Polskie badania dzieci z trudnościami w uczeniu się i zaburzeniami integracji sensorycznej Zbigniew Przyrowski
|
|
- Zdzisław Wojciechowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Polskie badania dzieci z trudnościami w uczeniu się i zaburzeniami integracji sensorycznej Zbigniew Przyrowski Od wielu lat trwają badania mające wyjaśnić przyczyny trudności w uczeniu się /special learning difficulties / i dyskusja nad ujednoliceniem definiowania tego zjawiska. Świadomość znaczenia trudności w uczeniu się dla rozwoju dziecka jest widoczna zarówno wśród pedagogów, psychologów i neurologów. Przez lata badań starano się wyjaśnić przyczyny powstawania trudności w uczeniu się ich rodzaje i stopnie. Dziś pojęciem trudności w uczeniu się określamy zaburzenia jednego lub wielu procesów psychicznych leżących u podstaw rozumienia lub używania języka mówionego i pisanego, które mogą manifestować się problemami w koncentracji uwagi, trudnościami w słuchaniu, mówieniu, czytaniu, pisaniu i liczeniu. Dotyczy to dzieci z minimalnymi dysfunkcjami mózgu. Termin trudności w uczeniu się nie odnosi się do dzieci mających problemy z uczeniem się będących rezultatem upośledzenia umysłowego, uszkodzenia wzroku / niewidomi, niedowidzący /, słuchu / głusi i niedosłyszący /, ruchu / mózgowe porażenie dziecięce / lub niekorzystnych warunków ekonomicznych i kulturowych. Pierwszą fazą badań nad trudnościami w uczeniu się była próba łączenia uszkodzeń konkretnych ośrodków w mózgu z różnymi zaburzeniami języka mówionego i pisanego / mowy, czytania, pisania /. Takie podejście było wynikiem studiów nad lokalizacją poszczególnych funkcji w mózgu. Badania w tym kierunku zapoczątkowali Broca / 1860/ i Broadbent /1872/, którzy sugerowali,że uszkodzenie określonych ośrodków w mózgu może być przyczyną zaburzeń mowy i czytania. Po nich kolejni badacze tacy jak J.Dejerine, I.Clairborne, I.Fisher wskazywali na organiczną etiologie trudności
2 w uczeniu się. W 1917 roku brytyjski lekarz J. Hinshelwood opublikował wyniki badań wskazujące na związek trudności w uczeniu się z organicznymi uszkodzeniami mózgu. Twierdził, że uszkodzenie lewego zakrętu kątowego / gyrus angularis / jest przyczyną trudności w uczeniu się. Podobną koncepcję sformułował w 1965 roku N.Geschwind twierdząc, że uszkodzenie gyrus angularis może być przyczyna trudności w czytaniu w późniejszych latach zmodyfikował tą koncepcję. Kolejną próbę wyjaśnienia przyczyn trudności w uczeniu się było założenie, iż pewne obszary kory mózgowej w tym okolice gyrus angularis osiągają dojrzałość później w ontogenezie niż pozostałe. Według tej koncepcji zaburzenia w dojrzewaniu tych ośrodków powodują trudności w uczeniu się. Zwolennikami tej teorii byli N.Geshwind i A.Galaburda. Podobnie M.Money uważał,że większość trudności w czytaniu wynika z niedojrzałości określonych funkcji mózgu. W latach 80 i 90 dwudziestego wieku L.Ames opierając się na koncepcji niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego jako przyczynie trudności w uczeniu pisał nawet, że nie należy mówić o takiej grupie dzieci. Nie będzie dzieci z trudnościami w uczeniu się, jeśli w klasach będziemy je grupować według wieku rozwojowego a nie chronologicznego. W nieco odmienny sposób postrzegał przyczyny trudności w czytaniu, S.Orton, który wskazywał nieprawidłowości w lateralizacji -dominacji jednej półkuli nad druga - jako przyczynę trudności w uczeniu się czytania. Uważał, że dominacja jednej półkuli nad druga, dokonuje się wraz z dojrzewaniem oun w szczególności pól sensomotorycznych. Również, Delacato który rozwinął teorię hierarchicznej budowy mózgu podkreślał, że trudności w uczeniu się mogą być spowodowane zaburzeniami w specjalizacji półkul mózgowych, szczególnie w zakresie dominacji oka, ręki, nogi i mowy w obrębie kory mózgowej. Ogłoszona, przez C.Osgooda i J.Wepmana psycholingwistyczna teoria powstawania trudności w uczeniu się wskazywała na zaburzenia percepcji słuchowej, wzrokowej i związanymi z tym funkcjami języka mówionego i
3 pisanego jako przyczyny trudności w uczeniu się. W oparciu o te założenia skonstruowali Ilinois Test of Psycholinguistic Abilities / ITPA/, który mimo krytyki do dziś jest często używany w krajach anglojęzycznych do diagnozowania dzieci z trudnościami w uczeniu się. M.Kinsbourne i P.Caplan wskazywali, że przyczyna trudności w uczeniu się mogą być dysfunkcje w filtrowaniu ważnych od nieistotnych bodźców. Takie zaburzenie może uniemożliwiać selektywną uwagę lub zdolność do skupiania uwagi na jednym istotnym bodźcu i może być przyczyna trudności w uczeniu się. Kolejna próbą wyjaśnienia przyczyn trudności w uczeniu się była teoria informatyczna opierająca się na informatycznym modelu mózgu. W oparciu o ten model S.Farnham-Diggory próbował wyjaśnić trudności w uczeniu się dysfunkcjami tego systemu informatycznego. Wyniki badań H.Bircha i L.Belmount wskazywały na to, że na trudności w uczeniu się mogą mieć wpływ zaburzenia w tworzeniu się związków pomiędzy funkcjami percepcyjnymi i motorycznymi ; wzrokowo-ruchowymi i słuchoworuchowymi, co było próbą wyjaśnienia trudności w uczeniu się zaburzeniami integracji sensoryczno-motorycznej. Również M. Marshall i J. Ferguson wskazywali na zaburzenia w rozwoju integracji sensomotorycznej jako przyczyny trudności w uczeniu się czytania. N.Kephardt, ale również inni zakładał w swej teorii,że współpraca międzypółkulowa przejawiająca się koordynacją ruchową obu stron ciała ma szczególny wpływ na rozwój zdolności do uczenia się. Według N.Kephardta uczenie się to hierarchiczna budowa nabytych umiejętności podczas czynnej eksploracji środowiska przez dziecko. Trudności w uczeniu mogą wiązać się z zaburzeniami integracji motorycznej przejawiającej się obustronna koordynacją ruchową, sekwencyjnością ruchów i rozwojem reakcji równoważnych. N.Butter i B.A.Brody podkreślali również, że czytanie czy nazywanie obiektów zależne jest od integracji intersensorycznej z zakresie skojarzeń
