PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII W GIMNAZJUM. Opracowała Sylwia Wituła- Jedlińska

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z BIOLOGII W GIMNAZJUM Opracowała Sylwia Wituła- Jedlińska

2 I. Kontrakt między nauczycielem i uczniem: 1. Każdy uczeń jest oceniany zgodnie z zasadami sprawiedliwości. 2. Ocenie podlegają wszystkie wymienione formy aktywności ucznia. 3. Każdy uczeń powinien otrzymać w ciągu semestru minimum 4 oceny z przedmiotu. 4. Sprawdziany są obowiązkowe. 5. Sprawdziany są zapowiadane, z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem i podawany jest zakres sprawdzanych umiejętności i wiedzy. 6. Kartkówki nie muszą być zapowiadane. Niezapowiedziana kartkówka obejmuje jeden ostatni temat, zapowiedziana- 3 ostatnie tematy. 7. Uczeń nieobecny na sprawdzianie jest zobowiązany napisać go w terminie uzgodnionym z nauczycielem do 2 tygodni od powrotu do szkoły. 8. Uczeń ma prawo poprawić każdą niesatysfakcjonującą go ocenę, zgodnie z zasadami określonymi w WSO, do 2 tygodni od jej otrzymania. Ocenę poprawia się tylko raz. 9. Po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności (powyżej 1 tygodnia) uczeń ma prawo nie być oceniany do 3 dni po powrocie do szkoły. 10. Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji 1 raz na semestr przy 1 lekcji z przedmiotu tygodniowo i 2 razy na semestr przy 2 lekcjach (uczeń zgłasza nieprzygotowanie przed rozpoczęciem lekcji). Przez nieprzygotowanie do lekcji rozumiemy: brak pracy domowej, niegotowość do odpowiedzi, brak pomocy potrzebnych do lekcji. 11. Niezgłoszenie przez ucznia nieprzygotowania do zajęć skutkuje wpisaniem oceny niedostatecznej. 12. Ocenę można uzyskać za aktywność na lekcji np.: częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie poprawnych odpowiedzi, aktywną pracę w grupach, udział w dyskusji, w tzw. burzy mózgów, poprowadzenie lekcji przez uczniów w oparciu o zagadnienia i sugestie podane przez nauczyciela, 13. Ocenę można uzyskać za aktywność dodatkową np.: projekt, plakat, pomoc naukowa, prezentacja. 14. Uczeń, który otrzyma ocenę niedostateczną śródroczną musi ja zaliczyć do końca drugiego semestru, jeżeli chce uzyskać pozytywną ocenę końcoworoczną z przedmiotu. Zaliczenie może odbywać się w formie ustnej lub pisemnej. 15. Uczeń ma obowiązek odrabiania zadań domowych. Za brak zadania domowego otrzymuje ocenę niedostateczną. 16. Wszystkie sprawy sporne, nie ujęte w PSO, rozstrzygane będą zgodnie z WSO oraz rozporządzeniami MEN. II. Kryteria oceniania z biologii. (załącznik nr 1.) III. Obszary aktywności podlegające ocenianiu: 1. Rozumienie pojęć biologicznych i znajomość ich definicji. 2. Znajomość i stosowanie poznanych wiadomości. 3. Prowadzenie rozumowań - sposób prowadzenia rozumowań. 4. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem poznanych metod, weryfikowanie otrzymanych wyników. 5. Stosowanie wiedzy przedmiotowej w sytuacjach problemowych, nietypowych. 6. Stosowanie wiedzy przedmiotowej w działaniach praktycznych. 7. Prezentowanie wyników swojej pracy w różnych formach. 8. Korzystanie z różnych źródeł informacji, w tym multimedialnych. 9. Przygotowywanie pomocy naukowych. 10. Aktywność na lekcjach, aktywność dodatkowa, własny wkład pracy ucznia. IV. Formy aktywności: Sprawdzian

3 Test wiadomości Konkurs Kartkówka Odpowiedź ustna Zadanie domowe Referat, Prezentacja multimedialna Praca w grupie Aktywność Projekt edukacyjny Wagi ocen: Sprawdzian/Praca klasowa - 100% Test wiadomości - 90% Konkurs - 30% Kartkówka - 60% Odpowiedź ustna - 80% Praca domowa/zadanie domowe - 20% Referat - 30% Prezentacja multimedialna - 60% Praca w grupie - 40% Aktywność - 60% Projekt edukacyjny - 80% V. Kryteria ocen poszczególnych form aktywności Uczeń otrzymuje z pracy pisemnej (sprawdziany, kartkówki) ocenę wg skali procentowej: niedostateczną - od 0% do 30% punktów, dopuszczającą - od 31% do50 % punktów, dostateczną - od 51% do 70% punktów, dobrą - od 71% do 85% punktów, bardzo dobrą - od 86% do 95% celującą - od 96% do 100% Podczas wypowiedzi ustnych oceniane jest: wykazanie się wiedzą merytoryczną, poprawne rozumowanie i wnioskowanie, posługiwanie się językiem biologicznym. Odpowiedzi ustne oceniane są według następujących zasad:

