązania. Działania o charakterze inwestycyjnym mogą być zakwalifikowane do realizacji po przeprowadzeniu analizy zgodności inwestycji z wymogami ochrony zasobów wodnych, wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej przetransponowanej do ustawy Prawo wodne i Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry. Zgodność ta jest oceniana dla większości projektów w procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Ocena, czy realizacja danej inwestycji zagraża pogorszeniem stanu środowiska wodnego albo nieosiągnięciem dobrego stanu/potencjału ekologicznego wód, musi znaleźć odzwierciedlenie w treści raportu oddziaływania na środowisko i w treści wydanej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku stwierdzenia naruszenia celów środowiskowych wynikających z RDW (osiągnięcie dobrego stanu/potencjału ekologicznego) inwestycja może być zakwalifikowana do realizacji jedynie w przypadku łącznego spełnienia przesłanek wymienionych w art. 38 j ustawy Prawo wodne Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm, mieszkańców Podstawowym źródłem informacji i wiedzy w zakresie zagrożenia powodziowego i lokalnego systemu przeciwpowodziowego (reagowania i ograniczania skutków) dla mieszkańców i użytkowników terenów zalewowych są mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz samorząd lokalny. W praktyce najskuteczniejszym impulsem do wdrażania zabezpieczeń przed powodzią jest doświadczenie własne mieszkańców lub tzw. pamięć pokoleń. Zazwyczaj świadomość zagrożenia przekazywana z pokolenia na pokolenie skutkuje ostrożniejszym zagospodarowywaniem terenów zagrożonych. Doświadczenie powodziowe daje także umiejętność zabezpieczania się przed stratami i szkodami mieszkańcy, których domy narażone są często na podtopienia stosują różne metody ich ochrony. Jednak obecnie ludzie są bardziej mobilni, zmieniają miejsce zamieszkania i ten mechanizm często już nie działa. W konsekwencji informowanie o tym, że jakieś obszary są zagrożone i w jakim stopniu, staje się kluczowym elementem zarządzania kryzysowego. Podobnie jak edukacja, której zadaniem jest przekazanie wiedzy nie tylko o możliwym zagrożeniu, ale i o metodach, które pozwolą uniknąć strat w przyszłości. Na podstawie ankiet przeprowadzonych w ramach opracowania Analizy obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej ustalono, że jedynie stosunkowo niewielka część samorządów gminnych prowadzi odpowiednią akcję edukacyjną i informacyjną odnośnie zagrożenia powodziowego na swoim terenie. Głównymi kanałami informowania lokalnych społeczności m.in. o istniejącym zagrożeniu są przede wszystkim ulotki i strony internetowe jednostek samorządowych. Z ciekawszych, jednostkowych działań zidentyfikowanych podczas badań na obszarze dorzecza Odry są: 90

91 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym stworzenie grupy liderów powodziowych przy radach osiedli, będących w kontakcie z sekcją ochrony przeciwpowodziowej, przygotowaną do współdziałania ze służbami miejskimi w czasie akcji przeciwpowodziowej Wrocław, rozmowy z właścicielami nieruchomości rolnych na temat prawidłowej kultury rolnej dbanie o urządzenia i systemy melioracyjne, dbanie o stan rowów melioracyjnych itp. Krobia. Bez wątpienia niski poziom świadomości społecznej na temat zagrożenia powodziowego oraz brak odpowiednich akcji informacyjnych i edukacyjnych prowadzonych przez samorządy lokalne są istotnym problemem dla skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym. 8.4 Diagnoza problemów obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym Rysunek nr 15 Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 91 Źródło: Opracowanie własne

92 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym 1. Asymetria działań w realizacji celów zarządzania ryzykiem powodziowym / implementacja działań technicznych z pominięciem nietechnicznych i instrumentów: Plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, natomiast proponowane rozwiązania skupiają się niemal wyłącznie na jednej grupie działań, mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. Spośród analizowanych działań odnosi się do tego celu, przy czym większość z tych działań to techniczne (strukturalne) środki ochrony przed powodzią 3. Pozostałe cele zarządzania ryzykiem powodziowym (takie jak m.in. poprawa prognozowania i ostrzegania, ograniczanie istniejącego zagospodarowania) mają przypisane najwyżej po kilka, kilkanaście działań, przy czym żadne z działań nie odnosi się do ograniczania wrażliwości społeczności i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu i ograniczanie istniejącego zagospodarowania nie są przedmiotem proponowanych działań. 2. Niewystarczające nakłady na bieżące utrzymanie majątku (odtworzenia, remonty): Stan techniczny idzie oraz związany z tym poziom bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest zróżnicowany. Stan techniczny większości obiektów hydrotechnicznych, a szczególnie zapór jest zadowalający. Natomiast w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa znajdują się budowle okresowo piętrzące wodę, głównie wały przeciwpowodziowe. Zgodnie z wynikami okresowej oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa blisko połowa wałów klasy I i klasy II to obiekty zagrażające bezpieczeństwu. Stan ten jest wynikiem wieloletnich zaniedbań i niedofinansowania gospodarki wodnej. W PZRP oszacowano wielkość środków niezbędnych na remonty infrastruktury przeciwpowodziowej w obszarze dorzecza Odry na poziomie ok. 90 mln zł rocznie. 3. Wysoki stopień generalizacji obszaru prognoz i ostrzeżeń: Istniejący system dobrze sprawdza się w przypadku zagrożeń wielkoobszarowych, natomiast nie jest wystarczający dla często krótkotrwałych i intensywnych zagrożeń w skali lokalnej (powiat/gmina). Problemu tego nie sposób rozwiązać bez rozbudowy sieci pomiarowej IMGW-PIB. 4. Mało efektywna struktura instytucjonalna systemu zarządzania ryzykiem: Generalnym problemem systemu reagowania na powódź i zarządzania kryzysowego jest nadmiernie rozbudowany i skomplikowany układ zależności pomiędzy organami posiadającymi kompetencje w ramach systemu ratownictwa i ochrony ludności, a organami działającymi w ramach systemów zarządzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz rozproszenie rozwiązań dotyczących zadań i struktur w różnych aktach prawnych. W zakresie realizacji poszczególnych zadań służących bezpieczeństwu, obecne działania podejmowane w tej sferze przez podmioty odpowiedzialne za poszczególne obszary bezpieczeństwa mają często charakter sektorowy i rozproszony. Tymczasem niezbędna jest kompleksowość i spójność podejmowanych działań w celu skutecznego przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom. Ta kompleksowość i spójność powinna obejmować zarówno konsolidację wewnątrz systemu bezpieczeństwa narodowego jak i konsolidację wewnątrz systemu zarządzania kryzysowego.. Systemowi realizacji zadań z zakresu ochrony przed powodzią nie sprzyja dualizm tzw. administracji wodnej oraz brak precyzyjnych zapisów ustawowych regulujących zakresy zadań i odpowiedzialności poszczególnych organów. W obecnym stanie prawnym organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, wojewodowie, marszałkowie województw oraz starostowie i organy wykonawcze gmin. Zatem na obszarze zlewni danego cieku wodnego 92 3 MGGP, IMGW-PIB, Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, Kraków 2013r.

93 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym za różne elementy ochrony przeciwpowodziowej odpowiada co najmniej kilka różnych organów. Ustawa Prawo wodne nie reguluje zakresu zadań i odpowiedzialności gmin oraz powiatów w realizacji zadań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, chociaż zadania takie (w ogólny sposób) zostały przypisane tym jednostkom na podstawie odpowiednich ustaw samorządowych. Działania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane są na usuwanie skutków powodzi, a nie ochronę i zapobieganie tym powodziom, zwłaszcza w obszarze odpowiedniego kształtowania zasad zabudowy terenów zagrożonych powodzią, jak i wspierania właściwego użytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy stosowaniu odpowiednich środków technicznych i nietechnicznych. Brak jest jednoznacznego określenia jakie elementy powinien zawierać i jakim celom ma służyć plan operacyjny ochrony przed powodzią. Plan taki powinien służyć realizacji strategii zapobiegania oraz zmniejszania skutków powodzi i określania w szczególności zadań służących podniesieniu poziomu ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy czy powiatu. Niejasno zdefiniowane są zadania marszałków województw w zakresie ochrony przed powodzią na obszarach innych niż obszary rolnicze. Zakres zadań marszałka wynikający z ustawy Prawo wodne nie wskazuje na konieczność podejmowania działań dotyczących programowania zadań z zakresu poprawy bezpieczeństwa powodziowego dla obszarów innych niż obszary rolnicze. Ochronie przeciwpowodziowej nie sprzyja proces wydawania przez różne i niezależne organy pozwoleń wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych. W procesie tym nie przewidziano przeprowadzenia analizy łącznego wpływu tych pozwoleń na możliwości odprowadzenia wód opadowych przez ich odbiornik. 5. Brak powiązania planowania przestrzennego z zagrożeniem powodziowym: Proces planowania i zagospodarowania przestrzennego jest prowadzony bez wyraźnego powiązania z zapobieganiem zagrożeniom powodziowym. Ochronie przed powodzią nie sprzyja brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Niespójne przepisy prawa uniemożliwiają przeprowadzenie pełnej procedury uzgodnień tych dokumentów w zakresie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Brak jest ustawowych zasad określających rodzaje, możliwych do wprowadzenia przez gminę, szczególnych warunków zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią oraz ograniczeń w ich użytkowaniu, w powiązaniu z przesłankami do takiego działania. O ile na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią obowiązują zakazy określone w art. 88l ustawy Prawo wodne, tak dla pozostałych obszarów wskazanych na mapach zagrożenia nie ustalono zaleceń lub ograniczeń w ich użytkowaniu. Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, należy do zadań własnych gminy (art. 3 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Tak więc na organach gmin spoczywa obowiązek kształtowania przestrzeni w taki sposób, aby do minimum ograniczyć skutki powodzi. Dlatego przy sporządzaniu tych dokumentów planistycznych należy rozstrzygnąć, w jaki sposób zagospodarować poszczególne obszary, aby ograniczyć skutki powodzi. Ponadto w ustaleniach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wprowadzać należy podstawowe zalecenia dotyczące wymagań konstrukcyjnych budynków i budowli. 93

94 Diagnoza problemów 9 WAŻNE INFORMACJE W celu opracowania diagnozy problemów związanych z ryzykiem powodziowym posłużono się rozkładem przestrzennym zagrożenia i ryzyka powodziowego, rozumianego jako kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i negatywnych jej skutków dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. W ramach analiz ustalono zintegrowany poziom ryzyka powodziowego przy zagrożeniu od strony rzek na bardzo wysokim (5) poziomie dla 1 gminy, a na wysokim (4) dla 3 gmin (spośród wszystkich 54 gmin w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego). Przy zagrożeniu od strony morza zidentyfikowano 2 gminy o bardzo wysokim i 5 o wysokim poziomie ryzyka z spośród wszystkich 23 gmin. W określaniu ryzyka powodziowego największą wagę miało zdrowie i życie ludzi (54%) oraz działalność gospodarcza (32%). Na tej postawie przedstawiono zidentyfikowane problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze dorzecza Odry. Należą do nich m.in.: zwiększające się zagrożenie powodziowe, zbyt niska zdolność retencyjna zlewni, wzrastające zagrożenie powodziami zatorowymi i utrudnienia akcji lodołamania, postępująca zabudowa obszarów zagrożonych, nieefektywny system osłony hydrologicznometeorologicznej, niewystarczające instrumenty prawne, ekonomiczne i komunikacyjne, niska świadomość społeczna w zakresie zagrożenia powodziowego, niewystarczająca sprawność istniejącego systemu reagowania za zagrożenie powodziowe i usuwania skutków powodzi. W regionie wodnym, na podstawie rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz wiedzy eksperckiej, zidentyfikowano znaczące obszary problemowe (tzw. Hot Spoty), na których ograniczenie zagrożenia i ryzyka powodziowego uznano za priorytetowe

95 Diagnoza problemów 9 Diagnoza problemów 9.1 Wstęp Dla opracowania diagnozy problemów związanych z ryzykiem powodziowym przeprowadzono analizę rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego opartą na informacjach przedstawionych w rozdziałach 5, 6 oraz 7. Przeprowadzona analiza pozwoliła wyznaczyć obszary, które sklasyfikowano według 5-stopniowej skali przedstawionej w tabeli 21: Tabela nr 21 Poziomy ryzyka powodziowego Poziom ryzyka 5 Bardzo wysoki 4 Wysoki 3 Umiarkowany 2 Niski 1 Bardzo niski Źródło: Opracowanie własne Poziom ryzyka wyznaczono z wykorzystaniem metody średniej straty rocznej ang. Annual Average Damage AAD. Jest to jedna z podstawowych metod wykorzystywanych w analizach ryzyka powodziowego. Poziom ryzyka określono dla następujących jednostek analitycznych: heksagonów o powierzchni 10ha (umożliwiających obszarowe zróżnicowanie ryzyka), obszarów gmin, czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża, obszarze zlewni uzgodnionych dla RZGW. Podstawowym powodem dla przeprowadzonych analiz na siatce heksagonalnej oraz na odcinkach rzek jest trzymanie się zasady od szczegółu do ogółu. Ponadto, głównym celem przeprowadzonej analizy było przedstawienie rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego oraz innych niezbędnych informacji, w możliwie największej dokładności na jaką pozwalają dane wejściowe tj. mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego opracowane w skali 1: Ten poziom szczegółu pomaga w identyfikacji poszczególnych obszarów, w miejscach których należy w pierwszej kolejności wprowadzać działania z zakresu ochrony przed powodzią. Działania te mogą mieć różnoraki charakter i mogą być realizowane w różnej skali przestrzennej, np. zalecenia środków nietechnicznych dla całej zlewni lub budowa krótkiego odcinka wału. Dlatego też niezbędna jest analiza na jednostkach przestrzennych, które pozwalają uwydatnić szczegóły ryzyka nie wynikające wprost z surowych danych mzp i mrp, dla jednostek dużo mniejszych niż zlewnia. Oczywiście, informacje odnoszące się do ryzyka powodziowego powinny być agregowane do zlewni i regionu wodnego, aby móc wyciągać wnioski o charakterze strategicznym (o mniejszym poziomie szczegółowości). W siatce heksagonalnej podstawową jednostką analityczną jest heksagon foremny o powierzchni 10ha, czyli z przekątną ok. 400m. Dla odcinków rzek, jednostką analityczną jest odcinek 4 kilometrów. Obie wartości zostały przyjęte ze względów praktycznych. Oczko heksagonu o takiej średnicy można 95

96 Diagnoza problemów wizualizować w skali w taki sposób, że różnica pomiędzy klasami ryzyka jest wciąż dostrzegalna (nawet do skali w zależności od układu graficznego). Natomiast ryzyko przedstawione w formie odcinków jest generalizacją ryzyka wynikającego z siatki heksagonów. Odcinek czterech kilometrów jest na tyle duży, że z jednej strony można go wizualizować na poziomie kraju, a z drugiej strony jest na tyle precyzyjny, aby możliwym było określenie poziomu ryzyka w danej zlewni. Ze względu na przyjęty model analizy oraz typ danych wejściowych, wielkość jednostki analitycznej ma wpływ na wynik tj. im większa jednostka, tym wynik jest bardziej zgeneralizowany. Podstawę określenia poziomu ryzyka stanowiły wskaźniki związane z wrażliwością obszarów zagrożonych powodzią, które obliczano dla poszczególnych jednostek analitycznych z uwzględnieniem stref zalewu o p=10%, a także p=1% i p=0.2% wraz z uwzględnieniem obszarów narażonych na zalanie w wyniku awarii wałów przeciwpowodziowych. Dla heksagonów, obszarów gmin i zlewni poziomy ryzyka obliczano niezależnie; w przypadku czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża zastosowano rzutowanie wyników uzyskanych dla heksagonów. W celu uzyskania ostatecznego poziomu ryzyka (zintegrowanego ryzyka powodziowego), z uwzględnieniem wyników otrzymanych w ramach wszystkich kategorii, wykorzystano metodę średniej ważonej z uwzględnieniem współczynników wagowych dla poszczególnych kategorii. Wartości tych współczynników określono w oparciu o metodę hierarchicznej analizy problemu AHP (ang. Analytical Hierarchy Process, metoda Saaty ego). Tabela nr 22 Współczynniki wagowe określone na podstawie AHP Kategoria Waga zdrowie i życie ludzi 0,54 środowisko 0,07 dziedzictwo kulturowe 0,07 działalność gospodarcza 0,32 Źródło: Opracowanie własne 9.2 Zidentyfikowane ryzyko powodziowe na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem rzek W ramach analizy na obszarze dorzecza Odry określono ryzyko powodziowe dla gmin z terenu poszczególnych regionów wodnych. Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie przedstawia się następująco: 96

97 Diagnoza problemów Rysunek nr 16 Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego od rzek Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie Poziom ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza ,9% 5,6% 35,2% 14,8% Analizowany obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zintegrowane ryzyko powodziowe Liczba odcinków z danym ryzykiem ,6% Źródło: Opracowanie własne

98 Diagnoza problemów Ryzyko powodziowe związane z oddziaływaniem morza Na podstawie przeprowadzonych analiz, określono również ryzyko powodziowe dla gmin zagrożonych wystąpieniem powodzi od strony morza, które pokrywają się z obszarem oddziaływania wód morskich w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W zestawieniu poniżej przedstawiono podsumowanie wyników dla gmin w skali całego regionu, w których wystąpił określony poziom ryzyka w danej kategorii. Dane te wynikają z Analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego. Analogicznie jak dla obszaru oddziaływania rzek w poszczególnych regionach wodnych, analizę ryzyka powodziowego przedstawiono również w postaci wykresu obrazującego udział gmin o danym poziomie zintegrowanego ryzyka powodziowego pochodzącego od wód morskich, jak i ich rozkład przestrzenny za pomocą mapy. 98

99 Diagnoza problemów Rysunek nr 17 Rozkład zintegrowanego ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego od morza Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie Poziom ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza ,7% 30,4% 5 21,7% 4 3 Analizowany obszar region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Zintegrowane ryzyko powodziowe Liczba odcinków z danym ryzykiem ,7% 17,4% 2 1 Źródło: Opracowanie własne

100 Diagnoza problemów Tabela nr 23 Rozkład ryzyka powodziowego w strefie pasa technicznego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie Poziom ryzyka Zintegrowane ryzyko powodziowe Zdrowie i życie ludzi Środowisko Dziedzictwo kulturowe Działalność gospodarcza Źródło: Opracowanie własne Rysunek nr 18 Rozkład ryzyka zintegrowanego w strefie pasa technicznego regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 0,0% 9,1% 36,4% 18,2% ,4% 1 Źródło: Opracowanie własne 100

101 Diagnoza problemów 9.3 Zidentyfikowane problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego W wyniku analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego, jak i zgłaszania problemów przez członków zespołów planistycznych zlewni i grupy planistycznej regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz analizy działania obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej dokonano: hierarchicznego zestawienia problemów związanych z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, zidentyfikowanych w poszczególnych analizach, analizy problemów i opracowania zaleceń do dalszych działań planistycznych, opracowania oceny wagowej poszczególnych problemów w danym obszarze planistycznym, zestawienia wiodących problemów proponowanych do rozwiązania w pierwszej kolejności, dla osiągnięcia celów szczegółowych i głównych dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 19 Problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym na obszarze dorzecza Odry 101 Źródło: Opracowanie własne

102 Diagnoza problemów Poniżej przedstawiono hierarchiczne zestawienie problemów zidentyfikowanych w poszczególnych analizach: PROBLEM: Zwiększające się zagrożenie powodziowe IDENTYFIKACJA: brak odpowiednich środków finansowych na prowadzenie na właściwym poziomie prac utrzymaniowych rzek konieczność usprawnienia reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią - potrzeba przystosowania istniejących obiektów hydrotechnicznych do funkcji nowoczesnej ochrony przeciwpowodziowej brak dostosowania koryta wód powodziowych do wielkości przepływu konieczność poprawy stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej - właściwe utrzymanie eksploatacyjne zbiorników wodnych oraz konserwacja i utrzymanie istniejących obwałowań brak dostosowania terenów zurbanizowanych do przepuszczania wód powodziowych konieczność odtworzenia systemów melioracji - potrzeba zwiększenia wykorzystania urządzeń melioracji do ochrony przeciwpowodziowej, w tym w szczególności poprzez przebudowę na systemy wielokierunkowe dla zwiększenia retencji zlewni Niedostateczny zakres i częstotliwość przedsięwzięć utrzymaniowych i odtworzeniowych koryt i dolin rzecznych oraz obwałowań i innej infrastruktury przeciwpowodziowej PROBLEM: Niedostateczne zabezpieczenie brzegu morskiego przed erozją i antropopresją IDENTYFIKACJA: konieczność opracowania szczegółowych MPZP, uwzględniających ochronę brzegów morskich oraz zmniejszenie presji urbanizacyjnej (rozprzestrzenianie się stref zabudowy w pasie ochronnym) nieadekwatny do potrzeb zakres prowadzonych prac utrzymaniowych wraz z monitoringiem parametrów kształtu i wymiarów brzegu morskiego erozja brzegów morskich, przelewanie sie wody morskiej w warunkach sztormowych na silnie zurbanizowane zaplecze i podtopienia portów morskich 102

103 Diagnoza problemów PROBLEM: Zbyt niska zdolność retencyjna poszczególnych zlewni dla skutecznego ograniczenia zagrożenia powodziowego. IDENTYFIKACJA: potrzeba ograniczenia / opóźnienia spływów powierzchniowych z obszarów leśnych, rolnych i terenów zurbanizowanych potrzeba budowy zbiorników retencji w zlewniach Regi i Parsęty potrzeba ograniczenia / opóźnienia spływów powierzchniowych z terenów zurbanizowanych dużych miast PROBLEM: Wzrastające zagrożenie powodziami zatorowymi i utrudnienia akcji lodołamania IDENTYFIKACJA. konieczność zakupu nowych jednostek lodołamaczy brak infrastruktury cumowniczo-postojowej dla jednostek lodołamania konieczność remontu istniejącej infrastruktury regulacyjnej i prac utrzymaniowych Odry na odcinku od Nysy Łużyckiej do ujścia PROBLEM: Postępująca zabudowa obszarów szczególnego zagrożenia powodzią i obszarach o niskim prawdopodobieństwie powodzi IDENTYFIKACJA problem zabudowy terenów szczególnego zagrożenia powodzią brak opracowania szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić od zakazów wynikających z art. 88 l ustawy Prawo wodne problem sprzedaży gruntów Agencji Nieruchomości Rolnych leżących w międzywalu i późniejsza zmiana ich sposobu użytkowania problemy własnościowe działek, na których zlokalizowane są wody powierzchniowe oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie nieuregulowane sprawy własnościowo-prawne istniejących polderów powodziowych brak wypracowania warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią 103

104 Diagnoza problemów PROBLEM: Nieefektywny system osłony hydrologiczno-meteorologicznej w zlewniach, służącej prognozowaniu i ostrzeganiu społeczeństwa przed nadchodzącym zagrożeniem IDENTYFIKACJA: konieczność wzmocnienia krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń konieczność stworzenia lokalnych systemów osłony ochrony powodziowej, które powinny być sprzężone z krajowym systemem monitoringu, prognoz i ostrzeżeń PROBLEM: Niewystarczające instrumenty prawne, ekonomiczne i komunikacyjne, zniechęcające lub skłaniające do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe IDENTYFIKACJA: problemy administratorów i zarządców cieków wodnych, wynikające z definicji cieku naturalnego i sztucznego potrzeba zmian prawnych w celu możliwości wpływania na prywatnych właścicieli urządzeń hydrotechnicznych PROBLEM: Niewystarczające instrumenty prawne, ekonomiczne i komunikacyjne, zniechęcające lub skłaniające do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe IDENTYFIKACJA Brak określenia warunków możliwego zagospodarowania obszarów chronionych obwałowaniami dla ograniczenia wrażliwości tych obszarów na zagrożenie powodziowe Brak opracowania warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych wskutek awarii obwałowań. PROBLEM: Niska świadomość społeczna w zakresie zagrożenia powodziowego IDENTYFIKACJA: Niski poziom świadomości społecznej na temat zagrożenia powodziowego oraz brak odpowiednich akcji informacyjnych i edukacyjnych prowadzonych przez samorządy lokalne są istotnym problemem dla skutecznego zarządzania ryzykiem powodziowym na całym obszarze dorzecza. Niedostatek informacji dotyczy również metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania się do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi 104