4 wzrokowo-słuchowych i dotykowo-słuchowych. Była to kolejna teoria upatrująca przyczyn trudności w uczeniu się w zaburzeniach integracji sensoryczno-motorycznej. Frostig opracowała program stymulacji zdolności sensorycznych opierając się również na założeniu, że właściwy rozwój w zakresie dużej i małej motoryki aktywizuje rozwój percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej orientacji przestrzennej i schematu ciała. Podkreślała wpływ zaburzonej integracji sensoryczno-motorycznej na trudności w uczeniu się. Ayres również zwróciła uwagę na związki trudności w uczeniu się i zaburzeń funkcji sensomotorycznych tak jak H.Birch, M.Frostig, C.H.Delacato, N.Kephardt, H.R.Myklebust, i inni. Jednak skupiła się w swoich badaniach głównie na integracji sensorycznej będącej pewnym aspektem funkcji sensomotorycznych. W latach siedemdziesiątych w oparciu o przegląd literatury z zakresu psychologii rozwojowej, psychologii uczenia się, neurobiologii, neurofizjologii i własne doświadczenia kliniczne dr J. Ayres sformułowała hipotezy wskazujące na implikacje funkcji psychoneurologicznych w zachowaniu i uczeniu się. Aby zweryfikować postawione hipotezy skonstruowała metody badawcze i przeprowadziła ze swoimi współpracownikami szereg badań, których wyniki zamieściła w kilkudziesięciu publikacjach. Wyniki tych badań wskazały, że istnieją czynniki mierzone za pomocą jej testów, / ale nie tylko / występujące u dzieci z trudnościami w uczeniu się lub u dzieci z dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego. Wyłonione czynniki zinterpretowała jako reprezentację dysfunkcji integracji danych wejściowych z jednego lub więcej systemów sensorycznych. Proces, w którym mózg otrzymane informacje ze wszystkich zmysłów rozpoznaje, segreguje, interpretuje i łączy ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiadając właściwymi reakcjami na wymagania płynące ze środowiska nazwała integracją sensoryczną. J.Ayres przeprowadziła wiele badań w zakresie procesów integracji sensorycznej. W Stanach Zjednoczonych i
5 nie tylko wielu autorów prowadziło badania nad zaburzeniami integracji sensorycznej u dzieci z trudnościami w uczeniu. Przeglądu literatury w tym zakresie dokonał Z. Przyrowski /artykuł ukazał się w Biuletynie Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Integracji Sensorycznej w 2004r./ W Polsce właściwie nie było badań bezpośredni odnoszących się do teorii integracji sensorycznej J.Ayres do lat 90-siątych. W roku 1995 K. Wawrzyniak przeprowadził badania dotyczące związków rozwoju schematu ciała i umiejętności liczenia. Autor posłużył się do zbadania znajomości schematu ciała testem Rysunku Postaci Ludzkiej /Goodenough- Haris/. Zadaniem dziecka było narysowanie postaci ludzkiej, ocena rysunku polegała na stwierdzeniu, które ze szczegółów postaci ludzkiej występują na rysunku wykonanym przez dziecko. Wytypowano 23 elementy ludzkiego ciała. Za każdy element badany uzyskiwał 1 punkt. Do zbadania umiejętności liczenia posłużono się metodą eksperymentu badającego umiejętność liczenia sześciolatków w zakresie 10. W eksperymencie wykorzystano zadania, które miało rozwiązać każde z dzieci uzyskując maksymalnie 10 punktów. Badania zostały przeprowadzone indywidualnie na grupie 20 dzieci z normą intelektualną w wieku sześciu lat. W dwudziestoosobowej grupie dzieci zbadano zależność znajomości schematu ciała i umiejętności liczenia. Autor wyniki testu Narysuj człowieka i zadań mierzących umiejętność liczenia podzielił na trzy poziomy. Poziom niski, przeciętny i wysoki. Wyniki przedstawia wykres. W podsumowaniu Wawrzyniak pisze,że dzieci które uzyskały przeciętne wyniki w teście znajomości schematu ciał również gorzej liczyły, natomiast te które uzyskały lepsze wyniki w teście znajomości schematu ciała lepiej też liczyły. Autor wysuwa ostrożny wniosek że zgodnie z tym co pisała J.Ayres znajomość schematu ciała może mieć związek z uczeniem się liczenia.
6 J. Ayres w swej książce Sensory Integration and Learning Disorder wskazywała na różne rodzaje zaburzeń wiązane z integracja sensoryczną występujące u dzieci z trudnościami w uczeniu się /dysleksją/. Jednym z nich były zaburzenia w integracji wrażeń pochodzących z receptorów narządu przedsionkowego. Kiedy stworzyła Południowo Kalifornijski Test Oczopląsu Porotacyjnego po raz pierwszy zauważyła,że część dzieci z trudnościami w uczeniu się /dysleksją / ma zaburzenia w tym zakresie. W 1996 roku J. Affeltowicz w ramach pracy licencjackiej /pod kierunkiem Z.Przyrowskiego/ zbadała grupę 19 dzieci z dysleksją i zaburzeniami w trwaniu oczopląsu porotacyjnego będącego według J. Ayres jednym ze wskaźników prawidłowego przebiegu integracji bodźców przedsionkowych w układzie nerwowym. Do pomiaru czasu trwania oczopląsu autorka wykorzystała Południowokalifornijski Test Oczopląsu Porotacyjnego J. Ayres. Dzieci były badane indywidualnie. Wszystkie miały potwierdzona badaniami psychopedagogicznymi w Warszawskich Poradniach Psychopedagogicznych dysleksję. Dzieci były uczniami klas II szkoły podstawowej. 84% badanej grupy to chłopcy, a 16% to dziewczynki. W tej grupie dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się 57,8% miało wady wymowy, zaburzenia percepcji wzrokowej występowały u 89,4%, 100% dzieci miało zaburzenia percepcji słuchowej. 42% dzieci miało nieprawidłowy oczopląs po rotacji z czego 21% miało skrócony oczopląs po rotacji w obie strony. Autorka zestawiła te dane i okazało się,że 21% dzieci z zaburzoną percepcją słuchową ma skrócony oczopląs porotacyjny; około 20% dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową ma skrócony oczopląs i trudności w czytaniu i 10% miało skrócony oczopląs i zaburzenia mowy. Jeśli potraktujemy dzieci ze skróconym oczopląsem jako podgrupę wówczas 100% z nich miało zaburzenia percepcji słuchowej, około 80 % miało również
7 zaburzenia percepcji wzrokowej i około 40% z tych dzieci miało zaburzenia mowy. W roku 2000 Pani Barbara Mazurkiewicz zbadała 30 dzieci w wieku 7-8 lat z normą intelektualna ze szkoły masowej nr 257 w Warszawie w zakresie wpływu przetrwałego asymetrycznego tonicznego odruchu szyjnego na rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej. Grupa ta była badana Developmental Test of Visual Motor Integration K. Beery i Skalą do Mierzenia Asymetrycznego Tonicznego Odruchu Szyjnego Z.Przyrowski. W badanej grupie przeszło 30% chłopców i 29% dziewcząt miało przetrwały ATOS. Wyniki poniżej normy wiekowej dla funkcji koordynacji wzrokoworuchowej uzyskało prawie 15% chłopców i 13% dziewcząt. Jeśli grupę chłopców z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej potraktujemy jako podgrupę /100%/ to aż 50% z nich miało zaburzenia koordynacji wzrokoworuchowej. Prawie takie same proporcje występują u dziewcząt. J. Ayers, a później kolejni badacze zaburzeń integracji sensorycznej wskazywali na występowanie przetrwałych odruchów tonicznych u dzieci z trudnościami w uczeniu się /dysleksja, dyspraksja/. W grupie dzieci z trudnościami w uczeniu się bardzo często spotykamy się z różnymi zaburzeniami mowy. W 1997 roku badania pilotażowe związków zaburzeń mowy i zaburzeń integracji sensorycznej związanych z nieprawidłową modulacją sensoryczną przejawiającą się skróconym oczopląsem porotacyjnym przedsionkowym przeprowadziła A. Zielińska. Badania dotyczyły grupy 20 dzieci z normą intelektualną i trudnościami w uczeniu się /dysleksja, dysgrafia/. Aż 58% z nich miało zaburzenia mowy i 40% miało skrócony oczopląs porotacyjny. Jeśli dzieci z trudnościami w uczeniu i zaburzeniami mowy potraktujemy jako podgrupę to około 30 % z nich ma skrócony oczopląs porotacyjny.