4 stopień niedostateczny - uczeń nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności ujętych w podstawie programowej; mimo pomocy nauczyciela nie potrafi wyjaśnić podstawowych pojęć i zagadnień omawianych na lekcjach; uczeń odmówił odpowiedzi; stopień dopuszczający - uczeń rozwiązuje zadania o niezbyt wysokim stopniu trudności przy pomocy nauczyciela, zna podstawowe pojęcia i zagadnienia omawiane na lekcjach; posiada wiedzę konieczną z punktu widzenia realizacji celów przedmiotu i nieodzowną w toku dalszego kształcenia; stopień dostateczny uczeń opanował w podstawowym zakresie programowe wiadomości i umiejętności ujęte w podstawie programowej, zna i rozumie podstawowe pojęcia omawiane na lekcjach, w odpowiedzi występują nieliczne błędy rzeczowe i językowe; stopień dobry - odpowiedź zasadniczo samodzielna, uczeń rozwiązuje typowe zadania o dość wysokim stopniu trudności, zna i rozumie większość zagadnień i pojęć omawianych na lekcjach; stopień bardzo dobry - uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności programowych, sprawnie i samodzielnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, w odpowiedzi wyczerpuje temat, posługuje się poprawnie językiem biologicznym, swobodnie operuje pojęciami, dostrzega związki między nimi, wyciąga poprawne wnioski; stopień celujący - uczeń posiada wiedzę w pełnym zakresie materiału programowego, jest samodzielny, swobodnie kojarzy wiedzę biologiczna z wiedzą innych nauk przyrodniczych, odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem, zawiera własne oryginalne przemyślenia Ocena pracy domowej: Uczeń ma obowiązek odrabiania zadań domowych. Sprawdzanie ilościowe odbywa się na każdej lekcji, a jakościowe może być przeprowadzone w formie kartkówek. Ocena z pracy domowej zależy od: - strony merytorycznej, - sposobu rozwiązania, - estetyki. Ocenianie innych form aktywność: Zgłoszenie się na ochotnika do odpowiedzi ustnej z ostatnich 3 lekcji- oceniane jak odpowiedź ustna. Praca w grupie: stopień zaangażowania, efektywność, przyjmowanie i wywiązywanie się z przyjętej w grupie roli, czas jej wykonania. Aktywność na lekcjach- częste zgłaszanie się na lekcji i udzielanie prawidłowych odpowiedzi, dyskutowanie poprawne merytorycznie, efektywny udział w burzy mózgów. Aktywność biologiczna związana a konkursami, turniejami przyrodniczymi, olimpiadami itp (poza lekcjami biologii): - Za udział i duży wkład pracy- ocena bardzo dobra - Za uzyskanie wyróżnień i zdobycie miejsc- ocena celująca. Realizacja projektu edukacyjnego z biologii uwzględnia: 1. efekt końcowy (wytwór), a w szczególności: - zawartość merytoryczną, treści, - zgodność z tematem projektu, - oryginalność, - kompozycję, - stopnień wykorzystania materiałów źródłowych, - estetykę i staranność, - trafność dowodów i badań,

5 - wartość dydaktyczną i wychowawczą. 2.wkład ucznia w realizację projektu, a w szczególności: - zaangażowanie ucznia, - pomysłowość i innowacyjność, - umiejętność pracy w grupie, - udziału w praktycznym wykonaniu, wielkość zadań, - stopień trudności zadań, - terminowość wykonania przydzielonych zadań, - poprawność wykonania indywidualnie przydzielonych zadań, - pracowitość - udział w prezentacji. 3. ocena prezentacji dokonywana jest z uwzględnieniem: - poprawności językowej, - specjalistycznego słownictwa, - efektów artystycznych, - atrakcyjności, - estetyki, - techniki prezentacji, - stopnia zainteresowania odbiorów, - poprawności udzielanych wyjaśnień, odpowiedzi odbiorcom. Kryteriami oceny referatów są: - selekcja informacji, - poprawność merytoryczna, - przetwarzanie informacji nadawanie im innej formy, - samodzielne formułowanie opinii i wniosków. VI. Sposób ustalania oceny śródrocznej i końcoworocznej. 1. Przy ustalaniu oceny śródrocznej i końcoworocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia z poszczególnych obszarów działalności według ustalonych wag. 2. Średnia ważona, obliczana wg wzoru: suma iloczynów ( suma ocen z każdego obszaru x waga ważności) / suma wag ważności jest oceną wyjściową do wystawienia oceny śródrocznej Średnia ważona niedostateczny dopuszczający dostateczny dobry Bardzo celujący dobry 1-1,6 1,61-2,75 2,76-3,75 3,76-4,75 4,76-5,25 Powyżej 5,26 3. Przy wystawianiu tych ocen nauczyciel bierze również pod uwagę : rozwój ucznia ( jakie czyni postępy w danym czasie); wkład pracy w stosunku do zdolności; samoocenę ucznia.

6 4. Ocena końcoworoczna wyliczana jest tak jak śródroczna, przy czym ocena śródroczna traktowana jest jak ocena ze sprawdzianu. VII. Sposoby przekazywania rodzicom (prawnym opiekunom) informacji o postępach i trudnościach ucznia w nauce. Na początku roku szkolnego rodzice otrzymują kody dostępu do dziennika elektronicznego, dzięki którym mają możliwość na bieżąco śledzić oceny otrzymywane przez dzieci oraz kontaktować się z nauczycielami. 1. O sukcesach i niepowodzeniach ucznia rodzice (prawni opiekunowie) informowani są w czasie zebrań wywiadówek przez wychowawcę,w trakcie indywidualnych konsultacji z nauczycielem lub poprzez dziennik elektroniczny. 2. O wyjątkowych zaniedbaniach ucznia w zakresie przygotowania się do lekcji, oraz zagrożeniu oceną niedostateczną na półrocze lub koniec roku szkolnego nauczyciel informuje rodziców (prawnych opiekunów) w formie pisemnej zgodnie z WSO obowiązującym w Gimnazjum nr 3. VIII. Informacja zwrotna a) nauczyciel uczeń : - nauczyciel informuje ucznia o wymaganiach edukacyjnych i kryteriach oceniania, - nauczyciel przekazuje uczniowi komentarz do każdej wystawionej oceny; - uczeń ma możliwość otrzymywania dodatkowych wyjaśnień i uzasadnień do wystawionej oceny; - nauczyciel pomaga w samodzielnym planowaniu rozwoju ucznia; - nauczyciel motywuje ucznia do dalszej pracy. b) nauczyciel rodzice: - nauczyciel informuje rodziców o wymaganiach i kryteriach oceniania; - nauczyciel informuje o aktualnym stanie rozwoju i postępów w nauce; - nauczyciel dostarcza rodzicom informacji o trudnościach ucznia; - nauczyciel dostarcza rodzicom informacji o uzdolnieniach ucznia; - nauczyciel daje wskazówki do pracy z uczniem; - podczas wywiadówek, indywidualnych konsultacji rodzic ma prawo wglądu do prac pisemnych swojego dziecka. c) nauczyciel-wychowawca klasy- dyrektor: - nauczyciel informuje wychowawcę klasy o aktualnych osiągnięciach ucznia; - nauczyciel informuje dyrekcję o sytuacjach wymagających jego zdaniem interwencji. Rodzice (prawni opiekunowie) są zobowiązani do bieżącego śledzenia postępów w nauce swojego dziecka. IX. Warunki i tryb uzyskania wyższych niż przewidywane rocznych ocen klasyfikacyjnych

