POMOST, BUFOR CZY PROZNIA? PANSTWA BYLEGO ZSRR A STOSUNKI ROSYJSKO-SRODKOWOEUROPEJSKIE

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "POMOST, BUFOR CZY PROZNIA? PANSTWA BYLEGO ZSRR A STOSUNKI ROSYJSKO-SRODKOWOEUROPEJSKIE"

Transkrypt

1 STUDIA POLITYCZNE Nr 6 STOSUNKI MI DZYNARODOWE MARGARITA M. BALMACEDA Toledo (USA) POMOST, BUFOR CZY PROZNIA? PANSTWA BYLEGO ZSRR A STOSUNKI ROSYJSKO-SRODKOWOEUROPEJSKIE. Celem mojego artykulu jest zwr6cenie uwa$i Czytelnika na niektore czynniki dotyc~ce stosunkow mi~dzy Rosjll a EuroPll Srodkowo-W schodnill, ktore do tej pory nie cieszyly si~ naleznym zainteresowaniem, a takze rozpocz~e dyskusji nad nimi. Chc~ si~ zajllc rolll, jakll panstwa leillce na zachodnich rubie:iach bylego ZSRR - po pierwsze i przede wszystkim Ukraina, ale takre BialomS oraz kraje baltyckie - odgrywajll w tworzeniu nowych stosunkow mi zy Rosjll a jej bylymi srodkowoeuropejskimi sojusznikami z Ukladu Warszawskiego. Dwa lata temu, Roman Kuzniar mowil optymistycznie 0 nowych mozliwosciach, jakie stwarza rozpad ZSRR: "Powstanie suwerennych panstw Ukrainy i Bialorusi - nawet jesli ich suwerennosc ma, w dui:ym stopniu, charakter formalny - stworzylo szan~ zasadniczej modyflkacji geostrategicznej sytuacji w Europie Wschodniej."l lednak to, czy szansa ta zostanie urzeczywistniona, czy tez nie, zalezy od szeregu dalszych czynnikow, ktore chcialabym omowic w niniejszym artykule. Powodzenie zalezy nie tylko od umiej~tnosci krajow-sukcesorow ZSRR skutecznego przeksztalcenia swej gospodarki i stworzenia poczucia tozsamosci opartego na mocnych podstawach, a wi~ od tego, czy stanll si~ funkcjonujllcymi normalnie panstwami, ale tak:ie od rozwoju ich stosunkow z Rosjll oraz od postawy spolecznosci mi zynarodowej. W interesie krajow Europy Srodkowej2 lezy to, by Ukraina i pozostale kraje poradzieckie z powodzeniem przeciwstawily si~ owym przemianom, a wi~c potraftly skonsolidowac potencjalnie sprzyjajllce zmiany geograftczne, ktore zaistnialy po rozwillzaniu ZSRR w 1991 r. W interesie Polski i innych krajow Srodkowej Europy lezy to, by "okno otwarte w 1991 r. na nowe szanse" nie zostalo zamkni~te.. Ta kwestia willze si~ z szerszym pytaniem 0 to, jakiego typu scenariusz geopolityczny zastllpi plan zimnowojenny w Europie Srodkowo-Wschodniej oraz jaki ~dzie stosunek sil stabilizujllcych i destabilizujllcych w tym regionie. W szczeg6lnosci willze si~ to z kwestill, jakll rol~ odegra tu najprawdopodobniej poradziecka Rosja. Sposob, w jaki obie te kwestie b ll si~ rozwijac w przyszlosci, ~dzie zalezal od sit wewn~trznych, ktore b~dll zmuszaly Rosj~ do odgrywania kolejno alternatywnych rol oraz od subsystemowych czynnikow dzialajllcych na poziomie Europy Srodkowo-Wschodniej, takich jak rola Ukrainy w srodkowoeuropejskich kalkulac- 1 Roman KuZniar, A Map of Security, "Polish Western Affairs", styczen 1994, vol. XXXV, s Dla celow niniejszego artykulu, do krajow Europy Srodkowej zaliczam kraje Grupy Wyszehradzkiej: Czechy, W~gry, Polsk~ i Slowac~.

2 26 MARGARITA M. BALMACEDA jach na temat bezpieczenstwa, c:zy rola wspolpracy i konfliktow mi~dzy krajami regionu jako czynnika wplywajllcego na wklad Rosji w polityk~ regionu. W jaki sposob zagadnienie stosunkow krajow Europy Srodkowej z ich partnerami z Grupy Wyszehradzkiej (W szczegolnosci, rosnllce zroznicowanie w jej ramach) oraz z Ukrainll ~zie wplywalo na przyszlose ich stosunkow z Rosjll? Innymi slowy, jakll rol~ moze odegrae "czynnik wyszehradzki" oraz "czynnik ukramski" w odniesieniu do kwestii bezpiec:zenstwa w Europie Srodkowej oraz z perspektywy innych kwestii nalezllcych do dziedziny przyszlych stosunkow z Rosjll? Sll to najwazniejsze problemy, jakie chcialabym poruszye w moim artykule. PARij SL6w 0 HISTORn Patrzllc z perspektywy historycznej, rosyjska polityka nawracajllcego ekspansjonizmu wobec obszaru, ktory nazywamy dzis "EuroPll Srodkowll", miala trzy rome wymiary: 1. Wysilki majllce na celu powstrzymanie dost~pu do wybrzeza Morza Baltyckiego, co tradycyjnie prowadzilo do konfliktow z Polskll i krajami baltyckimi; 2. Ekspansja na poludniowy zachod, kosztem posiadlosci Imperium Ottomanskiego oraz, posrednio, rywalizacja z monarchill austro-w~gierskil3; 3. Ekspansja na zachod, bezposrednio uderzajllca w Polsk~ i w Ukrain~. Dzis owe romorodne c:zynniki splatajll si~ komplikujllc stosunki mi~dzy Rosjll a krajami Europy Srodkowej, co narasta w wyniku jeszcze jednei waznej paraleli historycznej: jak w przededniu n wojny Swiatowej kraje Europy Srodkowej mogll znowu stae si~ zakladnikami "pokoju i stabilnosci" w Europie, produktem ubocznytn kompromisu z Rosjll, do ktorego dllzy ZachOd4. ChociaZ wszystkie te c:zynniki nadal przejawiajll si~ w rosyjskich motywacjach, bye moze najwazniejszym z nich jest ten ostatni: parcie na zachod przez Polsk~ i Ukrain~, ktore nadal stwarza ogromne napi~ia w stosunkach mi zy Rosjll a EuroPll Srodkowll, w obszarze, ktory w niniejszym artykule nazywamy "rosyjsko-ukrainsko-srodkowoeuropejskim trojklltem bezpieczenstwa". NOWE, TR6JSTRONNE STOSUNKI BEZPIECZENSTWA Zanim przejd~ do omowienia specyfic:znych zagadnien stosunkow bezpiec:zenstwa, nalezy poruszye niektore z ogolnych kwestii odnoszllcych si~ do relacji mi zy politykll Rosji wobec jej "bliskiej zagranicy" a jej politykll wzgl~dem Europy Srodkowej. Mam tu szc:zegolnie na mysli nowy trojkllt bezpieczenstwa rosyjsko-ukramsko-srodkowoeuropejskiego, ktory wlasnie powstaje w tym regionie. MoZemY zauwazye pewne zalemosci, jesli nie cillgiose, mi~dzy politykll Rosji wobec jej "bliskiej zagranicy" (a nawet obszarow nie-rosyjskich wewnlltrz Federacji Rosyjskiej) a politykll wobec Europy Srodkowej. Znaczenie tej cillgiosci jest wame nie tylko z punktu widzenia dzialan Rosji w kraju i w bliskiej, a nawet nie tak bardzo bliskiej, zagranicy, ale takze z punktu widzenia zachodniej percepcji najlepszego sposobu post~powania z Rosjll. W sytuacji, kiedy Rosja jest niezdolna do rozwillzywania swych wlasnych problemow w "cywilizowany" sposob, Zachod moze zdecydowae si~ na podj~ie akcji, ktorll pewien polski autor nazwal "nowll polityk~ 3 Nail McFarlane, lwssia, the West and European Security, "Survival", 1993, vol. 35, no. 3, s. S. 4 Zob. KuZniar, wyd. cyt., s. 32.

3 POMOST, BUFOR CZY PR6ZNIA powstrzymywania", ustanawiajllcll "kordon sanitarny" i wzmacniajllcll kraje Europy Srodkowej, tak aby mogly si~ one przeciwstawic mozliwemu konfliktowi rozszerzajllcemu si~ poza granice bylego ZSRR 5. Chociai prawdll jest, ze Rosja jeszcze nie sformulowala 0 f i c j a I n i e swej polityki wobec bylych sojusznikow, luk~ t~ nalezy postrzegac jako zaledwie chwilowy brak. Jak to stwierdzil Kuzniar, mozna dowodzic, ze "demonstracje sily" Rosji w Europie Srodkowej (szczegolnie wyrazne po probie zawetowania przez Jelcyna czlonkostwa owych krajow w strukturach NATO, w pazdziemiku 1993 r.) byly pr6bami utrzymania specjalnego statusu Europy Srodkowej,jako szarej strefy buforowej 0 zredukowanej normie bezpieczenstwa (...) az do czasu, kiedy Rosja zdola skonsolidowac kraje WNP pod swym przywodztwem i stanie si~ zdolna do prowadzenia aktywnej polityki wobec panstw regionu" 6. Jednoczesnie, rosyjska kampania przeciwko czeczenskim bojownikom 0 niepodleglosc miala roznorodne skutki dla stosunkow Rosji z krajami Europy Srodkowej. Sytuacja ta skomplikowala te stosunki nie tylko dlatego, Ze wzmocnila obawy, Ze Rosja dllzy do rozwillzania konfliktu przy u:iyciu shy'. Kryzys czeczenski spowodowal takie nieoficjalne reakcje w spoleczenstwach Europy Srodkowej Oak np. wyslanie z Polski konwoju z pomocll humanitamll czy utworzenie "Czeczenskiego Osrodka Informacyjnego" w Krakowie, fmansowanego ~Sciowo z budzetu miasta), kt6re, z kolei, skomplikowaly stosunki rosyjsko-srodkowoeuropejskie B UKRAINA, ROSJA I SRODKOWOEUROPEJSKA STABILIZACJA Znaczenie owych trojstronnych stosunkow jest szczegolnie wyrazne w polityce Rosji wobec Ukrainy. Jest oczywiste, ze silna, niezalezna i sprawna ekonomicznie Ukraina stanowi waine ogniwo w nowym ladzie bezpieczenstwa w Europie. Slaba i podatna, Ukraina b~dzie zawsze lakomym kllskiem dla rosyjskiego ekspansjonizmu zwr6conego w kierunku krajow bylego imperium radzieckiego. Kryzys ukrainski, wzmacniajllcy nacisk krajow Europy Srodkowej na szybszll integracj~ z NATO, moze takze skomplikowac sterowanie stosunkami Paktu z tymi krajami9. Z drugiej strony, silna i pewna siebie, ale nie szowinistyczna, Ukraina moglaby przydac si~ nie tylko jako przeszkoda na drodze mozliwych tendencji ekspansjonistycznych Rosji, ale takie "pomoc Rosji w przedefiniowaniu jej narodowej to:isamosci w pozytywnym znaczeniu, w porzuceniu imperialnych ambicji i zmianie historycznego poczucia wyizolowania i braku bezpieczenstwa"lo. Tego typu zmiany w samopostrzeganiu 5 Zbigniew Mazur, Program/or a New Containment, "Polish Western Affairs", 1994, vol. XXXV, no. I, s. 70. e KuZniar, wyd. cyt., s Podobne zaniepokojenie poradzieckimi, imperialnymi zachowaniami Rosji zostaly pobudzone przez opublikowanie, w Iistopadzie 1993 r., nowej, rosyjskiej,,doktryny Wojennej" oraz sukcesa.mi nacjonaiist6w w wyborach do Dumy, miesillc p6zniej. Zob. Vitaly Ganyushin, The Chechen Flag in Krakow, "New Times", Iipiec 1995, s. 51. Ponadto, niekt6re grupy w Polsce naciskajll na nlld, aby ten uznal ruch niepodleglosciowy Czeczenii i zaczlll dostarczac mu broni; inni rozwazajll mozliwosc (malo prawdopodobnll w praktyce) utwonenia rozglosni radiowej "Wolny Kaukaz" nadajllcej na kr6tkich falach z Polski. Masha Gessen, Svabodni Kavkaz mazhet veshat' no Chechniu iz Krakova poka fish teoreticheski, "Segodnia" (Moskwa), 7 czerwca 1995, s Zob. F. Stephen Larrabee i Allen Lynch, Russia, Ukraine and European Security (Rand Conference Report, 1994), s. ix. 10 Ian Brzezinski, Ukraine: the Geo-politicaf dimension, "The National Interest", wiosna 1992, s