8 W tym numerze Integracji Sensorycznej publikujemy artykuł M.Kuwał w którym opisuje badania dotyczące ruchów oczu i trudności w czytaniu. W roku 2004 Z.Przyrowski przeprowadził pilotażowe badania wśród dzieci z dysleksją zdiagnozowanych przez psychologów Warszawskich Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych. Badane były dzieci w wieku 8-9 lat z normą intelektualną. Zastosowane metody badawcze : 1. Skala Prone Extension do badania TOB Z. Przyrowski 2. Skala do mierzenia ATOS Z. Przyrowski 3. Test Równowagi Oczy Zamknięte J. Ayres 4. Południowo Kalifornijski Test Oczopląsu Porotacyjnego J. Ayres 5. Skala do mierzenia równowagi dynamicznej Z.Przyrowski 6. Skala do mierzenia niezależnych ruchów oczu od ruchu głowy Z.Przyrowski Skala Prone Extension Skala ta jest zmodyfikowaną i znormalizowną próbą kliniczną stosowaną w obserwacji klinicznej proponowaną przez J. Ayres. Przeznaczona do badań indywidualnych.bada stopień nasilenia Tonicznego Odruchu błędnikowego. Skala ta została opracowana w 1999 roku. Przeprowadzono nią badania na populacji 890 dzieci wybranych losowo z różnych miast polski w wieku 5-9 lat z normą intelektualna. Polega na możliwości utrzymania przez dziecko pozycji wyprostnej na brzuchu z uniesioną głową, uniesionymi i wyprostowanymi rękami i nogami przez określony czas mierzony stoperem przez badającego. Wynik surowy wyrażany jest w sekundach, wynik standartowy wyrażany jest w odchyleniu standardowym Skala do Mierzenia Asymetrycznego Tonicznego Odruchu Szyjnego Test ten jest zmodyfikowaną i znormalizowaną próbą kliniczną stosowaną w obserwacji klinicznej proponowaną przez J. Ayres. Przeznaczony do badań
9 indywidualnych. Bada stopień nasilenia Asymetrycznego Tonicznego Odruchu Szyjnego. Test ten został opracowany w 1999 roku w oparciu o doniesienia z badań C. Parmenter. Przeprowadzono nim badania na populacji 890 dzieci wybranych losowo z różnych miast polski w wieku 5-9 lat z normą intelektualną. Polega na mierzeniu stopnia ugięcia w stawie łokciowym w pozycji czworaczej przy obrotach głowy. Dziecko przyjmuje pozycję na czworakach badający kładąc ręce na policzkach badanego rotuje głowę badanego 4 razy. Mierzy stopień ugięcia łokcia po stronie przeciwnej do tej w którą zwrócona jest twarz dziecka. Ocena dokonywana jest wg kryteriów stopnia ugięcia łokcia. Południowo Kalifornijski Test Oczopląsu Porotacyjnego Test opublikowany przez Western Psychological Services w USA w Instrukcja i sposób badania przetłumaczona przez Z. Przyrowskiego. Test ten przeznaczony jest do indywidualnych badań. Dostarcza standartowych procedur mierzenia i porównywania z normą jednego z typów oczoplasu. Wyniki badania pozwalają na ocenę niektórych aspektów procesów integracyjnych dokonujących się w mózgu. Podczas testu dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami i ustawiona pod kontem 30 stopni głową na specjalnej dece rotacyjnej. Badający obraca je 10 razy przez 20 sekund najpierw w lewą stronę następnie po krótkiej przerwie w prawą stronę. Po zatrzymaniu terapeuta mierzy czas trwania oczopląsu występującego u dziecka. Następnie porównuje je z wynikami standartowymi. Wyniki standartowe dotyczą dzieci i dorosłych bez wyraźnie wskazanych granic wiekowych jedynie z podziałem na chłopców i dziewczynki. Skala do mierzenia równowagi dynamicznej Służy do badania zdolności do utrzymania równowagi podczas ruchu. Dziecko ma za zadanie poruszać się wzdłuż wytyczonej linii stopa za stopą do przodu i
10 do tyłu, najpierw z oczami otwartymi a potem zamkniętymi. Ręce opuszczone swobodnie wzdłuż tułowia. Zdolność do utrzymania równowagi określana jest z pomocą trzystopniowej skali niezależnie dla zadania z oczami otwartymi i oczami zamkniętymi. 3 punkty potrafi wykonać zadanie bez wyraźnej utraty równowagi idąc stopa za stopą 2 punkty potrafi wykonać zadanie z drobnymi ruchami tułowia i rąk podtrzymującymi równowagę, nie dotyka palcami pięt, nie używa stóp naprzemiennie 1 punkt wykonuje zadanie z dużymi,wyraźnymi ruchami tułowia i rąk podtrzymującymi równowagę, niezdolny do chodzenia stopa za stopą Skala do mierzenia niezależnych ruchów oczu od ruchu głowy Opracowana przez autora na podstawie prób klinicznych opisywanych przez J.Ayres służących do badania zaburzeń integracji sensorycznej. W skali tej dziecko śledzi oczami poruszany przez badającego /w odległości 30cm od oczu dziecka/ wskaźnik. Badający wykonuje po dwa ruchy wskaźnikiem w płaszczyźnie wertykalnej, horyzontalnej i kreśląc koło. Ocena jest sumą punktów uzyskanych przy ruchach w określonych płaszczyznach według trzystopniowej skali 3 punkty- brak ruchów głowy podczas śledzenia wskaźnika 2 punkty niewielkie ruchy tylko w krańcowych punktach ruchu wskaźnika 1 punkt wyraźne ruchy głowy Przeprowadzono badania Skalą do Mierzenia ATOS dzieci z trudnościami w uczeniu się w wieku 8-9 lat i uzyskano następujące wyniki