105 Diagnoza problemów 9.4 Zidentyfikowane znaczące obszary problemowe Na podstawie przestrzennego rozkładu ryzyka powodziowego opisanego powyżej, w tabelach poniżej wyodrębniono główne obszary problemowe zagrożone powodzią, wraz z przypisanymi im numerami ONNP. Tabela nr 24 Charakterystyki obszarów problemowych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Charakterystyka obszaru problemowego W mieście Białogard terenami zagrożonymi powodziami opadowymi i roztopowymi są tereny leżące wzdłuż rzeki Parsęta. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od rzeki na poziomie niskim. Analizując mapy ryzyka powodziowego w gminie (od rzeki), zidentyfikowano pojedyncze obszary o umiarkowanym i wysokim poziomie ryzyka. W gminie zagrożenia powodziowe pochodzi od powodzi opadowych,roztopowych oraz od powodzi zatorowych. Terenami zagrożonymi są tereny leżące wzdłuż rzeki Odry. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka na poziomie umiarkowanym. Analizując mapy ryzyka powodziowego w gminie, zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim poziomie ryzyka. Miejscowość potencjalnie zagrożona jest powodzią od strony morza. Na skutek cofki woda wylewa się do miasta od strony rzeki Dziwnej. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od morza na poziomie wysokim. Analizując mapy ryzyka powodziowego w gminie, zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim poziomie ryzyka. Zagrożenie powodziowe w Gryficach spowodowane jest powodziami opadowymi. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od rzeki na poziomie umiarkowanym. Analizując mapy ryzyka powodziowego, zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim i bardzo wysokim poziomie ryzyka. Zagrożenie powodziowe występuje na całym Międzyodrzu, które spowodowane jest zarówno powodziami opadowymi jak i powodziami cofkowymi. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym ryzyko w gminie może być awaria wałów przeciwpowodziowych na Odrze Wschodniej w trakcie trwania powodzi. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od rzeki na poziomie umiarkowanym, natomiast od morza na poziomie niskim. Analizując mapy ryzyka powodziowego w gminie (od rzeki i morza), zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim poziomie ryzyka. W mieście Kołobrzeg zagrożenie pochodzi głównie od strony morza. Terenami zagrożonymi są tereny położone w pobliżu rzeki Parsęta. Zagrożenie pochodzi głównie od powodzi sztormowych, ale również od powodzi opadowych oraz roztopowych. Obszar problemowy Białogard (PL_6000_R_ _ Parsęta) Boleszkowice (PL_6000_R_ _ Odra) Dziwnów (PL_6000_R_ _ Kanał Liwia Łuża) Gryfice (PL_6000_R_ _ Rega) Gryfino (PL_6000_R_ _ Odra) Kołobrzeg (PL_6000_R_ _ Parsęta) Zagrożenie powodziowe w Resku spowodowane jest powodziami opadowymi. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od rzeki na poziomie niskim. Analizując mapy ryzyka powodziowego, zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim poziomie ryzyka. Czynnikiem zwiększającym poziom ryzyka jest istniejąca oczyszczalnia ścieków. Resko (PL_6000_R_ _ Rega)

106 Diagnoza problemów Charakterystyka obszaru problemowego Obszar problemowy Miasto Sławno zagrożone jest od rzeki Moszczenica w jej ujściowym odcinku. Zagrożenie powodziowe w gminie występuje na terenach wzdłuż prawie całej Odry granicznej w postaci niebezpieczeństwa przerwania wałów przeciwpowodziowych. Tereny leżące wzdłuż Odry zagrożone są również z uwagi na powodzie zatorowe. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka na poziomie niskim. Analizując mapy ryzyka powodziowego w gminie, zidentyfikowano pojedyncze obszary o umiarkowanym poziomie ryzyka. Zagrożenie powodziowe w mieście związane jest głównie z wystąpieniem wysokich przepływów w rzece, obserwowanych w czasie przechodzenia wezbrań roztopowych i opadowych w zlewni. Terenami najbardziej zagrożonymi są położone między rzekami Ina, a Mała Krąpiel. Analizując map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego wskazała, że w miejscowości Stargard Szczeciński zintegrowany poziom ryzyka powodziowego od rzek jest bardzo wysoki. Miasto zagrożone jest powodzią od strony morza. Duże zagrożenie występuje na lewym brzegu Świny w jej ujściowym odcinku. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od morza na poziomie bardzo wysokim. Sławno (PL_6000_R_ _ Wieprza) Słubice (PL_6000_R_ _ Odra) Stargard Szczeciński PL_6000_R_ _ Ina Świnoujście (PL_6000_R_ _ Zalew Szczeciński i cieśniny PL_6000_R_ _ Cieśnina Świna) Wsie Sianożęty i Ustronie Morskie zagrożone sąpowodziami od strony morza. Na obszarze obserwuje się problem z odprowadzeniem wód opadowych do morza (zalane przepusty w wyniku podniesionego poziomu wody w morzu). Ustronie Morskie Sianożęty (PL_6000_R_ _ Wieprza) Zagrożenie powodziowe w gminie może wystąpić w wyniku powodzi opadowych i roztopowych. Rzeką stwarzającą zagrożenie jest rzeka Odra. Wg analizy rozkładu przestrzennego ryzyka powodziowego w gminie zidentyfikowano zintegrowany poziom ryzyka od rzeki na poziomie umiarkowanym. Analizując mapy ryzyka powodziowego od strony rzek zidentyfikowano pojedyncze obszary o wysokim poziomie ryzyka. Dotyczy powodzi zatorowych zimowych Zagrożenie na tych obszarach związane jest głównie z dużą liczbą potencjalnych miejsc zatorogennych, wynikających między innymi z zawężenia przekroju poprzecznego rzeki z powodu wypłaceń koryta, wyrw brzegowych, powalonych drzew, zakrzaczeń w pasie przejścia wielkich wód, zdewastowanych budowli wodnych, zbyt małych prześwitów w mostach bądź nieuporządkowanego międzywala. Czynniki te znacząco utrudniają pochód lodu, co prowadzi do zatorowych spiętrzeń wody. Mierzeje Jeziora Liwia Łuża jest od strony morza w rejonie przetoki chroniona naturalną wydmą. Na km istnieje przetoka łącząca wody jeziora z morzem. Na przetoce w odległości ok. 300 m od brzegu morskiego zlokalizowane są wrota przeciwsztormowe. Końcowy odcinek przetoki jest zasypany piaskiem. Teren przyległy do jeziora od strony mierzei jest częściowo zurbanizowany. Przewiduje się odbudowę wałów przeciwpowodziowych wzdłuż brzegów jeziora oraz modernizację istniejących wrót przeciwsztormowych. Odbudowany system ochrony brzegu składający się z opasek brzegowych i 12 szt. ostróg w rejonie latarni morskiej ma na celu zabezpieczenie klifu przed abrazją. Celem zwiększenia stopnia bezpieczeństwa odcinka Widuchowa (PL_6000_R_ _ Odra) Miasto Słubice, Kostrzyn nad Odrą (i inne m. nad Odrą graniczną) (PL_6000_R_ _0001) Liwia Łuża (PL_6000_R_ _0005) Niechorze (PL_6000_R_ _0005)

107 Diagnoza problemów Charakterystyka obszaru problemowego brzegu na km do przewiduje się dodatkowo wykonanie sztucznego zasilania. System ochrony brzegu wymaga przebudowy istniejącej opaski brzegowej (km ) zaobserwowano na pewnych odcinkach znaczne przemieszczenie się ścianki szczelnej w kierunku na wodę. Świadczy to o niestabilności na tych odcinkach w rejonie podstawy klifu. Urząd Morski w Słupsku uznał za konieczne wykonanie działań naprawczych z uwagi na grożącą katastrofę budowlaną (pojawienie się klina odłamu klifu). Obszar problemowy Jarosławiec (PL_6000_R_ _0007) Istniejący system ochrony brzegu składający się z opasek brzegowych km wymaga przebudowy z uwagi na zły stan techniczny celem zachowania stabilności zbocza klifowego. W przypadku wystąpienia spiętrzeń sztormowych falowanie bezpośrednio oddziałujące na narzutową opaskę brzegową powoduje, że stopa oraz bloki kamienne pogrążają się w podłożu. Takie oddziaływanie modyfikuje profil konstrukcji, z jednej strony zwiększając kąt nachylenia do poziomu (większe odbicie fal), z drugiej zaś powodując zmniejszenie stateczności konstrukcji. Odcinek brzegu zagrożony możliwością przelania się wody w warunkach sztormowych na silnie zurbanizowane zaplecze znajduje się na wschód od istniejącej opaski brzegowej. Dalej w kierunku wschodnim rozciąga się stosunkowo wąska Mierzeja Dziwnowska podatna na przelanie się wody do zalewu w warunkach ekstremalnych. Celem zapewnienia bezpieczeństwa brzegu należy rozbudować opaskę brzegową wraz ze wzmocnieniem jego odporności poprzez wykonanie sztucznego zasilania. Ustronie Morskie (PL_6000_R_ _0006) Mierzeja Dziwnowska część wschodnia, Dziwnówek, Dziwnów Z uwagi na silne zurbanizowanie zaplecza klifu również w bezpośrednim sąsiedztwie krawędzi klifu zaistniała konieczność zabezpieczenie klifu przed abrazją. W wyniku powstających, masowych osuwisk Klifu Rewalskiego rozbudowano istniejący system opasek brzegowych o rzędnych korony +4.2 m mających na celu ochronę podstawy klifu oraz zmodernizowano i rozbudowano istniejący system ostróg brzegowych. Celem zwiększenia stopnia bezpieczeństwa tego odcinka brzegu przewiduje się dodatkowo wykonanie sztucznego zasilania. Wybudowany do roku 2013 system ochrony brzegu składający się z falochronów brzegowych o koronie zanurzonej, grupy ostróg, opasek brzegowych oraz sztucznego zasilania plaży stanowi obecnie wystarczające zabezpieczenie wschodniej strony Kołobrzegu. Stopniowy naturalny ubytek odłożonego materiału będzie z upływem czasu powodował wzrost zagrożenia powodziowego. Koniecznym jest monitorowanie parametrów morfometrycznych plaży i podbrzeża celem określenia terminu i kubatury ponownego sztucznego zasilenia brzegu. Mierzeje Jeziora Jamno jest od strony morza w rejonie Unieścia i Mielna chroniona opaską brzegową wspomaganą ostrogami brzegowymi, a na pozostałym odcinku mierzei naturalnymi wydmami. Na km istnieje przetoka łącząca wody jeziora z morzem. Przetoka ta na odcinku od mostu drogowego w kierunku morza do linii wydm jest obudowana ścianką szczelną z oczepem. Dalej w kierunku brzegu morskiego obudowę stanowią palisady drewniane zakończone krótkimi kierownicami w sąsiedztwie linii brzegowej. Od mostu w kierunku jeziora brzegi przetoki są niezabudowane. W odległości ok. 100 m od mostu wykonane są w roku 2013 wrota przeciwsztormowe. W chwili obecnej końcowy odcinek przetoki jest zasypany piaskiem. Teren przyległy do jeziora od strony mierzei stanowią obszary intensywnie zabudowane, Mielno i Unieście po stronie zachodniej oraz Łazy po stronie wschodniej. Monitorowaniu na obszarze mierzei powinien podlegać rejon chroniony opaską brzegową, rejon chroniony naturalnymi wydmami oraz stan techniczny przetoki wraz z wrotami przeciwsztormowymi. Rewal Kołobrzeg Mierzeja jeziora Jamno Mierzeja jeziora Kopań

108 Diagnoza problemów Charakterystyka obszaru problemowego Mierzeje Jeziora Kopań chroniona jest wałami przeciwsztormowymi obłożonymi narzutem kamiennym i gwiazdoblokami o rzędnej korony +3.6m. Wały te zapewniają rozgraniczenie wód morskich od wód jeziora Kopań. Na km istnieje naturalna przetoka łącząca wody jeziora z morzem. W chwili obecnej przetoka ta jest częściowo zasypana piaskiem co w przypadku wysokich poziomów wody w jeziorze utrudni odprowadzenie jej nadmiaru do morza. Teren przyległy do jeziora stanowią obszary rolniczo-leśne oraz 3 osady Kopań, Palczewice i Wicie. Obszar mierzei powinien być monitorowany z uwagi na: stan wałów przeciwsztormowych, zwłaszcza po ekstremalnych spiętrzeniach sztormowych; drożność przetoki. W przypadku wysokich poziomów wody w jeziorze należy przewidzieć wykonanie sztucznej kinety ułatwiającej kontrolowane wyprowadzenie nadmiaru wód z jeziora. Obszar problemowy Mierzeja Dziwnowska część zachodnia, Międzywodzie Źródło: Opracowanie własne Rejonem szczególnie zagrożonym do momentu wybudowania opaski narzutowej z kamienia łamanego (km ) w 2013 r. był odcinek brzegu na zachód od Międzywodzia w rejonie km W celu zwiększenia odporności brzegu na spiętrzenia sztormowe przewiduje się sztuczne zasilanie zarówno przed opaską, na jej zakończeniach oraz w kierunku Międzywodzia, którego zabudowania w centralnej części oddalone są tylko o 100 m od brzegu.

109 Diagnoza problemów Na rysunku 19 przedstawiono mapę z lokalizacjami obszarów problemowych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Rysunek nr 20 Lokalizacja obszarów problemowych (HOT SPOT s), przy zagrożeniu od strony rzeki i morza zidentyfikowanych w Regionie Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 109

110 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym 10 WAŻNE INFORMACJE W procesie opracowywania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przyjęto 3 cele główne: 1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego, 2. Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego, 3. Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Wyżej wymienionym celom głównym przypisano łącznie 13 celów szczegółowych. Powiązany z nimi jest pakiet 70 rodzajów działań (w tym działań dedykowanych ochronie przed zagrożeniem od strony morza), od zwiększania retencji na obszarach leśnych, rolniczych i zurbanizowanych przez wykupy gruntów i wprowadzanie zakazów zabudowy po prowadzenie i usprawnianie akcji lodołamania. Dla każdego z rodzajów działań określono priorytet jego realizacji na poziomie poszczególnych zlewni planistycznych, a następnie zagregowano je do poziomu regionów wodnych i dalej do poziomu obszaru całego dorzecza Odry. Wynikiem nadania priorytetów było nadanie kierunków działań, czyli wyznaczenie do realizacji najważniejszych celów szczegółowych w podziale na poszczególne fazy zarządzania ryzykiem powodziowym (przed powodzią, w trakcie jej trwania oraz po powodzi). 110

111 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym 10 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym 10.1 Schemat możliwości osiągnięcia celów Nadrzędnym celem wynikającym z zapisów Dyrektywy Powodziowej jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności gospodarczej. Będzie on realizowany w zarządzaniu ryzykiem powodziowym na zasadzie doboru zestawu różnego typu działań najbardziej odpowiednich dla redukcji zidentyfikowanego ryzyka powodziowego, które w kolejnym kroku sprowadzają się do selekcji konkretnych działań mających sprostać stawianym celom. Przyjęta zasada selekcji zestawu różnego typu działań polega na akceptacji zbioru 3 celów głównych, którym odpowiada 13 celów szczegółowych (cele główne i szczegółowe przedstawiono w sposób hierarchiczny): Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego: o Utrzymanie oraz zwiększenie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni w regionie wodnym; o Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią; o o Określenie warunków możliwego zagospodarowania obszarów chronionych obwałowaniami oraz obszarów chronionych od strony morza Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p=0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi; Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego: o o o Ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego; Ograniczenie istniejącego zagospodarowania; Ograniczenie wrażliwości obiektów i społeczności; Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym: o o o o Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych; Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych; Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi; Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych; o Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe; o Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka. Wymienionym powyżej celom szczegółowym przypisano działania, którym następnie nadano priorytet uzależniony od specyfiki problemów z jakimi spotykamy się na terenie danej zlewni. Priorytetyzacja działań ma na celu zwrócenie uwagi jakiego typu przedsięwzięcia są niezbędne aby obniżyć ryzyko powodziowe. Wypracowanie ostatecznego schematu kierunków proponowanych kierunków (grup) przedsięwzięć, a następnie konkretnych przedsięwzięć, przyczyni się do stopniowego obniżania ryzyka powodziowego i tym samym do realizacji stawianych celów szczegółowych i głównych. 111 Wypracowana metodyka osiągania celów bazuje zatem na doprowadzeniu do minimalizacji

112 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym problemów, które w danym obszarze i danym momencie są najistotniejsze. W tabelach 25 i 26 przedstawiono priorytety realizacji działań na obszarze dorzecza Odry. Hierarchizacja priorytetów na poziomie regionu wodnego (obszaru dorzecza) odbyło się poprzez nadanie dla działań punktacji 1-3 w zależności od stopnia priorytetu (niski średni wysoki) w poszczególnych zlewniach, a następnie obliczenie średniej ważonej punktów dla każdej grupy działań w ramach wszystkich zlewni w danym regionie wodnym i dorzeczu. Priorytety dla działań określono przyjmując skalę oceny: WYSOKI taki priorytet nadano działaniom, które ze względu na charakter zlewni oraz rodzaj przeważającego ryzyka, powinny zostać wykonane w pierwszej kolejności dla możliwie szybkiego ograniczenia ryzyka powodziowego. ŚREDNI to priorytet przyznany działaniom istotnym w dłuższej perspektywie czasowej, do wykonania natychmiast po zakończeniu działań o priorytecie wysokim. Działania kategorii ŚREDNI mogą i powinny być prowadzone równolegle do tych z kategorii WYSOKI, w miarę możliwości czasowofinansowych. NISKI to priorytet przypisany działaniom najmniej skutecznym w odniesieniu do charakteru ryzyka, lub trudnym do zastosowania w danej zlewni, ze względu na jej charakter. Ujęto w tej kategorii również działania nieleżące wprost w zakresie kompetencji urzędów i instytucji lokalnych, które mogą być jednak istotne dla ochrony przeciwpowodziowej w skali regionu wodnego lub dorzecza jako wspierające działania na poziomie zlewni. 112

113 Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Tabela nr 25 Schemat możliwości osiągnięcia celów - priorytety realizacji działań w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego DZIAŁANIE OD STRONY RZEK MORZA NR CELU SZCZEGÓŁOWEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET PRIORYTET 1.1. Utrzymanie oraz zwiększanie istniejącej zdolności retencyjnej zlewni w regionie wodnym 1 Ochrona/ zwiększanie retencji leśnej w zlewni WYSOKI WYSOKI 2 Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach rolniczych WYSOKI WYSOKI 3 Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach zurbanizowanych ŚREDNI ŚREDNI 4 Zakaz budowy obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji ŚREDNI ŚREDNI 5 Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku ŚREDNI ŚREDNI Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią Określenie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych obwałowaniami 6 Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych ŚREDNI WYSOKI 7 8 Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW lub Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 88l ustawy Prawo wodne oraz szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 40 ust. 1 pkt. 3 ustawy Prawo wodne ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI 9 Wykup gruntów i budynków NISKI NISKI 10 Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji ŚREDNI ŚREDNI 11 Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku ŚREDNI ŚREDNI 12 Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej, ŚREDNI WYSOKI

114 Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym DZIAŁANIE OD STRONY RZEK MORZA NR CELU SZCZEGÓŁOWEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET PRIORYTET 1.4. Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p= 0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych wskutek awarii obwałowań Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów chronionych obwałowaniami Ograniczanie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji / wypracowanie wytycznych ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI 15 Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku ŚREDNI ŚREDNI 16 Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią ŚREDNI ŚREDNI 1 Ochrona/ zwiększanie retencji leśnej w zlewni ŚREDNI ŚREDNI 2 Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach rolniczych ŚREDNI ŚREDNI 3 Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach zurbanizowanych ŚREDNI ŚREDNI Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego 17 Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam gdzie to będzie zasadne) obowiązku stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzią dla wody o p= 1% ŚREDNI ŚREDNI 18 Spowalnianie spływu powierzchniowego ŚREDNI ŚREDNI 19 Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów ŚREDNI ŚREDNI 20 Odtwarzanie retencji dolin rzek ŚREDNI ŚREDNI 21 Budowa obiektów retencjonujących wodę NISKI ŚREDNI 22 Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego WYSOKI WYSOKI

115 Popra wa system u zarząd zania ryzykie m powod ziowy m NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym DZIAŁANIE OD STRONY RZEK MORZA NR CELU SZCZEGÓŁOWEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET PRIORYTET 23 Budowa kanałów ulgi NISKI NISKI 24 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków WYSOKI WYSOKI 25 Ochrona brzegów morskich przed erozją i powodzią od strony morza WYSOKI WYSOKI 26 Budowa i odtwarzanie systemów melioracji NISKI ŚREDNI 27 Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielkości przepływu NISKI NISKI Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI 70 Prowadzenie akcji lodołamania ŚREDNI ŚREDNI 30 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji ŚREDNI ŚREDNI 2.2. Ograniczanie istniejącego zagospodarowania 31 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagrażających środowisku ŚREDNI ŚREDNI 32 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych ŚREDNI ŚREDNI 33 Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej ŚREDNI ŚREDNI 2.3. Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności. 34 Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie ŚREDNI ŚREDNI 35 Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych ŚREDNI ŚREDNI 36 Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków ŚREDNI ŚREDNI Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach 37 Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/ podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności WYSOKI WYSOKI

116 NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym DZIAŁANIE OD STRONY RZEK MORZA NR CELU SZCZEGÓŁOWEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET PRIORYTET 3.2. meteorologicznych i hydrologicznych Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagrażających środowisku w przypadku wystąpienia powodzi Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI 42 Usprawnienie systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi WYSOKI WYSOKI 3.3. Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi 43 Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych WYSOKI WYSOKI 44 Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią ŚREDNI ŚREDNI 45 Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt WYSOKI WYSOKI Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych. Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji ŚREDNI WYSOKI ŚREDNI ŚREDNI ŚREDNI WYSOKI ŚREDNI ŚREDNI

117 NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym DZIAŁANIE OD STRONY RZEK MORZA NR CELU SZCZEGÓŁOWEGO ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET PRIORYTET bezpieczeństwo powodziowe 50 Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania ŚREDNI ŚREDNI 3.6. Źródło: Opracowanie własne Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego Opracowanie programów edukacyjnych dla różnych poziomów odbiorców (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea szkoły wyższe), których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych, Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych, WYSOKI WYSOKI WYSOKI WYSOKI

118 Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR CELU SZCZEG. NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Tabela nr 26 Schemat możliwości osiągnięcia celów - priorytety realizacji działań w pasie nabrzeżnym regionu Dolnej Odry i Pomorza Zachodniego CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET 1.2 Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią 5 Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku z wyłączeniem istniejącej i planowanej infrastruktury portowej WYSOKI 6 Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych z wyłączeniem istniejącej i planowanej infrastruktury portowej WYSOKI 7 Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej WYSOKI 8 53 Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW lub Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 88l ustawy Prawo wodne oraz szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 40 ust. 1 pkt. 3 ustawy Prawo wodne Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor Urzędu Morskiego będzie mógł zezwolić, na podstawie art. 37 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej, na wykorzystanie pasa technicznego do celów innych niż wymienione w art. 36 ust 2 pkt 1tej ustawy WYSOKI ŚREDNI 9 Wykup gruntów i budynków ŚREDNI 1 10 Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji ŚREDNI 1.3. Określenie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych przed zagrożeniami od strony morza 11 Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku WYSOKI 12 Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej, ŚREDNI 54 Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych od strony morza WYSOKI 55 Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów zagrożonych od strony morza WYSOKI 1.5. Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim 10 Ograniczanie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji / wypracowanie wytycznych ŚREDNI 15 Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku WYSOKI

119 Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR CELU SZCZEG. NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi 16 Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią WYSOKI 1.6. Utrzymanie naturalnych form ochrony brzegu morskiego 56 Prowadzenie zabiegów ochrony biotechnicznej w miejscach nadmiernej penetracji turystycznej, w których jest narażona na zniszczenie WYSOKI 1.7. Utrzymanie istniejących technicznych form ochrony brzegu morskiego 57 Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych WYSOKI 58 Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych WYSOKI 59 Odtwarzanie plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych WYSOKI 1.8. Analiza istniejących form ochrony brzegu morskiego w zakresie zmian dynamicznych w obszarze pasa technicznego na całej długości polskiego wybrzeża 60 Prowadzenie badań i analiz wpływu poszczególnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz ich zniszczeń w wyniku wezbrań sztormowych w skali lokalnej oraz skali całego wybrzeża w celu analiz ich skuteczności w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony brzegu WYSOKI 22 Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego WYSOKI 61 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków w odcinkach ujściowych WYSOKI 62 Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza WYSOKI Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego 28 Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią ŚREDNI 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej WYSOKI 58 Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych WYSOKI 59 Odtworzenie odcinków plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych WYSOKI 63 Podniesienie i rozbudowa wałów przeciwsztormowych i wałów przeciwpowodziowych WYSOKI

120 Poprawa systemu zarządzania ryzykiem powodziowym NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR CELU SZCZEG. NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET Prowadzenie akcji lodołamania oraz prowadzenie zabiegów w ujściowych odcinka rzek poprawiających swobodny odpływ kry lodowej podczas akcji lodołamania w celu zapobiegania zatorom lodowym Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią w granicach pasa technicznego WYSOKI WYSOKI 66 Budowa i odtwarzanie systemów odprowadzających wodę z obszarów zalanych WYSOKI 30 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji ŚREDNI 2.2. Ograniczanie istniejącego zagospodarowania 31 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagrażających środowisku WYSOKI 32 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych ŚREDNI 33 Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej ŚREDNI 34 Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie WYSOKI 2.3. Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności. 35 Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych ŚREDNI 36 Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków WYSOKI 67 Przebudowa i modernizacja nabrzeży portowych WYSOKI 3.1. Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych 37 Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/ podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności WYSOKI 38 Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami WYSOKI Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagrażających środowisku w przypadku wystąpienia powodzi ŚREDNI ŚREDNI