4 28 MARGARITA M. BALMACEDA moglyby nuec w ostatecznym rozrachunku pozytywne skutki tilie dla sarnej Rosji. Tak jak po II wojnie swiatowej kraje Europy Srodkowej staly si~ zakladnikarni zachodnio-radzieckich ukladow, mogll one ponownie, mimowolnie, stac si~ zakladnikarni nowych, pozimnowojennych ukladow dotyczllcych sp'raw bezpieczenstwa. W przypadku krajow Grupy Wyszehradzkiej, odzwierciedla si~ to, rzecz jasna, w usilowaniach Rosji do ograniczenia ich czlonkostwa w NATO. Chociaz kompromisy mi zy Zachodem a Rosjll nie dotkn~ly bardziej bezposrednio krajow Grupy Wyszehradzkiej, wplyw owych kompromisow na Ukrain~ mogjby wplynllc znaczllco takze na kraje Europy Srodkowej. Co wi~cej, przyszlosc ekspansji NATO mogjaby rowniez okazac si~ bezposrednio uzalezniona od stosunkow rosyjsko-ukramskich: dowodzi si~, ze gdyby ekspansja NATO na Euro~ Wschodnill miala odbyc si~ w sposob, ktory naruszalby silnie przywodztwo rosyjskie, "Rosja weszlaby do Ukrainy". Taka sytuacja stawia wiele bardzo powa:inych kwestii. W jaki sposob swiadomosc dzialania owych czynnikow wplywa na stosunki srodkowo-wschodnioeuropejskie oraz na zachowania tak wobec NATO, jak i wobec Ukrainy czy Rosji? Ujmujllc spraw~ z innego punktu wid zenia: w jaki sposob panstwa srodkowo-wschodnioeuropejskie zareagowalyby w przypadku, gdyby tego typu sytuacja zaistniala w rzeczywistosci? Czy wzmocnilyby swe stosunki z Zachodem? (Prawdopodobnie). Czy doprowadziloby to do powstania nowej "zelaznej kurtyny" wzdluz zachodniej granicy Polski? Jest jednak takze mozliwe zaistnienie sytuacji, w ktorej ekspansja NATO na Wschod - ktora niemal na pewno nie obj~laby Ukrainy - jesliby nie towarzyszyly jej powa:ine zarniary wlllczenia Ukrainy w nowy system bezpieczenstwa, mogjaby spowodowac powstanie ogromnych naciskow na ten kraj. Gdyby Ukraina znalazla si~ na wschod od granic nowego politycznego podzialu w Europie, jej rzeczywista suwerennosc zostalaby ograniczona. Jednak sarna mozliwosc, ze podzial ten przejdzie wzdluz jej wschodnich granic, niekoniecznie polepsza jej perspektywy: Ukraina moglaby si~ znalezc na "ziemi niczyjej", poddana naciskom na przyj~ie roli antyrosyjskiego przedmurza, chronionego jedynie werbalnie ll. Co, byc moze, najwazniejsze szybka ekspansja NATO mogjaby podkopac podstawy ukrainskiej polityki zagranicznej opartej na haslach typu: "Rosja razem z Zachodem", "jestesmy pomostem, a nie buforem"12. UKRAlNA: POMOST, BUFOR CZY PRZESZKODA13 Jaki byl wplyw owych zachodnio-rosyjskich ukladow dotyczllcych Ukrainy i w jaki sposob moglyby one wplywac rowniez na sytuacj~ w Europie Srodkowej? Poczllwszy od 1991 r., na Ukrainie odbywaly si~ powaine dyskusje na temat roli, jakll kraj ten powinien odgrywac w europejskiej geopolityce. W owej dyskusji ze strony zachodnich politykow oraz instytucji pojawialy si~ niekiedy pewne oczekiwania, Ze Ukraina powinna przyjllc postaw~ "pomostu" lllczllcego Wschod z Zachodem, bez zadawania sobie pytania 0 to, czy aby na pewno odpowiada to interesom tego kraju. Zasada "neutralnosci, wyrzeczenia si~ broni atomowej i statu- 11 A wi~c, m6wi~c slowami rosyjskiego dziennikarza, Arkadija Moshesa, jej poczucie bezpieczeiist wa nie r6i:ni si~ zasadniczo od tego, jakie miala Polska w okresie mi zywojennym. Zob. Ukraine: A Marriage of Convenience is Beller than a Marriage of Love, "New Times", maj 1995, s l Tami:e. 13 Zob. ksi~zk~ J. Kippa pod bardzo trafnym tytulem: Central European Security Concerns: Bridge, Buffer, or Barrier, Frank Cass, London 1993.

5 POMOST, BUFOR CZY PR6tNIA su kraju znajdujllcego si~ poza wszelkimi blokami", pospiesznie proklamowane przez parlament ukrainski w 1993 r. zapewne rowniei byly wynikiem. zewn~trznych nacisk6w i mogll stac si~ "przeszkodll na drodze integracji z istniejllcymi strukturami europejskiego i mi~dzynarodowego bezpieczenstwa"14. W efekcie, status suwerennosci Ukrainy oraz jej autentyczna niepodleglosc, a tak:ie zdolnosc do wynegocjowania pozycji mi zy Rosjll a czw6rkll wyszehradzkll - historyczna zmiana w sytuacji bezpieczenstwa w Europie Srodkowej - okazujll si~ zagrozone; wymarzona szansa moie jej umknllc. W obliczu Rosji, kt6ra (via Bialorus lub Ukraina) znowu pojawia si~ u ich granic, kraje Europy Srodkowej poddane Sll nawet jeszcze wi~kszej presji, co czyni kwesti~ przystllpienia do NATO jeszcze pilniejszllb, Wyb6r Leonida Kuczmy na stanowisko prezydenta Ukrainy na bazie platformy podkreslajllcej znaczenie dobrych stosunk6w z Rosjll stawia nowe pytania i wyzwania dla stosunk6w wewnlltrz tr6jkllta. W jaki spos6b Rosyjsko-Ukramski Uklad o Przyjaini i Wspolpracy z dnia 8 lutego 1995 r. wplynie na zdolnosc Ukrainy do stania si~ funkcjonalnym, trwalym i stabilnym organizmem. panstwowym? lesli przyjrzymy si~ bli:iej owym ukladom, zobaczymy, ie przewidujll one kontynuowanie dostaw energii z Rosji na Ukrain~ za "cen~" zwi~kszenia obecnosci rosyjskiej w przemysle te.,go kraju. W jaki spos6b owe uklady wpiynll na postrzeganie przez kraje Europy Srodkowej "czynnika ukrainskiego" w ich polityce bezpieczenstwa? Jakie oka4 si~ wybory strategiczne Ukrainy w odniesieniu do stosunk6w z "czworkll wyszehradzkll" w tym nowym okresie? Tego typu kwestie nabierajll szczeg6lnego znaczenia jesli wzillc pod uwag~ fakt, ze ekonomiczna wspolpraca z Zachodem., jak rowniez z "Czarnomorskll Radll Wspolpracy Gospodarczej" nie okazaly si~ dla Ukrainy realnll altematywll, mogllcll zastllpic jej sojusz z Rosjll. Byly prezydent Ukrainy, Krawczuk, okreslil pewnego razu Polsk~ jako "bram~ na zachod dla Ukrainy"lli. PatrZllc na to z szerszej perspektywy moma zadac sobie pytanie, kto mialby otworzyc t~ bram~? laka moglaby byc rola Europy Srodkowej w kierowaniu Ukrainy w stron~ blizszych stosunkow z Zachodem.? Innymi slowy, w jaki spos6b Europa Srodkowa moze (tub moglaby) pomoc Ukrainie w ulieniu jej geopolitycznej sytuacji? Przede wszystkim poprzez wklad w rozw6j gospodarki ukrainskiej, szczeg61nie w jej najbardziej zacofanych regionach, oraz pomagajllc jej w radzeniu sobie z chronicznycm deficytem energii. W 1993 r. to Polska faktycznie zapoczlltkowala koncepcj~ regionalnej inicjatywy rozwoju regionu wschodniokarpackiego, obszaru lezllcego na przeci~ciu granic, kt6ry do czasu I wojny swiatowej stanowil cz~sc imperium austro-w~gierskiego. Ten program, znany takze pod nazwll "inicjatywy euroregionu karpackiego" dotyczy nie tylko Polski, ale i innych srodkowoeuropejskich sllsiad6w Ukrainy: W~gier i Slowacjj17. Kraje te stworzyly w lutym 1993 r. 14 W paidziernilru 1993 r. parlament przyjlll "Koncepcj~ bezpieczetistwa narodowego", zas rz~ - "Wojskowll doktryn~ Ukrainy" majlicll SciSle obronny charakter. Aleksandr Honcharenko, Internatio/IQllnstitutions and European Institutions: the Ukrainian Debate, w: Marco Carnevale (red.) European Security and International Institutions After the Cold War, Inst. AJTarl Intemazionali, Roma 1995, s Yutaka Alcino i Adam S. Albion, Russia- Ukraine- Visigrad Four: The Kozyrev Doctrine in Action, Institute of East-West Studies, New York 1993, s Cyt. za Ian Brzezinski w: Polish-Ukrainian Relations: Europe 's Neglected Strategic Axis, "Survival", 1993, vol. 35, no. 3, s "Euroregion" karpaclci nie jest jedynym programem, ktory jest obecnie rozwaiany w Polsce. Na przyklad, "euroregion" nyslci, poczlltkowo stworzony w celu zaradzenia ponadnarodowym skutkom

6 30 MARGARlTAM. BALMACEDA euroregion karpacki w celu ulatwienia wspolpracy przygranicznej mi zy spolecznosci ami lokalnymi. Niektore z glownych punktow projektu obejmujll modernizacj~ regionalnego systemu telefonicznego, stworzenie gospodarczych osrodkow informacyjnych, budow~ nowych drog i nowych przejsc granicznych 18. JednakZe koncepcja stworzenia euroregionu karpackiego ma talcle swych przeciwnikow. Niektorzy z nich twierdzll, Ze "euroregiony" mogll sprzyjac tendencjom separatystycznym, albo moglyby posrednio przyczynic si~ do zaognienia napi~ mi~dzyetnicznych, np. w Polsce 19. Chociaz ten wlasnie "euroregion" odniosl wzgl ny sukces, osillgajllc swe ograniczone cele, ostateczny sukces i wplyw projektu b zie zalezal od tego, czy lokalne, przygraniczne, prywatne projekty rozwijania przedsi~biorczosci b ll w stanie wykorzystac nadarzajllce si~ mozliwosci. Projekt ten stal si~ bardziej realny po podpisaniu w dniu 12 stycznia 1993 r. umowy gospodarczej, ktorej celem bylo ulatwienie dokonywania inwestycji przygranicznych i uproszczenie procedur eelnych. Kraje srodkowoeuropejskie moglyby takze pom6c Ukrainie w zmniejszeniu jej zalemosci energetycznej od Rosji z jej politycznie niepewnym zagl~biem donieckim. Poza tym, Ze powyzsze inicjatywy przynioslyby korzysci Ukrainie, mialyby one z kilku powodow wazoe znaczenie dla krajow wyszehradzkich. Po pierwsze, dzi~ki przyczynieniu si~ do stabilizacji gospodarczej i politycznej Ukrainy, wysilki te moglyby wspomoc ukramskll niezaleznosc w sprawach mi~dzynarodowych oraz jej niepodatnosc na naciski ze strony Rosji. Po drugie, w przypadku powodzenia, owa inicjatywa moglaby pomoc Grupie Wyszehradzkiej w staniu si~ gronem bardziej zinstytucjonalizowanym i skutecznym20. Jednoczesnie, kraje Europy Srodkowej moglyby rowniez bardziej wcillgnllc Ukrain~ w dzialania instytucji europejskich, jak np.: OSCE (OBWE), Rada Wspolpracy Polnocno-Atlantyckiej czy Rada Europy21. JednakZe, niektorzy z krytykow dowodzll, ze kraje takie jak Polska nie potrafily przejawic rzeczywistej inicjatywy wobec krajow le4cych na zachodnich rubie:ia.ch bylego ZSRR, wypuszczajllc z rllk okazj~ wplyni~a na sytuacj~, zanim jeszcze "okno na mozliwosci" nie zamkn~o Si~22. C~sciowym powodem owej "bezczynnosci" ze strony Warszawy jest jej wlasna niepewnosc - ocierajllca si~ 0 samospelniajllcll si~ przepowiedni~ - czy Ukraina rzeczywiscie ~dzie w stanie utrzymac SWll niepodleglosc. Szansa pokierowania Ukrainll w kierunku instytucji europejskich jest "wymarzonll szansll", z ktorej powinny skorzystac nie tylko kraje Europy Srodkowej, ale taue spoleczenstwa Zachodu. POZOSTALE STOSUNKI TROJSTRONNE MI~DZY PANSTWAMI-SUKCESORAMI ZSRR A PANSTWAMI EUROPY SRODKOWEJ Podobne wyzwania pojawiajll si~, kiedy przechodzimy do rozpatrywania stosunkow z pozostalymi krajami bylego ZSRR, le4cymi na terenach zachodnich bylego zanieczyszczen, sklada si~ z cz~sci obejmujllcych poludniowo-zachodni skrawek Polski, pomocno-zachod. nill cz~sc Republiki Czeskiej oraz poludniowo-wschodnie Niemcy. Zob. Jan ' B. de Weydental, Cross-Border Cooperation in East-Central Europe, Radio Free Europe/Radio Free Europe Research Report, 14 stycznia Zob. David Karas, "The Foreign Policy of Poland" (artykul nie opublikowany, Uniwersytet w Toledo, 1995), s Zob. Jan de Weydental, Controversy in Poland Over.. EuroregioflS", RFE/RL RR, 16 kwietnia 1993 r., oraz Robert Moren, Syndrom dziewicy, "Sllsiedzi", Warszawa, marca 1993, s Zob. KuZniar, wyd. cyt., s Zob. Roman KuZniar, The Geo-strategic Factors Conditionning Poland's Security, "The Polish Quarterly of International Affairs", zima 1993, vol. 2, no. 1, s Zob. np., Jan S. de Weydental, Poland's Eastern Policy, RFE/RL Research Report, 19 lutego 1994.