11 8 dzieci uzyskało maksymalny wynik co oznacza,że nie mają przetrwałego ATOS. 13 dzieci uzyskało wyniki świadczące o różnym nasileniu przetrwania Stopień przetrwania ATOS u dzieci z trudnościami w uczeniu się tego odruchu. Takie wyniki mogą sugerować,że wśród dzieci z trudnościami w uczeniu są takie u których obserwujemy przetrwały ATOS z różnym nasileniem jak i takie u których nie obserwuje się objawów przetrwałego ATOS. 32% dzieci z trudnościami w uczeniu się w badanej grupie nie miało oznak przetrwałego ATOS natomiast 62% prezentowało różne nasilenie ATOS. Przetrwały ATOS jest wskaźnikiem zaburzonej integracji sensorycznej według J.Ayres. Kolejne badania dotyczyły dzieci z trudnościami w uczeniu się i czasu oczopląsu porotacyjnego. Zbadano dzieci w wieku 9-10 lat z trudnościami w uczeniu się /bez żadnych zaburzeń neurologicznych / i uzyskano następujące wyniki
12 Czas trwania oczoplasu udzieci z trudnościami w uczeniu się Po przeliczeniu na punkty standardowe okazało się,że spośród tej grupy 38% chłopców miało skrócony oczopląs, 24% miało w normie czas oczopląsu, 4% miało wydłużony i 34% dzieci nie miało wcale oczopląsu. Oznacza to że aż 76% chłopców miało nieprawidłowy oczopląs porotacyjny, a jedynie 24% badanej grupy nie miało zaburzeń w tym zakresie. Nieprawidłowy oczopląs porotacyjny jest wskaźnikiem zaburzonej integracji sensorycznej według J.Ayres. Przeprowadzono również badania pilotażowe dzieci z trudnościami w uczeniu się w wieku 8-9 lat z normą intelektualną bez żadnych zaburzeń ortopedycznych w zakresie utrzymania równowagi z oczami zamkniętymi na jednej nodze i uzyskano następujące wyniki
13 Czas utrzymania równowagi z oczami zamkniętymi Po przeliczeniu na punkty standardowe okazało się,że na 21 zbadanych dzieci 62% uzyskała wyniki w normie a 38% dzieci uzyskało wyniki poniżej normy. Zaburzenia w równowadze statycznej to wskaźnik zaburzonej integracji sensorycznej według J.Ayres. Przeprowadzono badania 21 dzieci w wieku8-9 lat w normie intelektualnej i z trudnościami w uczeniu się bez żadnych oznak uszkodzeń neurologicznych i skolioz /skolioza ma istotny wpływ na przyjęcie tej pozycji/ w zakresie czasu utrzymania pozycji wyprostnej na brzuchu / jest to wskaźnikiem empirycznym występowania Tonicznego Odruchu Błędnikowego/.
14 Czas utrzymania pozycji wyprostnej Przeciętny czas utrzymania tej pozycji dla dzieci 8 letnich to 30 sekund. Przyjęto, że utrzymanie tej pozycji poniżej tego czasu jest wskaźnikiem przetrwania TOB /w różnym stopniu/. Z analizy wynika że 57% dzieci z badanej grupy ma problemy z utrzymaniem tej pozycji. Trudności w utrzymaniu pozycji wyprostnej są wskaźnikiem zaburzeń integracji sensorycznej według J.Ayres. Podsumowanie Zacytowane badania są oczywiście przeprowadzone na zbyt małych grupach by wyciągać szersze wnioski. Jednak wyniki są obiecujące i mieszczą się w kręgu hipotez i badań J. Ayres i jej następców wskazujących,że zaburzenia integracji sensorycznej mogą mieć wpływ na pojawianie się specyficznych trudności w uczeniu. Badania te są jednocześnie zachętą sugestią podejmowania poszukiwań w tym zakresie. Poszukiwań,które dawałyby narzędzia badawcze i pozwalały budować właściwe programy terapii dla tej grupy dzieci.
Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych.
Wykorzystanie integracji sensorycznej w usprawnianiu zaburzeń rozwojowych. Termin integracja sensoryczna po raz pierwszy został użyty przez Ch. Sherringtona w 1902 roku w Anglii. Nowe znaczenie temu terminowi
Bardziej szczegółowoINTEGRACJA SENSORYCZNA JAKO METODA
INTEGRACJA SENSORYCZNA JAKO METODA WSPOMAGAJĄCA TERAPIĘ PEDAGOGICZNĄ UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ WARSZTAT MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA DYSLEKSJA JAKO ZABURZENIE NEUROROZWOJOWE PRZYCZYNY SKUTKI POMOC GDAŃSK 18-19
Bardziej szczegółowoDYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO?
DYSPRAKSJA CO TO TAKIEGO? Co to jest dyspraksja? Dyspraksja jest zwykle postrzegana jako ograniczenie lub niedorozwój organizacji/ koordynacji ruchu. Związane z nim mogą być problemy z wypowiadaniem się,
Bardziej szczegółowoZnaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi
Znaczenie zaburzeń przetwarzania sensorycznego w diagnozie i terapii dziecka z dysfunkcjami rozwojowymi i trudnościami szkolnymi Agnieszka Zdzienicka Chyła LUBLIN 27.11.2018r O teorii integracji sensorycznej
Bardziej szczegółowoPolskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej
Raport z Ogólnopolskiego Dnia Bezpłatnych Konsultacji z zakresu (SI) 1 Marta Wiśniewska, dr n. hum. w zakresie pedagogiki prezes PSTIS W dniu 8 grudnia 2012 roku odbył się Ogólnopolski Dzień Bezpłatnych
Bardziej szczegółowo1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej?
I. POCZĄTKI BADAŃ NAD INTEGRACJĄ SENSORYCZNĄ 1. Od kiedy istnieje termin integracja sensoryczna i kto jest twórcą teorii integracji sensorycznej? Termin integracja sensoryczna został po raz pierwszy wprowadzony
Bardziej szczegółowoPrzyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji
Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji Dr Teresa Opolska Polskie Towarzystwo Dysleksji Fakty i kontrowersje wokół dysleksji
Bardziej szczegółowoPomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna.
Czym jest wczesne wspomaganie rozwoju dziecka? Wczesne wspomaganie rozwoju obejmuje wszelkie formy wspomagania rozwoju dziecka niepełnosprawnego oraz udzielania psychopedagogicznego wsparcia jego rodzinie.
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoPraktyczne zastosowanie Gimnastyki Mózgu.