7 Uczeń ma prawo do ubiegania się o wyższą niż przewidywana roczną ocenę klasyfikacyjną, jeśli spełnione są wszystkie poniższe warunki: 1. O ustalenie wyższej niż przewidywana oceny rocznej z biologii może starać się uczeń, który spełnia następujące warunki: - systematycznie uczęszczał na zajęcia, - ma usprawiedliwione wszystkie nieobecności na lekcjach biologii, - posiada systematycznie prowadzony zeszyt przedmiotowy, - odrabiał zadania domowe, - zaległości w nauce spowodowane usprawiedliwioną nieobecnością uzupełniał w wyznaczonym przez nauczyciela terminie, - uczestniczył we wszystkich sprawdzianach pisemnych i otrzymał z nich pozytywne oceny. 2. Uczeń składa pisemny wniosek wraz z uzasadnieniem do dyrektora, najpóźniej w terminie trzech dni od dnia poinformowania go o przewidywanej ocenie. Podanie rozpatruje dyrektor. Decyzję odmowną uzasadnia. 3. Jeżeli spełnione są powyższe warunki, to na uzasadniony wniosek ucznia lub jego rodziców (prawnych opiekunów) zgłoszony zgodnie z zapisem w Statucie Gimnazjum nr 3 uczeń może pisać (w terminie ustalonym przez nauczyciela) dodatkowy sprawdzian obejmujący materiał całego roku. Aby uczeń otrzymał ocenę, o którą się ubiega, powinien ze sprawdzianu uzyskać stopień nie niższy od tej oceny. Ocena uzyskana w wyniku sprawdzianu nie może być niższa niż przewidywana. X. Szczegółowe wymagania na poszczególne oceny wraz z planem realizacji materiału ( załącznik nr 2.) XI. Oczekiwane osiągnięcia ucznia: 1. Związki chemiczne budujące organizmy oraz pozyskiwanie i wykorzystanie energii. wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów, przedstawia znaczenie wody dla funkcjonowania organizmów, wyróżnia podstawowe grupy związków chemicznych występujących w żywych organizmach (węglowodany, białka, tłuszcze, kwasy nukleinowe, witaminy, sole mineralne) oraz przedstawia ich funkcje, przedstawia procesy fotosyntezy, oddychania tlenowego oraz fermentacji mlekowej i alkoholowej, wymienia substraty i produkty tych procesów oraz warunki ich przebiegu, zna czynniki niezbędne do życia dla organizmów samożywnych i cudzożywnych, wie czy organizm jest samożywny czy cudzożywny 2. Budowa i funkcjonowanie komórki. dokonuje obserwacji mikroskopowych komórki i rozpoznaje elementy jej budowy, przedstawia podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki, porównuje budowę komórki bakterii, roślin i zwierząt, wskazując cechy umożliwiające ich rozróżnienie, 3. Systematyka- zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów. uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej, posługuje się prostym kluczem do oznaczania organizmów, wymienia cechy wirusów, podaje znaczenie czynności życiowych organizmu jednokomórkowego i wielokomórkowego, przedstawia podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista,

8 zna miejsca występowania bakterii i protistów oraz ich znaczenie, wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do grzybów, wskazuje miejsca występowania grzybów, obserwuje okazy i porównuje cechy morfologiczne glonów i roślin lądowych (mchów, widłaków, skrzypów, paproci, nagozalążkowych i okrytozalążkowych), wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do wymienionych wyżej grup, identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z nich na podstawie obecności tych cech, wymienia cechy umożliwiające zaklasyfikowanie organizmu do parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków), mięczaków, ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków, identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela jednej z wymienionych grup na podstawie obecności tych cech, porównuje cechy morfologiczne, środowisko i tryb życia poszczególnych grup zwierząt, przedstawia znaczenie poznanych grzybów, roślin i zwierząt w środowisku i dla, 4. Ekologia. przedstawia czynniki środowiska niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmów w środowisku lądowym i wodnym, zna zależności wewnątrz i międzygatunkowe (konkurencja, roślinożerność, drapieżnictwo, amensalizm, komensalizm, mutualizm, protokooperacja)- przykłady, adaptacje, skutki, wskazuje żywe i nieożywione elementy ekosystemu, wskazuje że są one powiązane różnorodnymi zależnościami, opisuje zależności pokarmowe (łańcuchy i sieci pokarmowe) w ekosystemie, rozróżnia producentów, konsumentów i destruentów, zna ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem, 5. Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie rośliny okrytozalążkowej. wymienia czynności życiowe organizmu roślinnego, identyfikuje i opisuje organy rośliny okrytonasiennej oraz ich funkcje, wskazuje cechy adaptacyjne w budowie tkanek roślinnych do pełnienia określonych funkcji, rozróżnia elementy budowy kwiatu i określa ich rolę w rozmnażaniu płciowym, przedstawia budowę nasienia oraz opisuje warunki niezbędne do procesu kiełkowania, podaje przykłady różnych sposobów rozsiewania się nasion i przedstawia rolę owocu w tym procesie, 6. Budowa i funkcjonowanie organizmu. a. Tkanki, narządy, układy narządów. opisuje hierarchiczną budowę organizmu, podaje funkcje tkanki nabłonkowej, mięśniowej, nerwowej, krwi, tłuszczowej, chrzęstnej i kostnej oraz ich cechy budowy warunkujące pełnienie tych funkcji, opisuje budowę, funkcje i współdziałanie poszczególnych układów: ruchu, pokarmowego, oddechowego, krążenia, wydalniczego, nerwowego, dokrewnego i rozrodczego, b. Układ ruchu. wskazuje współdziałanie mięśni, ścięgien kości i stawów w prawidłowym funkcjonowaniu układu ruchu, wymienia i rozpoznaje elementy szkieletu osiowego, obręczy i kończyn, zna funkcje kości i wskazuje cechy budowy fizycznej i chemicznej umożliwiające ich pełnienie,