121 NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR CELU SZCZEG. NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET 3.3. Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi 41 Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania ŚREDNI 42 Usprawnienie systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi WYSOKI 43 Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych ŚREDNI 44 Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią ŚREDNI Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego ŚREDNI NISKI 3.4. Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych. 47 Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian NISKI 48 Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych ŚREDNI 68 Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych dynamiki zmian polskiego wybrzeża, zachodzących procesów i ich zmian w czasie, wpływu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych na procesy akumulacji i erozji w skali lokalnej i całego wybrzeża ŚREDNI 3.5. Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania WYSOKI ŚREDNI

122 NR CELU CELE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM NR CELU SZCZEG. NR DZIAŁANIA Cele zarządzania ryzykiem powodziowym CELE SZCZEGÓŁOWE ZARZĄDZANIA RYZYKIEM POWODZIOWYM DZIAŁANIE W ZLEWNI PRIORYTET 51 Opracowanie programów edukacyjnych dla różnych poziomów odbiorców (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea szkoły wyższe), których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych WYSOKI 3.6. Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 52 Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych WYSOKI 69 Opracowanie programów edukacyjnych, cykli warsztatów plenerowych, materiałów informacyjnych w okresach największej ekspansji turystycznej wybrzeża dla różnych poziomów odbiorców, w celu zwiększenia świadomości o procesach kształtujących polskie wybrzeże i skutkach, jakie powstaną w wyniku ich zakłócenia dla zdrowia i bezpieczeństwa ludności lokalnej oraz środowiska naturalnego ŚREDNI Źródło: Opracowanie własne

123 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym 10.2 Nadanie kierunków działań oraz ich priorytetyzacja Na podstawie przeprowadzonych analiz oraz dyskusji w ramach zespołów planistycznych zlewni i grup planistycznych poszczególnych regionów wodnych określono główne problemy stanowiące źródła nadmiernego ryzyka powodziowego związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym oraz przypisano działania poszczególnym problemom. Tymże działaniom nadano priorytety w odniesieniu do możliwości osiągnięcia celów głównych i szczegółowych zarządzania ryzykiem powodziowym. 123

124 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Tabela nr 27 Problemy związane z zarządzaniem ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Dolnej Odry i PrzymorzaZachodniego Problem Przyczyny problemu Działania zaradcze 1. Zwiększające się zagrożenie powodziowe brak odpowiednich środków finansowych na prowadzenie na właściwym poziomie prac utrzymaniowych rzek usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią, brak dostosowania koryta wód powodziowych do wielkości przepływu konieczność poprawy stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej, brak dostosowania terenów zurbanizowanych do przepuszczania wód powodziowych konieczność odtworzenia systemów melioracji, zmiany klimatu, prowadzące do wzrostu wielkości, czasu trwania, a przede wszystkim częstotliwości występowania wezbrań zmniejszająca się zdolność retencyjna zlewni wynikająca z coraz bardziej intensywnego zagospodarowania obszarów dorzecza powodującego przyśpieszenie odpływu wód opadowych do cieku oraz ograniczenie przestrzeni dla przepływu wód powodziowych przyśpieszenie przejścia fali powodziowej na mniejszych ciekach w zlewni, w związku z ich regulacja i udrażnianiem oraz obwałowywaniem potrzeba realizacji działania: (działanie 24 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków), potrzeba realizacji działania: (działanie 27 Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielkości przepływu), potrzeba przystosowania istniejących obiektów hydrotechnicznych do funkcji nowoczesnej ochrony przeciwpowodziowej (działanie 28 Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią), właściwe utrzymanie eksploatacyjne zbiorników wodnych (działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej), potrzeba realizacji działań: (działanie 17 Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam gdzie to będzie zasadne), brak obowiązku stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzią dla wody o p= 1% (działanie 23 Budowa kanałów ulgi, działanie 27 Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielkości przepływu, działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej, działanie 30 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji, działanie 31 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów zagrażających środowisku, działanie 32 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów infrastrukturalnych, działanie 33 Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej, działanie 34 Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie, działanie 35 Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych, działanie 36 Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków), konserwacja i utrzymanie istniejących obwałowań (działanie 22 Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego), potrzeba zwiększenia wykorzystania urządzeń melioracji do ochrony przeciwpowodziowej, w tym w szczególności poprzez przebudowę na systemy wielokierunkowe dla zwiększenia retencji zlewni (działanie 26 Budowa i odtwarzanie systemów melioracji). 2. Niedostateczny zakres i częstotliwość prowadzonych przedsięwzięć utrzymaniowych i odtworzeniowych koryt i dolin rzecznych oraz obwałowań i innej infrastruktury przeciwpowodziowej brak odpowiednich środków finansowych na prowadzenie na właściwym poziomie prac utrzymaniowych rzek i dolin rzecznych, a także obwałowań i pozostałej infrastruktury przeciwpowodziowej przy czym często podejmowane działania są niezgodne z dobrymi praktykami i mają niekorzystny wpływ na środowisko, ale także na kształtowanie się fali powodziowej nieefektywne reguły sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią brak dostosowania koryta wód powodziowych do wielkości przepływu potrzeba prowadzenia inwestycji utrzymaniowych (działanie 24 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków, działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej).

125 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Problem Przyczyny problemu Działania zaradcze 3. Zabezpieczenie brzegu morskiego niedostateczne zabezpieczenie brzegu morskiego przed erozją i antropopresją nieadekwatny do potrzeb zakres prowadzonych prac utrzymaniowych wraz z monitoringiem parametrów morfometrycznych potrzeba opracowania szczegółowych MPZP, uwzględniających ochronę brzegów morskich oraz zmniejszenie presji urbanizacyjnej (rozprzestrzenianie się stref zabudowy w pasie ochronnym) (działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji, działanie 50 Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania, działanie 53 Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 37 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej, działanie 54 Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych od strony morza, działanie 55 Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów zagrożonych od strony morza), potrzeba prowadzenia inwestycji utrzymaniowych wraz z monitoringiem parametrów morofometrycznych (działanie 28 Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią w granicach pasa technicznego, działanie 56 Prowadzenie zabiegów ochrony biotechnicznej w miejscach nadmiernej penetracji turystycznej, w których jest narażona na zniszczenie, działanie 58 Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych, działanie 59 Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych, działanie 60 Prowadzenie badań i analiz wpływu poszczególnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz ich zniszczeń w wyniku wezbrań sztormowych w skali lokalnej oraz skali całego wybrzeża w celu analiz ich skuteczności w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony brzegu, działanie 61 Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków w odcinkach ujściowych, działanie 63 Podniesienie i rozbudowa wałów przeciwsztormowych i wałów przeciwpowodziowych na obszarach pasa technicznego, działanie 64 Prowadzenie akcji lodołamania oraz prowadzenie zabiegów w ujściowych odcinka rzek poprawiających swobodny odpływ kry lodowej podczas akcji lodołamania w celu zapobiegania zatorom lodowym, działanie 66 Budowa i odtwarzanie systemów odprowadzających wodę z obszarów zalanych, działanie 67 Przebudowa i modernizacja nabrzeży portowych, działanie 68 Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych dynamiki zmian polskiego wybrzeża, zachodzących procesów i ich zmian w czasie, wpływu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych na procesy akumulacji i erozji w skali lokalnej i całego wybrzeża, działanie 69 Opracowanie programów edukacyjnych, cykli warsztatów plenerowych, materiałów informacyjnych w okresach największej ekspansji turystycznej wybrzeża dla różnych poziomów odbiorców, w celu zwiększenia świadomości o procesach kształtujących polskie wybrzeże i skutkach, jakie powstaną w wyniku ich zakłócenia dla zdrowia i bezpieczeństwa ludności lokalnej oraz środowiska

126 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Problem Przyczyny problemu Działania zaradcze naturalnego), erozja brzegów morskich, przelewanie sie wody morskiej w warunkach sztormowych na silnie zurbanizowane zaplecze i podtopienia portów morskich (działanie 58 Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych, działanie 59 Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych, działanie 63 Podniesienie i rozbudowa wałów przeciwsztormowych i wałów przeciwpowodziowych na obszarach pasa technicznego). 4. Zbyt niska zdolność retencyjna poszczególnych zlewni dla skutecznego ograniczenia zagrożenia powodziowego 5. Problem wzrastającego ryzyka powodzi zatorowych 6. Postępująca zabudowa obszarów szczególnego zagrożenia powodzią (p=10% oraz p=1%), mająca wpływ na wzrost wrażliwości tych obszarów niekorzystne zmiany w profilu podłużnym i poprzecznym koryta rzecznego wskutek degradacji zabudowy regulacyjnej, zwiększającej zatorogenność i pogarszającej warunki pracy lodołamaczy brak infrastruktury cumowniczo-postojowej dla jednostek lodołamania niedostateczna ilość jednostek w celu prowadzenia skutecznych akcji lodołamania problem zabudowy terenów szczególnego zagrożenia powodzią, brak opracowania szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić od zakazów wynikających z art. 88 l ustawy Prawo wodne, problem sprzedaży gruntów Agencji Nieruchomości Rolnych leżących w międzywalu i późniejsza zmiana ich sposobu użytkowania problemy własnościowe działek, na których zlokalizowane są wody powierzchniowe oraz w bezpośrednim sąsiedztwie nieuregulowane sprawy własnościowo-prawne istniejących polderów powodziowych potrzeba ograniczenia/opóźnienia spływów powierzchniowych z obszarów leśnych, rolnych i terenów zurbanizowanych (działanie 1 Ochrona/zwiększanie retencji leśnej w zlewni, działanie 2 Ochrona/zwiększanie retencji na obszarach rolniczych, działanie 3 Ochrona/zwiększanie retencji na obszarach zurbanizowanych, (działanie 1 Ochrona/zwiększanie retencji leśnej w zlewni, działanie 21 Budowa obiektów retencjonujących wodę), potrzeba budowy zbiorników retencji w zlewniach Regi i, Parsęty (działanie 21 Budowa obiektów retencjonujących wodę), konieczność zakupu nowych jednostek lodołamaczy (działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej, działanie 70 Prowadzenie akcji lodołamania), brak infrastruktury cumowniczo-postojowej dla jednostek lodołamania (działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej), konieczność remontu istniejącej infrastruktury regulacyjnej i prac utrzymaniowych Odry na odcinku od Brzegu Dolnego do ujścia (działanie 29 Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej). potrzeba wprowadzenia zakazów (działanie 4 Zakaz budowy obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji, działanie 5 Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku, działanie 6 Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych, działanie 7 Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej), potrzeba opracowania (działanie 8 Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 88l ustawy Prawo wodne), potrzeba przeprowadzenia wykupów (działanie 9 Wykup gruntów i budynków), potrzeba realizacji działań: (działanie 9 Wykup gruntów i budynków, działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji), potrzeba realizacji działań (działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości,

127 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Problem Przyczyny problemu Działania zaradcze kierowanie projektów do legislacji). 7. Brak rozwiniętego na odpowiednim poziomie systemu osłony hydrologicznometeorologicznej w zlewniach, służącego prognozowaniu i ostrzeganiu społeczeństwa przed nadchodzącym zagrożeniem nie dość efektywny krajowy system prognoz, monitoringu i ostrzeżeń, dedykowanych obszarom szczególnie wrażliwym nie dość efektywne systemy służące sterowaniu zbiornikami przeciwpowodziowymi niewystarczająca ilość i jakość lokalnych systemów osłony hydrologicznej dla ochrony powodziowej, które powinny być sprzężone z krajowym systemem monitoringu, prognoz i ostrzeżeń wzmocnienie krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń (działanie 37 Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności, działanie 46 Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego, działanie 48 Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych), stworzenie lokalnych systemów osłony ochrony powodziowej, które powinny być sprzężone z krajowym systemem monitoringu, prognoz i ostrzeżeń (działanie 38 Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami). 8. Niewystarczające instrumenty prawne, ekonomiczne i komunikacyjne, zniechęcające lub skłaniające do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe. 9. Brak określenia warunków możliwego zagospodarowania obszarów chronionych obwałowaniami dla ograniczenia wrażliwości tych obszarów na zagrożenie powodziowe problemy administratorów i zarządców cieków wodnych, wynikające z definicji cieku naturalnego i sztucznego brak opracowania warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych wskutek awarii obwałowań potrzeba realizacji działań: (działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji, działanie 50 Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania), potrzeba zmian prawnych w celu możliwości wpływania na prywatnych właścicieli urządzeń hydrotechnicznych (działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji, działanie 50 Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania). potrzeba realizacji działań: (działanie 10 Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji, działanie 11 Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku, działanie 12 Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej, działanie 13 Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych wskutek awarii obwałowań, działanie 14 Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów chronionych obwałowaniami). 10.Problem zbyt małej świadomości społecznej potrzeba realizacji działań: (działanie 41 Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania, działanie 51 Opracowanie

128 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Problem Przyczyny problemu Działania zaradcze w zakresie zagrożenia powodziowego oraz metod ograniczania ryzyka powodziowego na etapie przygotowania się do powodzi oraz na etapie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej i usuwania skutków powodzi programów edukacyjnych dla różnych poziomów odbiorców (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea, szkoły wyższe), których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych, działanie 52 Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone 11.Niewystarczająca sprawność istniejącego systemu reagowania na zagrożenie powodziowe i usuwania skutków powodzi 12. Postępująca zabudowa na obszarach o niskim (p=0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi, zwiększająca wrażliwość tych obszarów Źródło: Opracowanie własne brak wypracowania warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią potrzeba realizacji działań: (działanie 39 Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, działanie 40 Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania w czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagrażających środowisku w przypadku wystąpienia powodzi, działanie 41 Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania, działanie 42 Usprawnienie systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi, działanie 43 Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych, działanie 44 Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, działanie 45 Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt, działanie 46 Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego, działanie 47 Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian). potrzeba realizacji działań: (działanie 10 Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji, działanie 15 Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku, działanie 16 Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią, działanie 49 Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji, działanie 50 Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania).

129 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Redukcja zagrożenia powodziowego Redukcja wrażliwości obszarów zagrożonych niebezpieczeństwem powodzi Tabela nr 28 podsumowuje najważniejsze kierunki działań w obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego poprzez przyporządkowanie priorytetowych celów szczegółowych do poszczególnych faz zarządzania ryzykiem powodziowym. Tabela nr 28 Priorytetowe cele szczegółowe z podziałem na fazy zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Faza przed wystąpieniem powodzi Faza zwalczania powodzi Faza usuwania skutków powodzi 2.1 Ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 2.1 Ograniczenie istniejącego zagrożenia powodziowego 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 1.2 Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią 1.3 Określenie warunków możliwego zagospodarowywania obszarów chronionych obwałowaniami 1.4 Unikanie wzrostu oraz określenie warunków zagospodarowania na obszarach o niskim (p= 0,2%) prawdopodobieństwie wystąpienia powodzi 3.2 Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych. 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 2.3 Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności. 3.1 Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 129

130 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym Wzmocnienie zdolności radzenia sobie ze skutkami powodzi społeczności zamieszkujących tereny zagrożone powodzią Faza przed wystąpieniem powodzi Faza zwalczania powodzi Faza usuwania skutków powodzi 3.1 Doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych 3.2 Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych. 3.4 Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.2 Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji publicznych. 3.4 Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 3.4 Wdrożenie i doskonalenie skuteczności analiz popowodziowych 3.5 Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego 3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego Źródło: Opracowanie własne Cele szczegółowe i grupy działań, którym przypisano najwyższy priorytet, wyznaczają kierunki działań, które pozwolą na redukcję ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza Odry. Najważniejsze kierunki działań na obszarze dorzecza Odry, konieczne dla ograniczenia ryzyka powodziowego, to: 130

131 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym 1. Ograniczenie zagrożenia powodziowego poprzez: utrzymanie w odpowiednim stanie technicznym, a także rozbudowa istniejących oraz budowa nowych obiektów infrastruktury przeciwpowodziowej, budowa nowych obiektów retencjonujących wodę na rzekach przymorza zapewnienie dobrych warunków prowadzenia akcji lodołamania i bezpiecznego odprowadzania kry lodowej. 2. Ograniczenie wrażliwości terenów zagrożonych powodzią poprzez: powstrzymanie dalszego zagospodarowywania i w miarę możliwości ograniczanie obecnego użytkowania terenów narażonych na bezpośrednie oddziaływanie wód powodziowych, racjonalne zagospodarowywanie terenów zagrożonych na skutek awarii obwałowania, wdrożenie instrumentów prawno-ekonomicznych wspomagających realizację działań. 3. Doskonalenie skuteczności reagowania ludzi, firm i instytucji oraz podnoszenie świadomości społecznej. 4. Rozwijanie systemów prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. 131

132 Instrumenty wspomagające realizację działań 11 WAŻNE INFORMACJE Instrumenty wspomagające realizację działań określonych w PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych będą obejmować: instrumenty prawno-finansowe, instrumenty analityczne, instrumenty edukacyjne i informacyjne. Instrumenty prawno-finansowe określają propozycje w zakresie finansowania zarządzania ryzykiem powodziowym (biorące pod uwagę planowane zmiany w strukturze administracyjnej zarządzania gospodarką wodną), zasad gospodarowania obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi (proponujące uszczegółowienie i zmiany zasad wprowadzania do planowania przestrzennego zakazów zabudowy wynikających z map zagrożenia powodziowego), ubezpieczeń od ryzyka wystąpienia powodzi (zakładających zróżnicowanie ubezpieczeń ze względu na stopień zagrożenia i uwzględniających źródło informacji o zagrożeniu) oraz kompensacji oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych (w tym wdrożenie obowiązku opracowania planów przesiedleń jako dobrej praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji). Instrumenty analityczne natomiast dotyczą dwóch systemów: gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagrożeń/wystąpieniu powodzi oraz gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych. 132 Celem instrumentów edukacyjnych i informacyjnych jest zmniejszenie potencjału szkód popowodziowych poprzez kształtowanie zachowań w sytuacji zagrożenia powodzią i zmniejszenie osadnictwa w obszarach powodziowych.

133 Instrumenty wspomagające realizację działań 11 Instrumenty wspomagające realizację działań 11.1 Instrumenty prawno-finansowe Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym powinno obejmować: realizację inwestycji przeciwpowodziowych, prace utrzymaniowe infrastruktury przeciwpowodziowej, wykup nieruchomości lub zmianę ich funkcji w wyniku wprowadzenia map zagrożenia powodziowego do planów zagospodarowania przestrzennego, funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej, funkcjonowanie systemu ostrzegania powodziowego i Informatycznego Systemu Osłony Kraju (akcje ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi) likwidacje szkód powodziowych, a także ewentualny udział Skarbu Państwa w finansowaniu ubezpieczeń katastroficznych. W związku z założeniami reformy ustawy Prawo wodne przeprowadzono analizę struktury finansowania zaproponowanej w ramach danej reformy. Realizacja inwestycji przeciwpowodziowych została przypisana w zależności od rodzajów wód określonym podmiotom: Zarządowi Dorzecza Wisły, zarządowi województwa/marszałkowi województwa, jednostkom samorządu (szczególnie gminom). Inwestycje te projektuje się finansować w szczególności ze środków budżetu państwa, dotacji z NFOŚiGW, WFOŚiGW, wpływów z rocznych opłat za oddanie w użytkowanie nieruchomości, urządzeń wodnych lub ich części, opłat rocznych za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych wodami, budżetu UE i innych źródeł. Analogiczny podział kompetentnych organów i sposobu finansowania został przeprowadzony dla utrzymania w należytym stanie technicznym infrastruktury przeciwpowodziowej. Funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej, w ramach reformy zostanie przeorganizowane zmniejszona zostanie liczba urzędów gospodarki wodnej do 6 i powstaną państwowe osoby prawne Zarządy Dorzeczy (pozostałymi organami właściwymi w sprawach gospodarki wodnej będą: minister właściwy ds. gospodarki wodnej, Prezes KZGW oraz marszałek województwa). Finansowanie całości będzie opierało się na takich samym założeniach jak w przypadku inwestycji przeciwpowodziowych. System ostrzegania powodziowego oraz Informacyjny System Osłony Kraju, (za które odpowiadali będą: KZGW, wojewodowie oraz IMGW PIB) finansowany ma być zgodnie z obowiązującymi przepisami, brak jest jednak proponowanych rozwiązań finansowych w szczególności dla systemu ISOK i finansowania zadań IMGW PIB. Akcje ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi oraz likwidacje szkód powodziowych finansowane będą ze Skarbu Państwa. Odszkodowania będą wypłacane przez Zarządy Dorzecza, brak jest jednak regulacji co do sposobu finansowania powyższych działań. Dalsze prace nad systemem finansowania zarządzania ryzykiem powodziowym powinny uwzględniać: właściwą alokację środków w części nr 21 i 22 budżetu, wdrożenie najszerszego, możliwego do zastosowania, zakresu zasady zwrotu kosztów usług wodnych, rozważenie zasadności (wykonanie szczegółowych ekspertyz) wprowadzenia nowych opłat (retencyjnej, powodziowej), uchwalenie precyzyjnej regulacji odnośnie podmiotu ponoszącego koszty wykupu nieruchomości oraz odszkodowań za ograniczenie/wyłączenie możliwości korzystania z nieruchomości/zmianę funkcji nieruchomości, 133

134 Instrumenty wspomagające realizację działań rozważenie wprowadzenia przepisów dotyczących opłat adiacenckich (dotyczących właścicieli lub użytkowników wieczystych nieruchomości, których wartość wzrosła na skutek redukcji strefy zagrożenia powodzią w wyniku realizacji inwestycji przeciwpowodziowej), wypracowanie stanowiska odnośnie udziału Skarbu Państwa w finansowaniu systemu ubezpieczeń katastroficznych, ujęcie w ramach systemu finansowania ZRP kosztów funkcjonowania Systemu ISOK oraz realizacji zadań IMGW. Dodatkowo wdrażanie PZRP może być wspierane poprzez wprowadzenie następujących rozwiązań preferencyjnych: objęcie zalesień w zlewniach, mających na celu spowolnienie i ograniczenie spływu powierzchniowego do cieków stwarzających zagrożenie powodziowe, z uwzględnieniem braku zwiększenia ryzyka powodziowego, dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok finansowanych ze środków UE w nowej perspektywie dopłat z tytułu zalesienia gruntów rolnych); objęcie gruntów wyłączonych z produkcji rolnej lub przeznaczonych do zagospodarowania realizującego cele PZRP dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok finansowanych ze środków UE w nowej perspektywie płatności za wdrożenie praktyki zazielenienia); system ulg w podatku rolnym dla właścicieli gospodarstw rolnych rezygnujących z intensywnego gospodarowania na terenach zalewowych; system ulg w podatku od nieruchomości dla właścicieli nieruchomości, którzy podejmą się budowy infrastruktury przeciwpowodziowej, wprowadzenia upraw lub nasadzeń na obszarach zagrożonych powodzią niepowodujących wzrostu ryzyka powodziowego, a także rozbiórki i modernizacji infrastruktury niekorzystnej z punktu widzenia ryzyka powodziowego oraz likwidacji lub usunięcia takich upraw lub nasadzeń, albo wyrażą zgodę na udostępnienie nieruchomości do wyżej wymienionych celów; zwolnienia z opłaty skarbowej decyzji, zezwoleń, pełnomocnictw, i wszelkich innych czynności związanych z realizacją PZRP Zasady gospodarowania obszarami zagrożenia powodziowego W pierwszej kolejności należy wskazać trzy zasady wiodące przy projektowaniu instrumentów prawnych związanych z wdrażaniem MZP: dopuszczenie dalszego zagospodarowania obszarów zagrożenia powodziowego w sposób sprzeczny z zasadami ustalonymi w ramach PZRP (Instrument Wspierający: Lokalizacyjne i techniczne aspekty zabudowy na obszarach zagrożenia powodziowego - Wytyczne) jest dalece niepożądane z uwagi na konieczność zatrzymania procesu wzrostu ryzyka powodziowego oraz uniknięcia kolejnych nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę przeciwpowodziową i związane z jej realizacją nieakceptowalne koszty środowiskowe; ani budżet państwa, ani budżety samorządów terytorialnych nie byłby wstanie ponieść w krótkim okresie czasu skumulowanego ciężaru kosztów wykupu/odszkodowań względem podmiotów prywatnych w wyniku zmian 134