Praktyczne zastosowanie Gimnastyki Mózgu. Kinezjologia Edukacyjna, której twórcą jest dr Paul Dennison, jest metodą wspierania naturalnego rozwoju człowieka, bez względu na jego wiek, poprzez ćwiczenia
Bardziej szczegółowoKinezjologia Edukacyjna metoda Dennisona
Kinezjologia Edukacyjna metoda Dennisona Kinezjologia zajmuje się badaniem ruchu ciała ludzkiego. Dr Paul Dennison (amerykański pedagog, walczący z własną dysleksją) opracował metodę mającą na celu zintegrowanie
Bardziej szczegółowoWyniki badań przesiewowych autorskiego projektu terapeutów Gabinetu Edukacyjno Terapeutycznego Dobry Start. część I diagnoza pedagogiczna
Wyniki badań przesiewowych autorskiego projektu terapeutów Gabinetu Edukacyjno Terapeutycznego Dobry Start ul. 11 listopada 9a, 05-825 Grodzisk Maz. Zapobiegamy niepowodzeniom szkolnym część I diagnoza
Bardziej szczegółowoAsymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy
Bardziej szczegółowoporadnik Pedagogiczno Terapeutyczny dla Rodziców Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi Nr 342 im. J. M. Szancera w Warszawie
poradnik Pedagogiczno Terapeutyczny dla Rodziców Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi Nr 342 im. J. M. Szancera w Warszawie Nr 1/2017 /październik, listopad, grudzień/ EUROPEJSKI TYDZIEŃ ŚWIADOMOŚCI
Bardziej szczegółowoBlok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia.
Blok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia. Magdalena Charbicka terapeuta integracji sensorycznej, oligofrenopedagog, terapeuta
Bardziej szczegółowoSZKOŁA TERAPII RĘKI DIAGNOZA I TERAPIA RĘKI, SPRAWNOŚCI MANUALNYCH ORAZ GRAFOMOTORYCZNYCH ORGANIZATORZY KURSU:
ORGANIZATORZY KURSU: SZKOŁA TERAPII RĘKI DIAGNOZA I TERAPIA RĘKI, SPRAWNOŚCI MANUALNYCH ORAZ GRAFOMOTORYCZNYCH Program autorski Copyright 2013 Agnieszka Rosa Dzień/ godziny zajęć Osoba prowadząca Program:
Bardziej szczegółowoMałgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice
SPECJALNE POTRZEBY EDUKACYJNE DZIECI I MŁODZIEŻY Małgorzata Spendel Regionalny Ośrodek Metodyczno-Edukacyjny Metis Katowice Specjalne potrzeby edukacyjne - SPE Specjalne potrzeby edukacyjne to takie potrzeby,
Bardziej szczegółowoMózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA
Mózgowe porażenie dziecięce - postepowanie rehabilitacyjne BEATA TARNACKA Podziały Patofizjologiczna: spastyczność, atetoza, ataksja, atonia, drżenie Topograficzna: monoplegia, paraplegia, hemiplegia,
Bardziej szczegółowoPrzeznaczenie metody Metoda Integracji Sensorycznej jest wykorzystywana w pracy z dziećmi: z autyzmem z Zespołem Aspergera
Metoda Integracji Sensorycznej (SI) jest to nowoczesna i bardzo skuteczna forma diagnozy i terapii dzieci. Integracja Sensoryczna opiera się na neurofizjologicznych podstawach klinicznej obserwacji i standaryzowanych
Bardziej szczegółowoCo to jest integracja sensoryczna?
15 Co to jest integracja sensoryczna? Termin integracja pochodzi od łacińskiego słowa integratio i oznacza składanie całości. Integracja w układzie nerwowym polega na tym, że komórka nerwowa (neuron) położona
Bardziej szczegółowoSI cóż to takiego? mgr Barbara Głąb surdopedagog, terapeuta SI PPP Wodzisław Śl.
mgr Barbara Głąb surdopedagog, terapeuta SI PPP Wodzisław Śl. SI cóż to takiego? W ostatnich latach wielką popularnością cieszą się sale przystosowane do prowadzenia terapii metodą integracji sensorycznej
Bardziej szczegółowoZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR
ZWIĄZEK DYSLEKSJI Z WADAMI WIDZENIA. TERESA MAZUR WSTĘP Widzenie to proces zachodzący w mózgu dzięki pracy skomplikowanego układu wzrokowego. Tylko prawidłowy rozwój tego układu pozwala nam w pełni korzystać
Bardziej szczegółowoSystemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie)
Systemy odbioru i przetwarzania informacji cechuje: wieloetapowość (odbiór informacji przez receptory, dekodowanie,kodowanie) specjalizacja strukturalna i funkcjonalna ze względu na rodzaj bodźca oraz
Bardziej szczegółowoKINEZJOLOGIA EDUKACYJNA. jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi
KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA jako metoda pracy z dziećmi z dysfunkcjami rozwojowymi Autorzy Kinezjologii Edukacyjnej Paul Dennison dyslektyk, z wadą wymowy, wadą wzroku Gail Dennison tancerka, choreograf Chcieli
Bardziej szczegółowoTomasz Senderek. Poziom integracji sensorycznej uczniów z wadami postawy a ich funkcjonowanie szkolne
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ PIELĘGNIARSTWA I NAUK O ZDROWIU Tomasz Senderek Poziom integracji sensorycznej uczniów z wadami postawy a ich funkcjonowanie szkolne Rozprawa doktorska streszczenie
Bardziej szczegółowoUmiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel
Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel OGÓLNE Umiejętność, które wykorzystujemy we wszelkiego typu działaniach SAMOREGULACJI
Bardziej szczegółowoTemat: Rozwijanie orientacji przestrzennej, schematu ciała i lateralizacji.
SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERAPII INTEGRACJI SENSORYCZNEJ Temat: Rozwijanie orientacji przestrzennej, schematu ciała i lateralizacji. Cel główny: - poprawa jakości przesyłania i organizacji informacji odbieranych
Bardziej szczegółowoGMFM. Nazwisko dziecka:...id #:... I II III IV V Daty ocen : 1.../.../ /.../ /.../ /.../...
GMFM Physiotherapy&Medicine Nazwisko dziecka:...id #:... Data ur.:...gmfcs Poziom: I II III IV V Daty ocen : 1..../.../... 2..../.../... 3..../.../... 4..../.../.... Nazwisko oceniającego:... Warunki badania
Bardziej szczegółowoPERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH.
PERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH. Spostrzeganie wzrokowe- to zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania w oparciu o dotychczasowe doświadczenia.
Bardziej szczegółowoMózg ludzki stanowi częśd ośrodkowego układu nerwowego. Jego główną funkcją jest sterowanie wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie.
Mózg ludzki stanowi częśd ośrodkowego układu nerwowego. Jego główną funkcją jest sterowanie wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie. Mózg nie jest symetryczny ani pod względem strukturalnym, ani
Bardziej szczegółowoProgram terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children
Program terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children Elementy programu TEACCH w pracy z uczniem z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością
Bardziej szczegółowoTematyka i terminy realizacji:
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych i laboratoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu zajęć edukacyjnych Terapia pedagogiczna - 3 zadania. Tematyka
Bardziej szczegółowoPODSTAWY USPRAWNIANIA NEUROROZWOJOWEGO WEDŁUG BERTY I KARELA BOBATHÓW
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Małgorzata Matyja, Małgorzata Domagalska PODSTAWY USPRAWNIANIA NEUROROZWOJOWEGO WEDŁUG BERTY I KARELA BOBATHÓW Katowice 2011 A kadem ia
Bardziej szczegółowoDysleksja rozwojowa CO WARTO WIEDZIEĆ O DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ?