7 POMOST, BUFOR CZY PR61:NIA imperium. Jako "nowe" panstwa wschodnioeuropejskie, Republika Moldowy, Bialorus, czy kraje baltyckie, stawiaj~, podobnie jak Ukraina, powai:ne wyzwania spolecznosci mi zynarodowej. J ak moma by je wl~czyc w "poli tyczny", jesli juz nie "gospodarczy", obieg srodkowowschodniej Europy? Czy naleiy je wl~czac razem ezy osobno? Jak~ rol~ w tym procesie pragn~ - i mog~ - odegrac kraje Grupy Wyszehradzldej? LlTWA, KRAJE BALTYCKJE I KALiNINGRAD Na przyklad, jesli chodzi 0 stosunki polsko-rosyjskie, kraje baltyckie (szczegolnie Litwa) mog~ odegrac tak~ sam~ rol~, jak~ Ukraina odgrywa w stosunkach rosyjsko-w~gierskich. Problemy strategiczne i gospodarcze regionu kaliningradzkiego mog~ mie6 tam znaczny wpiyw na trojstronne stosunki mi zy Polsk~, Litw~ a Rosj~. Jest to szczegolnie prawdziwe w obliczu faktu, :ie po upadku radzieckiego supermocarstwa region kaliningradzki stal si~ znacz~c~ kart~ przetargow~ w rosyjskiej polityce wobec poszczegolnych krajow: Litwy, Niemiec czy Polski. Szacowane na okolo 150 do 200 tysi~cy ludzi sily wojskowe - niemal rowne liczebnie calkowitej liezebnosci armii polskiej - stanowi~ siln~ obecnosc wojskow~ Rosji w tym regionie i powaine, potencjalne zagro:ienie dla polskiego bezpieczenstwa 23. Ma to szczegolne znaczenie, jesli wzi~c pod uwag~ fakt, :ie spora c~sc radzieckich wojsk wycofanych z Polski, Niemiec czy panstw baltyckich zostala przerzucona do obwodu kaliningradzkiego 24. Tego typu odbudowywanie obecnosci wojskowej moze oslabic pozostale plany Rosji dotycz~ce ozywienia gospodarki tego obszaru dzi~ki uczynieniu z niego "wolnej strefy ekonomicznej". Co wi~ej, juz osi~gni~te stabilne kontakty ekonomiczne mi~dzy Polsk~ a regionem mog~ ulec oslabieniu z powodu takich niepokojow25. Niepokoj zwi~ny z rosyjskimi intencjami dotycz~cymi Kaliningradu wzmogl si~ po tym, jak w Rosji wzrosla popularnosc ugrupowan nacjonalistycznych. Ten w:zmozony niepokoj zostal odzwierciedlony tak:ie w pewnym "zblizeniu" mi zy Warszaw~ a Wilnem 26, ktorych stosunki tradycyjnie mialy dose skomplikowany charakter ze wzgl~du na napi~cia zwi~ane z polsk~ mniejszosci~ na Litwie. Podczas swej wizyty w Polsce, w lutym 1995 r., prezydent Litwy Brazauskas wysun~ Smial~ propozycj~ polepszenia stosunkow polsko-litewskich poprzez: stworzenie strefy wolnego handlu mi~dzy oboma krajami, unowoczesnienie granic, powolanie wspolnego batalionu pokoju oraz wspoln~ kontrol~ przestrzeni powietrznej i granic morskich 27.. Jednak pomimo tych krokow, polski rz~d wydaje si~ zachowywac dystans do litewskich propozycji blizszej wspolpracy. Dystans ten nie wynika jedynie ze skom- Z3 Zob. Andrzej Sakson, The Problem of tm Kaliningrad Region, "Polish Western Affairs", 1995, vol.. XXXV. l4 Jest jasne, i:e dzi~ki wzrostowi obecnosci wojskowej w obwodzie kaiiningradzkim, Rosja usiluje "skompensowac" sobie utrat~ strategicmej pozycji w regionie Morza Baltyckiego. 25 Podniesione na wyv.zy poziom kontakty mi zy obwodem kaiiningradzldm a krajami, z ktorymi ten graniczy na polnocny-wschod od Polski, Sll omowione w podpisanym w maju 1992 r. rosyjsko-po\skim ukladzie 0 przyjazni. Zoh. Krzysztof Kopczynski, A Visit to Kaliningrad, "Uncaptive Mind", 1992, vol. V, no. 2, s Rozmowy przeprowadzone przez marszalka par\amentu litewskiego z polskim rzlldem odbyly si~ w polowie grudnia 1993 r., a nast~nie podczas wizyty litewskiego premiera, Adolfusa Slezeviciusa, tego samego miesillca. 27 Zob. The Sejm on Suggestions Presented by Lithuanian President... "Gazeta Wyborcza", 30 marca 1995, s. 4, cyt. za FBIS-EEU , s. 21.

8 32 MARGARlTA M.BALMACEDA plikowanych stosunkow dwustronnych mi~dzy oboma krajami, ale odzwierciedla true zlozonosc kwestii integracji zachodtiich republik bylego ZSRR z obszarem politycznym i ekonomicznym Buropy Srodkowej. W kategoriach transportu powietrznego i innych wi~zi paramilitarnych, uklad z Litwll moglby odwlec polskie wysilki na rzecz ustanowienia zintegrowanego systemu obejmujllcego inne kraje Grupy Wyszehradzlciej. Rownie skomplikowane jest stworzenie "strefy wolnego handlu", szczegojnie z tego powodu, ze ok. 50% litewskiego "eksportu" stanowi w rzeczywistosci nielegalny reeksport z krajow WNP, co powoduje przeplyw "niekontrolowalnego strumienia konkurencyjnych towarow" do Buropy Srodkowej, z czego wynika potencjalne zagrozenie "dumpingiem". Co wi~j, poniewai: Litwa podpisala porozumienie celne z Lotwll i z Bstonill, nie moi:e ona wejsc samodzielnie do tego typu ukladu 28 BIALORUS Problem Bialorusi i jej niedawnych (z 25 maja 1995 r.) bliskich ukladow z Rosjll moze miec interesujllce skutki dla krajow Buropy Srodkowej. Owe uklady obejmujll nie tylko stworzenie unii celnej, wolny handel, wspolprac~ wojskowll oraz dlugookresowe stacjonowanie 25 tys. rosyjskich zolnierzy na ziemi bialoruskiej, ale true zniesienie oficjajnych granic mi zy oboma krajami. W rzeczy samej, Bialorus tak bardzo utozsamiia si~ z budowaniem nowej, postradzieckiej strefy bezpieczenstwa, ze niektorzy autorzy zacz~li nazywac nowe uklady 0 kolektywnym bezpieczenstwie krajow WNP pod przywodztwem Rosji - "Organizacjll Paktu Minskiego"29.. Jaki wplyw majll owe uklady, ktore faktycznie oznaczajll rozpocz~cie rekonstrukcji jednej, postradzieckiej gospodarczej, politycznej i militamej przestrzeni, na postrzeganie zagadnienia bezpieczenstwa w Buropie Srodkowej? przede wszystkim, jak to zauwazyi rosyjski, liberalny dziennikarz, Arkady Dubnov, nie jest przypadkiem, ze poczlltek rzeczywistej konsolidacji krajow WNP zbiega si~ z decyzjll NATO o ekspansji na Wschod lo. WiedZllc 0 tym, i:e wcilli: spora sila militarna Bialorusi pozostaje od 1991 r. przedmiotem troski PolskP1, byloby interesujllce stwierdzenie, w jaki sposob Polska reaguje na te uklady. Ma to szczegolne znaczenie zwazywszy na fakt, ze Bialorus i Ukraina Sll dla siebie nawzajem bardzo wai:nymi partnerami handlowymi, ktorych import si~ga okolo 20% wzajemnych obrotow l2. BliZsza wsp6lpraca z Bialorusill moglaby taki:e wplynllc na postrzeganie przez Rosj~ strategicznej roli Polski w ramach NATO. Biorllc pod uwag~ niemal calkowite "zniesienie granic" mi~dzy oboma krajami po podpisaniu ukladow majowych, "obecnosc oddzialow bojowych NATO wzdlui: polskiej granicy z Bialorusill moglaby okazac si~ zbyt niestrawna dla rosyjskiego zollldka"ll. 28 TamZe. 29 Arkady Dubnov, Lukashenko's Initiative, "New Times", kwiecien 1995, s TamZe, s Zob. KuZniar, A Map..., wyd. cyt., s l Po okresie ozywienia w 1992 r., stosunki polsko-bialoruskie zacz~ slabnllc. C~Sciowym powodem owej stagnacji byly luki w polskiej "polityce wschodniej", a taki:e niepewnosc dotycz~ roli, jakll Bialorus mialaby odegrae na europejskiej scenie politycmej: w cillgu ostatnich czterech lat Warszawa nie mogla si~ zdecydowac czy stawiae na wsp6lp~ z nowymi, wschodnimi SIlSiadami, czy na podjc;cie gry. z Rosjll. St/ld tei: polska polityka przyczynila si~ do zaistnienia sytuacji samospeln.iajllcego si~ proroctwa. Por. Ezhi Kalina, Sosedstvo nesbivshikluia nadezhd, "Delo: zapad-vostok" (MiIisk), 1995, no. 3. 3J Miranda Anishkina, Russia Revives the Corpse of the Soviet Union, "The European", 26 maja - 11 czerwca 1995, s. II.