9 przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania układu ruchu i gęstości masy kostnej, określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała. c. Układ pokarmowy i odżywianie się. zna budowę, działanie i funkcje układu pokarmowego, przedstawia źródła i znaczenie składników pokarmowych dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu, przedstawia rolę i skutki niedoboru niektórych witamin i składników mineralnych, przedstawia miejsce i produkty trawienia, miejsce wchłaniania głównych grup związków organicznych, przedstawia rolę błonnika dla układu pokarmowego, wyjaśnia dlaczego należy stosować dietę zróżnicowaną, podaje korzyści prawidłowego odżywiania się, oblicza indeks masy ciała, zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, d. Układ oddechowy. zna budowę, działanie i funkcje układu oddechowego, opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach, rolę krwi w transporcie gazów oddechowych zna czynniki wpływające na prawidłowy stan i funkcjonowanie układu oddechowego, e. Układ krążenia. zna budowę, działanie i funkcje układu krążenia, przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym, przedstawia rolę głównych składników krwi, wymienia grupy układu krwi oraz Rh, analizuje związek pomiędzy dietą i trybem życia a stanem układu krwionośnego, przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa, f. Układ odpornościowy. zna budowę, działanie i funkcje układu odpornościowego, rozróżnia odporność swoistą i nieswoistą, naturalną i sztuczną, bierną i czynną, porównuje działanie surowicy i szczepionki; podaje przykłady szczepień obowiązkowych i nieobowiązkowych, ich znaczenie, opisuje konflikt serologiczny Rh, wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów, podaje przykłady narządów do przeszczepu, przedstawia znaczenie przeszczepów, zgody na transplantację narządów po śmierci, g. Układ wydalniczy. podaje przykłady substancji wydalanych z organizmu, wymienia narządy biorące udział w wydalaniu, opisuje budowę, działanie i funkcje głównych struktur układu wydalniczego, h. Układ nerwowy. zna budowę, działanie i funkcje układu ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego, opisuje łuk odruchowy, wymienia rodzaje odruchów, rolę odruchów w procesie uczenia się, wymienia czynniki wywołujące stres, zna wpływ stresu na organizm, przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem,

10 i. Narządy zmysłów. przedstawia budowę oka i ucha oraz sposób ich działania, przedstawia rolę zmysłu równowagi, smaku, węchu oraz lokalizację odpowiednich narządów i receptorów, przedstawia przyczyny i sposób korygowania wad wzroku, zna wpływ hałasu na zdrowie, przedstawia podstawowe zasady higieny narządów wzroku i słuchu, j. Układ dokrewny. wymienia gruczoły dokrewne, wskazuje ich lokalizację, podstawową rolę w regulacji procesów życiowych, zna rolę hormonów: wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów, przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu, wyjaśnia dlaczego nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować środków hormonalnych k. Skóra. podaje funkcje skóry, rozpoznaje elementy jej budowy, przedstawia jej cechy adaptacyjne do pełnienia funkcji ochronnej, zmysłowej i termoregulacji rozpoznaje niepokojące zmiany na skórze, wymagające konsultacji lekarskiej, l. Rozmnażanie i rozwój. przedstawia budowę i funkcje narządów płciowych (męskich i żeńskich) oraz rolę gamet w procesie zapłodnienia, opisuje etapy cyklu miesiączkowego kobiety, przedstawia przebieg ciąży, rozwój zarodka i płodu, przedstawia cechy i przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania, przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych droga płciową, 7. Stan zdrowia i choroby. przedstawia znaczenie pojęć zdrowie i choroba, przedstawia negatywny wpływ na zdrowie niektórych substancji psychoaktywnych, narkotyków i środków dopingujących oraz nadużywania kofeiny i niektórych leków, wymienia najważniejsze choroby wywoływane przez wirusy, bakterie, protisty i pasożyty zwierzęce oraz przedstawia zasady profilaktyki tych chorób, drogi zakażenia się wirusami HIV, HBV, HCV, HPV, zasady profilaktyki, skutki zakażenia, przedstawia czynniki sprzyjające rozwojowi choroby nowotworowej oraz zasady profilaktyki nowotworowej, zna przykłady takich chorób, uzasadnia konieczność wykonywania podstawowych badań kontrolnych, analizuje informacje dołączane do leków, wyjaśnia dlaczego nie należy przyjmować bez potrzeby leków ogólnodostępnych, wie dlaczego antybiotyki i inne leki stosuje się zgodnie z zaleceniami lekarza, zna podstawowe zasady higieny, analizuje związek pomiędzy prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu, 8. Genetyka. przedstawia znaczenie biologiczne mitozy i mejozy, rozróżnia komórki haploidalne i diploidalne, opisuje budowę chromosomu, rozróżnia autosomy i chromosomy płci, przedstawia strukturę podwójnej helisy DNA i wykazuje jej rolę w przechowywaniu