Dysleksja rozwojowa CO WARTO WIEDZIEĆ O DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ? TERMINOLOGIA 1. Szersze znaczenie terminu dysleksja rozwojowa - specyficzne trudności w czytaniu, pisaniu, liczeniu u dzieci o prawidłowym
Bardziej szczegółowoZaburzenia percepcyjne
Zaburzenia percepcyjne w zespole mózgowego porażenia dziecięcego Zbigniew Przyrowski Mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem różnorodnych objawów zaburzeń nie tyko ruchowych ale również percepcyjnych.
Bardziej szczegółowoZaburzenia integracji sensorycznej
Zaburzenia integracji sensorycznej Czym jest integracja sensoryczna? To zdolność dziecka do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez zmysły z otoczenia i własnego ciała. Pozwala
Bardziej szczegółowoOrzecznictwo w procesie diagnozy FASD
Orzecznictwo w procesie diagnozy FASD Barbara Woszczyna Tomaszowice 2015r. Według brytyjskiego raportu Warnocka, około 20% populacji uczniów to dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (Children with
Bardziej szczegółowoModuł I. Problemy rozwoju i samorealizacji człowieka 40 godz. (10 wykłady, 10 ćwiczenia audytoryjne, 20 ćwiczeń laboratoryjne).
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych i laboratoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu terapii pedagogicznej - 5 zadań. Tematyka i terminy realizacji:
Bardziej szczegółowoANALIZA GŁOSKOWA umiejętność rozkładania słów na poszczególne elementy składowe głoski, które odpowiadają fonemom (najmniejszym cząstkom języka).
A ANALIZA I SYNTEZA ogół czynności dokonywania rozkładu całości na poszczególne elementy składowe oraz scalania tych elementów w całość. Czynności te dotyczą też procesów poznawczych, analizy i syntezy
Bardziej szczegółowoModuł IIIb. Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się. Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz
Moduł IIIb Rozpoznawanie ryzyka występowania specyficznych trudności w uczeniu się Wg materiałów prof. Marty Bogdanowicz (prezentacja wykorzystana na kursie e-learningowym nt. Rozpoznawanie ryzyka dysleksji
Bardziej szczegółowoDyskalkulia rozwojowa. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Zabrzu
Dyskalkulia rozwojowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Zabrzu WYJAŚNIENIA TERMINOLOGICZNE z greckiego dys = nie, źle; z łacińskiego calculo = liczę; Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
Bardziej szczegółowoJAK POMÓC DZIECKU ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI W NAUCE? Część I - Terminologia
JAK POMÓC DZIECKU ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI W NAUCE? Część I - Terminologia Nabycie umiejętności sprawnego czytania, pisania i liczenia w pierwszych latach nauki szkolnej jest warunkiem koniecznym
Bardziej szczegółowoTrzy kroki koncepcji Wspierania rozwoju przez Trening Globalny. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel
Trzy kroki koncepcji Wspierania rozwoju przez Trening Globalny Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel Dziecko jako PODMIOT INDYWIDUALIZACJA PROCESU WSPIERANIA ROZWOJU TRENINGU GLOBALNEGO Wieloletnie doświadczenia
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoS Y L A B U S. Druk DNiSS nr 11D
S Y L A B U S Druk DNiSS nr 11D NAZWA PRZEDMIOTU: Teoretyczne i metodyczne podstawy pedagogiki wczesnoszkolnej Kod przedmiotu: Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Wydział: Wydział Humanistyczno - Społeczny
Bardziej szczegółowoNabycie umiejętności graficznych wymaga rozwoju umiejętności motorycznych, koordynacji wzrokowo-ruchowej i samoregulacji. NPDN PROTOTO - J.
Nabycie umiejętności graficznych wymaga rozwoju umiejętności motorycznych, koordynacji wzrokowo-ruchowej i samoregulacji. KOORDYNACJA WZROKOWO - RUCHOWA Zdolność osoby do koordynowania informacji przekazanych
Bardziej szczegółowoOŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22
OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 Ośrodek realizuje świadczenia medyczne na rzecz dzieci zagrożonych nieprawidłowym rozwojem
Bardziej szczegółowoDOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA DZIECI PIĘCIO I SZEŚCIOLETNICH ORAZ JEJ DIAGNOZA
Literka.pl DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA DZIECI PIĘCIO I SZEŚCIOLETNICH ORAZ JEJ DIAGNOZA Data dodania: 2009-12-22 13:02:40 Warszawski Oddział Polskiego Towarzystwa Dysleksji oraz Centrum Wspomagania Rozwoju Osobowości
Bardziej szczegółowoDYSLEKSJA PORADY DLA RODZICÓW
DYSLEKSJA PORADY DLA RODZICÓW CO TO JEST DYSLEKSJA? Dysleksja rozwojowa jest to zespół zaburzeń występujących w procesie uczenia się, czytania i pisania u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. U podstaw
Bardziej szczegółowoDIAGNOZA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ
DIAGNOZA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ 1. Wyróżniamy dwa rodzaje diagnozy ze względu na cel: A. diagnoza dla selekcji = diagnoza negatywna (określająca defekty i dysfunkcje) jej celem jest stwierdzenie
Bardziej szczegółowoWstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63
Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych
Bardziej szczegółowoPrzedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13
Spis treści Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11 Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Wstęp / 15 Podziękowania / 21 R OZDZIAŁ 1 Obraz kliniczny a leczenie
Bardziej szczegółowoINTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
INTERWENCJA TERAPEUTYCZNA W PRZYPADKU OPÓŹNIONEGO ROZWOJU MOWY U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY zjawisko dotyczące wolniejszego wykształcenia się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych
Bardziej szczegółowoSPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI DYSKALKULIA
SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ MATEMATYKI DYSKALKULIA DEFINICJA DYSKALKULII Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mającym swe źródło w genetycznych lub wrodzonych
Bardziej szczegółowoSpecyficzne wymagania diagnozy dzieci wielojęzycznych i odmiennych kulturowo
Specyficzne wymagania diagnozy dzieci wielojęzycznych i odmiennych kulturowo Diana Fecenec Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego Ośrodek Rozwoju Edukacji Warszawa, 22-23.05.2013