9 POMOST. BUFOR CZY PR61:NIA Zaciesniaj~ce si~ stosunki bialorusko-rosyjskie rowniez stwarzaj~ nowe problemy dla Polski. przede wszystkim rodzi si~ problem, gdzie w rzeczywistosci konczy si~ granica polsko-rosyjska: czy nalezy traktowac 900-ki1ometrow~ granic~ polsko-bialorusk~ jako przedluzenie granicy z Rosj~? Podobny charakter ma kwestia ukraidskiej granicy z Rosj~. Po drugie, odradzaj~ si~ zle precedensy historyczne - jak np. doswiadczenie, i:e za kai:dym razem, kiedy zagrozona byla suwerennosc Bialorusi, niepodleglosc Polski tam doznawala uszczerbku - ktore podsycaj~ i:ar dyskusji na temat bezpieczenstwa Polskp4-. Posrednim skutkiem ukladow moskiewsko-mmskich bylo wysuni~e na plan pierwszy kwestii relacji ukrainsko-polskich. Jesli, jak tego dowodz~ niektorzy sposrod polskich analitykow, po wchloni~ciu Bialorusi Moskwa skupi sw~ uwag~ na likwidacji suwerennosci Ukrainy, wtedy stosunki z Uk:rain~ - obejmuj~ce naciski oa wlllczenie Ukrainy do NATO - stan~ si~ priorytetowe 3S. W tej sytuacji, powrot do partnerstwa polsko-ukramskiego b zie musial stac si~ priorytetowy w ce1u unikni~cia powtorzenia si~ negatywnych, samospelniaj~cych si~ przepowiedni zwi~zanych z polskimi wahaniami na temat Bialorusi. Pierwszym skutkiem ukladow bylo pewne "zblii:enie" mi~dzy Polsk~, Litw~ i Ukrain~. Wkrotce po tych ukladach, Litwa i Ukraina ponownie zwrocily si~ do Polski 0 stworzenie wspolnych oddzialow pokojowych, do czego Polska poc~tkowo odniosla si~ przychylnie. W kategoriach szerszego zagadnienia polskich stosunk6w z partnerami z Grupy Wyszehradzkiej, taka reorientacja w kierunku Ukrainy i panstw baltyckich moze r6wniez oznaczac pewne "zdystansowanie si~" wzgl em Grupy Wyszehradzkiej3cs. Jednoczesnie, s~ objawy Swiadc~ce 0 tym, ze Rosja zac~la traktowac Bialorus jako swego nieoficjalnego rzecznika, kt6rego funkcja pol ega na testowaniu reakcji Zachodu w kwestiach dotyc~cych bezpieczenstwa. Kilka dni po podpisaniu ukladow, prezydent Bialorusi, Aleksander Lukaszenko, zapowiedzial, ze "nie wyklucza" zmiany formalnego statusu panstwa neutralnego swego kraju, ani tego, i:e jego kraj zawiesi eliminacj~ nadwyi:ek wojska, zobowi~zanie wynikaj~ce z Ukladu 0 Silach Konwencjonalnych w Europie. Poniewai: w gr~ wchodz~ rakiety 0 glowicach j~drowych 0 kr6tkim zasi~gu, SS-25, umieszczone w odleglosci 100 km od granic Polskp7, taka moi:liwosc zaognila niepok6j Warszawy, szczeg6lnie, i:e oficjalnym uzasadnieniem tego posuni~ia byly nie tylko kwestie budzetowe, ale taki:e "zagroienie" zblii:eniem NATO do zachodnich granic Bialorusi. Tak wi~c, Lukaszenko, powtarzaj~cy jak echo rosyjski niepok6j, stal si~ pierwszym nierosyjskim przyw6dc~, ktory stwierdzil, i:e "zagrozenie dla bezpieczenstwa wojskowego nowych PaDstw poradzieckich przychodzi z Europy"38. l4 Zob. Sokrat Janowicz, "Gazeta Wyborcza", maja 1995, przetlumaczonew: "Transition", 23 czerwca 1995, s Zob. VitaJy Ganyushkin, An Early-Westerly Wind. from Gentle to Moderate. "New Times", sierpien 1995, s Tami:e, s Zob.,,Izwestia", 6 czerwca 1995, oraz Zaklamanie rakiety. "Gazeta Wyborcza", 8-9lipca 1995, Dubnov, wyd. cyt., s. 43.

10 34 MARGARITA M. BALMACEDA WSP6LPRACA SRODKOWOEVROPEJSKA, ROSJA I UKRAINA ZR6ZNICOWANIE W GRUPIE WYSZEHRADZKIEJ A KWESTIA STOSUNK6w Z ROSJ..\ I INNYMI PANSTWAMI PORADZIECKIMI Jak skutecznie panstwa srodkowoeuropejskie poradzll sobie z tymi wyzwaniami b zie zalei:alo w duzym stopniu od ich umiej~tnosci i ch~ rozwijania regionalnej polityki zagranicznej oraz tworzenia organizacji majllcych gwarantowac bezpieczenstwo. Optymistyczne poczlltkowo oczekiwania "od adresem jednosci i potencjalnej roli Grupy Wyszehradzkiej, a tak:ie Inicjatywy Srodkowoeuropejskiej (tzw. "Hexagonale")l9 zostaly zaldocone szeregiem czynnikow 0 charakterze regionalnym. RozbiemoSci w~giersko-slowackie (ktore trwaly nadal mimo podpisania dwustronnego porozumienia panstwowego w marcu 1995 r.) oslabily zdolnosc - i gotowosc - grupy do dzialania jako spojnej calosci w kwestiach polityki zagranicznej. Jeszcze istotniejsza, jak dowodzi Roman KuZniar, dezintegracja Czechoslowacji, zmieniajllca geopolityczny obraz Europy Srodkowej, tilie zmienila pozycj~ Czech w Grupie Wyszehradzkiej: "wolne obecnie" od swej wschodniej cz~sci gloszll one, ze "celem Pragi jest zaciesnienie wi~zow z Niemcami oraz»autarkia«w polityce zagranicznej"40. Innll waznll kwestill jest nieufnosc krajow Grupy Wyszehradzkiej w stosunku do pozostalych krajow-czlonkow bylej RWPG, gdyz ka:idy stara si~ 0 przyj~ie jako pierwszy do struktur zachodnioeuropejskich. Panstwa srodkowoeuropejskie zawarly porozumienia z Unill Europejskll, ktore mogll, ale nie muszll, prowadzic do pelnego czlonkostwa w tej instytucji w przewidywalnej przyszlosci. NiezaleZnie od ostatecznego wyniku, proces ten stwarza nowe, interesujllce kwestie odnoszllce si~ do stosunkow krajow srodkowoeuropejskich z Ukrainll i pozostalymi krajami poradzieckimi41. Niektore z tych pytan przedstawiamy ponizej: 1. Czy kazde z panstw srodkowoeuropejskich powinno ksztaltowac sw!l polityk~ ukrainsk!l w pelni niezaleznie, czy tez poprzez mechanizm konsultacyjny srodkowoeuropejskiej polityki zagranicznej Oak np. konsultacje w ramach Grupy Wyszehradzkiej), alba tez, ewentualnie, poprzez ogolne konsultacje w ramach Unii Europejskiej? 2. Czy kwestia polityki ukramskiej moze stwarzac okazje do nieporozumien w ci!lgle jeszcze niejasnych stosunkach mi zy panstwami srodkowoeuropejskimi ave? Innymi slowy, jakll rol~ - za czy przeciwko czlonkostwu - moglyby odegrac panstwa Europy Srodkowej w europejskiej dyskusji na temat Ukrainy42. W jaki sposob inne kraje nale4ce do UE zareagowalyby w tej kwestii? Jednak jakis rodzaj szerszego porozumienia na temat wspolpracy Srodkowo-wschodnioeuropejskiej jest konieczny, i to bynajmniej nie z powodu rzekomej nostalgii po RWPG, ktorej znikni~cia nikt nie wydaje si~ zalowac. Jak wiadomo, kraje srodkowoeuropejskie stracily szerokie rynki zbytu towarow w sytuacji, kiedy nie istnialy zadne nowe porozumienia mog!lce zast!lpic spontanicznie rozpadle wi~zi R WPG. Co wazniejsze, chociai; powrot do wczesniejszego poziomu handlu z bylym J9 Czlonkami lnicjatywy Srodkowoeuropejskiej Sll: W~gry, Siowacja, Czechy, Polska, Austria i Wlochy. 40 Roman KuZniar, A Map of Security, "Polish Western Affairs", 1994, vol. XXXV, s Nie sposob udzielic satysfakcjonujllcej odpowiedzi na pytanie 0 to, jak ewentualne zamkni~cie instytucji zachodnioeuropejskich wplynie na polityk~ krajow Srodkowoeuropejskich wzgj em patistw poradzieckich, ale moma domyslac si~, i:e mogloby to doprowadzic do zblizenia wschodnich sllsiadow. 41 Na temat Ukrainy i UE, zob. Alexandra Morris, Ukrainilln Nationalism: New Security Issues for Europe, "Stanford Journal of International Affairs", 1995, vol. IV, no. 1.

11 POMOST, BUFOR CZY PRotNIA lsrrjest niemozliwy, zalamanie tego handlu nie wyeliminowalo wszystkich niebezpiecznych uzalemien, albowiem owe kraje nadal importujll, stamtll,d wi~kszll, cz~sc swej energii. W tych warunkach stworzenie jakiejs przejsciowej struktury ma ogromne znaczenie nie dlatego, by utrzymywac stosunki gospodarczej zalemosci, ale by jakos nad nimi zapanowac. Pozostawiajll,c na uboczu mozliwosc, ze niektore z krajow Europy Srodkowej PrzylllCZll, si~ do porozumien sektorowych WNP (co, poza pewnymi rosyjsko-slowackimi porozumieniami w kwestii dostaw energii nie wydaje si~ prawdopodobne), najbardziej rozwini~tym mechanimlem instytucjonalnym wsp6lpracy po rozpadzie RWPG pozostaje CEFTA, Srodkowoeuropejskie Porozumienie w Sprawie Wolnego Handlu. Dla stosunkow rosyjsko-srodkowoeuropejskich, CEFTA ma duze znaczenie w tej mierze, w jakiej moze sprzyjac lub szkodzic stosunkom krajow Grupy Wyszehradzkiej z Rosjll i Ukrainll,43, ewentualnie porozumienie to moze si~ rozcill,gnll,c, tak aby obejmowalo te oraz pozostale kraje poradzieckie. Biorll,c pod uwag~ fundamentalny eel panstw Grupy Wyszehradzkiej, jakim jest dolllczenie do grona panstw Vnii Europejskiej, na ile prawdopodobny jest taki kierunek ekspansji tej organizacji? Wedlug pewnego w~gierskiego opracowania, Grupa Wyszehradzka moze teoretycznie poszerzyc si~ 0 (w porzll,dku prawdopodobienstwa) Sloweni~, Bulgari~ i Rumuni~, trzy padstwa baltyckie oraz (pod warunkiem zakonczenia dzialan wojennych) Chorwacj~ i inne kraje bylej Jugoslawii. Jednak, biorll,c pod uwag~ stale podkreslanll, przez panstwa Grupy Wyszehradzkiej r6:inic~, jaka dzieli je od pozostalych krajow bylej R WPG, perspektywa wlll,czenia Rosji do CEFTA wydaje si~ malo prawdopodobna. Problemy i trudnosci, ktore wyszly na jaw, po tym jak Litwa zwrocila si~ z prosbll, 0 nawill,zanie blizszych stosunkow z Polskll, oraz 0 wlll,czenie do CEFTA wskazujll, na typ problemow, ktore powstanll, w chwili, gdy dojdzie do rozpatrywania ewentualnego czlonkostwa Vkrainy i innych panstw poradzieckich w tych porozumieniach. Na listopadowym spotkaniu CEFTA w 1994 r., wyrai:ono zgod~ na to, zeby kraje baltyckie zostaly przyj~te wspolnie, jako ze Sll, one ze sobll, zwill,zane umowami eelnymi. Wpierw jednak Litwa, Lotwa i Estonia muszll, podpisac porozumienie 0 stowarzyszeniu z VE, wejsc do WTO (World Trade Organization) i "dopiero wtedy b li, mogly ubiegac si~ 0 przyj~cie do krajow CEFTA"44. Biorllc pod uwag~ jeszcze wj~ksze rozniee w poziomie rozwoju mi~dzy Vkrainll, a Europll, Srodkowll" tego typu bariery b li, jeszcze bardziej znaczll,ce w przypadku Ukrainy. Stworzenie organizacji wspolpracy gospodarczej, obejmujll,cej kraje bylego RWPG, juz teraz mlusza Rosj~ do reakcji. Wedlug stwierdzenia rosyjskiego ministra Stosunkow Gospodarczych z Zagranicll" Olega Dawidowa, srodki protekcjonistyczne przedsi~wzi~te przez CEFTA w celu utrudnienia produktom zachodnim wejscia na'rynki krajow Europy Srodkowej mogll, prowadzic do zwi~kszenia nacisku na Zachodzie na dumping produktow przeznaczonych na rynek rosyjski. Dlatego tei:, zgodnie z twierdzeniem Dawidowa, w celu "obrony narodowego bezpieczenstwa", kraje WNP powinny rowniez przyspieszyc proees wlasnej integracji gospodarczej,. zanim ich rynki zostanll, calkowicie zalane towarami zachodnimi 4S 43 Biorllc pod uwag~ slabosc stosunkow pomi zy Rosjll i Ukrainll, stosunki mi zy panstwami Grupy Wyszehradzkiej a Ukrainll mogll wplynllc na przyszlosc ich stosunkow z Rosjll.... Sejm no temat sugestii przedstawionych przez litewskiego prezydenta, "Gueta Wyborcza", 30 mlltca 1995, s. 4, w: FBIS-EEU95-062, s Elmar Matuzaev, Oleg Davydov vystupaet za uskorenie ekonomicheskoi integratsii v SNG, "Segodnia", Moskwa, 5 pai,dziernika 1995, s. 2.