135 Instrumenty wspomagające realizację działań przeznaczenia nieruchomości (zob. Stanowisko nr 18 Konwentu Marszałków Województw z dnia 29 października 2014 r.); PZRP w tym i kolejnym cyklu inwestycyjnym zakładają wdrożenie pakietu technicznych i nietechnicznych (zwiększanie naturalnej retencji) działań przeciwpowodziowych, których celem jest redukcja obszarów zagrożenia powodziowego. Realizację tych inwestycji należy potraktować priorytetowo jeżeli chodzi o strukturę alokacji środków w szczególności w ramach budżetu państwa. Dla zilustrowania skali kosztów związanych z implementacją MZP w procesie planowania przestrzennego należy wskazać zakres potencjalnych obciążeń finansowych odnosząc się do następujących stanów faktycznych: relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej (wskazania nastąpią w ramach analizy wielokryterialnej), a w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania (zob. Wytyczne) zabudowa nie może pozostać na tych terenach; relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów wskazanych w ramach PZRP jako obszary naturalnej retencji; zmiana funkcji istniejących obiektów prywatnych tak by nowa funkcja była dopuszczalna w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania; zmiana przeznaczenia niezagospodarowanych nieruchomości na skutek uwzględnienia opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania w obowiązujących m.p.z.p. lub wydanych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (dalej jako: wzizt). W świetle wskazanych powyżej zasad wiodących oraz kategorii potencjalnych obciążeń finansowych proponuje się wdrożenie następujących instrumentów prawnych: dokonanie nowelizacji art. 88f ust. 5 PW zgodnie, z którym przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2 (w tym obszary szczególnego zagrożenia powodzią), uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Domniemanie konieczności dostosowania m.p.z.p. do map zagrożenia powodziowego nastąpiło w drodze wykładni (poprzez nawiązanie do art. 88f ust. 8 PW) choć i to nie wykluczyło pojawienia się niejasnych komentarzy. Jak wskazuje Zbigniew Bukowski 4 przepis art. 88f ust. 5 PW rodzi tylko obowiązek uwzględnienia granic (z określeniem typu obszaru) w aktach planistycznych. Nowy przepis musi jasno stanowić, iż transpozycja MZP skutkuje wprowadzeniem reżimu zagospodarowania określonego w Wytycznych PZRP i wprowadzonego do stosownych przepisów ustawy Prawo wodne oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. transpozycja MZP do obowiązujących m.p.z.p. następuje w istniejącym trybie tj. w terminie 30 miesięcy od dnia przekazania MZP samorządom, przy czym; Z. Bukowski [w:] B. Rakoczy (red.), Z. Bukowski, K. Szuma, Prawo wodne. Komentarz, LEX 2013

136 Instrumenty wspomagające realizację działań o o o o o o o katalog aktów planistycznych z art. 88f ust. 5 należy rozszerzyć o studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; w stosunku do wydanych decyzji o wzizt oraz pozwoleń na budowę nie uwzgledniających MZP wprowadza się obowiązek wznowienia postępowania z urzędu lub wydania decyzji wygaszającej; niezwłocznie wprowadza się obowiązek uwzględniania MZP oraz Wytycznych w toku postępowań w sprawie pozwolenia na budowę; organ administracji planistycznej lub architektoniczno-budowlanej ma prawo zwrócić się z zapytaniem do RZGW o aktualność obszaru zagrożonego powodzią w świetle dostępnych analiz hydraulicznych 5 opracowanych w ramach zadań statutowych Dyrektora RZGW, czyli np. uwzględniających inwestycje przeciwpowodziowe zrealizowane w latach r.; w przypadku gdy obszar zagrożenia powodziowego został zredukowany w wyniku zamodelowania Wariantu O w rozumieniu PZRP jednostka samorządu terytorialnego (dalej jako: JST) uwzględnia w toku stosownej procedury nowe obszary; wymaga to uzgodnienia z Dyrektorem RZGW; studia ochrony przeciwpowodziowej, dla rzek które w WORP nie zostały wskazane do opracowania map w I cyklu planistycznym, zachowują ważność do czasu przekazania właściwym organom nowych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, opracowanych w kolejnych cyklach planistycznych. Do terenów objętych studiami w odpowiednim zakres (dostępność danych) stosuje się reżim opracowany w ramach Wytycznych PZRP; należy wprowadzić uproszczony tryb zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz m.p.z.p. tak by procedura zmian tych dokumentów mogła być prowadzona równolegle (wykorzystać można w tym zakresie art. 5 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej) w kontekście powyższych postulatów wskazać należy, iż w świetle obecnego brzmienia projektu nowelizacji PW zniesiony został obowiązek dostosowania m.p.z.p. do MZP w terminie 30 miesięcy od dnia pierwszorazowego przekazania MZP jednostkom samorządowym. Obowiązek ten został orzeczony dopiero względem zaktualizowanych po raz pierwszy map zagrożenia powodziowego oraz zaktualizowanych po raz pierwszy map ryzyka powodziowego a termin został skrócony do 24 miesięcy. Ponadto projekt nowelizacji zakłada wygaśnięcie z dniem wejścia w życie ustawy decyzji o w.z.i.z.t. wydanych dla terenów pozostających w granicach obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Wygaśnięcie nie dotyczy decyzji o w.z.i.z.t., na podstawie których przed dniem wejścia w życie nowelizacji wydano ostateczne decyzje o pozwoleniu na budowę albo dokonano zgłoszeń, o których 5 Poprzez analizę hydrauliczną cieku powierzchniowego rozumie się - określenie na podstawie matematycznego modelu hydraulicznego najistotniejszych parametrów hydraulicznych w danym punkcie lub na danym odcinku cieku, w tym co najmniej: zasięgu obszarów o określonym prawdopodobieństwie występowania powodzi, rzędnych zwierciadła wody, głębokości wody oraz w przypadku dwuwymiarowych matematycznych modeli hydraulicznych dodatkowo prędkości i kierunków przepływu wody. 136

137 Instrumenty wspomagające realizację działań mowa w art. 30 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, do których właściwy organ nie wniósł sprzeciwu. uzgodnienie przez dyrektora RZGW dokumentów z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego następuje przy wykorzystaniu ustaleń map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ustaleń wynikających ze studiów ochrony przeciwpowodziowej, dla obszarów, dla których nie zostały opracowane mapy zagrożenia powodziowego, lub analiz hydraulicznych, które zostały opracowane w ramach realizacji zadań ustawowych dyrektora RZGW. Alternatywą dla wykorzystywania analiz hydraulicznych innych niż MZP jest wprowadzenie obowiązku aktualizacji MZP/MRP w częstotliwości większej niż przewiduje to dyrektywa powodziowa.. umocowanie zakazów i ograniczeń określonych w Wytycznych PZRP następuje w ustawie Prawo wodne oraz Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; pozyskiwanie nieruchomości w przypadku relokacji zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej powinno być realizowane w trybie specustawy powodziowej Postuluje się by na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią wojewoda w uzgodnieniu z dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki wodnej mógł, w drodze decyzji: 1) wprowadzić trwałe ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości; 2) nakazać rozbiórkę obiektów budowlanych. Wszczynając z urzędu postępowanie w sprawie przedmiotowej decyzji wojewoda przedstawiałby stronom postępowania analizę potrzeb w zakresie wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub rozbiórki obiektów budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. Analiza potrzeb zawierałaby w szczególności: o określenie stopnia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi w przypadku wystąpienia powodzi przy uwzględnieniu efektywności systemu prognozowania i ostrzegania na obszarze gminy, o analizę możliwości dostosowania zabudowy do wymogów Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, o o o o analizę wpływu głębokości wody oraz tam gdzie to możliwe prędkości przepływu wody na istniejącą zabudowę; uzasadnienie potrzeby wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub rozbiórki obiektów budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, ze wskazaniem wykonalności osiągnięcia zakładanych celów w zakresie ochrony życia lub zdrowia ludzi przy zastosowaniu budowli przeciwpowodziowych lub odtworzenia naturalnej retencji śródlądowych wód powierzchniowych. analizę kosztów i korzyści, opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę. 137 koszty zmiany funkcji obiektów oraz dostosowania tych obiektów do wymogów Wytycznych PZRP będą ponoszone przez właścicieli przy wsparciu ze środków

138 Instrumenty wspomagające realizację działań NFOIŚGW/WFOŚIGW; (zróżnicowanie wysokości wsparcia uzależnione będzie od sytuacji majątkowej podmiotu zobowiązanego; w terminie 24 miesięcy od dniach wejścia w życie rozporządzenia w sprawie planów zarządzania ryzykiem powodziowym gmina ma obowiązek opracować plan zmniejszania wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego obejmujący: o o wskazania obiektów rekomendowanych do dostosowania do warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, uwzględniających wytyczne określone w planach zarządzania ryzykiem powodziowym; wskazania co do zmian funkcji istniejących: obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji; obiektów infrastrukturalnych; obiektów zagrażających środowisku; pozostałych obiektów użyteczności publicznej oraz obiektów prywatnych; o zasady lokalizacji obiektów zagrażających środowisku, obiektów o szczególnym znaczeniu społecznym oraz infrastruktury komunikacyjnej na obszarach, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2%; o identyfikację nieruchomości niezabudowanych, względem których konieczna jest zmiana przeznaczenia, w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z uwagi na poziom zagrożenia powodziowego zidentyfikowany na podstawie ustaleń map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, ustaleń wynikających ze studiów ochrony przeciwpowodziowej, dla obszarów dla których mapy zagrożenia powodziowego nie zostały sporządzone lub innych dostępnych analiz hydraulicznych opracowanych w ramach zadań statutowych dyrektora urzędu gospodarki wodnej. wyłączenie art. 36 u.p.z.p w stosunku do zmian m.p.z.p./ decyzji wzizt wynikających z konieczności uwzględnienia MZP (studiów ochrony przeciwpowodziowej) przy założeniu, iż: o w ramach dotychczasowych prac nad projektem reformy Prawa wodnego rozważane były następujące ścieżki rozwiązania zagadnienia odszkodowań za zmianę przeznaczenia nieruchomości w wyniku wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego: ustawowe uchylenie mocy obowiązującej m.p.z.p./decyzji o w.z.i.z.t. nie uwzględniających ograniczeń w przeznaczeniu nieruchomości wynikających z wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego; ustawowe zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym oraz uruchomienie odpowiedzialności w kolejnym cyklu z zastrzeżeniem, iż będzie ona obejmowała odpowiedzialność za rzeczywistą szkodę a roszczenia będą kierowane względem Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę; 138

139 Instrumenty wspomagające realizację działań bezterminowe ustawowe wyłączenie odpowiedzialności gmin w trybie art. 36 u.p.z.p. oraz odpowiedzialności Skarbu Państwa przy ewentualnym rozważeniu odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de minimis; o odnośnie wskazanych powyżej ścieżek postępowania przedstawić można następujące stanowisko: zastosowanie zabiegu, o którym mowa pod pkt. i) nie rozwiązuje zagadnienia odszkodowań za zmianę przeznaczenia nieruchomości w wyniku wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego; zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym spotka się z mniejszym wydźwiękiem społecznym oraz da możliwość lepszego przygotowania się do wprowadzenia docelowej regulacji, w tym w oparciu o rozpoznanie skali zmian przeznaczeń nieruchomości dokonanej w ramach Planów zmniejszania wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego; o o o w przypadku woli bezwzględnego i bezterminowego ustawowego wyłączenia odpowiedzialności gmin i Skarbu Państwa należałoby taki zabieg uzasadniać siłą wyższą zagrożenia powodziowego oraz uchyleniem ochrony prawa własności z uwagi na ochronę zdrowia i życia ludzi (stosownie do linii orzeczniczej TK w sprawie K28/06); przy ewentualnym rozważaniu odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de minimis należy przewidzieć mechanizm, który pozwoli ograniczyć jej wysokość przy uwzględnieniu zasady słuszności odszkodowania oraz wprowadzić karencję na wypłatę odszkodowań. w świetle powyższych uwarunkowań wskazać należy, iż w projekcie nowelizacji PW wprowadzono wyłączenie stosowania art. 36 ust. 1 u.p.z.p. w stosunku do zmian w m.p.z.p. wynikających z konieczności uwzględniania uwarunkowań ochrony przed powodzią (MZP) określonych w przepisach odrębnych. W przypadku gdy proponowana regulacja zostanie jedyną obowiązującą w tym zakresie adresatem ewentualnych roszczeń będzie Skarb Państwa, przy czym roszczenia te będą podlegały bardzo daleko idącym ograniczeniom wynikającym z linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego (wyrok w sprawie K28/06) Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi Obecnie w Polsce mamy do czynienia z modelem powszechnych dobrowolnych ubezpieczeń od ryzyk katastroficznych, z odmiennością wynikającą z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych obejmującej szkody powstałe w budynkach rolniczych na skutek klęsk żywiołowych, w tym powodzi. Mimo rosnącego ryzyka wystąpienia powodzi powszechność ubezpieczeń jest zbyt niska. Na obecny stan wpływają zarówno czynniki ekonomiczne (trudna sytuacja materialna wielu właścicieli budynków), społeczno-polityczne (oparte na przekonaniu, że odpowiedzialność za skutki zdarzeń katastroficznych powinno ponosić państwo), jak i niedostateczny stan wiedzy w zakresie zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwach i administracji państwowej i samorządowej.. Istnieje społeczna akceptacja wykorzystywania terenów narażonych na zjawiska powodziowe do celów przemysłowych, rolniczych, turystycznych i prywatnych mimo ryzyka jakie niosą za sobą te działania. Brak efektywnej polityki zagospodarowania przestrzennego terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi ostatecznie niesie za sobą niską penetrację ubezpieczeń w zakresie ryzyk katastroficznych. Wobec niskiego 139

140 Instrumenty wspomagające realizację działań współczynnika penetracji ubezpieczeniowej w sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej państwo musi wykazać postawę opiekuńczą, co z ekonomicznego punktu widzenia jest nieopłacalne. Przykładowo, jak wyliczono, środki publiczne (ok. 40 mln zł) przeznaczone na pokrycie skutków ostatniej powodzi w Bogatyni, wystarczyłyby na opłacenie składek za ubezpieczenia wszystkich budynków w tym mieście przez 68 lat. Wobec ścisłego powiązania ubezpieczeń katastroficznych z systemem finansowym publicznym poszukuje się rozwiązań mających na celu podniesienie świadomości ubezpieczeniowej. W ramach prac podjętych przez PIU, mających na celu opracowanie systemu rozwiązań w zakresie przeciwdziałania skutkom katastrof naturalnych opracowano raport, w którym przedstawiony został przegląd rozwiązań wybranych krajach Unii Europejskiej. Dzięki analizie koncepcji wskazano obszary będące podstawą regulacji ubezpieczeń katastroficznych w innych krajach UE. Te doświadczenia i sprawdzone już mechanizmy mogą być pomocne przy planowaniu dalszych działań w Polsce. Jednym z głównych zagadnień poddanych regulacjom ubezpieczeniowym jest sposób wykorzystania map zagrożenia powodziowego jako jednego z podstawowych czynników branych pod uwagę w kalkulacji składek ubezpieczeniowych przy polisach ubezpieczenia ryzyk związanych z powodzią. Przegląd rozwiązań ukazał również, iż penetracja ubezpieczeń od ryzyk katastroficznych jest zależna od wprowadzenia ich pośredniej, lub bezpośredniej obligatoryjności. Wobec dostępnych polityk ubezpieczeniowych należy rozważyć czy, w jakim stopniu i jaki ewentualnie udział w kompensacji szkód katastroficznych będą miały budżety publiczne. Współdziałanie między sektorem publicznym a prywatnym w zakresie upowszechnienia penetracji ubezpieczeń katastroficznych jest konieczne zarówno ze względów ekonomiki państwa, jak i sektora prywatnej gospodarki. Docelowy kształt propozycji instrumentów ubezpieczeniowych powinien zostać uzgodniony z grupą roboczą ds. ubezpieczeń katastroficznych przy Polskiej Izbie Ubezpieczeń (PIU) oraz Komisją Nadzoru Finansowego (KNF), opracowującą obecnie dokument pn. Wytyczne dotyczące zarządzania ryzykiem powodzi w sektorze ubezpieczeń Kompensacja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych Koszty związane z kompensacją oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych wynikają z konieczności relokacji jednostek, utraty dóbr lub dostępu do nich, utraty źródeł dochodu lub środków utrzymania, ograniczeń dostępu do dotychczas powszechnie dostępnych terenów (zielone, rekreacyjne). Wprowadzenie rekompensat za czasowe ograniczenie władztwa nad nieruchomością jest konieczne na poziomie specustawy powodziowej. Jeśli możliwe jest dojście do porozumienia stron, zaleca się pozyskanie nieruchomości na drodze umów cywilnoprawnych, co pozwala na swobodne określenie rekompensaty za czasowe ograniczenie praw do nieruchomości. Postulowane jest natomiast wprowadzenie możliwości wydłużenia terminu na osiągnięcie porozumienia za zgodną wolą stron. Rekompensata kosztów związanych z utratą możliwości prowadzenia w danym miejscu działalności gospodarczej lub gospodarstwa rolnego powinna zostać wprowadzona, jako mechanizm kompensacyjny pozwalający na pokrycie kosztów wynikających z przerwy w działaniu i przeniesienia w inne miejsce przedsiębiorstwa, zakładu lub gospodarstwa rolnego. Przy projektowaniu inwestycji, które wiązały się będą z koniecznością dokonania wywłaszczeń i zajęć czasowych, dobrą praktyką jest sporządzanie tzw. planów przesiedleń, których celem jest zapewnienie, że środki utrzymania jednostek dotkniętych projektem znajdują się co najmniej na tym samym poziomie, na którym były przed rozpoczęciem realizacji inwestycji. Rekomendowane jest szersze wdrożenie obowiązku opracowania planów przesiedleń, jako dobrej praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji. Zalecane jest powiązanie prac nad planami przesiedleń z przygotowaniem raportu o oddziaływaniu na środowisko. 140

141 Instrumenty wspomagające realizację działań 11.2 Instrumenty analityczne Wyróżniono dwie grupy instrumentów analitycznych: system gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagrożeń/wystąpieniu powodzi oraz system gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych. System gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagrożeń/wystąpienia powodzi to instrumenty wspierające poprawę i rozwój krajowego i lokalnego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń. Postuluje się dostosowanie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym do nowoczesnych metod, w tym doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. Podstawowym instrumentem w tej grupie jest budowa i wprowadzenie jednego oficjalnego systemu informacyjnego zarządzania ryzykiem powodziowym dla wszystkich służb w Polsce. Instrumenty wspierające, których celem jest przyspieszenie podejmowania działań zapobiegających skutkom powodzi, to przede wszystkim budowa i usprawnienie lokalnych systemów monitoringów i ostrzegania (i włączenie ich do Planu operacyjnego ochrony przeciwpowodziowej powiatu/gminy). System lokalny powinien być obsługiwany przez mieszkańców i obejmować kontrolę stanu i przepływu wody w punktach pomiarowych, a także stanu wałów i urządzeń hydrotechnicznych. Wśród dodatkowych instrumentów, zapewniających sprawne funkcjonowanie Systemu wyróżnia się: zwiększenie liczby stacji monitoringu na rzekach i rozszerzenie prognoz na mniejsze rzeki i zlewnie (obecnie prognozy hydrologiczne prowadzone są dla posterunków wodowskazowych dużych rzek), wdrożenie nowoczesnych modeli prognostycznych o większej dokładności, wprowadzenie zlewniowego podziału osłony hydrometeorologicznej w ramach zarządzania w Gospodarce Wodnej w celu ograniczenia chaosu kompetencyjnego i wynikających z niego problemów w przetwarzaniu danych, a także wdrożenie badania skuteczności i oceny sprawdzalności prognoz i ostrzeżeń najwłaściwiej poprzez rozporządzenie Ministra Środowiska. System gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych opierać się ma na analizie szkód popowodziowych, a w konsekwencji prowadzić do weryfikacji i aktualizacji mapy zagrożenia ryzyka powodziowego. W tym celu należy wprowadzić centralny system raportowania strat popowodziowych, jeden wspólny dla wszystkich jednostek zajmujących się szacowaniem i raportowaniem strat i wypłacaniem odszkodowań. W systemie tym należałoby gromadzić dane o wszystkich rodzajach szkód, we wszystkich grupach poszkodowanych dotyczące wysokości i źródeł finansowania odszkodowań. Zestawienie powyższych danych z mapami ryzyka powodziowego pozwoli na porównanie strat przewidywanych ze stratami realnymi, co prowadzi do ich aktualizacji i weryfikacji. Zestawienia takie proponuje się wykonywać w cyklu jednorocznym, dwuletnim (dla potrzeb zarządzania kryzysowego) i sześcioletnim (dla potrzeb zarządzania ryzykiem powodziowym). Całość powinna być uregulowana w akcie prawnym, wymuszającym jednolity wzór raportu dla wszystkich jednostek zgłaszających straty powodziowe, w celu zapewnienia kompletności danych i ich przekazywania. 141

142 Instrumenty wspomagające realizację działań 11.3 Instrumenty edukacyjne i informacyjne Instrumenty informacyjne i edukacyjne pełnią funkcję wspierającą. Celem ich jest zmniejszenie potencjału szkód popowodziowych poprzez kształtowanie zachowań w sytuacji zagrożenia powodzią i zmniejszenie osadnictwa w obszarach powodziowych. Cel ten można osiągnąć poprzez edukację i informowanie na poziomie różnych grup wiekowych. Wśród tej grupy instrumentów wyróżniono kampanie informacyjne, kampanie edukacyjne dla placówek edukacji szkolnej, dla placówek edukacji przedszkolnej i edukację dla bezpieczeństwa na terenach dużych obiektów (np. zakładów pracy). Proponuje się przeprowadzenie Kampanii Informacyjnej dotyczącej Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Zapoznanie ze strukturą dokumentu i jego założeniami, rozpowszechnienie informacji dotyczących przepisów prawa i możliwych działań zmniejszających ryzyko powodziowe, a także informacji o poziomie ryzyka inwestycyjnego w obszarach zagrożonych powodziami. Należy przeprowadzić na szeroką skalę kampanię informacyjną strony poprzez zlecenie reklamy profesjonalnym firmom, eventy promocyjne, kampanie outdoorowe i banerowe, a także klasyczne biuletyny. Kampanie edukacyjne w szkołach powinny opierać się na przeprowadzaniu lekcji dotyczących bezpieczeństwa w sytuacji powodziowej (wymaga to stworzenia materiałów dydaktycznych dla nauczycieli i szkoleń dla nich), przeprowadzeniu kursów pierwszej pomocy dla uczniów i utworzeniu instrukcji postępowania w czasie powodzi obejmującej placówkę. Edukacja przedszkolna powinna zostać przeprowadzona dodatkowo w ramach spotkań ze strażakami i policją i opierać się na takich środkach przekazu jak filmy animowane, gry planszowe, zachęcanie do tworzenia rodzinnych planów powodziowych, konkursy plastyczne, plakaty. Na terenie wszystkich obiektów, skupiających okresowo duże grupy ludzi, a zagrożonych ryzykiem powodzi, powinno się stworzyć instrukcje postępowania w czasie powodzi i włączyć ją, jako stały element do podstawowego szkolenia BHP. 142

143 Podsumowanie działań i ich priorytety 12 WAŻNE INFORMACJE Formułowanie wariantów planistycznych bazowało na dokonaniu wyboru działań ograniczających ryzyko powodziowe oraz przypisaniu działań do celów. Przy formułowaniu wariantów wykorzystano założenia reguły SMART. Zidentyfikowano wariant zerowy, wariant utrzymaniowy oraz warianty techniczne, składające się z dwóch kategorii: działań o charakterze odtworzenia funkcjonalności systemu przeciwpowodziowego i działań technicznych rozwojowych. Działania nietechniczne uwzględniono jako działania komplementarne w stosunku do technicznych oraz działania wspierające, towarzyszące za każdym razem działaniom technicznym. Wyboru optymalnego wariantu planistycznego dokonano w oparciu o analizy wielokryterialne, a następnie potwierdzono efektywność wybranych rozwiązań w drodze analiz kosztów i korzyści, przygotowanych w dwóch wersjach: wersji okrojonej - dla działań o charakterze strategicznym, oraz w wersji pełnej - obejmującej wszystkie działania rekomendowane do wdrożenia w obszarach problemowych. 143