Bardziej szczegółowoRodzina Neutralnych Kulturowo Testów Inteligencji CFT
Rodzina Neutralnych Kulturowo Testów Inteligencji CFT Rodzina testów CFT Rodzina testów CFT (Culture Fair Intelligence Test) obejmuje grupę narzędzi służących do badania inteligencji ogólnej. Poszczególne
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA Cel studiów: Celem studiów jest przygotowanie słuchaczy do zawodu logopedy terapeuty z zakresu diagnozy, terapii mowy i wymowy pracującego z dziećmi, młodzieżą
Bardziej szczegółowoSZKOŁA TERAPII RĘKI. Program autorski Szkoła Terapii Ręki 2013 Agnieszka Rosa. Program: Program. Częśd I Terapia ręki- wspomaganie funkcji pisania 29
ORGANIZATORZY KURSU: SZKOŁA TERAPII RĘKI Program autorski Szkoła Terapii Ręki 2013 Agnieszka Rosa Dzieo/ godziny zajęd Osoba prowadząca Program: Program Częśd I Terapia ręki- wspomaganie funkcji pisania
Bardziej szczegółowoEwa Strzykowska Dysleksja, dysgrafia, dysortografia
Ewa Strzykowska Dysleksja, dysgrafia, dysortografia ( referat dla rodziców ) Dysleksja rozwojowa specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Specyficzne
Bardziej szczegółowo& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC. Metoda integracji. sensorycznej. we wspomaganiu rozwoju mi. \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m
& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mi \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m i - i \ \ 'Ą \ A H/?fi U Metoda integracji sensoryczniej we wspomaganiu
Bardziej szczegółowoim. Eunice Kennedy Shriver
Zespół Szkół Specjalnych nr 85 im. Eunice Kennedy Shriver w Warszawie W Zespole Szkół Specjalnych nr 85 kształcą się uczniowie o obniżonej sprawności intelektualnej i specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Bardziej szczegółowoOd słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl
Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA malyska.edu.pl Proces dydaktyczny= U + N + materiał nauczania Uczeń główny podmiot procesu dydaktycznego Najwyższe dobro i prawo dziecka, to możliwość
Bardziej szczegółowoFUNKCJONALNA TERAPIA RĘKI WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI DZIECKA
Konferencja Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka Bądźmy Razem FUNKCJONALNA TERAPIA RĘKI WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI DZIECKA MGR MAŁGORZATA WŁODARCZYK PORADNIA PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA W POLICACH PEDAGOG,
Bardziej szczegółowoCo to jest dysleksja? Wskazówki dla rodziców
Co to jest dysleksja? Wskazówki dla rodziców Co to jest dysleksja rozwojowa? To termin określający zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Trudności w czytaniu i pisaniu objęte
Bardziej szczegółowoTERESA TRYPUĆ NIEZBĘDNIK O DYSLEKSJI I TERAPII
1 TERESA TRYPUĆ NIEZBĘDNIK O DYSLEKSJI I TERAPII 2 Copyright by Teresa Trypuć Wydawca: self-publishing ISBN 978-83-7859-311-9 Wszelkie prawa zastrzeżone Wydanie II 2014 3 Spis treści CZĘŚĆ I WSTĘP... 7
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Procesy poznawcze - percepcja i uwaga 1100-Ps1PP-NJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa Kod Procesy poznawcze - percepcja i uwaga 1100-Ps1PP-NJ Poziom kształcenia: Profil: Forma studiów Rok/semestr jednolite studia magisterskie Niestacjonarne I nazwisko koordynatora
Bardziej szczegółowoTERAPIA SŁUCHOWA- rozwija mowę, ciało i umysł.
prof. Alfred Tomatis TERAPIA SŁUCHOWA- rozwija mowę, ciało i umysł. prof. Alfred Tomatis (ur. 1 stycznia 1920r. w Nicei, zm. 25 grudnia 2001 r. w Carcassonne). Był znanym otolaryngologiem, naukowcem i
Bardziej szczegółowoSZKOLNY ZESPÓŁ DO SPRAW SPECJALNYCH POTRZEB EDUKACYJNYCH UCZNIÓW - PLAN PRACY -
SZKOLNY ZESPÓŁ DO SPRAW SPECJALNYCH POTRZEB EDUKACYJNYCH UCZNIÓW - PLAN PRACY - I. W skład zespołu wchodzą nauczyciele prowadzący zajęcia edukacyjne w danej klasie, wychowawcy klas, pedagog szkolny oraz
Bardziej szczegółowoKompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc?
Kompetencje językowe i komunikacyjne dzieci z autyzmem co oceniaćżeby dobrze pomóc? Prowadzenie i opracowanie: Katarzyna Siwek Węgrów, 15.11.2010r. Autyzm a funkcjonowanie językowe Zaburzenia porozumiewania
Bardziej szczegółowoOFERTA PRELEKCJI I WARSZTATÓW DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI DZIECI PRZEDSZKOLNYCH
ROK SZKOLNY 2013/2014 OFERTA PRELEKCJI I WARSZTATÓW DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI DZIECI PRZEDSZKOLNYCH PORADNIA PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA W CHORZOWIE Prelekcje i warsztaty dla Rodziców CUD ŻYCIA CUD NARODZIN
Bardziej szczegółowoOferta szkoleń doskonalących proponowanych przez CDN w Sosnowcu na rok szkolny 2016 / 2017 luty czerwiec 2017
Oferta szkoleń doskonalących proponowanych przez na rok szkolny 2016 / 2017 luty czerwiec 2017 Zajęć korekcyjno-kompensacyjnych, logopedyczne, praca z uczeń ze specjalnym potrzebami edukacyjnymi 262 Gimnastyka
Bardziej szczegółowoUWAGA : W KWIETNIU BEZPŁATNE 2012 ZAPRASZAMY TESTY NA UWAGI I LATERALIZACJI impulsterapia@onet. pl
UWAGA : W KWIETNIU BEZPŁATNE 2012 ZAPRASZAMY TESTY NA UWAGI I LATERALIZACJI impulsterapia@onet. SŁUCHOWEJ pl Czym jest metoda Integracji Sensorycznej (SI)? Do jakich dzieci jest skierowana? Integracja
Bardziej szczegółowoU C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r.
U C H W A Ł A N R XXVIII/243/2016 R A D Y G M I N Y P A B I A N I C E z dnia 29 sierpnia 2016r. w sprawie: wyrażenia zgody na realizację projektu Wykorzystać wiele możliwości w ramach Wsparcia dla osób
Bardziej szczegółowoProgram terapeutyczno-edukacyjny Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł - gimnastyka mózgu
Opracowała: Katarzyna Szydłowska Wprowadzenie Dziecko rodzi się z kompleksem naturalnych sił- odruchów i instynktów. Naturalnie dane odruchy i pierwotne ruchy w procesie ich przyswajania w okresie niemowlęcym,
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Przedmowa...
SPIS TREŚCI Przedmowa...................... 1. DZIECI I MŁODZIEŻ NIEPEŁNOSPRAWNA Czesław Szmigiel 1.1. Definicja pojęcia dziecko niepełnosprawne........ 1.2. Dzieci i młodzież niepełnosprawna dane statystyczne....