12 36 MARGARlTAM. BALMACEDA DLUGI I ICH SPLATA JAKO INSTRUMENTY STRATEGII GEOPOLITYCZNEJ Rosja zaproponowala dostawy wyposaienia wojskowego jako rozwillzanie kwestii ogromnego zadluienia wzgl~dem krajow Europy Srodkowej. Tego typu uklad zostal poc~tkowo zaproponowany W~grom, a nast~pnie przedstawiony true Siowacji. PoczllwSZY od marca 1995 r. podobne do pewnego stopnia porozumienie zostalo poddane negocjacjom - nie pozbawionym punkt6w kontrowersyjnych - z Polskll. Jednak tym, co w tych propozycjach najbardziej interesujllce, jest moi;liwe wykorzystanie tego typu rozwillzad jako c~sci strategii geopolitycznej: "Wybi6rcze dozbrajanie dawnych sojusznik6w moi:e okazac si~ korzystnll politykll dla Rosji, gdyby ta postawila na tworzenie sytuacji niestabilnosci na tych obszarach, ktore pragnie poddac swym wplywom"46. Z drugiej jednak strony, tego typu uklady proponujllce bron w zamian za umorzenie dlugow wydajll si~ zasadniczo rozwillzaniem jednorazowym, ostatnio zas Czechy odmowily przyj~a ukladu analogicznego do tego, jaki zaakceptowaly W~gry i Slowacja 47. Jednoczesnie, ruch ze strony Slowacji i W~gier polegajllcy na imporcie rosyjskiego oprzyrzlldowania wojskowego w ~ian za umorzenie dlug6w rodzi pytanie, czy tego typu przedluienie polegania na rosyjskich dostawach nie zagrozi, czy chocby odsunie, ich zblii:eniu z NAT 0 48 SLOWACJA JAKO "NAJSLABSZE OGNIWO" WYSZEHRADZKIEJ CZWORKI MoZliwosc silnego sojuszu wojskowego mi zy Siowacjll a Rosjll zacz~a jawic si~ jako waine zagadnienie jeszcze przed uzyskaniem przez Siowacj~ niepodleglosci w 1993 r. Co wi~ej, kontrowersje i problemy, ktore nieod1llcznie towarzyszyly czechoslowackiej federacji i zagadnieniu slowackiej panstwowosci odegraly wai:n~ rol~ w ksztaltowaniu stosunk6w rosyjsko-slowackich. Jak wiadomo, powodem niezgody mi zy Pragll a Bratyslawll bylo pytanie, czy padstwo federalne powinno kontynuowac wspomaganie slowackiego, przestarzalego przemyslu obronnego. Istotnie, jak na to wskazuje Michta, jednym z argumentow ui;ytych przez Vladimira Meciara na rzecz funkcjonalnosci slowackiej niezaleinosci byla mozliwosc wspierania przez Rosj~ owego przemyslu 49 Innll spornll kwestill byl system obronny Siowacji. Mirno i:e przemysl wojskowy byl zlokalizowany na terenie Siowacji, miala ona bardzo niewiele czynnych sil obronnych 50 Jednym z moiliwych rozwillzad problemu ogromnego zadlui:enia, wspomnia-.., Akino i Albion, wyd. cyt., s Kimberly Zisk, "The Russian Military-Industrial Complex and the Former Soviet Empire", referat przedstawiony podczas seminarium "Foreign Relations After the Warsaw Pact", University of Illinois at Urbana-Champaign, 17 czerwca Niekt6rzy oficerowie, na przyklad, plk. Tadeusz Jaynasty?] (zastwca dyrektora Wydzialu Uzbrojenia i Wysposai:enia Polskiego Departamentu Obrony) w wywiadzie d1a "Polski Zbrojnej" dowodzi, i:e tego typu wsp6lpraca dotyczy jedynie dostaw c~sci zamiennych i w ±aden spos6b nie zaszkodzi polskiemu d~i:eniu do NATO. Po/sica Zbrojna, 15 marca 1993, s. 1-2, cyt. za FBIS-EEU , 21 marca 1995, s "Na kr6tko przed sw~ rezygnacj~ ze stanowiska premiera, Vladimir Meciar twierdzil, i:e podczas swej wizyty w Moskwie [w 1991 r.] zatroszczyl si~ 0 przyszle zam6wienia radzieckie w Siowacji jako o funkcjonalnq alternatywf ciqglruci wifzi ekonamicznych z Czechami i Morawamt'. (Wszystkie III czechoslowackich fabryk broni bylo z1okalizowane na terenie Siowacji). Zob. Andrew A. Michta, East Central Europe After the Warsaw Pact, Greenwood, New York 1992, s. 107 i Nowa doktryna wojskowa zatwierdzona przez czeski parlament w marcu 1991 r. ustanawiala wprowadzenie znac~cych sil do republiki slowackiej (celem by to 38% sil militarnych w roku 2005). Zoh. Andrew A. Michta, wyd. cyt., s Nie posiadam biezllcych danych na temat rzeczywistego rozdzialu armii czechoslowackiej w nas~pstwie podzialu kraju.

13 POMOST, BUFOR CZY PROZNIA nym przez J elcyna podczas pazdziemikowej wizyty w Bratyslawie, bylo slowackie zaangaiowanie w planowany rosyjsko-polski projekt gazocillgu z Syberii do Europy ZachodniejSl. Gazocillg moglby pomoc Rosji w splaceniu jej dlugow wobec Siowacji w dwojaki sposob: poprzez rosyjskie inwestycje w konstrukcj~ samego gazocillgu oraz poprzez dostawy gazu S2. Korzyscill dla Rosji b~zie utrzymanie slowackiej zalei:nosci oraz fakt, ze "inwestycja slowacka da Rosji pretekst i fizycznll momwose zliopatrywania Siowacji w tanill ro~ poprzez Polsk~. J ako ze Siowacja nie posiada polllczenia za pomocll rurocillgu z Zachodem, jej udzial moze bye postrzegany jako strategiczna decyzja 0 orientacji na wschod. (...) B~zie tam oznaczala koniec niezdecydowanej polityki Bratyslawy w stosunku do Rosji i Ukrainy (...)"S3. Niedawne uklady wojskowe i ekonomiczne mi~zy Rosjll a Siowacjll, Illcznie z konserwatywnym przywodztwem Vladimira Meciara, mogll zagrozie integracji slowackiej ze strukturami bezpieczenstwa Zachodu. Jesli chodzi 0 "zblizenie" mi zy Rosjll a Siowacjll, ktore zostalo zapoczlltkowane pod koniec 1993 r., jest jasne, ze strona rosyjska pokladala w Dim wielkie nadzieje na nowe porozumienia, gdyby zostaly one przyj~te w niezmodyfikowanej postaci (tzn. zanim parlament slowacki nie zniosl zapisow dotyczllcych "przeciwstawienia si~ podzialowi Europy" i rue wprowadzil na nowo artykulu pot~piajllcego inwazj~ z 1968 r.), "traktat moglby stanowie»model«stosunkow, ktore Rosja chcialaby ustanowie z pozostalymi krajami Europy Srodkowo-Wschodniej, zgodnie z linill doktryny Kozyriewa"S4. Obserwatorzy Sll zgodni co do tego, ze wszystko to czyni przyj~cie Siowacji do NATO coraz mniej prawdopodobnym, przynajmniej jesli chodzi 0 przyj~cie na "przyspieszonej scie:ice", jak w przypadku trzech pozostalych krajow Grupy WyszehradzkiejSs. To jednak mogloby stworzye problemy dla takich krajow Europy Srodkowej, jak np. W~gry. Jesli Siowacja nie wejdzie do NATO w tym samym czasie co W~gry, pozostanl!: one jedynym krajem nalezllcym do tej organizacji, ktory nie graniczylby z zadnym innym krajem czlonkowskim, co stanowi niepokojllcll perspektyw~ w swietle kryzysu narastajl!:cego w bezposrednim poblizu w~gierskiej wschodniej granicy. IMPLIKACJE DLA EKSPANSn NATO Kwestie, ktore rozwaialismy w niniejszym artykule, odnos~ si~ rowniez do szerszej dyskusji na temat tego, jaki typ przyszlej polityki zagranicznej moze najlepiej sluzye sprawie stabilizacji w Europie Srodkowo-Wschodniej. Peter Rutland, obecny na niedawnej konferencji gromadzllcej specjalistow w dziedzinie zagadnien bezpieczenstwa na Ukrainie, odnotowal kilka pulapek podejscia, ktore rozpatruje kwesti~ bezpieczenstwa tego kraju z czysto wojskowego punktu widzenia. P~eciwnie, nalezy stworzye szerszll koncepcj~ bezpieczenstwa, obejmujllcll rowniez czynniki ekonomiczne i spoleczne S6. 51 BBC SWB, 30 sierpnia 1993, cyt. w: Alcino i Albion, wyd. cyt., s Zob.,,Kovacs and Yeltsyn Sign Treaty... " Reuter Textline, BBC Monitoring Service, Slowacja, 30 sierpnia 1993 r. 53 Alcino i Albion, wyd. cyt., s. 10- II. 54 Tam:i:e, s Zbigniew Lewicky, Instytut Studiow Wsch6d-Zach6d, Praga, cyt. w: Russia's Reversal on Partnership Eases Central European Concerns, "The Prague Post", 7-13 czcrwca 1995, s Peter Rutland, Ukraine: Search/or Stability, "Transition", 28 lipca 1995, s Konferencja dotyczyla dylematow bezpieczcnstwa Ukrainy i miala miejsce na uniwersytecie w Yale, w kwietniu 1995 r.

14 r 38 MARGARITA M. BALMACEDA Z punktu widzenia zagadnien dotyczllcych wy1llcznie kwestii bezpieczenstwa jasno wynika, ze stworzenie silnej i faktycznie funkcjonalnej organizacji bezpieczenstwa opartej tak na Unii ZachodnioeuropejskiejS7, jak i na OBWE (bylej KBWE) b~zie zadaniem bardzo trudnym. W istocie, to wlasnie fakt szybkiej ekspansji KBWE na nieeuropejskie kraje bylego ZSRR "pomniejszyl szanse stabilizacji tej instytucji i W7JD.ocnienia jej jako struktury wszecheuropejskiej powolanej do realizacji zadan wsp61pracy i bezpieczenstwa"s8. Ani "Strefa baltycko-czarnomorska bezpieczenstwa i stabilizacji europejskiej", zaproponowana przez prezydenta Ukrainy, Leonida Krawczuka, ani "NATO-bis" WaI~sy, ani koncepcja "Europejskiego Paktu 0 Stabilizacji" francuskiego premiera Balladura nie Sll w stanie zastllpic NATO. Tego typu koncepcje mogll skutecznie funkcjonowac jako dopelnienie, nie zas jako substytut Paktu S9 Majllc na uwadze te fakty, wejscie do NATO wydaje si~ wcilli najskuteczniejszll gwarancjll bezpieczenstwa dla kraj6w Europy Srodkowej, jesli wzillc pod uwag~ naciski, jakim Sll one poddane ze Wschodu. Co wi~ej, niestabilnosc wielu panstw w regionie "moze stworzyc Rosji okazj~ do podgrzania i tak juz chwiejnej sytuacji"60 oraz wykorzystania jej dla swoich cel6w, jak to moglismy zaobserwowac w przypadku kryzysu w bylej Jugoslawii. W tej sytuacji gwarancje bezpieczenstwa oferowane przez NATO majll zasadnicze znaczenie dla zaanga:iowania panstw Europy Srodkowej w konstruktywnll i dalekowzrocznll polityk~ w stosunku tak do Ukrainy, jak i do Rosji. Moma dowodzic jednak, ze ta ekspansja przyspieszy rosyjskie ruchy wobec ukrainy i WNP jako calosci. To moze stac si~ rzeczywistym problemem. Dlatego tez, kr6tko-, a nawet Srednioterminowe polityczne i gospodarcze - nie militarne - inicjatywy mogll okazac si~ najskuteczniejsze w kategoriach zachodnich wysilkow na rzecz wspierania integracji Ukrainy z EuroPIl SrodkoWIl. W tym sensie wa:ine jest udzielenie Ukrainie calego kompletu gwarancji wychodzllcych poza i ponad kwestie zwillzade z NATO, a true skoncentrowanie si~ na wyrobieniu dla Ukrainy miejsca na nowej politycznej i ekonomicznej mapie Europy. Moma to osillgnllc jedynie pod warunkiem yoszerzenia naszej dyskusji na temat instytucji mi~dzynarodowych w Europie Srodkowej i Wschodniej, tak aby dostosowac jll do szerszej koncepcji bezpieczenstwa, koncepcji, kt6ra obejmuje nie tylko aspekty ekonomiczne, ale i spoleczne. M6willC dokladniej, Zach6d powinien "pom6c Europie Srodkowej pom6c Ukrainie". Moma to uczynic poprzez wspieranie przez spolecznosc zachodnill czy Uni~ Europejskll inicjatyw regionalnych, takich jak np. projekt "karpackiego euroregionu". Tym, co jest tu najwazniejsze, nie jest bezposredni wplyw ekonomiczny tego typu projektow - ktore, w ostatecznym rozrachunku, mozna zrealizowac dzi~ki bezposredniej pomocy Zachodu - ale, co najwa:iniejsze, mozliwosc wsparcia politycznej konsolidacji Ukrainy jako prawomocnego skladnika i podmiotu w srodkowoeuropejskiej polityce mi~dzynarodowej. Przelozyla Ewa Balcerek 51 Zob. John S. Duffield, NATO's Functions After the Cold War, "Political Science Quarterly", , vol. 109, no Kumar, A Map..., wyd. cyt., s Zob. Honcharenko, wyd. cyt., s McFarlane, wyd. cyt., s. 19.