11 informacji genetycznej i powielaniu DNA, przedstawia sposób zapisywania i odczytywania informacji genetycznej, wyjaśnia różnicę między informacją genetyczna a kodem genetycznym, przedstawia zależność pomiędzy genem a cechą, przedstawia dziedziczenie cech jednogenowych, wyjaśnia dziedziczenie grup krwi, przedstawia dziedziczenie płci u i podaje przykłady cech sprzężonych z płcią (hemofilia, daltonizm), podaje definicję mutacji, wymienia przyczyny ich wystąpienia, podaje przykłady czynników mutagennych, rozróżnia mutacje genowe i chromosomowe, podaje przykłady chorób genetycznych (mukowiscydoza, zespół Downa) 9. Ewolucja życia. wyjaśnia pojęcie ewolucji organizmów, podaje źródła wiedzy o jej przebiegu, wyjaśnia na czym polega dobór naturalny i sztuczny, różnice między nimi, przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi jako wynik ewolucji, 10. Globalne i lokalne problemy środowiska. przedstawia przyczyny i analizuje skutki globalnego ocieplenia klimatu, uzasadnia konieczność segregowania odpadów, specjalnego postępowania ze zużytymi bateriami, świetlówkami, przeterminowanymi lekami, proponuje działania ograniczające zużycie wody i energii elektrycznej oraz wytwarzanie odpadów w gospodarstwie. XII. Dostosowanie wymagań dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. 1. Symptomy trudności: trudności z wykonywaniem bardziej złożonych zadań, trudność z pamięciowym przyswajaniem i/lub odtwarzaniem z pamięci wyuczonych treści problem z rozumieniem treści zadań, poleceń potrzeba większej ilości czasu na zrozumienie i wykonanie zadania. 2. Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych uczniów: częste odwoływanie się do konkretu (np. graficzne przedstawianie treści zadań), szerokie stosowanie zasady poglądowości, omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności (pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej podstawy programowej), podawanie poleceń w prostszej formie, wydłużanie czasu pracy na wykonanie zadania, podchodzenie do ucznia w trakcie samodzielnej pracy w razie potrzeby udzielenie pomocy, wyjaśnień, mobilizowanie do wysiłku, zadawanie do domu tyle, ile uczeń jest w stanie samodzielnie wykonać, potrzeba większej ilości czasu i powtórzeń dla przyswojenia danej partii materiału, pozytywne motywowanie ucznia. XII. Ewaluacja PSO PSO podlega ewaluacji po upływie każdego roku szkolnego.

12 Zał. nr 1. Kryteria oceniania z biologii Ocena celująca Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiada wiedzę w pełnym zakresie materiału programowego, potrafi stosować wiadomości w sytuacjach problemowych ( nietypowych ), swobodnie kojarzy wiedzę biologiczną z wiedzą innych nauk przyrodniczych, dyskutuje na tematy przyrodnicze używając poprawnych argumentów, wykorzystuje zdobytą wiedzę w działaniach praktycznych, samodzielnie i twórczo rozwija własne uzdolnienia, biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, uczestniczy w olimpiadach i konkursach biologicznych, odnosi w nich sukcesy (zdobywając miejsca lub wyróżnienia). przynosi konieczne do zajęć pomoce np. podręcznik, Ocena bardzo dobra Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: opanował zakres wiadomości i umiejętności określone programem nauczania oraz sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne objęte programem nauczania, potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiazywania problemów i zadań w nowych sytuacjach, sprawnie korzysta ze wszystkich wskazanych przez nauczyciela źródeł wiadomości, w odpowiedzi lub pracy pisemnej wyczerpuje temat w oparciu o wiedzę podręcznikową, notatki z lekcji i ćwiczeń i nie popełnia błędów, aktywnie uczestniczy w zajęciach np. dyskutuje, podejmuje problemy, motywuje kolegów do pracy, uczestniczy w tzw. burzy mózgów, bierze udział w konkursach i akcjach związanych z tematyką przyrodniczą.

13 przynosi konieczne do zajęć pomoce np. podręcznik, Ocena dobra Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: nie opanował w pełni wiadomości określonych w programie nauczania w danej klasie, zna i rozumie większość zagadnień i pojęć omawianych na lekcjach, poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań teoretycznych lub praktycznych oraz zagadnień problemowych, przynosi konieczne do zajęć pomoce np. podręcznik Ocena dostateczna Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: opanował w podstawowym zakresie programowe wiadomości i umiejętności ujęte w podstawie programowej, zna i rozumie podstawowe pojęcia omawiane na lekcjach, przynosi konieczne do zajęć pomoce np. podręcznik, potrafi wykonać typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o średnim stopniu trudności, potrafi korzystać z pomocą nauczyciela z takich źródeł wiedzy jak: wykresy, tabele, modele, plansze itp. Ocena dopuszczająca Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: ma trudności z opanowaniem zagadnień ujętych w podstawie programowej, potrafi przy pomocy nauczyciela wyjaśnić znaczenie ważniejszych pojęć i zagadnień omawianych na lekcjach, przynosi konieczne do zajęć pomoce np. podręcznik, wykonuje zadania teoretyczne lub praktyczne typowe, o niewielkim stopniu trudności. Ocena niedostateczna Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: nie opanował wiadomości i umiejętności ujętych w podstawie programowej, nie potrafi wykonać prostych zadań, nawet przy pomocy nauczyciela, nie zna podstawowych pojęć i zagadnień omawianych na lekcjach, nie prowadzi zeszytu przedmiotowego, nie włącza się do realizacji zadań na lekcji