144 Podsumowanie działań i ich priorytety 12 Podsumowanie działań i ich priorytety 12.1 Opis metodyki budowy i oceny wariantów Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje działań zgłoszonych w ramach prac zespołów planistycznych zlewni, dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza, zdefiniowano działania, które w efekcie zapewnią osiągnięcie celów głównych i szczegółowych. Działaniom nietechnicznym oraz technicznym zostały nadane priorytety, odzwierciedlające charakter zagrożenia i problematykę (rodzaj/genezę) powodzi. Weryfikacja i uzasadnienie przyjętych celów głównych i szczegółowych dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza następuje w drodze formułowania i oceny wariantów planistycznych. Wariant planistyczny, to zestaw niezależnych lub powiązanych z sobą działań, prowadzących do osiągnięcia wskazanych celów, przy założeniu określonego poziomu bezpieczeństwa powodziowego i sposobie zarządzania ryzykiem powodziowym. Formułowanie wariantów planistycznych bazowało na dokonaniu wyboru działań ograniczających ryzyko powodziowe (które mogą zmniejszyć, zneutralizować lub rozłożyć w czasie zdiagnozowane problemy) oraz przypisaniu działań do celów i opierało się o założenia reguły SMART (zdefiniowanie mierzalnych celów i okresu realizacji, efektywnych i akceptowalnych społecznie). Pierwszym zidentyfikowanym wariantem jest Wariant Zerowy, oparty na scenariuszu zaniechania działań mających na celu jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji. Wariant ten oznacza pozostanie w obecnym zakresie rodzajowym i przestrzennym infrastruktury przeciwpowodziowej oraz sterowanie wielkością powodzi w ramach obowiązujących przepisów. W wariancie zerowym nie zakłada się zatem realizacji działań inwestycyjnych, ani ponoszenia corocznych nakładów o charakterze utrzymaniowym, przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych, związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant ten uwzględnia inwestycje techniczne rozwojowe zrealizowane do czasu opracowania map zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz zakończone w okresie od powstania map zagrożenia i ryzyka powodziowego do czerwca 2014 roku. Tabela nr 29 Działania techniczne, uwzględnione w Wariancie Zerowym w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w czasie opracowywania PZRP do czerwca 2014 r. LP ID NAZWA CIEK 1 2_18_O Odbudowa (remont) wałów nad rzeką Grabową w km do km , z zabudową lokalnych wyrw w skarpach rzeki w gm. Darłowo, woj. Zachodniopomorskie Grabowa 2 1_43_O Poprawa warunków przepływu wody w obrębie m. Darłowo wraz z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym m i g. Darłowo - wał poprzeczny Wieprza 3 1_43_O Poprawa warunków przepływu wody w obrębie m. Darłowo wraz z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym m. i g. Darłowo Wieprza 4 1_135_O Rzeka Rega w km , , , , , , , , Rega 5 1_137_O 6 Stabilizacja przepływu wód rzeki Regi poprzez budowę stopni wodnych w km , , , , gm. Świdwin Rzeka Rega Trzebiatów - Mrzeżyno. Odbudowa (modernizacja) koryta rzeki wraz z modernizacją istniejącego obwałowania od km do km Rega Rega

145 Podsumowanie działań i ich priorytety LP ID NAZWA CIEK 7 8 Rzeka Rega Trzebiatów - Mrzeżyno. Odbudowa (modernizacja) koryta rzeki wraz z modernizacją istniejącego obwałowania od km do km Etap II od km do km Rzeka Rega Trzebiatów - Mrzeżyno. Odbudowa (modernizacja) koryta rzeki wraz z modernizacją istniejącego obwałowania od km do km Etap I - Śluza Wałowa Rega Rega 9 1_98_O Rzeka Rega - węzeł wodny Gryfice - odbudowa (modernizacja) jazu na kanale młyńskim Rega 10 1_97_O 11 2_5_O 12 2_6_O 13 1_127_O Rzeka Rega - Węzeł wodny Gryfice - Odbudowa (modernizacja) jazu na kanale Ulgi Budowla regulująca przepływ wód rzeki Regi na odcinku Kłodkowo - Gąbin - retencja dolinowa Zabezpieczenie przeciwpowodziowe doliny rzeki Regi ze szczególnym uwzględnieniem miasta Trzebiatów Stabilizacja przepływu wód w rzece Inie - odbudowa jazów Lipka km i Piasecznik Rega Rega Rega Ina 14 1_125_O Rzeka Ina. Odbudowa (modernizacja) jazu Żukowo. Ina 15 1_126_O 16 1_93_O 17 2_13_O Stabilizacja przepływu wód rzeki Iny wraz z jej odcinkową odbudową w km Odbudowa wału przeciwpowodziowego nad rzeką Iną w km Rzeka Ina Inoujście Goleniów. Odbudowa koryta rzeki w km wraz z modernizacją prawobrzeżnego obwałowania, Etap I zad.3 Część I Modernizacja prawobrzeżnego obwałowania Ina Ina Ina 18 1_18_O Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miasta Stargard Szczeciński Ina 19 1_105_O 20 1_46_O 21 1_45_O Odbudowa wału przeciwpowodziowego Kamień-Grabowo w km nad rzeką Świniec Odbudowa wału przeciwpowodziowego Borucin-Trzebieszów- Świniec w km nad rzeką Świniec, w km nad rzeką Niemicą, w km nad rzeką Wołczą Odbudowa wału przeciwpowodziowego Kamień-Borucin w km nad rzeką Świniec, w km nad rzeką Niemicą Świniec Świniec, Niemica, Wołcza Świniec, Niemica 22 1_9_O Odbudowa wału przeciwpowodziowego Grabowo- Chrząstowo-Łukęcin w km nad rzeką Świniec oraz w km nad Kanałem Strzeżewo-Radawka Świniec 23 1_47_O Odbudowa wału przeciwpowodziowego nad Zalewem Szczecińskim: Stepnica - Kopice w km , Skoszewo - Czarnocin w km oraz Stepnica - Brylanty w km Zalew Szczeciński 24 1_48_O Odbudowa wału przeciwpowodziowego Karpinka - Jasienica w km Zalew Szczeciński _49_O Odbudowa wału przeciwpowodziowego Trzebież - Uniemyśl w km Zalew Szczeciński

146 Podsumowanie działań i ich priorytety LP ID NAZWA CIEK 26 1_92_O 27 1_104_O 28 1_7_O Zabezpieczenie przeciwpowodziowe Szczecina, Polic i terenów przyległych do jeziora Dąbie i Zalewu Szczecińskiego - wał Stepnica - Brylanty Odbudowa wału przeciwpowodziowego Skoszewo w km nad Zalewem Szczecińskim Odbudowa wału przeciwpowodziowego nad rzeką Gowienicą - wał lewy w km , wał prawy w km Łącki Rów Dopływ z polderu Skoszewo Gowienica 29 1_72_O Odbudowa wału Przytór_Łunowo Zalew Szczeciński Źródło: Opracowanie własne Wariant zerowy stanowi wariant bazowy, do którego odnoszone są efekty podnoszące skuteczność działań przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach. Na potrzeby analizy kosztów i korzyści społecznych (CBA) oszacowano coroczny przyrost strat powodziowych, powstałych z uwagi na niewłaściwy stan techniczny (pogarszająca się funkcjonalność) urządzeń przeciwpowodziowych i postępującą degradację tego stanu oraz rosnących ze względu na zmiany klimatu i postępującą antropopresję (zabudowa na terenach zalewowych i na zawalu). Metodyka formułowania wariantu utrzymaniowego opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości corocznych kosztów remontów istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Przy identyfikacji wariantu utrzymaniowego określenie utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej definiowane jest jako bieżące nakłady finansowe na remonty, ponoszone w celu zachowania określonego standardem stanu tej infrastruktury poprzez dokonywanie koniecznych napraw. Coroczne koszty remontów na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego zaprognozowano w stałej kwocie ok. 10 mln zł. Koszty odtworzenia infrastruktury, mające charakter inwestycji, nie są ujęte w wariancie utrzymaniowym, przyjmuje się jednak założenie o ponoszeniu kosztów odtworzenia w okresie analizy, dzięki czemu ma miejsce zastępowanie zużytych składników budowli składnikami nowymi w zależności od potrzeb, tj. w momencie braku możliwości dalszej eksploatacji danego składnika lub całej budowli / urządzenia. Koszty o charakterze odtworzeniowa funkcjonalności ujęto w wariancie technicznym.efektywność wariantu utrzymaniowego podlega weryfikacji w ramach analizy kosztów i korzyści społecznych, na podstawie obliczonej różnicy pomiędzy prognozowanymi średniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie zerowym oraz średniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie utrzymaniowym. Definicje remontu, odtworzenia majątku oraz wariantu utrzymaniowego zostały zamieszczone w załączniku nr 2 do niniejszego raportu. Zastosowane podejście zakłada, że koszty utrzymaniowe w wariancie utrzymaniowym zawierają jedynie koszty remontów, a nie zawierają kosztów odtworzenia majątku, bowiem tzw. odtworzenie funkcjonalności ujęto w wariancie technicznym. Wariant utrzymaniowy nie zawiera również kosztów eksploatacyjnych poza remontami, choć oczywiście koszty eksploatacyjne będą ponoszone tak jak dotychczas. W celu dokonania rozróżnienia pomiędzy kosztami remontów i odtworzenia majątku należy rozgraniczyć koszty mające charakter napraw bieżących od kosztów mających charakter odbudowy lub wymiany zużytych elementów majątku. Kolejną różnicą jest cel ponoszenia kosztów w przypadku remontów celem jest utrzymanie majątku na niepogorszonym poziomie, niepoprawiające jednak cech jego użytkowych. W odniesieniu do odtworzenia majątku koszty ponoszone są również w celu utrzymania majątku na niepogorszonym poziomie, lecz mogą mieć efekt poprawy cech użytkowych majątku. 146 Poziom minimalnych rekomendowanych corocznych kosztów remontów został obliczony w następujący sposób:

147 Podsumowanie działań i ich priorytety zinwentaryzowano majątek brutto oraz średnioroczne koszty remontów i odtworzeń z ostatnich 5 lat, w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej, istniejącej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli użytkowanych przez operatorów infrastruktury przeciwpowodziowej: RZGW i ZMiUW; oszacowano przewidywany okresu użytkowania poszczególnych kategorii istniejących budowli przeciwpowodziowych; na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od poszczególnych operatorów infrastruktury obliczono, że 20% wydatków ponoszonych na zachowanie majątku w niepogorszonym stanie stanowią koszty remontów; pozostałe 80% wydatków ponoszonych na zachowanie majątku w niepogorszonym stanie dotyczy odtworzeń, które jednak nie są ujęte w wariancie utrzymaniowym, tylko w wariancie technicznym, dzięki czemu zapewnione powinno być zastępowanie zużytych składników budowli składnikami nowymi w zależności od potrzeb, tj. w momencie braku możliwości dalszej eksploatacji danego składnika lub całej budowli. Etap 1 Zgromadzenie danych W pierwszej kolejności zgromadzono dane na temat wartości majątku brutto oraz średniorocznych kosztów remontów i odtworzeń z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej, istniejącej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli użytkowanych przez operatorów infrastruktury przeciwpowodziowej: Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej. Etap 2 Szacunek przewidywanego okresu użytkowania Kolejnym krokiem było oszacowanie przewidywanego okresu użytkowania obiektów i budowli hydrotechnicznych, służących ochronie przeciwpowodziowej, będących w administracji ZMiUW i RZGW wg następujących kategorii obiektów i budowli: Tabela nr 30 Przewidywane okresy użytkowania Lp. Kategoria obiektów Przewidywany okres użytkowania [lata] 1 Budowle regulacyjne (w tym ostrogi, progi podwodne, falochrony brzegowe i opaski brzegowe) Bulwary 60 3 Jazy 80 4 Kanały i cieki 60 5 Kierownice w ujściach rzek do morza, wrota przeciwsztormowe 40 6 Pompownie 20 7 Poldery przeciwpowodziowe, suche zbiorniki przeciwpowodziowe 80 8 Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie 80 9 Wrota przeciwpowodziowe Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową Elektrownie Pochylnie, baza postojowa System zabezpieczeń 80 Źródło: Opracowanie własne 147

148 Podsumowanie działań i ich priorytety Etap 3 Szacunek rocznych kosztów utrzymania Roczne koszty remontów, jakie są pożądane w celu zachowania stanu infrastruktury na wyjściowym poziomie, zostały oszacowane jako iloraz wartości majątku brutto i przewidywanego okresu użytkowania w latach. Na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od poszczególnych operatorów infrastruktury obliczono, iż 20% wydatków ponoszonych na zachowanie majątku w niepogorszonym stanie, dotyczących zarówno odtworzeń, jak i remontów, stanowią koszty remontów. Koszty utrzymaniowe przedstawione w wariancie utrzymaniowym zawierają w sobie tylko koszty remontów. Koszty o charakterze odtworzeniowym (tj. odtworzenia funkcjonalności) ujęto z kolei w wariancie technicznym. Koszty eksploatacyjne poza remontami nie są uwzględnione w poniższych rozważaniach, choć oczywiście będą ponoszone tak jak dotychczas. Tabela 31 zawiera prognozę minimalnych rekomendowanych kosztów remontów obiektów i budowli hydrotechnicznych, będących w administracji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej. Tabela nr 31 Sumaryczne zestawienie majątku RZGW na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Kategoria Przewidywany okres użytkowania Wartość początkowa Roczne koszty remontów (tys. zł) (tys. zł) 1 Budowle regulujące , ,08 2 Jazy ,10 62,92 3 Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie ,58 1,65 Źródło: Opracowanie własne SUMA , ,64 W tabeli 32 przedstawiono prognozę minimalnych rekomendowanych kosztów remontów obiektów i budowli będących w administracji Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych z województw położonych na obszarze dorzecza Odry: Tabela nr 32 Sumaryczne zestawienie majątku WZMiUW regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Lp. Kategoria Przewidywany okres użytkowania Wartość początkowa Roczne koszty remontów (tys. zł) 1 Kanały i cieki ,48 838,68 2 Pompownie ,15 221,93 3 Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie ,17 799,40 4 Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową ,04 47,06 SUMA , ,07 Źródło: Opracowanie własne (tys. zł) Zinwentaryzowano również budowle i urządzenia będące w administracji Urzędów Morskich. 148

149 Podsumowanie działań i ich priorytety Tabela nr 33 Sumaryczne zestawienie majątku Urzędów Morskich Lp. Kategoria Przewidywany okres użytkowania Wartość początkowa Roczne koszty remontów (tys. zł) (tys. zł) 1 Budowle regulujące Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie System zabezpieczeń Źródło: Opracowanie własne SUMA Suma wartości budowli i urządzeń przeciwpowodziowych na obszarze dorzecza Odry wynosi ok. 1,7 mld zł. Minimalne rekomendowane roczne koszty remontów (bez kosztów odtworzeniowych, które są ujęte w wariancie technicznym i bez kosztów eksploatacyjnych) w celu zachowania stanu infrastruktury na wyjściowym poziomie, oszacowane jako 20% kwoty wynikającej z ilorazu wartości majątku brutto i przewidywanego okresu użytkowania w latach, wynoszą ok. 10 mln zł. Zdefiniowano ponadto wariant nietechniczny, zawierający działania nietechniczne (N) oraz działania wspierające (N wspierające ). Celem tego wariantu jest zwiększenie odporności zagrożonych społeczności i obiektów na powodzie, przy założenie, że powodzi nie da się całkowicie uniknąć. Metody nietechniczne, w pewnych przypadkach mogą być bardziej skuteczne od technicznych, a jednocześnie są mało inwazyjne dla środowiska i nie wymagają ogromnych jednorazowych nakładów finansowych. Wariant nietechniczny obejmuje tylko działania o charakterze nieinwestycyjnym w sensie budowy urządzeń wodnych, takie jak: poprawa retencji zlewni, wykupy gruntów, przenoszenie zabudowy, skłanianie mieszkańców do zabezpieczeń indywidualnych itp. Wariant ten także podlega ocenie skuteczności, zwłaszcza w kontekście RDW, która aby dopuścić do realizacji działania technicznie wymaga udowodnienia, że działania mniej inwazyjne dla środowiska są również mniej skuteczne lub nieefektywne ekonomicznie. Obecnie działania nietechniczne są podstawą strategii ochrony przed powodzią w wielu dokumentach planistycznych, w tym także w PZRP. Zidentyfikowane warianty techniczne, stanowiące możliwe do zastosowania rozwiązania problemów występujących w danej zlewni, składają się z dwóch kategorii: i) Odtworzenie Funkcjonalności systemu przeciwpowodziowego (OF) oraz ii) Działania Techniczne Rozwojowe (TR Nowe) i) Odtworzenie Funkcjonalności systemu przeciwpowodziowego (OF) Odtworzenie funkcjonalności jest rozumiane jako jednorazowe działanie o charakterze nakładów inwestycyjnych mające na celu odbudowę pożądanego przez eksploatatora poziomu technicznego / funkcjonalności istniejących obiektów przeciwpowodziowych oraz likwidację wieloletnich zaniedbań i przygotowanie infrastruktury do dalszych bieżących działań eksploatacyjnych i ponoszenia corocznych kosztów utrzymaniowych. ii) Działania Techniczne Rozwojowe (TR Nowe) Drugą kategorią działań technicznych dla obszarów problemowych są działania techniczne

150 Podsumowanie działań i ich priorytety rozwojowe, które zawierają nowe inwestycje, nie dotyczące odtworzenia istniejącej infrastruktury. Z różnych kategorii działań technicznych i nietechnicznych utworzono warianty planistyczne. Każdy wariant planistyczny zawiera działanie wybrane w drodze analizy wielokryterialnej (TR Nowe 1 lub TR Nowe 2 lub Nietechniczne) oraz działania nietechniczne wspierające i działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy odtworzenia funkcjonalności. Warianty planistyczne zostały zagregowane na poziomie regionów wodnych oraz obszaru dorzecza. Zarówno dla działań o charakterze odtworzenia funkcjonalności, jak i dla działań technicznych rozwojowych, zidentyfikowano rozwiązania alternatywne, zastosowano jednakże odmienne podejście: dla oceny efektywności działań, zdefiniowanych jako możliwe do zastosowania rozwiązania o charakterze odtworzenia funkcjonalności, dokonano uproszczonej oceny efektywności hydraulicznej oraz udatności środowiskowej, z kolei analiza wielokryterialna dotyczymożliwych do zastosowania rozwiązań w ramach działań technicznych rozwojowych i nietechnicznych. Przedmiotem analizy wielokryterialnej są bowiem warianty rozwiązań w obszarach problemowych, a jej celem jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania, z uwzględnieniem zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Takie podejście zapewnia, że ocenie poddane są poszczególne rozwiązania problemu w danym obszarze problemowym/obszarach problemowych, a nie sumy działań. Analizy te uwzględniają powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. W kontekście powyższego podejścia istotne jest uchwycenie efektu wdrożenia danego rozwiązania i porównanie efektu tego rozwiązania z efektem rozwiązania alternatywnego. W ten sposób można uniknąć łącznej oceny, obejmującej szereg działań, ponieważ taka łączna ocena mogłaby prowadzić do zaburzenia wyniku mianowicie większy wpływ na wynik oceny miałyby działania bardziej efektywne i tym samym byłaby możliwość nie wychwycenia działań nieefektywnych, które byłyby rekomendowane do realizacji tylko dlatego, że byłyby oceniane łącznie z działaniami efektywnymi. Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla poszczególnych regionów wodnych (a także obszarów dorzeczy), następuje w ramach analizy kosztów i korzyści społecznych. Efekty podnoszące skuteczność działań przeciwpowodziowych, przewidziane w analizowanych wariantach (utrzymaniowym, nietechnicznym i technicznym /kombinowanym) podlega ocenie w ramach analizy kosztów i korzyści społecznych, na podstawie obliczonej różnicy pomiędzy prognozowanymi średniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie zerowym oraz niższymi od nich średniorocznymi stratami powodziowymi w pozostałych wariantach. Schemat przedstawiony na rysunku 21 prezentuje algorytm formułowania wariantów planistycznych: 150

151 Podsumowanie działań i ich priorytety Rysunek nr 21 Algorytm formułowania wariantów planistycznych Legenda: WP 1, 2 wariant planistyczny 1, 2 TR Nowe 1, 2 działania rozwojowe techniczne - możliwe rozwiązania problemu: działania oraz 29; dla ochrony brzegu morskiego działania N działania nietechniczne zakwalifikowane do wdrożenia jako komplementarne w stosunku do technicznych. Są to działania: 1-3; 9; 18-20; Nwspierające działania nietechniczne towarzyszące za każdym razem działaniom technicznym: 4-8; 10-17; 28; 37-41; OF działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności: działania 24 i 29 MCA analiza wielokryterialna 151

152 Podsumowanie działań i ich priorytety 12.2 Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym W Regionie Wodny Dolnej Odry i Przymorza zachodniego zidentyfikowano osób w strefie szczególnego zagrożenia powodziowego od strony morza, zaś od strony rzek Długoterminowym celem strategicznym jest zredukowanie tej liczby do zera. Taki cel jest jednak niemożliwy do osiągnięcia w perspektywie najbliższych 6, a nawet 12 lat stąd w perspektywie najbliższych 6 lat celem jest zredukowanie tej liczby o 50% i jednoczesne objęcie pozostałych osób zagrożonych specjalnie przygotowanymi planami działań w ramach prewencji, a także reagowania na występujące zagrożenie. Wśród zaplanowanych działań są działania ograniczające wielkość zagrożenia, a tym samym wielkość strefy szczególnego zagrożenia powodziowego, ale także ograniczenie wrażliwości poprzez wzmocnienie regionalnych i lokalnych systemów prognozowania i ostrzegana społeczeństwa o nadchodzącym zagrożeniu oraz przygotowaniu planów ewakuacji mieszkańców (w tym szczególnie osób starszych i niepełnosprawnych). Planowane jest także wzmocnienie organizacji odpowiedzialnych za prowadzenie akcji ratunkowych. Strategicznym celem jest także wdrożenie przepisów prawnych, które z jednej strony ograniczą wzrost zagospodarowania wyznaczonych na mapach zagrożenia powodziowego stref szczególnego zagrożenia powodziowego, ale też sukcesywne wycofywanie zabudowy mieszkaniowej i wrażliwej infrastruktury gospodarczej z tych stref. Region wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego charakteryzuje się dużą liczbą (366,02 km wałów przeciwpowodziowych) chroniących obszary zurbanizowane i gospodarczo rozwinięte. Niestety stan techniczny tych wałów jest niezadawalający. Dla ochrony tych obszarów, w perspektywie długoterminowej planowane jest wzmocnienie i przebudowa wszystkich wałów. W perspektywie najbliższych 6 lat wyselekcjonowano odcinki wałów chroniących obszary o największej wrażliwości i zaplanowane ich wzmocnienie lub przebudowę. Postuluje się aby odcinki wałów miały system monitorowania ich stanu bezpieczeństwa aby można było podjąć akcje ratunkowe ze stosownym wyprzedzeniem. Zaplanowano także preferowane przedsięwzięć polegających na przebudowie tych odcinków wałów, które prowadzone będą przy jednoczesnym zwiększaniu przestrzeni dla rzeki, zapewniając wzrost retencji dolinowej i obniżenie poziomu wód powodziowych. Założono, że wszystkie przedsięwzięcia polegające na przebudowie wałów przeciwpowodziowych wymagać będą analizy opcji gdzie rozważanymi opcjami będą działania oddające przestrzeń rzece. Regionie Wodny Dolnej Odry i Przymorza zachodniego charakteryzuje się znacznym majątkiem znajdującym się w strefie szczególnego zagrożenia powodziowego (24 8mld zł) narażonym zniszczenie. Straty spowodowane powodzią 1% oszacowano na kwotę 8,6 mld zł. Średnioroczne starty powodziowe oszacowano na kwotę około 90 mln zł. Długofalowym celem strategicznym zarządzania ryzykiem powodziowym jest redukcja strat do uzasadnionego ponoszonymi wydatkami poziomu. W okresie najbliższych 6 lat, ze względu na ogromne zapóźnienia, celem jest ograniczenie poziomu zagrożenia powodziowego i wrażliwości terenów zagrożonych w obszarach o zidentyfikowanym największym ryzyku powodziowym poprzez podjęcie koniecznych inwestycji technicznych. Jednocześnie celem jest ograniczenie poziomu ryzyka w całym regionie wodnym poprzez podjęcie działań niestrukturalnych ograniczających wrażliwość strefy szczególnego zagrożenia powodziowego oraz działań wzmacniających wszystkie elementy systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Planuje się w okresie 6 lat prowadzić intensywną działalność edukacyjną społeczeństwa dla podniesienia świadomości występującego zagrożenia powodziowego w miejscu zamieszkania, pracy lub wypoczynku oraz zdolności świadomego uczestnictwa w zaplanowanych działania kryzysowych. Ważnym celem na najbliższe 6 lat jest stworzenie systemu finansowania działań nietechnicznych i technicznych ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia źródeł finansowania utrzymania systemu przeciwpowodziowego na stałym poziomie funkcjonalności. Wieloletnia praktyka zarządzania gospodarką wodną wskazuje bowiem na zagrożenie braku zasobów na utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej w należytym stanie technicznym zapewniającym jej pożądany poziom funkcjonalności. Region Wodny Dolnej i Przymorza Zachodniego charakteryzuje się dużym zagrożeniem od powodzi zatorowych. W okresie najbliższych 6 lat planuje się prowadzić skuteczne działania akcji lodołamania, które wiążą się z pilnym odtworzeniem floty lodołamaczy oraz z niezbędnej do ich skutecznego działania budowy i odbudowy infrastruktury technicznej, dziś podlegającej stałemu procesowi

153 Podsumowanie działań i ich priorytety degradacji. Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego opiera się na ekonomicznie (społecznie i finansowo) rekomendowanym i uzasadnionym doborze działań nietechnicznych, technicznych i instrumentów wspomagających w celu maksymalizacji efektywności przedsięwziętych działań. Poniżej przedstawiono zestawienie planowanych działań strategicznych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację, miar realizacji tych działań oraz źródła informacji dla wyznaczenia wskaźników. Tabela nr 34 Zestawienie planowanych działań strategicznych w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego w podziale na grupy działań Region Wodny Środkowej Odry Działania Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie Miara realizacji działania Środki w perspektywie planistycznej w zł Źródło danych Działania nietechniczne Wdrożenie reformy organizacyjnej jednostek odpowiedzialnych za gospodarkę wodną, w tym za zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego, oraz stworzenie systemu finansowania działań strukturalnych i niestrukturalnych ze szczególnym uwzględnienie zapewnienia źródeł finansowania dla utrzymania systemu przeciwpowodziowego na stałym poziomie funkcjonalności Ministerstwo ds. gospodarki wodnej Wdrożenie nowej Ustawy prawo wodne RA Ministerstwo ds. gospodarki wodnej Wdrożenie MZP i MRP do planowania przestrzennego dla ograniczenia wrażliwości obszarów zagrożonych powodziami. Jednostki Samorządu Terytorialnego KZGW RZGW Liczba planów przestrzennego zagospodarowania obejmujących tereny szczególnego zagrożenia powodziowego PA Powierzchnia obszarów szczególnie zagrożonych dla których uaktualniono mapy MZP i MRP PA Liczba zrealizowanych planów ograniczenia wrażliwości obszarów zagrożonych powodziami PA Liczba mieszkańców objęta planami ograniczenia wrażliwości obszarów zagrożonych powodzią tyś. Osób RA Urzędy Marszałkowskie KZGW KZGW 153

154 Podsumowanie działań i ich priorytety Region Wodny Środkowej Odry Działania Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie Miara realizacji działania Środki w perspektywie planistycznej w zł Źródło danych Działania nietechniczne Przygotowanie i wdrożenie przepisów budowlanych regulujących zasady wykonania i odbioru nowych obiektów, ale także zasady dostosowywania istniejących obiektów do ich eksploatacji na terenach zagrożonych powodzią. Budowa i wdrożenie systemu ubezpieczeń od strat powodziowych Ministerstwo właściwe ds. budownictwa Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane zlokalizowane na obszarze zagrożenia powodzią PA Wskaźnik liczby polis ubezpieczeniowych w stosunku do liczby nieruchomości znajdujących się w strefie szczególnego zagrożenia powodziowego RA 0 0 Ministerstwo właściwe ds. budownictwa Polska Izba Ubezpieczeniowa Budowa i rozwój systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami pojawiającymi się w atmosferze i hydrosferze, w tym szczególnie powodzi konwencjonalnych, roztopowych i zatorowych JST, IMGW-PIB, KZGW, RZGW Liczba zbudowanych regionalnych i lokalnych systemów prognozowania i ostrzegania przed powodzią PA IMGW-PIB Budowa i doskonalenie systemu reagowania na powódź; utrzymanie lodołamaczy, prowadzenie akcji lodołamania Budowa i doskonalenie systemu odbudowy zniszczeń powodziowych Ministerstwo ds. bezpieczeństwa przeciwpowodziowego ; Wojewodowie; RZGW Ministerstwo ds. usuwania skutków klęsk żywiołowych Udział procentowy akcji ratowniczych, dla których czas dojazdu ekipy ratowniczej nie przekracza 15 min RA Liczba planów prowadzenia akcji przeciwpowodziowych (w tym planów ewakuacji ludności i inwentarza) PA Liczba przeprowadzonych akcji lodołamania RA Liczba analiz i koncepcji doskonalenia systemu reagowania na powódź PA System informatyczny zgłaszania i szacowania strat powodziowych PA Ministerstwo ds. bezpieczeństwa przeciwpowodziowe g; Wojewodowie; RZGW Ministerstwo ds. usuwania skutków klęsk żywiołowych Budowa i doskonalenie systemu edukacyjnego podnoszącego świadomość i kompetencje społeczeństwa zamieszkującego obszary zagrożone powodzią KZGW, RZGW, IMGW-PIB Liczba szkolonych obywateli tyś. osób PA 0 KZGW 154

155 Podsumowanie działań i ich priorytety Region Wodny Środkowej Odry Działania Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie Miara realizacji działania Środki w perspektywie planistycznej w zł Źródło danych Działania nietechniczne Modyfikacja zasad użytkowania istniejących zbiorników wielofunkcyjnych dla zwiększenia retencji powodziowej KZGW, RZGW Liczba wykonanych analiz PA 0 KZGW Wzmocnienie i przebudowa wałów w szczególności tych odcinków, których przebudowa doprowadzi do zwiększania przestrzeni dla rzeki, zapewniając wzrost retencji dolinowej i obniżenie poziomu wód powodziowych KZGW, RZGW, WZMiUW Długość wałów wzmocnionych i przebudowanych PA Powierzchnia terenów oddanych rzece RA 0 KZGW Zwiększanie retencji zlewniowej. Spowalnianie spływu wód powierzchniowych Budowa przeciwpowodziowych zbiorników retencyjnych Budowa retencji dolinowej (w tym polderowej) w myśl zasady oddania przestrzeni rzece i niedopuszczenia do transferu ryzyka powodziowego Dostosowanie przepustowości rzek na odcinkach gdzie wody powodziowe stwarzają zagrożenie w wyniku naturalnych lub sztucznych ograniczeń przepływu w myśl zasady oddania przestrzeni rzece i niedopuszczenia do transferu ryzyka powodziowego Budowa obwałowań chroniących zidentyfikowane obszary o gęstej zabudowie gdzie jej relokacja jest niemożliwa ze względów KZGW, RZGW, WZMiUW Administrator rzek - RZGW, WZMiUW Administrator rzek - RZGW, WZMiUW Administrator rzek - RZGW, WZMiUW Administrator rzek - RZGW, WZMiUW Liczba zrealizowanych obiektów PA Powierzchnia dolin rzecznych oddana rzece w km² RA Pojemność uzyskanej retencji dolinowej w mln m³ RA Liczba analiz możliwości zwiększenia retencji dolinowej PA Działania techniczne Liczba zrealizowanych obiektów PA Pojemność rezerwy powodziowej w mln m³ RA Liczba zrealizowanych obiektów PA Powierzchnia dolin rzecznych oddana rzece w km² RA Obniżenie poziomu wód powodziowych Q1% w wyniku przeprowadzonych prac w cm RA Liczba odcinków rzek gdzie zlikwidowano zidentyfikowane naturalne lub sztuczne ograniczenia przepływu w km PA Długość wybudowanych obwałowań w km PA KZGW 0 KZGW 0 KZGW 0 KZGW KZGW 155

156 Podsumowanie działań i ich priorytety Region Wodny Środkowej Odry Działania Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie Miara realizacji działania Środki w perspektywie planistycznej w zł Źródło danych społecznych lub ekonomicznych Odbudowa funkcjonalności obiektów przeciwpowodziowych, które straciły swoją pierwotną funkcjonalność i często stanowią dodatkowe źródło zagrożenia Zapewnienie dobrych warunków prowadzenia akcji lodołamania i bezpiecznego odprowadzania kry lodowej Przygotowanie inwestycji przeciwpowodziowych Ochrona brzegu morskiego Administrator rzek - RZGW, WZMiUW Administrator rzek - RZGW Administrator rzek - RZGW, WZMiUW UM Działania nietechniczne Liczba mieszkańców chronionych obwałowanie RA Wartość majątku chronionego obwałowaniem w mln zł RA Liczba zrealizowanych obiektów PA Długość odcinków rzek w km dla których zapewniono dobre warunki prowadzenia akcji lodołamania i bezpiecznego odprowadzania kry lodowej PA Liczba obiektów przeciwpowodziowych, dla których przygotowano dokumentację techniczną i ekonomiczną PA Długość zrealizowanych opasek brzegowych w km PA Liczba zrealizowanych inwestycji PA KZGW KZGW KZGW UM * Poza ww. kategoriami planuje się również Działanie działania w zakresie renaturyzacji koryt cieków i ich brzegów oraz planu przesiedleń i wykupu nieruchomości Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie Źródło: Opracowanie własne Miara realizacji działania 12.3 Opis wybranego Wskaźnik rozwiązania produktu PA Wskaźnik rezultatu RA Zakładana wartość docelowa wskaźnika Wybrane rozwiązanie stanowi sumę preferowanych Źródło danych działań dla obszarów problemowych, zidentyfikowanych na podstawie analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat, w stosunku do których zidentyfikowano konieczność zastosowania jednego lub więcej działań technicznych, nietechnicznych lub kombinowanych, w tym działań polegających na odtworzeniu funkcjonalności istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Szczegóły dotyczące zakresu konkretnych działań przedstawiono w poszczególnych PZRP dla regionów wodnych. 156 Działania nietechniczne Wdrożenie reformy organizacyjnej jednostek odpowiedzialnych za gospodarkę wodną, w tym za zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego, oraz stworzenie systemu finansowania działań strukturalnych i niestrukturalnych ze szczególnym uwzględnienie zapewnienia źródeł finansowania dla utrzymania systemu przeciwpowodziowego na stałym poziomie funkcjonalności Ministerstwo ds. gospodarki wodnej Wdrożenie nowej Ustawy prawo wodne

157 Podsumowanie działań i ich priorytety Rysunek nr 22 Elementy składowe ryzyka powodziowego wykorzystane przy doborze optymalnego wariantu planistycznego. Źródło: Opracowanie własne W ramach przygotowania Projektu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, przeanalizowana została specyfika obszaru regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, pod kątem ryzyka powodziowego. W ramach tej analizy, oprócz ogólnej charakterystyki obszaru, uwzględnione zostały uwagi odnośnie lokalnego ryzyka powodziowego, zgłaszane przez reprezentantów poszczególnych gmin, biorących udział w procesie planistycznym. Na podstawie zgromadzonych danych o charakterze regionalnym i lokalnym, zidentyfikowano, główne kierunki działań, jakie należy podjąć w regionie wodnym, w celu obniżenia obecnego ryzyka powodziowego. Zgromadzone dane zostały następnie skonfrontowane z wynikami analiz przeprowadzonych na podstawie Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego (WORP). Po zidentyfikowaniu głównych problemów oraz obszarów o największym znaczeniu dla zmniejszenia ryzyka powodziowego w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, poddano selekcji szereg działań o charakterze technicznym oraz nietechnicznym, które uznano za priorytetowe. Dobór konkretnych działań technicznych, bazował na analizie inwestycji zgromadzonych w MasterPlanach, innych dokumentach planistycznych oraz inwestycji zgłaszanych podczas spotkań z członkami: Zespołów Planistycznych Zlewni, Grupy Planistycznej i Komitetu Sterującego. Ponadto analizie poddano obecny stan infrastruktury przeciwpowodziowej w regionie wodnym wraz z kosztami niezbędnymi do utrzymania tej infrastruktury w pożądanym stanie. 157

158 Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Podsumowanie działań i ich priorytety Tabela nr 35 Rekomendowany wariant planistyczny w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Region Wodny Grupy działań Nakłady inwestycyjne [PLN] Nietechniczne (N) zakwalifikowane do wdrożenia jako komplementarne w stosunku do Technicznych (T) Ochrona/zwiększanie retencji leśnej w zlewni /34. Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie / 35. Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych / 36. Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków / 38. Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami / 46. Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego/ 62. Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza / 70. Prowadzenie akcji lodołamania Techniczne (T) Techniczne Rozwojowe Nowe (TR Nowe) Budowa obiektów retencjonujących wodę / 22. Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego / 23. Budowa kanałów ulgi / 24. Regulacje oraz prace utrzymaniowe rzek i potoków / 25. Ochrona brzegów morskich przed erozją i powodzią od strony morza / 26. Budowa i odtwarzanie systemów melioracji / 27. Dostosowanie koryta wód powodziowych do wielkości przepływu /29. Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej Odtworzenie Funkcjonalności (OF) Budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych oraz budowli ochronnych pasa technicznego / 24. Prace utrzymaniowe rzek i potoków / 29. Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej / 56. Prowadzenie zabiegów ochrony biotechnicznej w miejscach nadmiernej penetracji turystycznej, w których jest narażona na zniszczenie / 57. Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 58. Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 59. Odtwarzanie plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 62. Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza / 63. Podniesienie i rozbudowa wałów przeciwsztormowych i wałów przeciwpowodziowych Utrzymaniowe (U) Prace utrzymaniowe rzek i potoków / 29. Poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej / 56. Prowadzenie zabiegów ochrony biotechnicznej w miejscach nadmiernej penetracji turystycznej, w których jest narażona na zniszczenie / 57. Odtwarzanie odcinków wydm i wałów przeciwsztormowych zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 58. Naprawa konstrukcji hydrotechnicznych ochrony brzegu zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 59. Odtwarzanie plaż zniszczonych w wyniku wezbrań sztormowych / 62. Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza / 70. Prowadzenie akcji lodołamania

159 Podsumowanie działań i ich priorytety Instrumenty Nietechniczne wspierające (Nwsp.) 4. Zakaz budowy obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji / 5. Zakaz budowy obiektów zagrażających środowisku / 6. Zakaz budowy obiektów infrastrukturalnych / 7. Zakaz budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej / 8. Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor RZGW będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 88l ustawy Prawo wodne / 10. Ograniczenie budowy/budowa pod określonymi warunkami obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach podejmowania decyzji / 11. Ograniczenie budowy obiektów zagrażających środowisku / 12. Ograniczenie budowy pozostałych obiektów prywatnych i użyteczności publicznej / 13. Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych wskutek awarii obwałowań / 14. Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów chronionych obwałowaniami / 15. Ograniczanie budowy obiektów zagrażających środowisku / 16. Wypracowanie warunków pod jakimi można lokalizować i budować obiekty o dużym znaczeniu strategicznym dla gospodarki i mogących spowodować znaczne zagrożenie dla ludzi i środowiska w przypadku zagrożenia powodzią /17. Wprowadzenie w miastach i terenach zurbanizowanych (tam gdzie to będzie zasadne) obowiązku stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzią dla wody o p= 1% / 28. Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią / 37. Poprawa i rozwój krajowego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/ podniesienie poziomu ich jakości i wiarygodności /38. Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami / 39. Doskonalenie planów zarządzania kryzysowego (wszystkie poziomy zarządzania), z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego / 40. Opracowywanie instrukcji zabezpieczania i postępowania w czasie powodzi dla obiektów prywatnych i publicznych oraz zagrażających środowisku w przypadku wystąpienia powodzi / 41. Wdrażanie programów współpracy z mediami, szkolnictwem w zakresie ostrzegania i informowania / 42. Usprawnienie systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi / 43. Doskonalenie wsparcia rzeczowego i finansowego dla poszkodowanych / 44.Wypracowanie wytycznych dotyczących warunków ewentualnej odbudowy na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią / 45. Doskonalenie pomocy zdrowotnej i sanitarnej (w tym wsparcie psychologiczne) dla ludzi oraz opieki weterynaryjnej dla zwierząt /46. Gromadzenie i udostępnianie danych i informacji o szkodach i ryzyku powodziowym w ujednoliconej formie i zakresie na obszarze całego kraju, na podstawie opracowanego instrumentu prawnego / 47. Analizy skuteczności systemu zarządzania ryzykiem i rekomendacje zmian / 48. Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych / 49. Opracowywanie aktów prawnych, wprowadzających zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych powodzią, które ochronią społeczności przed nadmiernym ryzykiem i ograniczą straty w przyszłości, kierowanie projektów do legislacji / 50. Opracowanie zasad finansowania programów wspomagających ekonomicznie nowe zasady zagospodarowywania terenów zagrożonych, uruchamianie takich programów, znajdowanie źródeł finansowania / 51. Opracowanie programów edukacyjnych dla różnych poziomów odbiorców (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea szkoły wyższe), których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych / 52. Opracowanie programów edukacyjnych dla mediów oraz innych podmiotów, których celem będzie zmiana mentalności społeczności lokalnych w kierunku ograniczenia ekspansji na tereny zagrożone oraz zmiany sposobu zagospodarowywania zamieszkałych terenów zagrożonych / 53. Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 37 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej / 54. Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych od strony morza / 55. Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów zagrożonych od strony morza / 60. Prowadzenie badań i analiz wpływu poszczególnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz ich zniszczeń w wyniku wezbrań sztormowych w skali lokalnej oraz skali całego wybrzeża w celu analiz ich skuteczności w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony brzegu / 65. Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią w granicach pasa technicznego / 68. Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych dynamiki zmian polskiego wybrzeża, zachodzących procesów i ich zmian w czasie, wpływu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych na procesy akumulacji i erozji w skali lokalnej i całego wybrzeża / 69. Opracowanie programów edukacyjnych, cykli warsztatów plenerowych, materiałów informacyjnych w okresach największej ekspansji turystycznej wybrzeża dla różnych poziomów odbiorców, w celu zwiększenia świadomości o procesach kształtujących polskie wybrzeże i skutkach, jakie powstaną w wyniku ich zakłócenia dla zdrowia i bezpieczeństwa ludności lokalnej oraz środowiska naturalnego / 53. Opracowanie szczegółowych warunków pod jakimi dyrektor Urzędu Morskiego będzie mógł zwolnić z zakazów wynikających z art. 37 ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej i administracji morskiej / 54. Wypracowanie warunków technicznych pod jakimi można lokalizować i budować obiekty na obszarach zagrożonych od strony morza / 55. Wypracowanie zaleceń dla istniejących obiektów, w zakresie możliwych sposobów ochrony przed stratami wskutek zalania obszarów zagrożonych od strony morza / 60. wg monitoring efektu wg monitoringu efektu rzeczowego wdrożenia

160 Podsumowanie działań i ich priorytety HARMONOGRAM Prowadzenie badań i analiz wpływu poszczególnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz ich zniszczeń w wyniku wezbrań sztormowych w skali lokalnej oraz skali całego wybrzeża w celu analiz ich skuteczności w systemie zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony brzegu / 65. Usprawnienie reguł sterowania obiektami i urządzeniami technicznej ochrony przed powodzią w granicach pasa technicznego / 68. Przygotowanie propozycji systemowych służących rozwojowi badań naukowych dynamiki zmian polskiego wybrzeża, zachodzących procesów i ich zmian w czasie, wpływu istniejących konstrukcji hydrotechnicznych na procesy akumulacji i erozji w skali lokalnej i całego wybrzeża / 69. Opracowanie programów edukacyjnych, cykli warsztatów plenerowych, materiałów informacyjnych w okresach największej ekspansji turystycznej wybrzeża dla różnych poziomów odbiorców, w celu zwiększenia świadomości o procesach kształtujących polskie wybrzeże i skutkach, jakie powstaną w wyniku ich zakłócenia dla zdrowia i bezpieczeństwa ludności lokalnej oraz środowiska naturalnego Działania planowane do wdrożenia w latach 2014 XII 2021 Nietechniczne Techniczne TR Nowe + Techniczne OF Utrzymaniowe Instrumenty (Nwsp.) 0 Działania planowane do wdrożenia w następnych cyklach planistycznych dalej Nietechniczne Techniczne TR Nowe + Techniczne OF Utrzymaniowe 0 Instrumenty (Nwsp.) * - Koszty inwestycji w strefie brzegu morskiego Źródło: Opracowanie własne

161 Podsumowanie działań i ich priorytety Różnorodność planowanych do realizacji działań wynika ze zróżnicowania charakteru zagrożenia i ryzyka powodziowego na obszarze regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. W poszczególnych obszarach problemowych konieczne jest podjęcie działań adekwatnych do skali i rodzaju zagrożenia oraz potencjalnych strat, jednak najistotniejsze w skali całego obszaru dorzecza jest wdrożenie instrumentów działań nietechnicznych wspierających obejmujących najliczniejszy zbiór grup działań realizujących cele szczegółowe zarządzania ryzykiem powodziowym Priorytety w realizacji działań Uwzględniając specyfikę regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego oraz zidentyfikowane obszary szczególnie narażone na ryzyko powodzi, zidentyfikowane zostały działania nietechniczne, techniczne oraz nietechniczne wspierające, których realizacja powinna się odbyć do roku Zestawienie tych działań wraz z określeniem nakładów finansowych niezbędnych do ich realizacji przedstawiono w części W kolejnych cyklach planistycznych niezbędne będą natomiast działania utrzymaniowe oraz techniczne, których priorytetyzacja możliwa będzie dopiero po weryfikacji skuteczności działań zrealizowanych do 2021r Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania Katalog potencjalnych źródeł finansowania zawiera szerokie spektrum krajowych i zagranicznych instytucji finansowych oraz programów wsparcia finansowego dedykowanych przedsięwzięciom użyteczności publicznej, jakimi są niewątpliwie projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Środki pochodzące z zagranicznych instytucji finansowych, oferujących programy wsparcia finansowego nie podlegającego zwrotowi, są najbardziej efektywnym źródłem finansowania i powinny być brane pod uwagę w pierwszej kolejności. Projekty przeciwpowodziowe mogą być przedmiotem dotacji z funduszy Unii Europejskiej - w perspektywie przewiduje się dofinansowanie projektów przeciwpowodziowych w ramach: Funduszu Spójności (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Regionalne Programy Operacyjne) Poza ww. możliwościami pomocy bezzwrotnej, międzynarodowe instytucje finansowe oferują także pożyczki oraz kredyty. Najczęstszym źródłem finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Polsce są pożyczki, jakie udziela: Bank Światowy Bank Rozwoju Rady Europy Europejski Bank Inwestycyjny Niezbędnym uzupełnieniem dofinansowania ze źródeł zagranicznych są w każdym przypadku środki publiczne: Budzet centralny Budzety województw i Jednostek Samorządu Terytorialnego WFOŚiGW NFOiGW Głównymi jednostkami realizującymi działania wskazane jako priorytetowe w regionie wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego, będzie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz poszczególne Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych w woj. zachodnio-pomorskim, pomorskim, i lubuskim. Region Wodny Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego ponadto jest objęty projektem przeciwpowodziowym współfinansowanym w formie pożyczki Banku Światowego, a także Programem dla Odry

162 Podsumowanie działań i ich priorytety Poszczególne inwestycje strategiczne, przedstawione poniżej, mogą być przedmiotem wniosków o dofinansowanie z ww. instytucji finansowych w celu uzyskania wsparcia finansowego w formie środków bezzwrotnych i zwrotnych. 162

163 Podsumowanie działań i ich priorytety Tabela nr 36 Lista działań nietechnicznych planowanych do realizacji w latach Inwestycje strategiczne - nietechniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 1 Zlewnia rz. Wieprzy Poza HotSpot Ochrona / zwiększanie retencji leśnej w zlewni Opracowanie szczegółowej analizy i projektu możliwości zwiększenia retencji leśnej w powiązaniu z Kompleksowym projektem adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Wieprzy Szczecin Goleniów (obszar wiejski) Świnoujście Darłowo Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków Identyfikacja i sporządzenie wyceny działań modernizacyjnych wraz z opracowaniem programu dopłat dla właścicieli budynków przeznaczonych do umocnienia w obszarze zagrożenia powodzią o p=1% Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Wieprzy Szczecin Goleniów (obszar wiejski) Świnoujście Darłowo Modernizacja konstrukcji istniejących budynków i budowa nowych o konstrukcjach odpornych na zalanie Uszczelnianie budynków, stosowanie materiałów wodoodpornych Trwałe zabezpieczenie terenu wokół budynków Wdrożenie i realizacja programu dopłat dla właścicieli budynków przeznaczonych do umocnienia w obszarze zagrożenia powodzią o p=1% Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Prowadzenie akcji lodołamania Prowadzenie corocznej akcji lodołamania (w latach ) Brzeg morski Poza HotSpot Ochrona brzegów morskich przed erozją i zagrożeniem od strony morza prowadzenie monitoringu brzegu morskiego (w latach ) Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Świnoujście Szczegółowa analiza zagrożenia powodziowego miasta Świnoujście Analiza metodyki określania falowania na potrzeby modelowania hydraulicznego zagrożenia powodziowego brzegu morskiego

164 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - nietechniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 7 Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Świnoujście Program ograniczania ryzyka powodziowego miasta Świnoujście wraz z opracowaniem koncepcji/dokumentacji projektowej dla nowo zidentyfikowanych przedsięwzięć. Program mający na celu minimalizację zidentyfikowanego ryzyka powodziowego miasta Świnoujście, a w szczególności w zakresie: *ograniczenia ryzyka powodzi w północno wschodniej części Wyspy Uznam (mobilne przegrody lub podniesienie nabrzeża portowego); *zabezpieczenie brzegu na północ i wschód od ulicy 1 Maja na wyspie Karsibór (budowa nabrzeża, bądź zastosowanie mobilnych przegród przeciwpowodziowych); *budowa nowych i modernizacja istniejących wałów przeciwpowodziowych w zakresie ochrony Przytoru, Łunowo (wraz z zabudowaniami po wschodniej stronie ulicy Odrzańskiej) i obszarów leżących wzdłuż ulicy Pomorskiej; *zabezpieczenie południowej części wyspy Karsibór (mobilne przegrody lub wały przeciwpowodziowe) Brzeg morski Poza HotSpot 9 Brzeg morski Poza HotSpot Szczegółowa analiza zagrożenia powodziowego w rejonie jeziora Bukowo Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego charakterystycznego dla analizowanego obszaru Program ograniczania ryzyka powodziowego w rejonie jeziora Bukowo Program mający na celu minimalizację zidentyfikowanego ryzyka powodziowego w rejonie jeziora Bukowo Brzeg morski Mierzeja jeziora Jamno Szczególowa analiza zagrożenia powodziowego w rejonie Mierzei jeziora Jamno Analiza zagrożenia i ryzyka powodziowego charakterystycznego dla analizowanego obszaru Brzeg morski Mierzeja jeziora Jamno Program ograniczania ryzyka powodziowgo w rejonie jeziora Jamno Program mający na celu minimalizację zidentyfikowanego ryzyka powodziowego w rejonie jeziora Jamno

165 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - nietechniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 12 Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Zlewnia Iny Zlewnia Parsęty Szczecin, Koszalin, Stargard Szczeciński, Kołobrzeg, Świnoujście, Police, Białogard, Goleniów, Gryfino Ochrona/ zwiększanie retencji na obszarach zurbanizowanych Opracowanie szczegółowej analizy i projektu możliwości zwiększenia retencji obszarów zurbanizowanych (indywidualnie dla miasta powyżej 20 tys. mieszkańców) tj Szczecin, Koszalin, Stargard Szczeciński, Kołobrzeg, Świnoujście, Police, Białogard, Goleniów, Gryfino Zlewnia Wieprzy 13 Region Wodny Dolnej Odry - Budowa i usprawnienie lokalnych systemów ostrzegania przed powodziami Wprowadzenie Elektronicznego Systemu Ostrzegania Powodziowego (Kostrzyn nad Odrą, Słubice, Szczecin, Świnoujście) Region Wodny Dolnej Odry - Renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów Opracowanie szczególowej koncepcji możliwości renaturyzacji dolin rzecznych w regionie wodnym Źródło: Opracowanie własne SUMA , ,00 0 Niezależnie od wskazanego powyżej zakresu działań nietechnicznych, wszystkie działania zmierzające do zwiększenia retencji, w tym retencji leśnej, na obszarach rolniczych oraz na obszarach zurbanizowanych są działaniami korzystnymi zarówno dla celów ograniczania ryzyka powodziowego, jak i dla środowiska i będą rekomendowane do realizacji w ramach wariantów planistycznych. Należy podkreślić wagę realizacji na obszarach zurbanizowanych takich działań jak zmniejszanie powierzchni utwardzonych w miastach, retencja wód opadowych na działkach i obszarach rolniczych oraz dążenie do osiągania lub utrzymania odpowiedniej ilości zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona mokradeł, torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy).

166 Podsumowanie działań i ich priorytety Tabela nr 37 Lista inwestycji technicznych planowanych do realizacji w latach Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 1 Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Budowa infrastruktury postojowo-cumowniczej na Odrze dolnej i granicznej oraz nowe oznakowanie szlaku żeglownego Inwestycja polega na wykonaniu nowej linii dalb cumowniczych Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Słubice Ochrona p. powodziowa miasta Słubice Inwestycja polega na odbudowie cieków oraz umocnieniu i budowie wałów przeciwpowodziowych Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Słubice Odbudowa Czarnego Kanału i Raczej Strugi Inwestycja polega na odbudowie kanałów Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy HS Zatorowy Prace modernizacyjne na Odrze granicznej w celu zapewnienia zimowego lodołamania Inwestycja polega na umocnieniu brzegów, regulacji cieku (zabudowa regulacyjna będzie bazowała na istniejącej zabudowie regulacyjnej, nowa zabudowa nie będzie wychodziła poza istniejące koryto) długości odcinków na których prowadzone będą prace 1 km, 4.7 km 8,5 km, 9 km oraz 1.2 km. Remont i modernizacja zabudowy regulacyjnej na Odrze granicznej Inwestycja polega na odcinkowej odbudowie zniszczonej zabudowy regulacyjnej rzeki Odry, tj. ostrogi, tamy, opaski brzegowe oraz ujednoliceniu głębokości. Zastosowane będą naturalne materiały, tj. kamień, faszyna, paliki drewniane

167 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 6 Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Gryfino Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miejscowości Ognicy nad rzeką Odrą Planowana inwestycja obejmuje wykonanie wału przeciwpowodziowego o długości 0,3 km - nasyp ziemny wraz z podjazdami, przegroda filtracyjna w korpusie wału, wsparcie stopy skarpy odwodnej umocnieniem gabionowym oraz rowem opaskowym Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Osinów - Łubnica. Modernizacja międzywala. Uporządkowanie międzywala dla celów przeciwpowodziowych w zakresie niewpływającym na osiągnięcie celów środowiskowych w rozumieniu RDW Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Budowa bazy postojowo-cumownicza dla lodołamaczy Inwestycja polega na poszerzeniu o min. 10m istniejącego basenu portowego oraz linii brzegową rzeki, wyniesieniu do rzędnej 1,5 1,7 m n.p.m. nabrzeża typu ciężkiego Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Boleszkowice Wał Chlewice-Porzecze - wał cofkowy rzeki Odry przy rzece Myśli Inwestycja polega na odbudowe wałów przeciwpowodziowych na długości 2336 m Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Gryfino Mniszki - Gryfino. Modernizacja wału p.pow. nad rzeką Odrą Wschodnią w km Inwestycja polega na odbudowie wałów przeciwpowodziowy na długości 2116m Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Widuchowa Krajnik - Marwice Modernizacja wału p.pow. nad rzeką Odrą Wschodnią w km Inwestycja polega na odbudowie wałów przeciwpowodziowy na długości 3485m. Prace nie będą prowadzone od strony odwodnej Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Poprawa przepływu wód powodziowych w okresie zimowym z Jeziora Dąbie Planowana inwestycja polega na poprawie przepływu wód powodziowych w okresie zimowym z Jeziora Dąbie poprzez pogłębienie toru wodnego na długości ok 15 km

168 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 13 Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Bagrowanie Przekopu Klucz-Ustowo Inwestycja polega na bagrowaniu kanału na długości ok 3 km Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Widuchowa, Gryfino Przywrócenie walorów przyrodniczych Doliny Dolnej Odry poprzez poprawę zdolności retencyjnych i przeciwpowodziowych Międzyodrza Planowana inwestycja zakłada remont 32 budowli hydrotechnicznych oraz udrożnieniu kanałów i rowów na odcinku ponad 20 km, jadnak ostateczny zakres wynikać będzie z opracowanego modelu hydrologiczno-przyrodniczego Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Gryfino Zabezpieczenie przeciwpowodziowe miejscowości Radziszewo i Daleszewo nad rzeką Odrą w km Planowany do odbudowy wał ma długość 1,56 km. Inwestycja obejmuje odbudowę zdekapitalizowanego wału przeciwpowodziowego, poprzez podniesienie rzędnych korony wału i nadanie mu parametrów technicznych zgodnie z obowiązującymi przepisami Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Widuchowa Modernizacja stacji pomp Krajnik Planowana inwestycja obejmuje wyburzenie starej pompowni i wykonanie nowej Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Przebudowa mostu kolejowego w km 733,7 rzeki Regalicy w Szczecinie w celu zapewnienia minimalnego prześwitu dla prowadzenia akcji lodołamania przy użyciu lodołamaczy Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Przebudowa mostu kolejowego w km w km 615,1 rz. Odry w Kostrzynie nad Odrą w celu zapewnienia minimalnego prześwitu dla prowadzenia akcji lodołamania przy użyciu lodołamaczy Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Przebudowa mostu drogowego w km 614,9 rz. Odry w Kostrzynie nad Odrą w celu zapewnienia minimalnego prześwitu dla prowadzenia akcji lodołamania przy użyciu lodołamaczy

169 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 20 Brzeg morski 21 Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej Niechorze; Liwia Łuża; Rewal; Kołobrzeg; Mierzeja Jeziora Jamno; Mierzeja Jeziora Kopań; Mierzeja Dziwnowska wschodnia; Mierzeja dziwnowska zachodnia; HS Zatorowy Prace utrzymaniowe na brzegu morskim Dwukrotny monitoring, dwukrotne zasilanie, wykonanie sztucznych kinet Pozyskanie lodołamaczy Inwestycja polega na pozyskaniu maksymalnie 5 jednostek lodołamania Brzeg morski Ustronie Morskie Przebudowa opaski brzegowej (Ustronie Morskie km ) Przebudowa istniejącej konstrukcji lekkiej opaski brzegowej w Ustroniu Morskim w km Brzeg morski Ustronie Morskie Przebudowa opaski brzegowej (Ustronie Morskie km ) Przebudowa istniejącej konstrukcji lekkiej opaski brzegowej w Ustroniu Morskim w km Brzeg morski Ustronie Morskie Przebudowa opaski brzegowej (Ustronie Morskie km ) Przebudowa istniejącej konstrukcji lekkiej opaski brzegowej w Ustroniu Morskim w km Brzeg morski Ustronie Morskie Przebudowa opaski brzegowej (Ustronie Morskie km ) Przebudowa istniejącej konstrukcji lekkiej opaski brzegowej w Ustroniu Morskim w km

170 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 26 Brzeg morski Mierzeja Dziwnowska wschodnia Budowa i modernizacja ostróg brzegowych pomiędzy Dziwnowem a Dziwnówkiem Km: Brzeg morski Jarosławiec Przebudowa opaski brzegowej w Jarosławcu. Inwestycja polega na przebudowaie opaski brzegowej o długości 1215 km w km Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Dziwnów Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla miejscowości Dziwnów Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej w miiejscowości Dziwnów. Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego Zlewnia rz. Regi Gryfice 30 Zlewnia rz. Regi Resko 31 Zlewnia rz.parsęty Białogard Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla miasta Gryfice Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej w mieście Gryfice.Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla miejscowości Resko Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej w miiejscowości Resko. Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego. Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla miasta Białogard Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej w mieście Białogard. Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego

171 Podsumowanie działań i ich priorytety Inwestycje strategiczne - techniczne Lp. Zlewnia planistyczna ONNP i/lub nazwa hotspotu Nazwa inwestycji Koszt całkowity [PLN] Koszt I cykl [PLN] Koszt kolejny cykl [PLN] Region Wodny Dolnej Odry 32 Zlewnia rz. Wieprzy Sławno Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla miejscowości Sławno Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej w miiejscowości Sławno.Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego Zlewnia rz. Wieprzy Ustronie Morskie - Sianożęty Wykonanie dokumentacje koncepcyjno projektowej ochrony przeciwpowodziowej dla obszaru problemowwego Ustronie Morskie - Sianożęty Inwestycja polega na dokonaniu rekomendacji wielowariantowej koncepcji ochrony przeciwpowodziowej obszaru problemowego Ustronie Morskie - Sianożęty. Inwestycja wiąże sięz wykonaniem dokumentacji projektowej wraz z wykonaniem SOOŚ dla wariantu rekomendowanego Zlewnia Odry od ujścia rz. Nysy Łużyckiej do ujścia rz. Warty Zlewnia Odry od ujścia rz. Warty do Roztoki Odrzańskiej HS Zatorowy Remont i przebudowa infrastruktury cumowniczej (m.in. dalb) na administrowanym granicznym i dolnym odcinku rzeki Odry Inwestycja polega na wyremontowaniu lub przebudowie, a w niektórych przypadkach planuje się wykonanie nowych linii dalb cumowniczych Zlewnia Zalewu Szczecińskiego Świnoujście Wykonanie zabezpieczenia przeciwpowodziowego w postaci mobilnych przegród przeciwpowodziowych. Inwestycja wiąże się również z modernizacją i budową nowych wałów przeciwpowodziowych Inwestycja polega na wykonaniu mobilnych przegród przeciwpowodziowych (ok m), budowie nowych walów (ok m) oraz modernizacji istniejących wałów przeciwpowodziowych (ok m) Zlewnia Regi Trzebiatów Wykonanie dokumentacji projektowej zachodniego obejścia miasta Trzebiatów Inwestycja polega na opracowaniu szczegółowej analizy i projektu zachdniego obejścia miasta Trzebiatów w celu ograniczenia zidentyfikowanego ryzyka powodziowego * - Inwestycje w ramach umowy między rządem RP a rządem RFN o wspólnej poprawie sytuacji na drogach wodnych na pograniczu polsko-niemieckim Źródło: Opracowanie własne SUMA , ,00 0

172 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innymi dyrektywami środowiskowych 13 WAŻNE INFORMACJE Podstawową bazę informacyjną dla analiz przeprowadzonych w PZRP stanowiły rezultaty wcześniejszych prac związanych z wdrażaniem Dyrektywy Powodziowej (tj. WORP, mapy zagrożenia i ryzyka powodziowego) oraz opracowania przejściowego do czasu opracowania aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami MasterPlanu dla obszaru dorzecza Odry. Wariantowanie scenariuszy planistycznych prowadzone było w 4 krokach: 1. Identyfikacja celów 2. Identyfikacja charakteru zagrożenia 3. Identyfikacji potencjalnego zakresu i ocena skuteczności metod ochrony przeciwpowodz. 4. Wstępna ocena udatności środowiskowej metod w kontekście wymogów środowiskowych Przedmiotem analizy wielokryterialnej (MCA) są warianty rozwiązań w obszarach problemowych (tzw. hot-spot). Analiza MCA wykonana jest w celu dokonania wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania, z uwzględnieniem zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Analizy te uwzględniają powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. Wyniki MCA można znaleźć w kartach HOT SPOT-ów (załącznik 11 do PZRP). 172

173 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych 13 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych 13.1 Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych Przedmiotem analizy wielokryterialnej (MCA) są warianty rozwiązań w obszarach problemowych (tzw. hot-spot). Analiza MCA wykonana jest w celu dokonania wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania, z uwzględnieniem zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Analizy te uwzględniają powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. Analiza MCA uwzględnia kryteria środowiskowe oraz wyniki analiz prowadzonych na etapie wstępnej oceny akceptowalności środowiskowej. W związku z powyższym, analizy z zakresu zgodności z wymaganiami RDW i dyrektyw środowiskowych, prowadzone w ramach PZRP, stanowią uzupełnienie wyników analiz, zawartych w MasterPlanie i projekcie apgw, o elementy analizy wielokryterialnej, odnoszącej się specyficznie do zagadnień ochrony powodziowej oraz obszarów problemowych (hot spot). Zgodnie z metodyką budowy i oceny wariantów, opisaną w punkcie 12.1., każdy wariant planistyczny tworzony jest z działań wybranych w drodze analizy wielokryterialnej oraz działań nietechnicznych wspierających i działań o charakterze odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy odtworzenia funkcjonalności. Wybór wariantu planistycznego na poziomie zlewni podporządkowany jest: rekomendacjom wynikającym z Noty Komisji Europejskiej W kierunku lepszych środowiskowo opcji zarządzania ryzykiem powodziowym ; założeniom Dyrektywy Powodziowej w zakresie zlewniowego zarządzania ryzykiem powodziowym. Warianty planistyczne przenoszone są następnie na poziom regionów wodnych oraz obszarów dorzeczy. Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla poszczególnych regionów wodnych (a także dorzeczy), stanowi przedmiot analizy kosztów i korzyści społecznych. Przedmiotem analizy MCA są natomiast warianty rozwiązań w obszarach problemowych. Celem analizy jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania z uwzględnieniem zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym, przy uwzględnieniu opisanych poniżej kryteriów środowiskowych. Przy zastosowaniu takiego podejścia uzyskano pewność, że ocenie poddane są poszczególne rozwiązania problemu w danym obszarze problemowym / obszarach problemowych, a nie sumy działań. Analizy te uwzględniają powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. Na potrzeby analizy wielokryterialnej, bazując na wynikach wstępnej oceny udatności środowiskowej rozpatrywanych metod/działań inwestycyjnych, określono poniższe kryteria oceny dotyczące grup kryteriów środowiskowych MCA: 173

174 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych Kryterium I. ODDZIAŁYWANIE NA OBSZARY CHRONIONE W ROZUMIENIU USTAWY O OCHRONIE PRZYRODY (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000) 10 przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony 8 przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony 6 4 przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania zgody na realizację przedsięwzięcia przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania zgody na realizację przedsięwzięcia przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny) lub poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego 1 oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym potencjalne trudności w uzyskaniu zgody na realizację przedsięwzięcia Kryterium II. ODDZIAŁYWANIE NA KRAJOWE I REGIONALNE KORYTARZE EKOLOGICZNE przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na funkcjonalność korytarza. przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na funkcjonalność korytarza przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza, jednakże istnieje możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących upośledzenie przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skale przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza, jednakże istnieje możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących upośledzenie przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego lub poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza, przy czym możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących upośledzenie jest wątpliwa Kryterium III. ODDZIAŁYWANIE NA CELE OCHRONY WÓD W ROZUMIENIU RAMOWEJ DYREKTYWY WODNE2000) z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony wód/obszarów chronionych z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony wód/obszarów chronionych pod warunkiem, że wdrożone zostaną stosowne środki minimalizujące oddziaływanie z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość zagrożenia w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym spełnienie przesłanek z art RDW może zostać należycie uzasadnione z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość zagrożenia w realizacji celów ochrony wód w stopniu powodującym zmianę charakteru rzeki z naturalnego na silnie zmieniony, przy czym spełnienie przesłanek z art RDW może zostać należycie uzasadnione z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość zagrożenia w realizacji celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym wątpliwe jest należyte uzasadnienie spełnienia przesłanek z art RDW Źródło: Opracowanie własne Przeprowadzona analiza umożliwia ustalenie spodziewanych konfliktów między realizacją zakładanych przedsięwzięć ograniczających ryzyko powodzi lub stosowania konkretnych metod ich realizacji, a celami ochrony poszczególnych obszarów. Zestawienie analiz dla poszczególnych obszarów umożliwiło wskazanie źródła potencjalnych konfliktów i umożliwiło sformułowanie zaleceń 174

175 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych do projektowania przedsięwzięć w aspektach lokalizacyjnych i technologicznych, tak, aby zrealizowanie zakładanych w ramach przedsięwzięć celów było możliwe. 175

176 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych Rysunek nr 23 Algorytm akceptowalności (udatności) środowiskowej przedsięwzięć/działań na poziomie zlewni Źródło: Opracowanie własne Rysunek nr 24 Schemat analizy akceptowalności (udatności) środowiskowej Źródło: Opracowanie własne 176

177 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego 14 WAŻNE INFORMACJE Znaczący wpływ na wzrost i kształtowanie się zagrożenia i ryzyka powodziowego mają zmiany klimatu. Piąty Raport Międzyrządowego Panelu d.s. Zmian Klimatu (IPCC 2013) stwierdza, że w okresie globalna temperatura powierzchni lądów i oceanów wzrosła średnio o 0,89 o C. Powodzie określane dziś mianem powodzi stulecia będą się zdarzać co kilka lat w północnej i północnowschodniej Europie, w Europie Środkowo Wschodniej (w tym w Polsce) oraz w atlantyckiej części południowej Europy. Zmiany hydrologiczne mogą nieść skutki, które w niektórych aspektach będą miały charakter pozytywny, a w innych negatywny. Przykładem mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu rzecznego korzystnego dla niektórych użytkowników wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów wody, ale jednocześnie negatywne, ze względu na zwiększone szkody powodziowe. Przyjmując, że zmienność średnich obszarowych wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka powodziowego, oszacowano wzrost średnich rocznych strat (AAD) w roku 2030 do 0,066 mld zł, a w roku 2064 do 0,071 mld zł (obecnie 0,072mld zł). 177

178 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego 14 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe Przewidywania dotyczące zmian klimatu wykonuje się wykorzystując modele klimatu globalnego (tzw. GCM) oraz scenariusze emisji gazów cieplarnianych opisane w raportach IPCC, znane jako SRES (od IPCC Special Report on Emission Scenarios, 2000). Zmiany klimatu wg Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) definiuje się jako zmiany stanu klimatu możliwe do zidentyfikowania (np. poprzez testy statystyczne) oraz zmiany znaczenia i/lub zmienności składowych klimatu utrzymujące się przez dłuższy czas (10 lat lub dłużej). Odnosi się to do każdej zmiany klimatu, niezależnie od tego, czy jest ona spowodowana czynnikami naturalnymi i naturalną zmiennością, czy też jest rezultatem działalności człowieka. Piąty Raport Międzyrządowego Panelu d.s. Zmian Klimatu (IPCC 2013) stwierdza, że w okresie globalna temperatura powierzchni lądów i oceanów wzrosła średnio o 0,89 o C [od 0,69 do 1,08 o C]. Każde z ostatnich trzech dziesięcioleci było cieplejsze od poprzedniego i cieplejsze od wszystkich dekad po 1850 r. Okres na Półkuli Północnej był prawdopodobnie najcieplejszym 30- leciem w ostatnich 1400 latach. Rok 2013 był 37-tym kolejnym rokiem o temperaturze globalnej przewyższającej średnią z W ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej został uruchomiony projekt ENSEMBLES, którego głównym celem było dostarczenie istotnych strategicznie informacji na temat klimatu i jego zmian oraz ich oddziaływania na społeczeństwo. W projekcie ENSEMBLES powstały w europejskich ośrodkach badawczych modele numeryczne generujące globalne (Global Climate Models-GCM) i regionalne (Regional Climate Models-RCM) scenariusze klimatyczne. Prognozowany wpływ zmian klimatu na występowanie powodzi w Europie przedstawia się następująco [Bates i in 2009]: w latach 20 XXI w. nastąpi wzrost rocznego odpływu w północnej części Europy o 15% oraz spadek na południu kontynentu o 23%, nastąpi zmniejszenie się przepływów letnich czego skutkiem będzie wzrost zagrożenia powodziami zimowymi w Europie Północnej i powodziami po opadach nawalnych na całym kontynencie oraz przesunięcie zagrożenia powodziami wywołanymi topnieniem śniegu z wiosny na zimę; w latach 70.XXI w. prognozuje się wzrost rocznego odpływu na północy o 30% oraz spadek na południu o 36%, zmniejszenie się przepływów letnich nawet o 80%, czego skutkiem będzie zwiększone zagrożenie suszami w zachodniej i południowej części Europy. Badacze stwierdzili również, że występujące obecnie susze określane mianem susz stulecia, powtarzać się będą częściej niż co 10 lat (szczególnie w niektórych regionach Hiszpanii i Portugalii, zachodniej Francji, zlewni Wisły w Polsce). Natomiast powodzie określane dziś mianem powodzi stulecia będą się zdarzać co kilka lat w północnej i północno-wschodniej Europie (szczególnie w Szwecji, Finlandii), w Europie Środkowo-Wschodniej (Polska, zlewnie rzek alpejskich) oraz w atlantyckiej części południowej Europy (część Hiszpanii, Portugalii) (Lehner i in. 2005) 6. Zmiany hydrologiczne mogą nieść skutki, które w niektórych aspektach będą miały charakter pozytywny, a w innych negatywny. Przykładem mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu rzecznego korzystnego dla niektórych użytkowników wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów wody, ale jednocześnie negatywne, ze względu na zwiększone szkody powodziowe. Mechler at al. (2010)7 dokonali analizy symulacji z pomocą regionalnych modeli klimatycznych 6 Lehner B., Czisch G., Vassolo S., The impact of global change of the hydropower potential of Europe: a model-- based analysis. Energ. Policy, 33, 2005, pp Mechler R. at al. (including: Z.W. Kundzewicz, I. Banaszak, A.Choryński, P. Matczak, M. Radziejewski, M. Szwed) (2010) A risk management approach for assessing adaptation to changing flood and drought risks in Europe. In: Making Climate Change Work for Us: European Perspectives on Adaptation and Mitigation Strategies, ed. by M. Hume and H. Neufeldt, Cambridge University Press 178

179 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego w ramach projektu UE ENSEMBLES. Rozważono następujące modele regionalne: C4IRCA3 z Rossby Centre (Norrköping, Szwecja); CLM z ETH (Zurich, Szwajcaria); KNMI RACMO2 z Royal National Meteorological Institute (de Bilt, Holandia); MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg, Niemcy); METO-HC z Met Office s Hadley Centre (Exeter, Wielka Brytania), i SMHI RCA z Swedish Meteorological and Hydrological Institute (Norrköping, Szwecja). Wybrane regionalne modele klimatu opierały się na dwóch modelach globalnej cyrkulacji atmosfery (GCM): METO-HC, CLM i C4IRCA3 na METO-HC GCM, a MPI-M-REMO, KNMI RACMO2 i SMHI RCA na 5. generacji modelu ECHAM GCM. Rozważono dalszy horyzont czasowy projekcji, tzn (dla scenariusza SRES A2), przy okresie kontrolnym Ogólnie, zgodność między modelami i obserwacjami dla okresu kontrolnego nie jest zadowalająca, ale model MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg, Niemcy) wypadł najlepiej. Rysunek nr 25 Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w lecie. Mapa po lewej: , mapa po prawej: Źródło: Szwed i in. (2010) Symulacje opadów zawarte w projekcie PESETA 8 i w projekcie KLIMAT 9 wykazują stosunkowo niewielkie zmiany opadów, nieprzekraczające 20%. Modele prezentują przybliżenie przyszłych warunków, i tak, w projekcie PESETA do roku 2080, w przypadku sprawdzenia się scenariusza emisji A2 przy wzroście temperatury o 2,5 C, nastąpi wzrost opadów od 5 do 15% w Polsce południowej i centralnej, powodując wzrost zagrożenia powodziowego do 20%. Natomiast na pozostałym obszarze zmienność jest nieznaczna. Projekt KLIMAT uwzględnia prognozowane zmiany klimatu dla Polski również w ujęciu sezonowym, czego nie uwzględniono w projekcie PESETA. W tabeli poniżej, przedstawiono zmiany i zróżnicowanie przestrzenne opadów w regionach wodnych dorzecza Odry na podstawie symulacji scenariuszowych opracowanych przez ICM (Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego), z okresu referencyjnego dla dwóch horyzontów czasowych: oraz ). 8 PESETA project on the Impacts of Climate Change in Europe, Ciscar J-C.(red.) 2009, Climate change impacts In Europe. Final report of the PESETA research Project. European Union, JRC European Commission, EUR EN. 9 KLIMAT: Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki, praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego) realizowany na podstawie umowy o dofinansowanie nr.poig /08 00 z dnia 1 grudnia 2008r w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 179

180 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego Tabela nr 38 Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach w regionach wodnych / / Region wodny MIN MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES ŚR mm mm mm % % Górnej Odry 544,1 678,0 133,9 605,7 568,3 722,2 153,9 639,5 578,5 729,5 151,0 648,6 4,4 6,5 14,9 5,6 6,3 7,6 12,7 7,1 Środkowej Odry 417,5 670,9 253,3 515,9 438,6 716,3 277,7 544,9 446,3 716,1 269,8 547,5 5,0 6,8 9,6 5,6 6,9 6,7 6,5 6,1 Warty 380,1 641,8 261,7 467,9 401,7 681,0 279,2 495,6 410,1 689,7 279,6 500,7 5,7 6,1 6,7 5,9 7,9 7,5 6,9 7,0 Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Źródło: Opracowanie własne 470,6 618,8 148,2 517,1 502,7 671,6 168,9 554,0 498,3 694,6 196,3 559,1 6,8 8,5 13,9 7,1 5,9 12,2 32,4 8,1 MIN - Minimalna wartość gridu w regionie wodnym (grid stanowi typ odwzorowania przestrzenni z rozdzielczością przestrzenną o wymiarach 25x25 km) MAX - Maksymalna wartość gridu w regionie wodnym ZAKRES - Zakres wartości w regionie wodnym ŚR - Średnia obszarowa wartość w regionie wodnym

181 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego Analiza wpływu zmian klimatu na sektor zasoby wodne i gospodarka wodna w ramach projektu KLIMADA objęła ocenę oczekiwanych wpływów zmian klimatu na sektor (dla scenariuszy zmian klimatu dla okresu i ), wykaz proponowanych działań adaptacyjnych i obszar ich oddziaływania oraz wskaźniki monitorowania działań adaptacyjnych prezentowany w ramach serwisu klimatycznego (Liszewska i in. 1999) 10. Ponadto został opracowany dokument: Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020). Przeprowadzone analizy nie wykazały znaczących trendów w przepływach maksymalnych rzek, jednakich częstotliwość wzrosła dwukrotnie w latach w porównaniu z latami Zagrożenie różnymi formami powodzi występuje więc praktycznie w całej Polsce i związane jest nie tylko ze zmianami klimatu, ale również z czynnikami antropogenicznymi. Niewłaściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności inwestowanie na terenach zagrożonych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemność retencyjna naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne działania w sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, że w przyszłości zjawiska te będą występować ze zwiększoną częstotliwością. Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazują na zwiększone prawdopodobieństwo występowania powodzi błyskawicznych, wywołanych silnymi opadami, mogących powodować zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest gospodarka przestrzenna. Na kształtowanie zasobów wodnych w dużej mierze wpływa pokrywa śnieżna. Prognozy przewidują, że długość jej zalegania będzie się stopniowo zmniejszać i w połowie XXI wieku może być średnio o 28 dni krótsza niż obecnie. Zmniejszenie się maksymalnej wartości zapasu wody w śniegu, może mieć zarówno wpływ pozytywny jak i negatywny. Pozytywnym skutkiem zmniejszenia się zawartości wody w pokrywie śnieżnej, będzie niższe prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi roztopowych. Jednakże może się to przyczynić do pogorszenia struktury gleby oraz kondycji ekosystemów. Zagrożenie powodziowe w Polsce wg różnych typów powodzi obrazuje rys Liszewska M., Osuch M., Analiza wyników globalnych modeli klimatu dla Europy Środkowej i Polski. [W:] Zmiany i zmienność klimatu Polski. Ich wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Łódź, 4 6 XI 1999, ss

182 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego Rysunek nr 26 Zagrożenie powodziowe w Polsce Źródło: KPZK 2030 (Monitor Polski z 2012r. Nr 252) Obserwowane i przewidywane zmiany klimatu mają wybitnie negatywny wpływ na funkcjonowanie stref brzegowych w Polsce, co zwykle powoduje także utrudnienie funkcjonowania gospodarki morskiej. Oprócz oczywistego wpływu wzrostu poziomu morza, negatywne zjawiska obejmują przede wszystkim wzrost częstotliwości występowania i intensywności zjawisk ekstremalnych. W przypadku Morza Bałtyckiego odnosi się to do możliwego wzrostu ilości, intensywności oraz czasu trwania sztormów. Do tego może dochodzić wzrost nieregularności tych zdarzeń, tj. po długich okresach względnego spokoju mogą wystąpić serie szybko po sobie następujących sztormów uniemożliwiających regenerację brzegu. Ponadto, wzmożone falowanie oraz niewłaściwie zaplanowane i przeprowadzone (bez uwzględnienia procesów geodynamicznych i współczesnej wiedzy o nich) prace umacniania brzegu, mogą spowodować lokalny zanik plaż i rozmywanie wydm nadbrzeżnych, które pełnią funkcje ochronne. W przypadku niedostatecznego przeciwdziałania będzie to prowadzić do trudno odwracalnej fragmentacji części nasadowej Półwyspu. Scenariusze zmian poziomu morza pokazują, iż w okresie średni roczny poziom morza wzdłuż całego wybrzeża, będzie wyższy o około 5 cm w stosunku do wartości z okresu referencyjnego tj Bardzo istotnym skutkiem zmian klimatu będzie wzrost częstotliwości powodzi sztormowych i częstsze zalewanie terenów nisko położonych oraz degradacja nadmorskich klifów i brzegu morskiego, co spowoduje silną presję na infrastrukturę znajdującą się na tych terenach. Dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu ma na celu usprawnienie funkcjonowania sektora w warunkach nadmiaru, jak i niedoboru wody. Zaproponowane w SPA 2020 działania mają zapewnić usprawnienie systemu gospodarowania wodami w Polsce, ułatwią dostęp do wody dobrej jakości, ograniczą negatywne skutki susz i powodzi, pozwolą na poprawę i utrzymanie dobrego stanu 182

183 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego wód i ekosystemów od wód zależnych. Wskazano, że działania służące ochronie przeciwpowodziowej winny w pierwszej kolejności wykorzystywać najmniej inwazyjne dla środowiska przyrodniczego rozwiązania, w szczególności nietechniczne metody ochrony przeciwpowodziowej. Wdrażając działania należy zwrócić szczególną uwagę zarówno na tereny zagrożone powodziami (doliny rzek, obszary górskie i podgórskie), obszary o wzmożonych potrzebach wodnych (wielkopolskie, opolskie, łódzkie) oraz te charakteryzujące się niedoborem wód (mazowieckie i świętokrzyskie). Działania podejmowane w ramach adaptacji strefy przybrzeżnej do zmian klimatu dotyczą obszarów położonych wzdłuż linii brzegowej Morza Bałtyckiego. Podstawowym celem będzie dalsza rozbudowa i monitoring systemu ochrony przeciwpowodziowej, zapobieganie degradacji linii brzegowych oraz rozwój monitoringu stref przybrzeżnych. Opracowane scenariusze zmian klimatu są podstawą dalszych analiz, ich wpływu na system hydrologiczny. Zmiany warunków klimatycznych mają znaczenie w procesie formowania się odpływu, w szczególności procesie generowania spływu powierzchniowego mającego wpływ na zagrożenie powodziowe (Bronstert 2004) 11. W ramach przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przeprowadzono ocenę wpływu prognozowanych zmian klimatu na zagrożenie powodziowe, poprzez ocenę wpływu prognozowanych opadów na odpływ ze zlewni Nysy Kłodzkiej do wodowskazu w Kłodzku na podstawie wyników symulacji regionalnych, z różnych modeli globalnych 12. Projekcje zostały wykonane dla okresu i przy zastosowaniu scenariusza globalnych zmian emisji gazów cieplarnianych SRES A1B. Przyjęto założenie, że zmiana odpływu ze zlewni będzie podstawą do oceny zmiany zagrożenia powodziowego w badanym obszarze. Wybór zlewni Nysy Kłodzkiej podyktowany był analizą obszaru Polski pod kątem powodziowości na podstawie oceny ryzyka powodziowego. Zlewnia rzeki Nysa Kłodzka do wodowskazu w Kłodzku ma charakter górski i podgórski, w którym występuje największe zagrożenie powodziowe w Polsce. Zgodnie z raportem opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat (lipiec 2014) w obszarze Polski największe zagrożenie powodziowe występuje w obszarach południowych, w zlewniach o charakterze górskim i podgórskim. Stwierdzono zatem, że zlewnia Nysy Kłodzkiej może stanowić dobrą reprezentację obszarów, dla których proces formowania się zagrożenia powodziowego stwarza największe ryzyka powodziowe w Polsce. Ocena ostała przeprowadzona na podstawie opracowania zawierającego prognozowane opady według 6 scenariuszy zmian klimatu, którego wyniki przedstawiono w raporcie WBS 1252_Raport i diagnoza problemów zarządzania ryzykiem powodziowym. Ocena wpływu zmian klimatu na wielkość odpływu ze zlewni Nysy Kłodzkiej z zastosowaniem modelu hydrologicznego typu opad-odpływ HEC HMS wykonana została poprzez porównanie zdarzenia historycznego z podobnymi zdarzeniami z projekcji zmian klimatu. Jako zdarzenie referencyjne wybrana została powódź z lipca 1997 r. jako największa z zarejestrowanych dla analizowanego obszaru. Dla wielolecia obliczone zostały wartości percentyli rozkładu 5-dniowych sum opadu dla półrocza letniego. Maksymalne 5-dniowe sumy opadów z 1997 r. dla poszczególnych stacji w zlewni Nysy Kłodzkiej odpowiadały wartości percentyli 99,7 99,98. Analogicznie wartości percentyli wyznaczone zostały dla prognozowanych 5-dniowych sum opadów dla półrocza letniego w okresie Dla 6 scenariuszy zmian klimatu wybrane zostały zdarzenia o maksymalnej 5-dniowej sumie opadu na poziomie percentyla z 1997 r. jako odpowiadające zdarzeniu referencyjnemu. Jako kryterium wyboru epizodu opadowego przyjęto wystąpienie takiej sumy opadu na minimum połowie stacji jednocześnie. Przeprowadzone symulacje wykazały, że dla 5 z analizowanych scenariuszy prognozowanych opadów odpływ ulegnie 11 Bronstert A., Rainfall-ruff modelling for assessing impacts of climate and land-use change, Hydrol. Porcess. 18, Tokarczyk T. i in., Analiza wpływu zmian klimatu na zagrożenie powodziowe, na przykładzie Nysy Kłodzkiej. Raport w ramach PZRP. 183

184 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowego zmniejszeniu, tylko jeden scenariusz wskazuje wzrost odpływu ze zlewni. Wzrost istniejącego zagrożenia powodziowego może być spowodowany również dalszym zagospodarowywaniem terenów w sąsiedztwie rzek, na skutek zwiększenia uszczelnienia powierzchni, które przyczynia się do przyspieszenia odpływu wód opadowych i roztopowych do rzek. Jednak w pracy element zmiany zagospodarowania przestrzennego zlewni w czasie nie był brany pod uwagę. Przeprowadzone symulacje, z uwagi na jakość oraz ilość danych wejściowych (zastosowanie kroku czasowego 1 doba, 22 stacje do kalibracji modelu opad-odpływ zredukowane do 14 stacji dla symulacji zmian klimatu), a przede wszystkim duża niepewność wyników modelowania klimatycznego, nie dają jednoznacznie podstaw do określenia ilościowej zmiany odpływu i wnioskowania na temat zmian wielkości obszarów zagrożenia powodziowego. Natomiast dają podstawę do stwierdzenia, że zagrożenie powodziowe wskutek występowania zdarzeń ekstremalnych (opadów katastrofalnych) będzie mniejsze, podczas, gdy zagrożenie powodziowe wywołane deszczami o mniejszej intensywności może wzrosnąć. Wnioski zawarte w przytoczonych opracowaniach dają podstawę do założenia, że możliwy wzrost zagrożenia powodziowego wywołany częstszymi opadami o mniejszej intensywności może doprowadzić do wzrostu średniorocznych strat na poziomie kilku procent. Wzrost średniorocznych strat może być spowodowany również zmianą zagospodarowania przestrzennego, w tym wzrostem obszarów uszczelnionych, co nie zostało uwzględnione w obliczeniach. Przyjmując, że zmienność średnich obszarowych wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka powodziowego, tabela 39 przedstawia zmiany i zróżnicowanie przestrzenne AAD (zwaloryzowanych do cen z 2014r.) w poszczególnych regionach wodnych dla dwóch horyzontów czasowych: do 2030r. oraz do 2064r. Tabela nr 39 Wzrost średnich rocznych strat powodziowych [mln zł] w regionach wodnych Region wodny AAD 2015r. [mln zł] (wg zwaloryzowanych cen z 2014 r.) do 2030r. [mln zł] Horyzont czasowy do 2064r. [mln zł] Górnej Odry Środkowej Odry Warty Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego Łącznie Źródło: Opracowanie własne Powyższe dane stanowią szacunkową ocenę możliwych zmian współczynnika średniorocznych strat powodziowych wynikających ze zmian klimatu. Interpretując te dane należy mieć na uwadze następujące uwarunkowania: W kontekście lokalnym przełożenie zmian opadu na zmiany zagrożenia i ryzyka powodziowego wymaga analiz szczegółowych uwzględniających uwarunkowania przestrzenne. Niektóre zlewnie mogą reagować bardziej gwałtownie ze względu na szybki spływ powierzchniowy. Z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej najbardziej istotne są zdarzenia ekstremalne, których charakter może znacząco odbiegać od maksimum średniorocznego. Zależność AAD od wzrostu opadów nie jest zależnością liniową, gdyż w przypadku np. przelania obwałowań, a w konsekwencji ich przerwania, skala wzrostu strat jest nieprzewidywalna. Dotyczy to w szczególności obszarów wysoko zainwestowanych chronionych obwałowaniami. 184

185 Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko 15 WAŻNE INFORMACJE Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest postępowaniem, które przeprowadza się dla określonych rodzajów dokumentów opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji lub inne podmioty wykonujące funkcje publiczne. Zgodnie z zapisami Działu IV Ustawy OOŚ, które implementują do polskiego prawa Dyrektywę SOOŚ 2001/42/WE, strategiczna ocena jest wymagana między innymi dla: polityk, strategii, planów lub programów w gospodarce wodnej.. 185

186 Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko 15 Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Udział społeczeństwa w procesie strategicznej oceny oddziaływania na środowsko projektu PZRP dla obszaru dorzecza Odry zapewniono zgodnie z wymogami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U r. nr 199 poz ze zmianami). Organem odpowiedzialnym za przeprowadzenie postępowania administracyjnego w zakresie procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu Planów Zarządzania ryzykiem jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Prezes KZGW, jako organ przygotowujący plany ma obowiązek zapewnienia aktywnego udziału wszystkich zainteresowanych w osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności w przygotowaniu, przeglądzie oraz aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Prognoza oddziaływania na środowisko Projekt Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Obszaru Dorzecza Odry określa potencjalne oddziaływania na środowisko, w tym również człowieka, jakie mogą wystąpić wskutek wdrażania Planu. Z uwagi na to, że PZRP jest dokumentem o charakterze strategicznym, Prognoza ocenia wpływ planowanych działań na realizację strategicznych celów ochrony środowiska. Cele te wskazano w innych, nadrzędnych względem PZRP krajowych dokumentach strategicznych oraz porozumieniach międzynarodowych. Wyróżniono osiem strategicznych celów ochrony środowiska, które mają związek z działaniami PZRP. Są to następujące cele: Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, Ochrona bioróżnorodności, Wspieranie osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód, Zmniejszenie wrażliwości i przygotowanie na zmiany klimatyczne, Ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb, Ochrona, a jeśli to możliwe poprawa walorów krajobrazowych, Ochrona dziedzictwa kulturowego, Cele gospodarcze i ochrona dóbr materialnych o dużej wartości. Wpływ wdrażania PZRP na realizację strategicznych celów ochrony środowiska został oceniony na podstawie zestawu pytań odnoszących się do określonego celu. Przed przystąpieniem do oceny wpływu poszczególnych działań PZRP na środowisko eksperci podzielili planowane działania na te, które obejmują realizację inwestycji mogących oddziaływać na środowisko oraz te, które są tylko działaniami organizacyjnymi, niepowodującymi bezpośrednich skutków w środowisku. Podział ten wynika z przepisów ochrony środowiska, które na dalszych etapach realizacji poszczególnych inwestycji wymagają przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz rozważenia potencjalnego wpływu na obszary Natura Na potrzeby określenia oddziaływania działań zaproponowanych w PZRP, w Prognozie zebrano i poddano analizie szczegółowe informacje na temat problemów zidentyfikowanych na obszarze poszczególnych regionów wodnych dorzecza Odry. Problemy te odniesiono do strategicznych celów ochrony środowiska oraz odpowiadających im składników środowiska

187 Opis Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego 15.1 Zaangażowanie społeczeństwa w proces planistyczny Przyjęto etapowy schemat konsultacji społecznych oraz udziału społeczeństwa w procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu PZRP. Przyjęty schemat, dał zainteresowanym stronom możliwość udziału w pełnym procesie opracowywania projektów Planów oraz w procesie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Schemat ten wypełnił wymogi prawne oraz odpowiada zasadom dobrych praktyk (rysunek poniżej). Rysunek nr 27 Przyjęty schemat angażowania społeczeństwa w proces planistyczny Konsultacje transgraniczne jeśli istniej potencjalne ryzyko negatywnego oddziaływania PZRP na o obszar państwa sąsiedniego źródło: Multiconsultgroup sp. z o.o. Podczas trwania całego projektu prowadzono kampanię informacyjną, dotyczącą zarówno kwestii opracowywanych planów zarządzania ryzykiem powodziowym, jak i roli prognozy oddziaływania na środowisko i konsultacji społecznych. Na potrzeby informowania i edukowania zainteresowanych stron została utworzona strona internetowa gdzie obok informacji związanych z procesem planistycznym zamieszczono wszystkie dokumenty i informacje związane z procesem strategicznej oceny Konsultacje transgraniczne Konsultacje transgraniczne to wymóg przewidziany w prawie krajowym, wynikający z przepisów prawa międzynarodowego - Konwencji EKG ONZ o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (dalej Konwencja z Espoo) oraz Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie ocen wpływu niektórych planów i programów na środowisko (dalej Dyrektywa SEA). Projekty planów i programów (oraz wszelkie ich modyfikacje), które potencjalnie mogą wywierać znaczący wpływ na środowisko, w tym na ludzi oraz cenne gatunki i siedliska - w ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, podlegają m.in. ocenie pod kątem ryzyka wystąpienia znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko. 187 Z punktu widzenia oceny ryzyka wystąpienia oddziaływań transgranicznych szczególne znaczenie ma

188 Opis Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego miejsce realizacji przedsięwzięcia. W tym kontekście potencjalnymi źródłami oddziaływań mogłyby być przede wszystkim przedsięwzięcia realizowane bezpośrednio na granicy państwa lub w jej bezpośrednim sąsiedztwie, o ile skala oddziaływania byłaby na tyle duża, że powodowałaby wystąpienie mierzalnych/odczuwalnych skutków o zasięgu wykraczającym poza teren kraju. W przypadku stwierdzenia, że realizacja celów i zamierzeń wskazanych z dokumencie programowym może spowodować wystąpienie znaczących negatywnych skutków środowiskowych na terenie państwa sąsiedniego, mamy do czynienia z oddziaływaniem transgranicznym. Wówczas, zgodnie z nomenklaturą ustawową, Rzeczpospolita Polska występuje w postępowaniu transgranicznym jako kraj pochodzenia, a kraj narażony na potencjalne negatywne odziaływania jako strona narażona Ponadto Polskę wiąże szereg międzynarodowych umów, konwencji, protokołów mających na celu ochronę środowiska nie tylko lokalnego, ale również tego, stanowiącego wspólne dobro ponadnarodowe. Taką wielostronną umowę stanowi m.in. Konwencja Helsińska. Podstawowym jej celem jest kompleksowa ochrona środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego. Wszelkie przedsięwzięcia planowane na rzekach granicznych oraz w strefie przybrzeżnej, mogące ingerować w stan zasobów lub ich jakość, każdorazowo jeżeli zaistnieje taka potrzeba, są uzgadniane, a ich potencjalne skutki środowiskowe są szczegółowo analizowane przy bliskiej współpracy wszystkich zainteresowanych stron. Ze względu na rodzaj planowanych przedsięwzięć oraz transgraniczne położenie Odry, realizacja zamierzeń przewidzianych w projekcie PZRP może potencjalnie wywoływać znaczące skutki środowiskowe na terenie państw ościennych. Przy czym ryzyko to dotyczy przede wszystkim Republiki Federalnej Niemiec na odcinku granicznym Odry. Potencjalny wpływ na środowisko na terenie Republiki Czeskiej ocenia się jako mało prawdopodobny, ewentualnie nieznaczący, z uwagi na umiejscowienie w górnym biegu rzeki i brak stwierdzonego ryzyka przenoszenia oddziaływań w górę rzeki. Przedsięwzięcia przewidziane w PZRP do realizacji w pierwszym cyklu planistycznym, które (przez wzgląd na charakter i położenie) stwarzają potencjalne ryzyko wystąpienia oddziaływań o charakterze transgranicznym, były i są przedmiotem uzgodnień z Republiką Federalną Niemiec 13 ; wypracowane zostały wspólnie i uzgodnione ze świadomością presji wywieranych na środowisko, mogących się objawić się na obszarach poszczególnych państw, wraz z osiągnięciem konsensusu w tym zakresie. Obie strony zgodziły się na pełną współpracę w zakresie regulacji rzeki Odry granicznej, poprawy warunków rzeczno-morskich i likwidacji tzw. miejsc limitujących w celu umożliwienia lodołamania, odprowadzania lodu oraz żeglugi śródlądowej. Ponadto obydwie strony umowy deklarują zapewnienie wzajemnego udziału w transgranicznych ocenach oddziaływania na środowisko. Mając na uwadze utrzymanie dobrosąsiedzkiej współpracy, pomimo świadomości strony niemieckiej działań planowanych na Odrze granicznej, do RFN wystosowane zostało pismo informujące o opracowaniu projektu PZRP oraz przystąpieniu do prac nad strategiczną oceną oddziaływania na środowisko wraz ze streszczeniem wyników oraz wniosków płynących z przeprowadzonej oceny oddziaływania na środowisko. Strona niemiecka nie wyraziła woli wszczęcia procedury i udziału w uzgodnieniach transgranicznych Udział społeczeństwa w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko kwietnia 2015 r. podpisana została umowa między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o wspólnej poprawie sytuacji na drogach wodnych pogranicza polsko-niemieckiego (ochrona przeciwpowodziowa, warunki przepływu i żeglugi) podpisana w obecności szefowych rządów przez Macieja H. Grabowskiego, Ministra Środowiska Polski oraz Alexandra Dobrindta, Federalnego Ministra Transportu i Infrastruktury Cyfrowej. 188

189 Opis Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego Udział społeczeństwa w procesie strategicznej oceny oddziaływania zapewniony został zgodnie z art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity: Dz.U poz. 1235, z późn. zm.). Partycypacja społeczna w ramach strategicznej oceny oddziaływania dla projektu PZRP była prowadzona etapowo (rysunek poniżej). Rysunek nr 28 Zaangażowanie społeczeństwa na etapie opracowania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko źródło: Multiconsultgroup sp. z o.o Podsumowanie udziału społeczeństwa w SOOŚ i rekomendacje Podczas konsultacji Etapu I i II wniesiono łącznie 42 wnioski i uwagi, w tym 15 do dokumentu PZRP co stanowiło ok. 36%,a 27 wnioski i uwagi do Prognozy to ok. 64%, w tym 2 uwagi było tzw. pozamerytorycznych i zgłoszono je do obu dokumentów. Poniżej przedstawiono ilości wniesionych uwag do dokumentu prokjektu PZRP dla obszaru dorzecza Odry oraz dla poszczególnych regionów wodnych. Tabela nr 40 Rozkład ilości wniesionych uwag w odniesieniu do obszaru dorzecza oraz poszczególnych regionów wodnych Dokument PZRP, do którego wniesiono uwagi i wnioski PZRP SOOS Obszar Dorzecza Odry suma Obszar Dorzecza Odry ogólne 7 14 RW Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego 1 11 RW Środkowej Odry 1 1 RW Górnej Odry 2 0 RW Warty 4 1 Źródło: opracowanie własne 189