LUKASZ WOJCIESZAK ITRANZYTU ROSYJSKIEGO GAZU

LUKASZ WOJCIESZAK ITRANZYTU ROSYJSKIEGO GAZU LUKASZ WOJCIESZAK POLSKA, UKRAINAIBIALORUS WOBEC PROBLEMU DOSTAW ITRANZYTU ROSYJSKIEGO GAZU BIELSKO-BIALA 2013 Spis tresci Wstqp 11 Rozdzial I. Teoretyczne podstawy bezpieczenstwa dostaw gazu ziemnego...

Bardziej szczegółowo

Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe

Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ A 388068 Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe Redakcja i opracowanie: Andrzej Ciupiński Kazimierz Malak WARSZAWA 2004 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 CZĘŚĆ I. NOWE PODEJŚCIE DO POLITYKI

Bardziej szczegółowo

Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP

Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP ROZDZIAŁ I. RELACJA ZALEŻNOŚCI W NAUCE O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH 1.Pojęcie zależności 2. Historyczne i współczesne formy zależności 2.1. Okres przedwestfalski 2.2.

Bardziej szczegółowo

Polsko-litewska wspó³praca w dziedzinie bezpieczeñstwa

Polsko-litewska wspó³praca w dziedzinie bezpieczeñstwa POLSKI DYPLOMATYCZNY Odzyskanie niepodleg³oœci przez Republikê Litewsk¹, zmiany ustrojowe, jakie nast¹pi³y w Polsce, oraz rozpad Uk³adu Warszawskiego postawi³y oba pañstwa przed koniecznoœci¹ odnalezienia

Bardziej szczegółowo

. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie

. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie . omasz Stępniewskr ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG ^, w pozimnowojennym świecie Wstęp 11 Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 23 CZĘŚĆ 1 (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza

Bardziej szczegółowo

- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński

- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński Informacje ogólne Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego powstał w 1975 roku. Na dzień 30 listopada 2000 roku w Instytucie zatrudnionych było (w przeliczeniu na pełne etaty)

Bardziej szczegółowo

NOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH

NOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH A Fundacja Studiów Międzynarodowych Foundation of International Studies NOWA TOŻSAMOŚĆ 3 NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Bielenia i Witolda M. Góralskiego

Bardziej szczegółowo

BYDGOSZCZ CZERWIEŃSK k. ZIELONEJ GÓRY DĘBLIN DĘBLIN-LOTNISKO ELBLĄG GDAŃSK GDYNIA GŁOGÓW GORZÓW-WIELKOPOLSKI INOWROCŁAW JELENIA GÓRA KOŁOBRZEG KOSZALIN KŁODZKO KRAKÓW LEGIONOWO LEGNICA LIDZBARK WARMIŃSKI

Bardziej szczegółowo

ALEKSANDER MAKSIMCZUK. Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie siq nowej jakosci polskich granic panstwowych

ALEKSANDER MAKSIMCZUK. Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie siq nowej jakosci polskich granic panstwowych ALEKSANDER MAKSIMCZUK GRANICE PANSTWOWE, RELACJE Z SASIEDZTWEM GOSPODARCZYM I WSCHODNIE POGRANICZE POLSKI W DOBIE TRANSFORMACJI, INTEGRACJI I GLOBALIZACJI Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie

Bardziej szczegółowo

problemy polityczne współczesnego świata

problemy polityczne współczesnego świata Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmuller problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 1998 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności -

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ W KONTEKŚCIE WZMOCNIENIA WSCHODNIEJ FLANKI NATO

BEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ W KONTEKŚCIE WZMOCNIENIA WSCHODNIEJ FLANKI NATO Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Wydziału Nauk o Zarządzaniu i Bezpieczeństwie Akademii Pomorskiej w Słupsku, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział

Bardziej szczegółowo

Środkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę. Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005

Środkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę. Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005 Środkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005 Nowi członkowie bardziej gotowi poprzeć dalsze rozszerzenie Za dalszym rozszerzeniem Za wstąpieniem Turcji

Bardziej szczegółowo

Problemy polityczne współczesnego świata

Problemy polityczne współczesnego świata A 372536 Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmiiller Problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności

Bardziej szczegółowo

PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI EUGENIUSZ SMOLAR POLSKA ROSJA 2

PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI EUGENIUSZ SMOLAR POLSKA ROSJA 2 6 marca 2015 roku 1 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI 2 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI Tadeusz Konwicki: Polska leży w przeciągu Europy. Zachód Wschód Polacy, zwykli Polacy, to wiedzą Jest to ważny element pamięci rodzinnej

Bardziej szczegółowo

Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski

Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Warunki poprawy pozycji innowacyjnej kraju Globalizacja działalności badawczej i rozwojowej: próba oceny miejsca Polski Wojciech Burzyński Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur Warszawa, 8 kwietnia

Bardziej szczegółowo

PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf

PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf Dzień pierwszy (16 października 2013) 09:00-13:00 Rejestracja uczestników. 13:00-15:45

Bardziej szczegółowo

Jacek Szlachta. Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego. Białystok 20 luty 2014 roku

Jacek Szlachta. Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego. Białystok 20 luty 2014 roku Jacek Szlachta Panel 2 Rola współpracy transgranicznej dla rozwoju województwa podlaskiego Białystok 20 luty 2014 roku 1 Struktura prezentacji 1. Zapisy strategii województwa podlaskiego do roku 2020 w

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć

Uwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć Spis treści: Wstęp Rozdział I Znaczenie problemów energetycznych dla bezpieczeństwa państw 1.Energia, gospodarka, bezpieczeństwo 1.1.Energia, jej źródła i ich znaczenie dla człowieka i gospodarki 1.2.Energia

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA. Tezy do dyskusji.

Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA. Tezy do dyskusji. www.koziej.pl @SKoziej UNIWERSYTET JANA KOCHANOWSKIEGO Kielce, 25.04.2018r. Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA Tezy do dyskusji www.koziej.pl @SKoziej 1 Plan

Bardziej szczegółowo

KIERUNKI WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ZE WSCHODEM

KIERUNKI WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ZE WSCHODEM KIERUNKI WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ ZE WSCHODEM Mikołaj Waszczenko Spośród państw, które przystąpiły w 2004 r. do UE Polska posiada najdłuższą granicę z państwami nieunijnymi. Wynosi ona 1 185 km: 232- z

Bardziej szczegółowo

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego

Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska

Bardziej szczegółowo

HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ 93V7 Kazimierz Łastawski HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Spis treści WSTĘP 9 I. ROZWÓJ IDEI ZJEDNOCZENIOWYCH W DZIEJACH EUROPY 15 1. Prapoczątki idei jednoczenia Europy (Grecja, Rzym) 15 2. Średniowieczna

Bardziej szczegółowo

Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ

Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ Rozdział l. POJĘCIE DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ 1.1. Definicja dyplomacji 1.1.1. Tradycyjne i nowe

Bardziej szczegółowo

A 389895. Stosunki gospodarcze. Polska Rosja. w warunkach integracji z Uniq Europejską. praca zbiorowa pod redakcją Pawła Bożyka

A 389895. Stosunki gospodarcze. Polska Rosja. w warunkach integracji z Uniq Europejską. praca zbiorowa pod redakcją Pawła Bożyka A 389895 Stosunki gospodarcze Polska Rosja w warunkach integracji z Uniq Europejską praca zbiorowa pod redakcją Pawła Bożyka SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE Warszawa 2004 SPIS TREŚCI WSTĘP 11 Część

Bardziej szczegółowo

VIII FORUM ENERGETYCZNE

VIII FORUM ENERGETYCZNE VIII Forum Energetyczne 1 VIII FORUM ENERGETYCZNE Sopot, 16 18 Grudnia 2013 r. Europa znalazła się w sytuacji paradoksu energetycznego. Spowolnienie gospodarcze, wzrost efektywności energetycznej i udziału

Bardziej szczegółowo

Wstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne

Wstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne Wstęp CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne Rozdział 1. Rola i modele sił zbrojnych we współczesnym świecie Role armii Modele armii Armie wybranych państw Rozdział 2. Wojny i konflikty zbrojne Definicja wojny

Bardziej szczegółowo

PERSPEKTYWY ROZWOJU POLSKIEGO EKSPORTU DO KRAJÖW POZAUNIJNYCH. Redakcja naukowa. Stanistaw Wydymus. Bozena Pera. Difira

PERSPEKTYWY ROZWOJU POLSKIEGO EKSPORTU DO KRAJÖW POZAUNIJNYCH. Redakcja naukowa. Stanistaw Wydymus. Bozena Pera. Difira PERSPEKTYWY ROZWOJU POLSKIEGO EKSPORTU DO KRAJÖW POZAUNIJNYCH Redakcja naukowa Stanistaw Wydymus Bozena Pera Difira Spis tresci WstQP 11 Rozdziaf 1 Sytuacja gospodarcza krajöw pozaunijnych w latach 2004-2012

Bardziej szczegółowo

STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW

STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Polski Instytut Spraw Międzynarodowych STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Wstęp, wybór, tłumaczenie i opracowanie naukowe Robert

Bardziej szczegółowo

_ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ. WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY

_ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ. WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY _ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego AON wewn. 4969/97 QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY. Redakcja naukowa prof. zw. dr hab.

Bardziej szczegółowo

Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej

Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej Pierwsza dyskusja na II Wschodnim Kongresie Gospodarczym dotyczyła sprawy dla gospodarki Podlaskiego, ale i pozostałych

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA

BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA

Bardziej szczegółowo

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego.

Bardziej szczegółowo

BIURO RADCY HANDLOWEGO AMBASADY REPUBLIKI BUŁGARII W WARSZAWIE. Polsko - Bułgarskie Forum Gospodarcze Tak daleko, a tak blisko Sofia, r.

BIURO RADCY HANDLOWEGO AMBASADY REPUBLIKI BUŁGARII W WARSZAWIE. Polsko - Bułgarskie Forum Gospodarcze Tak daleko, a tak blisko Sofia, r. BIURO RADCY HANDLOWEGO AMBASADY REPUBLIKI BUŁGARII W WARSZAWIE Polsko - Bułgarskie Forum Gospodarcze Tak daleko, a tak blisko Sofia, 17.05.2017r. 1 ZAKRES PREZENTACJI Geopolityczne znaczenie Polski i Bułgarii;

Bardziej szczegółowo

Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY

Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY www.koziej.pl @SKoziej Stanisław Koziej EWOLUCJA ŚRODOWISKA BEZPIECZEŃSTWA W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Konferencja PAN: Bezpieczeństwo Europy w dobie przesileń cywilizacyjnych, Jabłonna 19.04.2018r.