14 Zał. nr 2. Wymagania edukacyjne z biologii niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z biologii w gimnazjum. Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Poziom wymagań na poszczególne oceny dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący potrafi korzystać objaśnia zasadę z poszczególnych źródeł stopniowego wiedzy komplikowania się rozróżnia próbę kontrolną poziomów organizacji i badawczą życia określa przedmiot badań biologii jako nauki podaje przykłady dziedzin biologii wymienia źródła wiedzy biologicznej wyjaśnia, do czego służą atlasy i klucze wymienia cechy organizmów żywych charakteryzuje wybrane dziedziny biologii posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej podczas rozwiązywania problemów wykorzystuje atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków organizmów II. Jedność i różnorodność organizmów 2. Komórkowa budowa organizmów 3. Systematyczny podział organizmów 4. Sposoby odżywiania się organizmów wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę organizacji życia wymienia struktury budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, grzyba i bakterii wyciąga wnioski dotyczące komórkowej budowy organizmów na podstawie obserwacji preparatów wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej określa, czym jest odżywianie wymienia podstawowe sposoby odżywiania się organizmów podaje funkcje poszczególnych organelli posługuje się mikroskopem wykonuje proste preparaty mikroskopowe wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka podaje kryteria wyróżnienia 5 królestw posługuje się kluczem do oznaczania roślin omawia różnice między organizmami samożywnymi a cudzożywnymi wymienia czynniki niezbędne do życia organizmów samożywnych i cudzożywnych wymienia substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia, na czym polega fotosynteza odróżnia pod mikroskopem, na schemacie, zdjęciu lub po opisie poszczególne składniki komórki rysuje obraz widziany pod mikroskopem wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki porównuje budowę różnych komórek charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji organizmów omawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej charakteryzuje różne strategie odżywiania wykazuje różnorodność odżywiania się organizmów cudzożywnych określa warunki przebiegu fotosyntezy ocenia, czy dany organizm jest samożywny, czy cudzożywny omawia budowę i funkcje organelli komórkowych ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału organizmów wyjaśnia, na czym polega chemosynteza analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów wykazuje różnice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u różnych organizmów 5. Sposoby oddychania określa, czym jest oddychanie omawia różne sposoby uzasadnia, że oddychanie porównuje oddychanie wykazuje zależność między

15 organizmów wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawia oddychanie tlenowe i fermentację jako procesy dostarczające energii oddychania wymienia przykłady organizmów ilustrujących różne sposoby oddychania rozróżnia wymianę gazową i oddychanie wewnątrzkomórkowe jest procesem niezbędnym do życia tlenowe i beztlenowe zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego środowiskiem życia a budową narządów wymiany gazowej omawia znaczenie fermentacji III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe 6. Sposoby rozmnażania się organizmów 7. Bakterie a wirusy 8. Protisty 9. Glony przedstawiciele trzech królestw określa, czym jest rozmnażanie wyróżnia rozmnażanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnażania się organizmów wymienia miejsca występowania bakterii i wirusów rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji wymienia miejsca występowania protistów wymienia grupy organizmów należących do protistów wskazuje środowisko życia glonów podaje przykłady organizmów należących do glonów rozpoznaje sposoby rozmnażania się organizmów wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie bezpłciowe rozpoznaje pączkujące drożdże obserwowane pod mikroskopem omawia różnice między rozwojem prostym a złożonym podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów podaje przykłady bakterii i wirusów określa znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce omawia czynności życiowe poszczególnych grup protistów wymienia wspólne cechy organizmów zaliczanych do glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce charakteryzuje rodzaje rozmnażania ocenia znaczenie przemiany pokoleń charakteryzuje typy rozwoju zarodka stosuje w praktyce wiadomości dotyczące rozmnażania wegetatywnego charakteryzuje wybrane czynności życiowe bakterii wymienia choroby bakteryjne i wirusowe rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem charakteryzuje poszczególne grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów wyjaśnia, że glony to grupa ekologiczna, do której należą przedstawiciele trzech królestw omawia wybrane czynności życiowe glonów wykazuje związek między sposobem zapłodnienia a środowiskiem życia organizmów ocenia znaczenie bakterii i wirusów określa warunki tworzenia się przetrwalników porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów wymienia choroby wywołane przez protisty ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce wyjaśnia zależność między głębokością a występowaniem określonych grup glonów ocenia znaczenie samozapłodnienia ocenia rolę bakterii jako symbiontów i destruentów rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budowę przedstawicieli protistów analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w środowisku 10. Grzyby i porosty podaje przykłady grzybów i porostów opisuje budowę grzybów rozpoznaje pleśniaka białego w omawia czynności życiowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w charakteryzuje budowę grzybów owocnikowych omawia sposoby rozmnażania się grzybów wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i rośliny określa znaczenie poszczególnych proponuje sposób badania czystości powietrza, znając wrażliwość porostów na zanieczyszczenia rozpoznaje i podaje nazwy

16 IV. Świat roślin 11. Tkanki roślinne obrazie mikroskopowym wymienia sposoby rozmnażania się grzybów rozpoznaje porosty wśród innych organizmów wyjaśnia, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek roślinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzące tkankę przyrodzie i gospodarce rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjaśnia, co to jest grzybica dokonuje podziału tkanek roślinnych na twórcze i stałe wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek roślinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów charakteryzuje budowę, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek roślinnych wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkankę okrywającą komponentów w budowie plechy porostu rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych różnych form morfologicznych porostów wykazuje związek budowy wskazanej tkanki z jej funkcją 12. Budowa i funkcje korzenia wymienia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe rozpoznaje modyfikacje korzeni omawia budowę zewnętrzną korzenia rozpoznaje pod mikroskopem tkanki budujące korzeń analizuje budowę wewnętrzną korzenia jako funkcjonalnej całości charakteryzuje przyrost na długość rysuje różne systemy korzeniowe wyjaśnia sposób pobierania wody przez roślinę charakteryzuje modyfikacje korzeni projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia do łodygi 13. Budowa i funkcje łodygi omawia funkcje łodygi podaje nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi rozpoznaje tkanki budujące łodygę rozróżnia rodzaje łodyg rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłużny łodygi analizuje związek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami 14. Liść wytwórnia pokarmu wymienia funkcje liści rozpoznaje elementy budowy liścia rozpoznaje liście pojedyncze i złożone rozpoznaje różne modyfikacje liści rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujące liść rozróżnia typy ulistnienia łodygi rozpoznaje rodzaje unerwienia liści omawia funkcje poszczególnych modyfikacji liści rysuje różne typy ulistnienia łodygi analizuje funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia 15. Mszaki 16. Paprotniki wymienia miejsca występowania mszaków podaje nazwy organów mszaków wymienia miejsca występowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin rozpoznaje mszaki wśród innych roślin omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników analizuje cykl rozwojowy mszaków rysuje mech i podpisuje jego organy analizuje cykl rozwojowy paproci charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie wyjaśnia, dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi rozpoznaje za pomocą atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników 17. Rośliny wymienia miejsca występowania wymienia przystosowania analizuje cykl rozwojowy dowodzi związku budowy