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ ROZWOJOWĄ
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO DLA UCZNIÓW Z DYSLEKSJĄ ROZWOJOWĄ Opracowanie: Mgr Anna Borek Mgr Barbara Jakubiec Mgr Tomasz Padyjasek Spis treści: 1. Termin dysleksja. 2. Trudności
Bardziej szczegółowoEksperta porady. Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042)
Eksperta porady Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania (199042) Terapia ucznia w ramach indywidualizacji nauczania to opracowanie, które jest kontynuacją pozycji pt. Diagnoza ucznia w ramach
Bardziej szczegółowoPomoc, jaką zespół wczesnego wspomagania świadczy dziecku i jego rodzinie, jest bezpłatna.
Czym jest wczesne wspomaganie rozwoju dziecka? Wczesne wspomaganie rozwoju obejmuje wszelkie formy wspomagania rozwoju dziecka niepełnosprawnego oraz udzielania psychopedagogicznego wsparcia jego rodzinie.
Bardziej szczegółowoOFERTA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W KOZIENICACH NA ROK SZKOLNY 2017/2018
OFERTA PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ W KOZIENICACH NA ROK SZKOLNY 2017/2018 Diagnoza W zakresie diagnozy (icznej, icznej, logopedycznej i zawodowej) rozpoznajemy i określamy potencjalne możliwości
Bardziej szczegółowoEGZAMIN GIMNAZJALNY 2012 W SZKOŁACH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM. sesja wiosenna
EGZAMIN GIMNAZJALNY 2012 W SZKOŁACH DLA DOROSŁYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM sesja wiosenna Jaworzno 2012 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 3 2. WYNIKI SŁUCHACZY GIMNAZJÓW DLA DOROSŁYCH DOTYCZĄCE STANDARDOWYCH
Bardziej szczegółowoSCALANIE MIĘDZYMODALNE
SCALANIE MIĘDZYMODALNE ROLA MÓŻDŻKU W PERCEPCJI JAKO PROCESIE INTEGRACJI SENSORYCZNO-MOTORYCZNEJ Adriana Schetz Instytut Filozofii Uniwersytet Szczeciński www.kognitywistykanaus/schetz/ CEL: POKAZAĆ JAK
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia rozwoju dzieci w wieku szkolnym a diagnoza i terapia procesów integracji sensorycznej
Wybrane zaburzenia rozwoju dzieci w wieku szkolnym a diagnoza i terapia procesów integracji sensorycznej Opracował : mgr Mariusz Tułaza nauczyciel rehabilitant w Szkole Podstawowej nr. 5 z Oddziałami Integracyjnymi
Bardziej szczegółowoOpracowała Ewa Jakubiak
Opracowała Ewa Jakubiak Metoda Dobrego Startu (MDS) została opracowana przez prof. zw. dr hab. Martę Bogdanowicz w czasie bezpośredniej pracy z dziećmi w przedszkolach, szkole, poradni zdrowia psychicznego,
Bardziej szczegółowoW ramach projektu odbywają się zajęcia dodatkowe:
Od 1 września rozpoczęły się zajęcia w projekcie pn. Pozytywna integracja finansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2014-2020 W ramach projektu odbywają
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii. Zadanie 1.
Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii Zadanie 1. W potocznej opinii pokutuje przekonanie, że lepsi z matematyki są chłopcy niż dziewczęta. Chcąc zweryfikować tę opinię, przeprowadzono badanie w
Bardziej szczegółowoOpracowała: Monika Haligowska
Kwalifikacja i orzekanie odnośnie dzieci niezdolnych do nauki w szkołach masowych. Podstawy prawne, rola psychologa, rola poradni w kwalifikowaniu do szkół specjalnych. Opracowała: Monika Haligowska Podstawy
Bardziej szczegółowoNeurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych. Halszka Kwiatkowska
Neurologiczne podłoże zachowań emocjonalnych Halszka Kwiatkowska Co to są emocje? Termin wywodzi się od łacińskiego czasownika movere oznaczającego poruszyć Każde poruszenie czy zakłócenie umysłu, każdy
Bardziej szczegółowowww.prototo.pl MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO www.prototo.pl
Bardziej szczegółowoPODNIESIENIE EFEKTYWNOŚCI KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
PODNIESIENIE EFEKTYWNOŚCI KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty Działanie 3.3 Poprawa jakości kształcenia Poddziałanie 3.3.3 Modernizacja
Bardziej szczegółowoFormy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni:
Formy pomocy psychologiczno pedagogicznej oferowanej na terenie poradni: Diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci młodzieży: Badanie
Bardziej szczegółowoNiepubliczna Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Luzinie. Oferta zakres działalności:
Niepubliczna Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Luzinie Oferta zakres działalności: Interdyscyplinarna diagnoza psychologiczno pedagogiczno - logopedyczna. Diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i
Bardziej szczegółowoO 39 godzin 13w/ 13bk Katedra Humanistycznych Podstaw Kultury Fizycznej Zakład Pedagogiki i Psychologii Koordynator dr Jan Basiaga
Profil kształcenia: ogólno akademicki AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. JERZEGO KUKUCZKI w KATOWICACH Kierunek studiów: FIZJOTERAPIA poziom drugi tytuł zawodowy absolwenta: magister Moduł / przedmiot:
Bardziej szczegółowoIntegracja sensoryczna
Integracja sensoryczna Informacje o usłudze Numer usługi 2016/11/29/8729/25034 Cena netto 3 500,00 zł Cena brutto 3 500,00 zł Cena netto za godzinę 18,92 zł Cena brutto za godzinę 18,92 Usługa z możliwością
Bardziej szczegółowoIX EDYCJA ZMODYFIKOWANY PROGRAM
DIAGNOZA I TERAPIA FUNKCJI WZROKOWYCH IMPULS - SYSTEM AUTORSKI PROGRAM Dwustopniowy kurs 67 godz. dydaktycznych Copyright 2010 Bożenna Odowska-Szlachcic IX EDYCJA ZMODYFIKOWANY PROGRAM Temat kursu: Diagnoza
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 ROZDZIAŁ 1. Zaburzenia mowy i języka wywołane uszkodzeniami i/lub dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego... 11 1.1. Terminologia... 11 1.2. Etiologia i patomechanizm zaburzeń...
Bardziej szczegółowoMetoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową.
Metoda Krakowska Metoda opracowana przez prof. Jagodę Cieszyńską opiera się na wieloletnich doświadczeniach w pracy z dziećmi z zaburzona komunikacją językową. Jest to metoda sylabowa oparta na wspomaganiu
Bardziej szczegółowoIntegracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej
Integracja sensoryczna (SI) jest kompleksową metodą terapeutyczną, polegającą na dostarczaniu dziecku podczas jego aktywności ruchowej kontrolowanej przez terapeutę ilości i jakości bodźców sensorycznych
Bardziej szczegółowoRozdział 7. Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych
Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Masaż punktowy głębokotkankowy pobudzenie wrażeń proprioceptywnych Czucie proprioceptywne (głębokie) to drugi, poza czuciem powierzchownym,
Bardziej szczegółowo