Bardziej szczegółowo

Wspólne polityki sem. I wykład 5 Poszerzenie o kraje EŚW. Prowadzący: Dr P. Koryś

Wspólne polityki sem. I wykład 5 Poszerzenie o kraje EŚW. Prowadzący: Dr P. Koryś Wspólne polityki sem. I wykład 5 Poszerzenie o kraje EŚW Prowadzący: Dr P. Koryś O czym będzie mowa: RWPG i bloki współpracy gospodarczej w Europie Kryzys komunizmu i nowa architektura polityczna Europy

Bardziej szczegółowo

KANCELARIA PREZESA RADY MINISTROW 2Q:5-12-11. BlURO PELNOMOCNIKA RZ^DU. Warszawa,^^grudnia 2015 r. BPRT.ZAPL.141.4.5.2015.MD. Pani. Justyna Mieszalska

KANCELARIA PREZESA RADY MINISTROW 2Q:5-12-11. BlURO PELNOMOCNIKA RZ^DU. Warszawa,^^grudnia 2015 r. BPRT.ZAPL.141.4.5.2015.MD. Pani. Justyna Mieszalska KANCELARIA PREZESA RADY MINISTROW BlURO PELNOMOCNIKA RZ^DU DO SPRAW ROWNEGOTRAKTOWANIA Barbara Szymborska DYREKTOR BPRT.ZAPL.141.4.5.2015.MD RPU/165951/201S P Data:2015-12-21 ID.00a902 089796B Warszawa,^^grudnia

Bardziej szczegółowo

ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY

ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY UCZELNIA ŁAZARSKIEGO 14.12.2016 R. Stanisław Koziej ROSYJSKA DOKTRYNA MILITARNA NA POTRZEBY NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Tezy do dyskusji na seminarium katedralnym Plan Geneza i istota nowej (hybrydowej) zimnej

Bardziej szczegółowo

Anna Murdoch. Polska i Niemcy w strefie KLINIKA JQZYKA

Anna Murdoch. Polska i Niemcy w strefie KLINIKA JQZYKA Anna Murdoch Polska i Niemcy w strefie KLINIKA JQZYKA Spis tresci Slownik akronimöw i wybranych terminöw technicznych 9 Wst p 15 1 Warunki korzystnego obopölnego funkcjonowania krajöw w jednolitym obszarze

Bardziej szczegółowo

UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN REDAKCJA NAUKOWA. ZDZIStAW W. PUSLECKI

UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN REDAKCJA NAUKOWA. ZDZIStAW W. PUSLECKI UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN NA POCZ^TKU XXIWIEKU REDAKCJA NAUKOWA ZDZIStAW W. PUSLECKI «MdAtfnkiwe adanrpiaqzakh SPIS TRESCI Wprowadzenie UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN NA POCZ^TKU XXIWIEKU (Zdzistaw

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY.

UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY. UNIWERSYTET WARSZAWSKI III Uniwersyteckie Dni Dyplomacji 12.04.2018r. Stanisław Koziej ISTOTA I CHARAKTER NOWEJ ZIMNEJ WOJNY Tezy do dyskusji Plan Geneza i istota nowej (hybrydowej) zimnej wojny między

Bardziej szczegółowo

RAFAt PAWLICKI STRATEGIA FINANSOWA DLA POLSKI 2014-2020 FUNDUSZE UNIJNE DLA PRZEDSI^BIORCZYCH. Di# Sri

RAFAt PAWLICKI STRATEGIA FINANSOWA DLA POLSKI 2014-2020 FUNDUSZE UNIJNE DLA PRZEDSI^BIORCZYCH. Di# Sri RAFAt PAWLICKI STRATEGIA FINANSOWA DLA POLSKI 2014-2020 FUNDUSZE UNIJNE DLA PRZEDSI^BIORCZYCH Di# Sri Spis tresci 1. Unia Europejska - jej istota, cele i etapy tworzenia 11 Uwagi wstgpne 11 1.1. Proces

Bardziej szczegółowo

A KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA

A KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA A 397411 KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA Spis treści Wstęp 9 Rozdział I Przestanki i główne koncepcje tendencji integracyjnych w Europie Zachodniej po II wojnie światowej 13 1. Uwagi wstępne - Europa jako

Bardziej szczegółowo

Konflikt na Ukrainie osłabił bezpieczeństwo Litwinów 2015-06-15 15:21:15

Konflikt na Ukrainie osłabił bezpieczeństwo Litwinów 2015-06-15 15:21:15 Konflikt na Ukrainie osłabił bezpieczeństwo Litwinów 2015-06-15 15:21:15 2 Działania Rosji na Ukrainie osłabiły bezpieczeństwo Litwinów. Na Litwie, będącej członkiem NATO, nie powinien się powtórzyć ukraiński

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko ucznia Klasa Data

Imię i nazwisko ucznia Klasa Data ID Testu: 857A3X6 Imię i nazwisko ucznia Klasa Data 1. Polska wstapiła do Unii Europejskiej wraz z innymi państwami. Były to m.in.: A. Malta, Słowenia, Słowacja oraz Chorwacja. B. Słowacja, Czechy, Serbia

Bardziej szczegółowo

ZAUFANIE DO POLSKICH NEGOCJATORÓW I OPINIE O SKUTKACH PRZYSTAPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ

ZAUFANIE DO POLSKICH NEGOCJATORÓW I OPINIE O SKUTKACH PRZYSTAPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ ZAUFANIE DO POLSKICH NEGOCJATORÓW I OPINIE O SKUTKACH PRZYSTAPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Warszawa, czerwiec 1999 Prawie polowa Polaków (48%) ma zaufanie do polskich przedstawicieli prowadzacych

Bardziej szczegółowo

May 21-23, 2012 Białystok, Poland

May 21-23, 2012 Białystok, Poland 6 th International Forum May 21-23, 2012 Białystok, Poland Environmental protection areas of the eastern border of Poland especially in the external EU border section Aleksander Maksimczuk University of

Bardziej szczegółowo

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON A YADEMECUM NATO Wydanie jubileuszowe Dom Wydawniczy Bellona przy współpracy Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON Warszawa 1999 SPIS TREŚCI Strona Słowo wstępne Sekretarza

Bardziej szczegółowo

Jacek Szlachta Korzyści ze współpracy makroregionalnej perspektywa europejska i krajowa. Kraków, 20 kwiecień 2012

Jacek Szlachta Korzyści ze współpracy makroregionalnej perspektywa europejska i krajowa. Kraków, 20 kwiecień 2012 Jacek Szlachta Korzyści ze współpracy makroregionalnej perspektywa europejska i krajowa Kraków, 20 kwiecień 2012 1 Projekt krajowy brutto na km2 Bank Światowy Reshaping Economic Geography 2 Produkt krajowy

Bardziej szczegółowo

EWOLUCJA WPZiB: OD PROJEKTU EWO DO PLANÓW FOUCHETA

EWOLUCJA WPZiB: OD PROJEKTU EWO DO PLANÓW FOUCHETA EWOLUCJA WPZiB: OD PROJEKTU EWO DO PLANÓW FOUCHETA Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków Projekt EWO. Geneza 1. Radykalny wzrost napięcia międzynarodowego,

Bardziej szczegółowo

KOPIA 2011-02-18. Wg rozdzielnika

KOPIA 2011-02-18. Wg rozdzielnika MINISTER ZDROWIA KOPIA Warszawa, 2011-02-18 MZ-OZZ-073-23424-17/LO/11 Wg rozdzielnika Stosowanie do postanowien uchwaly Nr 49 Rady Ministrow z dnia 19 marca 2002 r. Regulamin pracy Rady Ministrow (M.P.

Bardziej szczegółowo

Polityka zagraniczna iii rp

Polityka zagraniczna iii rp Polityka zagraniczna iii rp 20 lat po przełomie Tom II Stosunki polityczne i gospodarcze Pod redakcją Lucyny Czechowskiej, Magdaleny Bierowiec Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń

Bardziej szczegółowo

Przesłanki i geneza procesu integracji europejskiej

Przesłanki i geneza procesu integracji europejskiej Przesłanki i geneza procesu integracji europejskiej Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków Prekursorzy integracji europejskiej 1. Pruski Związek Celny (1834

Bardziej szczegółowo

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU

BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU 11.04.2016 r. BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU Kwiecień 2016 www.koziej.pl @SKoziej 1 ZAGAGNIENIA: Warunki bezpieczeństwa Polski wyzwania i zagrożenia szanse i

Bardziej szczegółowo

Unia Europejska wobec wybranych. zewn^trznych wyzwan XXI wieku. Redakcja naukowa. Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek

Unia Europejska wobec wybranych. zewn^trznych wyzwan XXI wieku. Redakcja naukowa. Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek Unia Europejska wobec wybranych zewn^trznych wyzwan XXI wieku Redakcja naukowa Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek Katowice 2017 Spis tresci WstQp 9 CzqscI WYZWANIA ROZWOJOWE UNIIEUROPEJSKIEJ 1. Brexit

Bardziej szczegółowo

Udział Służby Celnej w rozwoju współpracy z Ukrainą Doświadczenia RP z procesu integracji z Unią Europejską

Udział Służby Celnej w rozwoju współpracy z Ukrainą Doświadczenia RP z procesu integracji z Unią Europejską DEPARTAMENT CEŁ MINISTERSTWO FINANSÓW Program Zintegrowanego Bezpieczeństwa Chemicznego na Ukrainie Udział Służby Celnej w rozwoju współpracy z Ukrainą Doświadczenia RP z procesu integracji z Unią Europejską

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 15

Spis treści. Wstęp... 15 Spis treści Wstęp............................................................. 15 Rozdział I. Światowa Organizacja Handlu i jej system prawny a transformacja. systemowa Federacji Rosyjskiej..............................

Bardziej szczegółowo

INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA ORAZ PLANOWANIE STRATEGICZNE I PRZESTRZENNE W RELACJACH POLSKO-CZESKICH

INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA ORAZ PLANOWANIE STRATEGICZNE I PRZESTRZENNE W RELACJACH POLSKO-CZESKICH INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA ORAZ PLANOWANIE STRATEGICZNE I PRZESTRZENNE W RELACJACH POLSKO-CZESKICH budowanie spójności i zrównoważonego rozwoju Europy Środkowej PANEL 2 POLSKA I CZESKA PERCEPCJA POTRZEB

Bardziej szczegółowo

OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA W POSZUKIWANIU MODELU BEZPIECZENSTWA DLA PANSTW EUROPY 8RODKOWO-WSCHODNIEJ

OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA W POSZUKIWANIU MODELU BEZPIECZENSTWA DLA PANSTW EUROPY 8RODKOWO-WSCHODNIEJ STUDIA POLlTYCZNE Nr 1(1) 1992 STOSUNKI Ml DZYNARODOWE WOJTEK LAMENTOWICZ (Warszawa) OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA W POSZUKIWANIU MODELU BEZPIECZENSTWA DLA PANSTW EUROPY 8RODKOWO-WSCHODNIEJ 1. STARE I

Bardziej szczegółowo

PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY

PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY MIĘDZYNARODOWY EKSPERCKI OKRĄGŁY STÓŁ PARTNERSTWO WSCHODNIE A IDEA EUROPEJSKIEJ INTEGRACJI. MOŻLIWOŚCI, OGRANICZENIA I POLA WSPÓŁPRACY Z PUNKTU WIDZENIA POLSKI I UKRAINY 23 listopada 2010 roku Miejsce:

Bardziej szczegółowo

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. w sprawie obniżenia lub zniesienia ceł na towary pochodzące z Ukrainy

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. w sprawie obniżenia lub zniesienia ceł na towary pochodzące z Ukrainy KOMISJA EUROPEJSKA Strasburg, dnia 11.3.2014 r. COM(2014) 166 final 2014/0090 (COD) Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie obniżenia lub zniesienia ceł na towary pochodzące z

Bardziej szczegółowo

Stosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści

Stosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści Stosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Spis treści HARMONOGRAM SPOTKAŃ... 2 Dr Adam Barabasz... 3 Dr Natasza Lubik-Reczek... 4 Dr Bartłomiej Secler... 5 1. So 18 Lis 15:45-17:15 2. So 18 Lis 17:30-19:00

Bardziej szczegółowo

PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013

PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf Dzień pierwszy (16 października 2013) 09:00-13:00 Rejestracja uczestników. 13:00-15:45

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera

Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera W ostatnich latach ukazało się wiele opracowań poświęconych ocenie wymiany handlowej

Bardziej szczegółowo

Fundacja Studiów Miedzynarodowych Foundation of International Studies. Roman Kuzniar PRAWA CZLOWIEKA PRAWO, INSTYTUCJE, STOSUNKI MI^DZYNARODOWE

Fundacja Studiów Miedzynarodowych Foundation of International Studies. Roman Kuzniar PRAWA CZLOWIEKA PRAWO, INSTYTUCJE, STOSUNKI MI^DZYNARODOWE Fundacja Studiów Miedzynarodowych Foundation of International Studies Roman Kuzniar PRAWA CZLOWIEKA PRAWO, INSTYTUCJE, STOSUNKI MI^DZYNARODOWE wydanie trzecie uzupefaiione Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Spólka

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości... 13

Spis treści. Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości... 13 Spis treści Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości............... 13 1. Polska granica zachodnia a zjednoczenie Niemiec w świetle stanowiska polskiego................................. 33 1.

Bardziej szczegółowo

Pierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej

Pierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej PIERWSZA POLSKA PREZYDENCJA W UNII EUROPEJSKIEJ UWARUNKOWANIA PROCESY DECYZYJNE OSIĄGNIĘCIA I NIEPOWODZENIA Janusz Józef Węc Pierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej Uwarunkowania Procesy decyzyjne

Bardziej szczegółowo

Konferencja Europa Karpat w Krynicy. Wpisany przez Administrator2 poniedziałek, 19 września :43

Konferencja Europa Karpat w Krynicy. Wpisany przez Administrator2 poniedziałek, 19 września :43 Poseł na Sejm RP Izabela Kloc, Przewodnicząca Komisji ds. Unii Europejskiej uczestniczyła w dniach 7-8 września 2016 r. w międzynarodowej Konferencji Europa Karpat w Krynicy. 7 września w Krynicy rozpoczęła

Bardziej szczegółowo

Rodzaj zajęć dydaktycznych*

Rodzaj zajęć dydaktycznych* Plan studiów na kierunku: Stosunki międzynarodowe (studia stacjonarne, I stopnia) Rok akademicki 2013/14 I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych

Bardziej szczegółowo

Oblicza polskiej mo (lcr 11 S^acj i. transformaeji systemowej

Oblicza polskiej mo (lcr 11 S^acj i. transformaeji systemowej Oblicza polskiej mo (lcr 11 S^acj i Pröba bilansu transformaeji systemowej III Rzeczypospolitej pod redakejs Eryka Krasuckiego Tomasxa Sikorski^o Aiuiy Szezcpaiiskicj ada%pw%zalbl# Spis tresci Wst?p 9

Bardziej szczegółowo

STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ

STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ STOSUNKI ZEWNĘTRZNE UE Z INNYMI KLUCZOWYMI PODMIOTAMI GOSPODARKI ŚWIATOWEJ CEL PREZENTACJI CELEM TEJ PREZENTACJI JEST PRZEDSTAWIENIE ORAZ OMÓWIENIE NAJWAŻNIEJSZYCH INFORMACJI DOTYCZĄCYCH ZEWNĘTRZNYCH STOSUNKÓW

Bardziej szczegółowo

Polityka wschodnia Polski

Polityka wschodnia Polski Instytut Europy Środkowo-Wschodniej Polityka wschodnia Polski Uwarunkowania Koncepcje Realizacja Redakcja naukowa Andrzej Gil i Tomasz Kapuśniak Lublin Warszawa 2009 Recenzent prof. dr hab. Włodzimierz

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWY HABILITACYJNE UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO A AAARIANNA GRETA. Euroregiony. a integracja europejska. Wnioski dla Polski

ROZPRAWY HABILITACYJNE UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO A AAARIANNA GRETA. Euroregiony. a integracja europejska. Wnioski dla Polski ROZPRAWY HABILITACYJNE UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO A 368790 AAARIANNA GRETA Euroregiony a integracja europejska Wnioski dla Polski WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO tódź 2003 Spis treści Wstęp 7 CZĘŚĆ I -

Bardziej szczegółowo

B8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2

B8-0146/2016 } B8-0169/2016 } B8-0170/2016 } B8-0177/2016 } B8-0178/2016 } RC1/Am. 2 B8-0178/2016 } RC1/Am. 2 2 Motyw B B. mając na uwadze, że w kontekście arabskiej wiosny w lutym 2011 r. Libijczycy wyszli na ulice, co przerodziło się w dziewięciomiesięczny konflikt wewnętrzny; mając

Bardziej szczegółowo

Wykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia

Wykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia Wykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia Kierunek: Stosunki międzynarodowe (studia I stopnia) Przedmioty

Bardziej szczegółowo

System. czy. Jacek Czaputowicz. nieład? Bezpieczeństwo. europejskie u progu XXI wieku A WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN

System. czy. Jacek Czaputowicz. nieład? Bezpieczeństwo. europejskie u progu XXI wieku A WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN System Jacek Czaputowicz czy nieład? A 336898 Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN CENTRUM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Spis rzeczy Wprowadzenie 9 Koncepcje bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Wstęp 9. Rozdział 2 [Roman Kuźniar]

Wstęp 9. Rozdział 2 [Roman Kuźniar] Spis treści [Roman Kuźniar] Wstęp 9 Rozdział 1 [Roman Kuźniar] Ewolucja problemu bezpieczeństwa rys historyczny 18 1. Pierwsze traktaty o pokoju i równowadze sił 19 2. Liga Narodów niedoceniony wynalazek

Bardziej szczegółowo

POLACY O NATO I BEZPIECZENSTWIE KRAJU

POLACY O NATO I BEZPIECZENSTWIE KRAJU POLACY O NATO I BEZPIECZENSTWIE KRAJU Ponad trzy piate Polaków (63%) twierdzi, ze jest za czlonkostwem Polski w NATO, przeciwny przystapieniu naszego kraju do Paktu Atlantyckiego jest tylko co dziesiaty

Bardziej szczegółowo

Prof. Juliusz Engelhardt WPLYW POLITYKI LIBERALIZACJI W EUROPEJSKIM TRANSPORCIE KOLEJOWYM NA KONKURENCYJNOSC KOLEI. Oczekiwania i rezultaty

Prof. Juliusz Engelhardt WPLYW POLITYKI LIBERALIZACJI W EUROPEJSKIM TRANSPORCIE KOLEJOWYM NA KONKURENCYJNOSC KOLEI. Oczekiwania i rezultaty Prof. Juliusz Engelhardt WPLYW POLITYKI LIBERALIZACJI W EUROPEJSKIM TRANSPORCIE KOLEJOWYM NA KONKURENCYJNOSC KOLEI Oczekiwania i rezultaty 1 Pierwsze dyrektywy ( PAKIET 0 ) - 91 / 440 w sprawie rozwoju

Bardziej szczegółowo

Panel 1. Zagrożenia dla polskiej gospodarki w czasach niepewności. Moderator

Panel 1. Zagrożenia dla polskiej gospodarki w czasach niepewności. Moderator VIII Konferencja Krakowska 15-16 czerwca 2015 Świat współpracy świat konfrontacji. Wybory strategiczne dla Polski w warunkach podwyższonej niepewności. Panel 1. Zagrożenia dla polskiej gospodarki w czasach

Bardziej szczegółowo

olityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN

olityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN SUB Hamburg A/553448 Patrycja Sokołowska olityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN wobec państw obszaru byłej Jugosławii wiatach 1990-2005 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 13 Wstęp 17 ROZDZIAŁ 1 Główne kierunki

Bardziej szczegółowo

REDAKCJA NAUKOWA Józef Misa la. I ul. i' j]ii!am SMHD

REDAKCJA NAUKOWA Józef Misa la. I ul. i' j]ii!am SMHD m REDAKCJA NAUKOWA Józef Misa la i' j]ii!am I ul SMHD SPIS TREŚCI WSTĘP 7 CZĘŚĆ I PODSTAWOWE PROBLEMY KSZTAŁTOWANIA SIĘ MIĘDZYNARODOWEJ KONKURENCYJNOŚCI GOSPODARKI NARODOWEJ POLSKI I WYBRANYCH KRAJÓW EUROPY

Bardziej szczegółowo

Ryszard Unia Europejska

Ryszard Unia Europejska A 377214 Ryszard Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych Wydawnictwo Naukowe Scholar Warszawa 2003 Spis treści Wstęp 13 Rozdział I Budowanie unii politycznej państw Wspólnoty Europejskiej:

Bardziej szczegółowo

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/3/2/95 POLSKA ROSJA - NATO KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 95

CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/3/2/95 POLSKA ROSJA - NATO KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 95 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

Dr Agnieszka Nitszke IE ćw. 2016/17 (4) EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA

Dr Agnieszka Nitszke IE ćw. 2016/17 (4) EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA Dr Agnieszka Nitszke IE ćw. 2016/17 (4) EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA (EPS) GENEZA EPS Agenda 2000 Wrzesień 2002 r. - list J. Solany i Ch. Pattena Listopad 2002 r. - RUE

Bardziej szczegółowo

Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w.

Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w. Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w. Transformacja systemowa w Polsce 1 2 ZACHÓD cz. I Kryzys gospodarki kapitalistycznej

Bardziej szczegółowo

VII Konferencja Naukowa: Bezpieczeństwo a rozwój gospodarczy i jakość życia w świetle zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych

VII Konferencja Naukowa: Bezpieczeństwo a rozwój gospodarczy i jakość życia w świetle zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych VII Konferencja Naukowa: Bezpieczeństwo a rozwój gospodarczy i jakość życia w świetle zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych Wzorem lat ubiegłych Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide de Gasperi

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA UNII EUROPEJSKIEJ

EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA UNII EUROPEJSKIEJ Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk SUB Hamburg A/601993 EUROPEJSKA POLITYKA SĄSIEDZTWA UNII EUROPEJSKIEJ GENEZA, DOŚWIADCZENIA, PERSPEKTYWY Pod redakcją JÓZEFA M. FISZERA DOM WYDAWNICZY

Bardziej szczegółowo

, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95

, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95 CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl

Bardziej szczegółowo

INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ PANSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY. Propozycje rozwiqzan. a konkurencyjnosc. gospodarki zywnosciowej

INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ PANSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY. Propozycje rozwiqzan. a konkurencyjnosc. gospodarki zywnosciowej INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ZYWNOSCIOWEJ PANSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Propozycje rozwiqzan WPR 2013+ a konkurencyjnosc gospodarki zywnosciowej i obszaröw wiejskich Praca zbiorowa pod redakcjq:

Bardziej szczegółowo

Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie. Status przedmiotu obowiązkowy. 30 godz. wykładu + 15 ćwiczeń

Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie. Status przedmiotu obowiązkowy. 30 godz. wykładu + 15 ćwiczeń nazwa przedmiotu SYLABUS UE i jej wschodni sąsiedzi A. Informacje ogólne Tę część wypełnia koordynator przedmiotu (w porozumieniu ze wszystkimi prowadzącymi dany przedmiot w jednostce) łącznie dla wszystkich

Bardziej szczegółowo

ALEKSANDER MAKSIMCZUK

ALEKSANDER MAKSIMCZUK ALEKSANDER MAKSIMCZUK GRANICE PANSTWOWE, RELACJE Z SASIEDZTWEM GOSPODARCZYM I WSCHODNIE POGRANICZE POLSKI W DOBIE TRANSFORMACJI, INTEGRACJI I GLOBALIZACJI Tom II Wspolpraca Polski z krajami Europy Wschodniej

Bardziej szczegółowo

Rodzaj zajęć dydaktycznych*

Rodzaj zajęć dydaktycznych* I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych od 1815-1945r. Wykład / ćwiczenia O Egzamin 30+30 6 2. Filozofia Wykład / ćwiczenia O Zaliczenie

Bardziej szczegółowo

II LO w Nowym Targu Matura 2015

II LO w Nowym Targu Matura 2015 Międzynarodowy Trybunał Karny Amnesty International Helsińska Fundacja Praw Człowieka Freedom House Polski Czerwony Krzyż Caritas Polska Polska Akcja Humanitarna Pomoc Kościołowi w Potrzebie Organizacja

Bardziej szczegółowo

Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ

Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum

Bardziej szczegółowo

Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty:

Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty: Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty: Józef M. Fiszer 1) Zadania i perspektywy Unii Europejskiej w wielobiegunowym świecie; The Future of European Union New forms of internal

Bardziej szczegółowo

Rodzaj zajęć dydaktycznych*

Rodzaj zajęć dydaktycznych* I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych od 1815-1945r. Wykład / ćwiczenia O Egzamin 30+30 6 2. Filozofia Wykład / ćwiczenia O Zaliczenie

Bardziej szczegółowo

Seminaria europejskie

Seminaria europejskie Seminaria europejskie koordynatorka: Aleksandra Saczuk a.saczuk@schuman.org.pl SE(5) 7.12.2009 Partnerstwo Wschodnie polski sukces w unijnej polityce zewnętrznej Partnerstwo Wschodnie jest polskim sukcesem

Bardziej szczegółowo

dr Barbara CURYŁO 1. Zainteresowania badawcze:

dr Barbara CURYŁO 1. Zainteresowania badawcze: dr Barbara CURYŁO 1. Zainteresowania badawcze: Stosunki międzynarodowe, w szczególności: negocjacje międzynarodowe, dyplomacja publiczna, protokół dyplomatyczny, europeistyka, paradygmaty teoretyczne.

Bardziej szczegółowo

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA - trzy wymiary współpracy międzynarodowej

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA - trzy wymiary współpracy międzynarodowej EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA - trzy wymiary współpracy międzynarodowej Monika Strojecka-Gevorgyan Zielona Góra, 23 września 2008 r. Polityka spójności UE 2007-2013 Trzy cele: 1. Konwergencja 2. Konkurencyjność

Bardziej szczegółowo

Stanisław KOZIEJ STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA POLSKI W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY

Stanisław KOZIEJ STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA POLSKI W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY www.koziej.pl @SKoziej LUBLIN, 9.12.2017r. Stanisław KOZIEJ STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA POLSKI W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY www.koziej.pl 9.12.2017 @SKoziej 1 www.koziej.pl 9.12.2017 @SKoziej 2 ŚRODOWISKO

Bardziej szczegółowo