17 V. Świat bezkręgowcó w nagonasienne 18. Rośliny okrytonasienne 19. Tkanki zwierzęce roślin nagonasiennych rozpoznaje rośliny nagonasienne wśród innych roślin wymienia miejsca występowania roślin okrytonasiennych podaje nazwy elementów budowy kwiatu rozróżnia kwiat i kwiatostan rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin wyjaśnia, czym jest tkanka wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych roślin nagonasiennych do warunków życia omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców rozróżnia owoce pojedyncze i złożone omawia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych wymienia rodzaje tkanki łącznej podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu analizuje cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazując związek z ich budową rozpoznaje 5 gatunków drzew okrytonasiennych występujących w Polsce charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej 20. Gąbki i parzydełkowce wyjaśnia, co to są gąbki podaje miejsca występowania gąbek i parzydełkowców wymienia charakterystyczne cechy gąbek i parzydełkowców omawia znaczenie gąbek i parzydełkowców w przyrodzie charakteryzuje wskazane czynności życiowe gąbek i parzydełkowców wyjaśnia mechanizm ruchu parzydełkowców wykazuje związek budowy gąbek i parzydełkowców ze środowiskiem ich życia wyjaśnia sposób działania parzydełka 21. Płazińce i nicienie 22. Pierścienice wymienia charakterystyczne cechy płazińców i nicieni rozpoznaje na ilustracji płazińce i nicienie charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasożyty układu pokarmowego omawia drogi zakażenia pasożytniczymi płazińcami i nicieniami wyjaśnia, w jaki sposób można ustrzec się przez zakażaniem pasożytniczymi płazińcami i nicieniami rozpoznaje pierścienice wśród wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca wymienia dowodzi, że tasiemce są przystosowane do pasożytniczego trybu życia omawia różnice między płazińcami a nicieniami charakteryzuje wskazane czynności życiowe płazińców i nicieni charakteryzuje układ krwionośny pierścienic charakteryzuje symetrię ciała płazińców dowodzi, że pierścienice są bardziej rozwiniętymi projektuje doświadczenie wykazujące znaczenie

18 innych zwierząt charakterystyczne cechy pierścienic charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic wykazuje związek budowy pijawki z pasożytniczym trybem jej życia zwierzętami niż płazińce i nicienie dżdżownic w użyźnianiu gleby 23. Stawonogi rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt rozpoznaje na ilustracji przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajęczaków charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów dowodzi, że owady są przystosowane do życia w środowisku lądowym dowodzi istnienia związku między środowiskiem życia a narządami wymiany gazowej VI. Świat kręgowców 24. Mięczaki 25. Porównanie bezkręgowców i kręgowców rozpoznaje ślimaki, małże i głowonogi wśród innych zwierząt wymienia charakterystyczne cechy mięczaków określa pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców podaje nazwy elementów szkieletu kręgowców wymienia części ciała ślimaków, małży i głowonogów wymienia narządy oddechowe mięczaków wskazuje małże jako organizmy produkujące perły wymienia funkcje szkieletu bezkręgowców podaje przykłady szkieletów bezkręgowców wymienia elementy budowy układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców charakteryzuje wskazane czynności życiowe mięczaków wyjaśnia zasady funkcjonowania otwartego układu krwionośnego porównuje budowę ślimaków, małży i głowonogów charakteryzuje poszczególne elementy szkieletu kręgowców porównuje układ krwionośny bezkręgowców i kręgowców charakteryzuje sposoby poruszania się poszczególnych grup mięczaków wykazuje związek budowy mięczaków ze środowiskiem ich życia porównuje budowę układu nerwowego bezkręgowców i kręgowców 26. Ryby kręgowce wodne charakteryzuje ryby podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narządy wymiany gazowej wymienia przystosowania ryb do życia w wodzie określa rodzaj zapłodnienia u ryb omawia wybrane czynności życiowe ryb określa charakterystyczne cechy rozmnażania ryb wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy charakteryzuje wymianę gazową u ryb porównuje układ krwionośny ryby i dżdżownicy 27. Płazy zwierzęta dwuśrodowiskowe określa środowiska życia płazów charakteryzuje płazy wymienia stadia rozwojowe żaby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych wymienia przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie wyjaśnia, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy żaby omawia wybrane czynności życiowe płazów charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy wykazuje związek trybu życia płazów z ich zmiennocieplnością wykazuje związek budowy płazów ze środowiskami ich życia

19 28. Świat gadów określa środowisko życia gadów charakteryzuje gady podaje cztery przykłady gadów występujących w Polsce wymienia przystosowania gadów do życia na lądzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów wymienia narządy zmysłów gadów omawia wybrane czynności życiowe gadów charakteryzuje funkcje poszczególnych błon płodowych rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utratą wody wykazuje związek budowy gadów ze środowiskiem ich życia wykazuje związek między sposobem rozmnażania i typem rozwoju a środowiskiem życia gadów 29. Ptaki kręgowce latające charakteryzuje ptaki wymienia ptaki różnych środowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków wymienia elementy budowy jaja wyjaśnia konieczność migracji ptaków wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu omawia różnice pomiędzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady określa środowisko życia ptaka na podstawie budowy jego kończyn określa rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omawia wybrane czynności życiowe ptaków rozpoznaje przedstawicieli ptaków i wskazuje ich specyficzne cechy charakteryzuje poszczególne elementy budowy jaja wykazuje związek między przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu 30. Świat ssaków omawia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady siedlisk zajmowanych przez ssaki rozróżnia ssaki wśród innych zwierząt rozróżnia ssaki wodne i lądowe wymienia narządy zmysłów ssaków wyjaśnia rolę gruczołów potowych i włosów w termoregulacji podaje przykłady gatunków ssaków rozróżnia uzębienie drapieżnika i roślinożercy wymienia przystosowania ssaków do zajmowania różnych siedlisk charakteryzuje funkcje skóry omawia zalety pęcherzykowej budowy płuc porównuje budowę ssaków wodnych i lądowych ocenia znaczenie ssaków w życiu i gospodarce wykazuje związek między funkcjonowaniem poszczególnych narządów zmysłów a trybem życia projektuje doświadczenie wykazujące wydzielniczą i wydalniczą funkcję skóry

20 Dział I. Organizm. Skóra powłoka organizmu II. Aparat ruchu Temat 1. Organizm jako funkcjonalna całość Poziom wymagań na poszczególne oceny dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący wymienia dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem wskazuje komórkę jako element budulcowy ciała wylicza układy narządów 2. Budowa i funkcje skóry wymienia podstawowe funkcje skóry wymienia wytwory naskórka 3. Higiena i choroby skóry wymienia choroby skóry podaje przykłady dolegliwości skóry omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej 4. Budowa szkieletu wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu 5. Budowa i rola szkieletu osiowego 6. Szkielet kończyn oraz ich obręczy wylicza elementy szkieletu osiowego wymienia elementy budujące klatkę piersiową podaje nazwy odcinków kręgosłupa wymienia elementy budowy obręczy barkowej i miednicznej klasyfikuje do królestwa zwierząt opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej wylicza warstwy skóry wyjaśnia konieczność dbania o skórę klasyfikuje rodzaje oparzeń i odmrożeń omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obręczy i kończyn rozpoznaje różne kształty kości wskazuje na modelu lub ilustracji mózgo- i trzewioczaszkę wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyn górnej i dolnej wymienia rodzaje połączeń kości opisuje budowę stawu rozpoznaje rodzaje stawów odróżnia staw zawiasowy od kulistego opisuje cechy różniące od innych zwierząt wyjaśnia, na czym polega homeostaza wykazuje na konkretnych przykładach zależność funkcji skóry od jej budowy opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka omawia objawy dolegliwości skóry wyjaśnia, czym są alergie skórne wyjaśnia sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu wymienia kości budujące szkielet osiowy charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami wymienia kości tworzące obręcze barkową i miedniczną porównuje budowę kończyny górnej i dolnej charakteryzuje połączenia kości opisuje hierarchiczną budowę organizmu planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu proponuje środki do pielęgnacji skóry młodzieńczej ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę porównuje kości o różnych kształtach omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej wykazuje związek budowy z funkcją kończyny dolnej wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomości, współzależność poszczególnych układów w organizmie demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń wskazuje różnice w budowie kości długiej i płaskiej wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją wykazuje związek budowy obręczy miednicznej z pełnioną przez nią funkcją wyjaśnia związek bud. stawu z zakresem ruchu kończyny

21 7. Kości elementy składowe szkieletu opisuje budowę fizyczną kości wskazuje miejsce występowania szpiku kostnego omawia doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości charakteryzuje zmiany zachodzące w układzie kostnym wraz z wiekiem omawia znaczenie składników chemicznych w budowie kości opisuje rolę szpiku kostnego planuje doświadczenie wykazujące skład chemiczny kości 8. Budowa i znaczenie mięśni wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe przy pomocy nauczyciela wymienia rodzaje tkanki mięśniowej wskazuje położenie tkanki mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej szkieletowej podaje warunki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych opisuje budowę tkanki mięśniowej wykonuje rysunek tkanki mięśniowej spod mikroskopu wyjaśnia na czym polega antagonistyczne działanie mięśni przedstawia negatywny wpływ środków dopingujących na zdrowie rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie rozpoznaje pod mikroskopem różne rodzaje tkanki mięśniowej wyjaśnia warunki prawidłowej pracy mięśni analizuje przyczyny urazów ścięgien uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych wykazuje związek budowy z funkcją tkanki mięśniowej 9. Choroby aparatu ruchu wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa opisuje przyczyny powstawania wad postawy przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała wymienia choroby aparatu ruchu rozpoznaje na ilustracji wady postawy wskazuje ślad stopy z płaskostopiem opisuje urazy kończyn omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa wyjaśnia przyczyny wad postawy omawia sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała omawia przyczyny chorób aparatu ruchu omawia przyczyny zmian zachodzących w układzie kostnym na skutek osteoporozy wyszukuje informacje dotyczące zapobiegania płaskostopiu wyjaśnia konieczność rehabilitacji po urazach planuje i demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów kończyn

22 III. Układ pokarmowy 10. Pokarm budulec i źródło energii 11. Witaminy, sole mineralne, woda wymienia podstawowe składniki pokarmowe wymienia produkty spożywcze zawierające białko podaje źródła węglowodanów wylicza pokarmy zawierające tłuszcze omawia rolę trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach podaje rolę dwóch makroelementów wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne określa aminokwasy jako cząsteczki budulcowe białek rozróżnia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach rola wody w organizmie omawia rolę składników pokarmowych w organizmie określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców i warzyw porównuje pokarmy pełnowartościowe i niepełnowartościowe charakteryzuje rolę tłuszczów w organizmie wymienia najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów charakteryzuje rodzaje witamin przedstawia rolę i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D przedstawia rolę i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów wykazuje kluczową rolę węgla dla istnienia życia analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów identyfikuje podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami związków chemicznych występujących w organizmach porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów omawia rolę aminokwasów egzogennych w organizmie 12. Budowa i rola układu pokarmowego wyjaśnia, na czym polega trawienie wymienia rodzaje zębów u podaje funkcje wątroby i trzustki podaje nazwy procesów zachodzących w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie lokalizuje wątrobę i trzustkę na własnym ciele charakteryzuje zęby omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego, wskazując odpowiednie miejsca na powierzchni ciała omawia znaczenie procesu trawienia omawia rolę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego