Biuletyn Forum Debaty Publicznej. Numer 17 Marzec 2012

Transkrypt

1

2

3 Biuletyn Forum Debaty Publicznej Numer 17 Marzec 2012

4 Rada programowa: Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP (redaktor naczelny) Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Maciej Klimczak, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Sekretarz redakcji: Anna Jórasz Adres redakcji: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa (22) fax: Projekt graficzny okładki: Marcin Bogusławski Wydawca: Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa (22) fax: Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów. Kopiowanie całości bądź części artykułów może odbywać się za zgodą redakcji. B0iuletyn opiera się na stenogramach z poszczególnych so i zawiera teksty autoryzowane. Druk, oprawa: Centrum Obsługi KPRP, Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 10, Warszawa Warszawa 2012 Biuletyny w formie elektronicznej są dostępne na oficjalnej stronie internetowej Prezydenta RP (prezydent.pl) w zakładce Forum Debaty Publicznej

5 Spis treści Wnioski dla Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej do rozpoczęcia prac nad białą księgą samorządu terytorialnego w roku XX-lecia (projekt opracowany przez grupę roboczą) Rozdział I Samorząd terytorialny dla Polski Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Krzysztof Margol, Prezes Zarządu Nidzickiej Fundacji Rozwoju Nida Kazimierz Kotowski, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego, b. Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich, Starosta Powiatu Opatowskiego) Ryszard Zembaczyński, Przedstawiciel Związku Gmin Śląska Opolskiego, Prezydent Miasta Opola Tomasz Łęcki, Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski, Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina Dominik Górski, Dyrektor Centrum Szkoleniowego Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w Szczecinie 23 Włodzimierz Puzyna, Rektor Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Szczecinie Krystyna Sieniawska, Prezes Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie Bogdan Cybulski, Doradca Prezydenta Wrocławia, (b. Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu) Marek Ziółkowski, Wicemarszałek Senatu Antoni Kamiński, Członek Rady Naukowej Instytutu Studiów Politycznych PAN, Członek Katedry Politologii Collegium Civitas Włodzimierz Urbańczak, Członek Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia, Pełnomocnik Prezydenta Poznania ds. Reformy Jednostek Pomocniczych Miasta Poznania (b. Członek Zarządu Stowarzyszenia na rzecz Zmiany Systemu Wyborczego Jednomandatowe Okręgi Wyborcze ) Jerzy Regulski, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Ryszard Zembaczyński, Przedstawiciel Związku Gmin Śląska Opolskiego, Prezydent Miasta Opola Krzysztof Margol, Prezes Zarządu Nidzickiej Fundacji Rozwoju Nida Włodzimierz Puzyna, Rektor Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Szczecinie Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw Samorządu Terytorialnego Antoni Kamiński, Członek Rady Naukowej Instytutu Studiów Politycznych PAN, Członek Katedry Politologii Collegium Civitas Jerzy Regulski, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw Samorządu Terytorialnego Zygmunt Frankiewicz, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Prezydent Miasta Gliwic Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Paweł Swianiewicz, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw Samorządu Terytorialnego Kazimierz Kotowski, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego, (b. Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich, Starosta Powiatu Opatowskiego)

6 Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Ryszard Zembaczyński, Przedst. Związku Gmin Śląska Opolskiego, Prezydent Miasta Opola Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Rozdział II Jednomandatowe okręgi wyborcze Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Jerzy Regulski, Doradca Prezydenta RP Jednomandatowe okręgi wyborcze w samorządzie lokalnym i wyzwania z tym związane (zasady ustalania obszarów) Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Jerzy Stępień, Dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej na Uczelni Łazarskiego42 Mirosław Stec, Kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej, (b. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji) Jacek Protas, Prezes Zarządu Związku Województw RP, Marszałek Województwa Warmińsko- Mazurskiego Janusz Sepioł, Senator RP Wojciech Szczurek, Prezydent Miasta Gdyni Antoni Kamiński, Członek Rady Naukowej Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Członek Katedry Politologii Collegium Civitas Andrzej Wielowieyski, Prezes Stowarzyszenia Metropolia Warszawa Mariusz Wis, Prezes Fundacji imienia Jamesa Madisona Centrum Rozwoju Demokracji Jednomandatowe Okręgi Wyborcze Jerzy Przystawa, Prezes Stowarzyszenia Jednomandatowe Okręgi Wyborcze Jan Jakub Wygnański, Wiceprezes Zarządu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych «Stocznia» Marcin Wojciechowski, były Prezes Stowarzyszenia Forum Rozwoju Warszawy Bogdan Munik, Sekretarz Miasta Piotrkowa Trybunalskiego Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Janusz Sepioł, Senator RP Jerzy Stępień, Dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej na Uczelni Łazarskiego49 Bartłomiej Michałowski, Prezes Stowarzyszenia Normalne Państwo Michał Kulesza, Relacja władzy wykonawczej i uchwałodawczej, kształt władzy wykonawczej w powiecie i województwie Bogdan Cybulski, Zgłoszone do Forum Debaty Publicznej propozycje rozwiązań Michał Kulesza, Doradca Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Mirosław Stec, Kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Janusz Sepioł, Senator RP Antoni Kamiński, Członek Rady Naukowej Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Członek Katedry Politologii Collegium Civitas

7 Jacek Woźniak, Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej w Urzędzie Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Bogdan Munik, Sekretarz Miasta Piotrkowa Trybunalskiego Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Czesława Rudzka-Lorentz, Dyrektor Departamentu Administracji Publicznej w Najwyższej Izbie Kontroli Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Andrzej Tokarski, Dyrektor Wydziału Prawnego w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim Jerzy Stępień, Dyrektor Instytutu Przestrzeni Obywatelskiej i Polityki Społecznej na Uczelni Łazarskiego69 Mirosław Stec, Kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisław Bodys, Wiceprezes Unii Miasteczek Polskich, Burmistrz Miasta Rejowiec Fabryczny Michał Kulesza, Doradca Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Paweł Swianiewicz, Jednostki pomocnicze w miastach Propozycje rozwiązań, Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Paweł Swianiewicz, Doradca Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej, (b. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji) Janusz Sepioł, Senator RP Janusz Warakomski, Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursus (b. Burmistrz Dzielnicy Żoliborz) Wojciech Szczurek, Prezydent Miasta Gdyni Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Bogdan Munik, Sekretarz Miasta Piotrkowa Trybunalskiego Andrzej Tokarski Dyrektor Wydziału Prawnego w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim Paweł Swianiewicz, Doradca Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, wysłuchanie obywatelskie i zapytanie obywatelskie Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Bartłomiej Michałowski, Prezes Stowarzyszenia Normalne Państwo Bogdan Cybulski, Doradca Prezydenta Wrocławia, (b. Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu) Jan Jakub Wygnański, Wiceprezes Zarządu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych «Stocznia» Marcin Wojciechowski, były Prezes Stowarzyszenia Forum Rozwoju Warszawy Arkadiusz Południak, Koła Stowarzyszenia Projekt: Polska w Przemyślu Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Janusz Warakomski, Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursus (b. Burmistrz Dzielnicy Żoliborz) Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Rozdział III Współpraca międzysamorządowa i uspołecznienie samorządu

8 Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Współpraca międzysamorządowa, Michał Kulesza, Doradca Prezydenta RP Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP Janusz Sepioł, Senator RP Jacek Woźniak, Zastępca Dyrektora Departamentu Polityki Regionalnej(b. Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego) Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej, (b. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji) Jacek Protas, Prezes Zarządu Związku Województw RP, Marszałek Województwa Warmińsko- Mazurskiego Stanisław Bodys, Wiceprezes Zarządu Unii Miasteczek Polskich, Burmistrz Miasta Rejowiec Fabryczny 108 Piotr Uszok, Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (w latach ), Sekretarz Zarządu Unii Metropolii Polskich, Prezydent Miasta Katowice Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP Przemysław Koperski, Zastępca Prezydenta Miasta Częstochowa Włodzimierz Urbańczak, Członek Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Jednomandatowe Okręgi Wyborcze, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Poznania ds. Reformy Jednostek Pomocniczych Paweł Swianiewicz, Doradca Społeczny Prezydenta RP Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP Wysłuchanie obywatelskie, interpelacja obywatelska i obywatelska inicjatywa uchwałodawcza, Zespół doradców Prezydenta RP ds. samorządu terytorialnego Jerzy Regulski, Doradca Społeczny Prezydenta RP Janusz Warakomski, Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursus, (b. Zastępca Burmistrza Dzielnicy Ursus m.st. Warszawy) Bartłomiej Michałowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Normalne Państwo Włodzimierz Urbańczak, Członek Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia Jednomandatowe Okręgi Wyborcze, Pełnomocnik Prezydenta Miasta Poznania ds. Reformy Jednostek Pomocniczych Jan Jakub Wygnański, Wiceprezes Zarządu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych «Stocznia» Jerzy Regulski, Doradca Społeczny Prezydenta RP Michał Chojara, Członek Rady Regionu Wielkopolski PO; Członek Zarządu Wielkopolskiego ZPN, (b. Burmistrz Gminy Pniewy, b. Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski) Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Fundusz Aktywizacji Obywatelskiej Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Przemysław Koperski, Zastępca Prezydenta Miasta Częstochowa Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Jan Jakub Wygnański, Wiceprezes Zarządu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych «Stocznia» Henryk Wujec, Doradca Etatowy Prezydenta RP Irena Wóycicka, Podsekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich

9 Absolutorium, Jarosław Neneman, Doradca Prezydenta RP Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Jacek Protas, Prezes Zarządu Związku Województw RP, Marszałek Województwa Warmińsko- Mazurskiego Stanisław Bodys, Wiceprezes Zarządu Unii Miasteczek Polskich, Burmistrz Miasta Rejowiec Fabryczny 130 Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Jacek Zalewski, Redaktor w Dzienniku Puls Biznesu Jarosław Neneman, Doradca Społeczny Prezydenta RP Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Rozdział IV Wpływ obywateli na funkcjonowanie samorządów Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Mariusz Witczak, Senator RP Tomasz Siemoniak, Minister Obrony Narodowej (b. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji) Jacek Protas, Prezes Zarządu Związku Województw RP, Marszałek Województwa Warmińsko- Mazurskiego Ryszard Grobelny, Prezes Związku Miast Polskich, Prezydent Miasta Poznania Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Jan Jakub Wygnański, Wiceprezes Zarządu Fundacji Pracownia Badań i Innowacji Społecznych «Stocznia» Witold Krochmal, Prezes Unii Miasteczek Polskich Mirosław Stec, Kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim Bartłomiej Michałowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Normalne Państwo Arkadiusz Południak, Koła Stowarzyszenia Projekt: Polska w Przemyślu Grażyna Prawelska-Skrzypek, Kierownik Katedry Metod i Technik Zarządzania Publicznego w Instytucie Spraw Publicznych na Uniwersytecie Jagiellońskim Jacek Karnowski, Współprzewodniczący Zespołu do Spraw Ustrojowych w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Prezydent Miasta Sopotu Łukasz Prykowski, Członek Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich Opus, Przedstawiciel Inicjatywy Społecznej Łodzianie decydują Rafał Kramza, Dyrektor Programowy w Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności Janusz Grzelak, Członek Komitetu Helsińskiego w Polsce, Członek Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Profesor w Katedrze Psychologii Społecznej na Wydziale Psychologii na Uniwersytecie Warszawskim Bronisław Dutka, Poseł na Sejm RP, Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP Jerzy Regulski, Doradca Społeczny Prezydenta RP

10 Marek Wójcik, Zastępca Sekretarza Generalnego Związku Powiatów Polskich Paweł Lech, Radny Miasta Stołecznego Warszawy Maciej Ślusarek, Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Normalne Państwo Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Joanna Iwanicka, Redaktor Naczelna Gazety Sołeckiej Kazimierz Barczyk, Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, (b. Konwentu ch Sejmików Województw RP, Sejmiku Województwa Małopolskiego) Andrzej Wielowieyski, Prezes Stowarzyszenia Metropolia Warszawa Jacek Woźniak, Zastępca Dyrektora Departamentu Polityki Regionalnej, (b. Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego) Marek Owczarski, Radca Prawny Zofia Oszacka, Wójt Gminy Lanckorona Zdzisław Brzeziński, Radny Miasta Piastowa, b. burmistrz Piastowa Tomasz Łęcki, Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski, Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Witold Krochmal, Prezes Unii Miasteczek Polskich, Radny Miasta Wołowa Arkadiusz Południak, Koła Stowarzyszenia Projekt: Polska w Przemyślu Adam Markowski, Zarządu Związku Gmin Jurajskich, Zastępca Wójta Gminy Mstów Mirosław Stec, Kierownik Katedry Prawa Samorządu Terytorialnego na Wydziale Prawa i Administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim Ryszard Grobelny, Prezes Związku Miast Polskich, Prezydent Miasta Poznania Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Maciej Ślusarek, Wiceprezes Zarządu Stowarzyszenia Normalne Państwo Paweł Swianiewicz, Doradca Społeczny Prezydenta RP Jacek Protas, Prezes Zarządu Związku Województw RP, Marszałek Województwa Warmińsko- Mazurskiego Bartłomiej Michałowski, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Normalne Państwo Marek Wójcik, Zastępca Sekretarza Generalnego Związku Powiatów Polskich Kazimierz Barczyk, Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, Konwentu ch Sejmików Województw RP, Sejmiku Województwa Małopolskiego Janusz Grzelak, Członek Komitetu Helsińskiego w Polsce, Członek Rady Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Profesor w Katedrze Psychologii Społecznej na Wydziale Psychologii na Uniwersytecie Warszawskim Łukasz Prykowski, Członek Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich Opus, Przedstawiciel Inicjatywy Społecznej Łodzianie decydują Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP Olgierd Dziekoński, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Rozdział V Konsultacje społeczne

11 Samorząd terytorialny dla Polski

12 Wnioski dla Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej do rozpoczęcia prac nad białą księgą samorządu terytorialnego w roku XX -lecia (projekt opracowany przez grupę roboczą) Biała księga raport, dotyczący najważniejszych aspektów funkcjonowania samorządu terytorialnego. Powinien zawierać propozycje środowiska w sprawie kierunków polityki państwa w zakresie decentralizacji zadań publicznych. Powinien być opracowany przy udziale osób pracujących na rzecz miast, gmin, powiatów i województw, reprezentujących ogólnopolskie związki jednostek samorządu terytorialnego. W 1981 roku Solidarność sformułowała pierwszy po wojnie program naprawy państwa Samorządna Rzeczpospolita. Program ten mimo rozbicia niezależnych struktur przez totalitarny aparat władzy był rozwijany przez środowiska obywatelskie w latach 80.tych, a po wyborach z 4 czerwca 1989 roku stał się podstawą do wprowadzania reform ustrojowych, gospodarczych i przemian społecznych w Polsce. Reforma ustrojowa od początku zakładała w duchu programu Samorządna Rzeczpospolita decentralizację istotnej części władzy publicznej, zgodnie z zasadą pomocniczości. Zasada ta została potwierdzona w preambule nowej Konstytucji RP z 1997 roku, uzyskując rozwinięcie w art. 15 i 16 oraz uszczegółowienie w art Trzeba dodać, że w okresie kształtowania ustroju samorządu gminnego głównym źródłem zasad jego funkcjonowania była Europejska Karta Samorządu Lokalnego, ratyfikowana przez Polskę w całości 26 kwietnia 1993 r. Raport powinien być próbą oceny stopnia praktycznej realizacji zasad zapisanych w Konstytucji i Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego zasad, wskazującą zarówno osiągnięcia jak i braki w ustawach i aktach wykonawczych, na tle wyzwań stojących przed gminami, powiatami i regionami. Wnioski zawierałyby propozycje konkretnych rozwiązań, których wprowadzenie spowoduje, że Samorządna Rzeczpospolita będzie działała dla dobra jej mieszkańców w bardziej efektywny sposób. Należy podkreślić, że zasada pomocniczości państwa jest rozumiana w Konstytucji i w Europejskiej Karcie jako podstawa do sformułowania kilku kardynalnych zasad niższego rzędu, w tym przede wszystkim samodzielności oraz wyłączności kompetencji w zakresie zadań własnych (art. 16 ust. 2 Konstytucji w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, art. 166 ust. 1 i art. 168). Samodzielność ta podlega ochronie sądowej (art. 165 ust. 2), a wspólnoty terytorialne dysponują środkami publicznymi, adekwatnymi do zakresu powierzonych im zadań publicznych (art. 167 ust. 1) i swobodnie kształtowaną własną administracją. Zasady te, które stanowiły podstawę opracowania ustaw ustrojowych, dotyczących 10

13 gmin, powiatów i województw, nie były w pełni respektowane podczas prac legislacyjnych w zakresie ustaw szczegółowych, regulujących rozmaite sfery życia publicznego. Dzisiaj można stwierdzić, że reforma ustrojowa, polegająca na decentralizacji istotnej części władzy publicznej, została skutecznie przeprowadzona. Uruchomiono dla rozwoju Polski znaczne potencjały społeczności lokalnych i regionalnych. Codzienne wykonywanie zadań pozwala sformułować wiele wniosków dotyczących ustaw prawa materialnego. Jednak część doświadczeń minionego XX-lecia skłania również do przedstawienia propozycji dotyczących modernizacji niektórych rozwiązań ustrojowych. Ustawa modernizacyjna powinna przede wszystkim przywrócić znaczenie klauzulom generalnym, które konstytuują ustrój państwa, określając miejsce, jakie zajmuje w nim samorząd terytorialny. Zasada pomocniczości stanowi, że do zadań jednostki samorządu terytorialnego należą wszystkie sprawy ważne dla danej społeczności. Przyjęcie i stosowanie tej zasady oznacza zgodę na wybór sposobu realizacji danego zadania publicznego przez właściwe organy jednostki (ustawy prawa materialnego mają określać ramy wykonywania zadań, a nie sposoby ich realizacji; inaczej bowiem pojęcie samorząd straci swój sens prawny i polityczny). 1. Koncepcja samorządu terytorialnego Podstawowe ramy koncepcji samorządu terytorialnego, określone w art. 2 i 3 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, są w Polsce uwzględnione w rozdziale VII Konstytucji i w ustawach określających ustrój samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego. Dotychczasowe doświadczenia skłaniają, by w ramach przyjętej 20 lat temu koncepcji rozważyć modyfikacje, mające na celu: znaczące zwiększenie udziału obywateli w życiu publicznym, wzmocnienie partnerstwa między różnymi rodzajami jednostek samorządu terytorialnego, uporządkowanie relacji między organami stanowiącymi i wykonawczymi JST, w tym w szczególności: a) wprowadzenie w wyborach lokalnych jednomandatowych okręgów wyborczych (silniejszy związek radnych z wyborcami, wzrost znaczenia lokalnych stowarzyszeń i środowisk); b) uporządkowanie relacji między organem stanowiącym i wykonawczym: - dokończenie rozgraniczenia kompetencji stanowiących i wykonawczych, - zmiana formuły oceny organu wykonawczego: absolutorium finansowe (regionalna izba obrachunkowa) i osobne absolutorium z tytułu wykonania uchwał rady/sejmiku (organ 11

14 stanowiący), - wprowadzenie jednoosobowego organu wykonawczego w powiecie (starosta) i powierzenie burmistrzowi/wójtowi/prezydentowi i staroście funkcji przewodniczenia obradom rady, - wprowadzenie zarządu politycznego w województwie (wicemarszałkowie szefowie departamentów, powoływani na wniosek marszałka); wprowadzenie konstruktywnego votum nieufności; c) stworzenie ram instytucjonalnych do współpracy między gminami i powiatem oraz między samorządami lokalnymi a województwem: - wprowadzenie konwentu powiatu (wójtowie, burmistrzowie i starosta; opiniowanie i inicjowanie projektów); wprowadzenie gminno-powiatowych komisji konsultacyjnych (problemowych); - wprowadzenie konwentu województwa (delegaci konwentów powiatowych uprawnienia podobne do konwentu powiatu); - wprowadzenie rozwiązań ustrojowych dla obszarów metropolitalnych i aglomeracji; umożliwienie tworzenia związków wielozadaniowych, w tym gminno-powiatowych; d) wzmocnienie jednostek pomocniczych w gminach (sołectwa, osiedla, dzielnice), w tym wprowadzenie gminnego konwentu przedstawicieli tych jednostek z udziałem wójta (burmistrza, prezydenta); e) wprowadzenie obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej (po przekroczeniu progu referendalnego jest to projekt obligatoryjny, jego odrzucenie przez radę oznacza automatycznie wniosek o referendum w danej sprawie); f) wprowadzenie instytucji wysłuchania publicznego (w tym na wniosek obywateli) projektów ważniejszych uchwał rady gminy/powiatu/sejmiku województwa; g) wprowadzenie możliwości tworzenia przez organ stanowiący lokalnego funduszu inicjatyw obywatelskich (np. w ramach programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, jako pula wolnych środków, nieprzeznaczonych z góry na konkretne zadania); h) wprowadzenie funkcji lokalnego rzecznika praw obywatelskich (w tym w zakresie ochrony zdrowia) i lokalnego kuratora oświaty (wybieranych bezpośrednio przy wyborach samorządowych); Dodatkowo w zakresie spraw o znaczeniu ustrojowym proponujemy, by: - w referendum w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy przyjąć, że frekwencja wymagana do ważności referendum wynosi 60 % frekwencji z I tury wyborów; - znieść zakaz łączenia funkcji w samorządzie terytorialnym z mandatem senatora (będzie to oznaczać częściowe wykonanie jedynego niezrealizowanego postulatu programu Samorządna 12

15 Rzeczpospolita utworzenie Senatu Izby Samorządowej). 2. Zakres działania (kompetencje) i warunki wykonywania zadań JST 2.1. Zadania własne, których ogólny katalog określają ustawy ustrojowe, są nakładane na jednostki samorządu terytorialnego ustawami prawa materialnego. Podstawą ich przekazania samorządom jest konstytucyjna zasada pomocniczości, omówiona już we wstępie. Inne zasady, które z niej wynikają, to: - swoboda decydowania o sposobie realizacji zadań własnych; - całkowitość i wyłączność przekazanych zadań w ustawowo określonym zakresie. Z tego punktu widzenia przeglądu wymagają ustawy prawa materialnego, przy czym w dwóch dziedzinach ma miejsce ewidentna nadregulacja, w znacznej części ograniczająca swobodę decydowania organów samorządu o sposobie realizacji zadań własnych. Dotyczy to oświaty i pomocy społecznej. Zdaniem środowisk samorządowych niezbędne jest przyjęcie następujących założeń zmian ustawowych w tych dziedzinach: ustawy powinny określać tylko zasady realizacji tych zadań; niedopuszczalne są regulacje ustalające sposób realizacji tych zadań, zwłaszcza bardzo liczne odesłania do aktów wykonawczych; w razie ustalenia szczegółowych standardów realizacji zadań (w oświacie programy nauczania, w pomocy społecznej świadczenia obowiązkowe) niezbędne jest równoczesne określenie standardów ich finansowania; standardy te muszą być określone w ustawach (vide: wyrok TK ws. dodatków mieszkaniowych); jedynie wówczas te standardy mogą stać się kryterium kontroli legalności działania JST; przemyślenia wymaga także problem dobrowolności niektórych i obligatoryjności innych zadań własnych Niektóre zadania są delegowane JST jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Wówczas są one finansowanie z dotacji, która musi pokryć koszty ich realizacji w ramach określonych standardów. Należy jednak w większym niż obecnie stopniu zapewnić możliwość dostosowania sposobu realizacji tych zadań do warunków lokalnych Niezbędny jest powrót do pierwotnej koncepcji zespolenia służb (policji), inspekcji, straży i administracji w powiatach. Jest to ważne zwłaszcza z punktu widzenia zapewnienia mieszkańcom 13

16 bezpieczeństwa publicznego, pożarowego, powodziowego, sanitarnego itp Konieczne jest zmodernizowanie przepisów, które ograniczają tworzenie i funkcjonowanie zintegrowanych systemów zarządzania kryzysowego, zarówno w wymienionych powyżej dziedzinach bezpieczeństwa mieszkańców jak i ratownictwa (w tym zdrowotnego) Kategoryzacja jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza gmin, jest związana z zakresem nałożonych zadań, a więc wynika z ustaw prawa materialnego. Kategoryzacja powinna mieć odzwierciedlenie w przepisach dotyczących finansowania JST Musi być poszanowane prawo samodzielnego dostosowania tworzonych struktur i wykorzystywanych zasobów do przyjętego przez organy JST sposobu realizacji zadań Swoboda zarządzania majątkiem własnym nie może być ograniczana ustawami szczegółowymi (wyroki TK) W polityce regionalnej należy przywrócić prawo koordynacji polityk resortowych, prowadzonych na obszarze województwa (w fazie kreacji i realizacji) przez organy województwa, co zapewni przełożenie polityk sektorowych na politykę terytorialną (kontrakt regionalny) W ustawach: o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz o samorządzie gminnym i samorządzie powiatowym przyznać stosowny status politykom i programom lokalnym (w tym operacyjnym, np. lokalnemu programowi rewitalizacji) Należy zapewnić organom samorządu województwa uprawnienia regulacyjne w transporcie regionalnym. 3. Zasoby finansowe 3.1. Musi być przestrzegana zasada adekwatności zasobów finansowych do zakresu realizowanych zadań. W przypadku przekazywania nowych zadań musi być określony standard ich realizacji i odpowiedni standard ich finansowania, ze wskazaniem źródeł nowych dochodów JST. W przypadku zadań przekazanych wcześniej bez należytego określenia standardów ich finansowania niezbędne jest niezwłoczne uzupełnienie tych braków Dla zapewnienia poszanowania zasady adekwatności należy przywrócić w ustawie 14

17 o dochodach JST zasady rekompensowania ubytków w dochodach własnych JST, wynikających ze zmian w ustawach Niezbędne jest wdrożenie art. 168 Konstytucji, w myśl którego JST mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. Przepis ten należy wprost zastosować do wszystkich podatków lokalnych, w tym podatku od nieruchomości. Pełna realizacja tej gwarancji konstytucyjnej wymaga także zastąpienia udziału JST we wpływach budżetu państwa z podatków dochodowych częściami komunalnymi tych podatków (PIT i CIT) Należy wprowadzić zwrot podatku VAT od inwestycji publicznych JST Należy zmodyfikować system wyrównawczy, który powinien w niezbędnym stopniu: - rekompensować zróżnicowanie dochodów własnych JST; - uwzględniać zróżnicowane koszty realizacji zadań przez JST (kategoryzacja) Należy ponownie przeanalizować wprowadzone w nowej ustawie o finansach publicznych limity zadłużenia, które muszą umożliwić realizację zadań własnych i założone przez rząd wykorzystanie środków z funduszy strukturalnych UE Należy zmodernizować i poszerzyć zakres dostępnych dla JST instrumentów prowadzenia polityki finansowej. 4. Kontrola administracyjna jednostek samorządu terytorialnego (nadzór) 4.1. Regionalne izby obrachunkowe zgodnie z art. 171 Konstytucji nadzór nad realizacją zadań przez JST dotyczy wyłącznie zgodności działania z prawem. Regionalna Izba Obrachunkowa nie ma upoważnienia do dokonywania wiążącej wykładni przepisów prawa, co zdarza się coraz częściej Samorządowe kolegia odwoławcze już dawno przestały być samorządowe. Nie mogą wydawać decyzji merytorycznych w sprawach stanowiących zadania własne JST (należy przywrócić stosowny zapis w KPA). Niezbędna jest nowelizacja KPA i przebudowa systemu odwołań od decyzji administracyjnych. 15

18 4.3. Wojewoda w większym niż dotąd stopniu powinien wydawać rozstrzygnięcia nadzorcze w wypadku braku (zaniechania) przewidzianych prawem działań przez organy JST Należy ograniczyć, analogicznie jak w przypadku podmiotów gospodarczych, liczbę i czas trwania kontroli prowadzonych równocześnie. Należy przywrócić poszanowanie zawartej w art. 16 ust. 2 Konstytucji zasady samodzielności JST (w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność), która podlega ochronie sądowej (art. 165 ust. 2). Kontrole mogą być prowadzone wyłącznie pod względem zgodności działań JST z prawem. 5. Inne problemy ustrojowe 5.1. Prawo zrzeszania się i współpracy międzynarodowej nie może zależeć od decyzji urzędnika MSZ. Ustawa może tylko określać zasady prowadzenia współpracy (art. 10 EKSL) Ochrona granic społeczności lokalnych musi oznaczać obowiązek konsultacji, możliwie w drodze referendum. Procedura powinna umożliwiać odwołanie od (projektu) rozporządzenia przed jego wejściem w życie Społeczności lokalne i regionalne muszą mieć wpływ na publiczne media regionalne. 6. Etyka w działalności samorządowej 6.1. Podstawą kształtowania zasad funkcjonowania organów i administracji samorządowej są: Europejski Kodeks Dobrej Administracji, uchwalony 6 września 2001 przez Parlament Europejski, opublikowany w Polsce m.in. przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich (2005). Europejski Kodeks Radnego, przyjęty 17 czerwca 1999 przez Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy dotyczący politycznej uczciwości osób pełniących funkcje publiczne z wyboru Zasadniczej zmianie powinna ulec filozofia przepisów antykorupcyjnych należy wyeliminować uznaniowość w procedurach administracyjnych, a nie wprowadzać regulacji zastępczych. 16

19 Rozdział I Samorząd terytorialny dla Polski Bronisław Komorowski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Proszę Państwa! Postaram się mówić krótko. Jeszcze raz chcę podkreślić, że wiążę ogromne nadzieje z zespołem Samorząd terytorialny dla Polski jako istotną częścią Forum Debaty Publicznej, tym bardziej, że nasz kalendarz sprzyja podjęciu spraw związanych z samorządnością. Zależałoby mi bardzo na tym, aby tezy dotyczące samorządu przyszłości wypracowane tutaj przez Państwa, praktyków i teoretyków samorządności, wprowadzić do krwiobiegu debaty jeszcze w trakcie kampanii, tak aby dyskusje w samorządach nie toczyły się tylko i wyłącznie wokół sporu o to, czy wybrukować, wybetonować czy też wyasfaltować konkretną ulicę albo czy załatać tę czy inną dziurę. Dyskusje powinny toczyć się także wokół spraw istotnych z punktu widzenia tego, jak funkcjonuje samorząd i jakie są możliwości pogłębienia wszystkich mechanizmów związanych z samorządnością w Polsce. Chciałbym bardzo, abyśmy byli świadomi tego, że to jest zadanie ważne i że jest to włączenie pewnej propozycji do debaty publicznej w okresie, kiedy opinia publiczna w sposób naturalny będzie zainteresowana sprawami samorządności. Wyobrażam sobie, że mniej więcej po zakończeniu wyborów samorządowych, po przeprowadzeniu szeregu rozmów, konsultacji, dyskusji, wypracujemy razem propozycje regulacji ustawowych być może będzie to cały pakiet. Mówiłem już o tym, ale chciałbym powtórzyć, że wydaje mi się, iż jest to czas na wprowadzenie zasady w pełni obowiązującej w skali całego samorządu: wyboru radnych w okręgach jednomandatowych. Jest to też czas na podniesienie spraw związanych z upodmiotowieniem obywateli, także poprzez zachęcenie ich do aktywności w związku z możliwością zgłaszania do samorządu obywatelskich inicjatyw uchwałodawczych. Wydaje mi się również, że warto dzisiaj stawiać sprawę jednostek pomocniczych samorządu, wzmocnienia ich roli oraz znaczenia, i zrozumieć, że to także jest pomysł na pogłębienie samorządności i zejście na najniższy jej poziom w warunkach polskich są to oczywiście sołectwo i rada dzielnicy. 17

20 Wydaje mi się po wstępnych wypowiedziach liczących się związków, organizacji samorządowców że możemy liczyć tutaj na wspólny sukces. Według mnie sytuacja dojrzała do tego, aby pogłębić pewne procesy i tak zachodzące w samorządności. Bardzo się cieszę, że są tutaj zarówno osoby, które mają ogromny dorobek osobisty, jeśli chodzi o myśl teoretyczną dotyczącą samorządności, jak i praktycy. Liczę, że dzięki takiemu połączeniu, a także pewnym siłom, możliwościom, które znajdują się po stronie Prezydenta Polski, będziemy mogli przyczynić się do pogłębienia procesu umacniania się samorządności, samorządu terytorialnego w Polsce. Mam tę osobistą satysfakcję, że wiele osób znam, z wieloma osobami spotykałem się w różnych miejscach. I mimo iż sam nigdy nie byłem samorządowcem zawsze bardzo zazdrościłem tego innym, ale cóż, los inaczej mną posterował i funkcjonowałem w zupełnie innych obszarach zawsze będę mile wspominał wszystkie momenty, kiedy mogłem przynajmniej dotknąć tego jednego z najważniejszych elementów dorobku III Rzeczypospolitej i go poznać. Z największą satysfakcją wspominam swój udział w kongresie samorządu w Polsce w Poznaniu to był chyba kongres dwudziestolecia. Był to dla mnie ten moment, w którym zrozumiałem, że nadchodzi już czas, kiedy będziemy mogli razem myśleć o następnym etapie pogłębiania samorządności. Tego życzę Państwu, tego życzę sobie, tego życzę Polsce samorządnej. Dziękuję bardzo. Michał Kulesza, Doradca Społeczny Prezydenta RP do spraw samorządu terytorialnego W kontekście okoliczności towarzyszących rozpoczęciu prac należy wskazać, że po dwudziestu latach od przełomu ustrojowego potrzebujemy refleksji nad rozwiązaniami instytucjonalnymi dotyczącymi samorządu. Czas płynie, niektóre z rozwiązań się sprawdziły, inne mniej. Dzisiaj samorząd to bardzo profesjonalna klasa menedżerska, która ma zupełnie inne podejście niż na początku - zmiany wewnątrz samorządu powodują, że również instytucje muszą ewoluować. Druga kwestia dotyczy wyzwań zewnętrznych, najbardziej dostrzegalnych w sferze finansowania zadań i szerzej - finansów samorządu terytorialnego. Przypomnę, że pierwsze lata upłynęły pod znakiem poszukiwania rezerw i eksploracji własnego budżetu następnie pojawiła się sprawa kredytów, poszukiwania środków na zewnątrz. Nadszedł moment, kiedy to już nie wystarcza i trzeba szukać nowych instrumentów finansowych, trzeba także sięgać po współpracę z sektorem prywatnym. Jeśli spojrzymy na stan obecny, w kontekście zarządzania finansami samorządowymi i w kwestii rozwoju, zobaczymy, że należy na nowo spojrzeć na 18

21 podstawowe mechanizmy i rozwiązania zawarte w prawie, które przez lata nie podlegały zmianom. To samo dotyczy różnorodnych problemów ustrojowych. Dyskutujemy o wyborze bezpośrednim i pośrednim, o relacjach między gminą a powiatem, stosunkach między samorządem regionalnym a samorządem lokalnym itp. - spraw wymagających zmian w celu usprawnienia i modernizacji mechanizmów zarządzania publicznego, w tym zarządzania samorządowego, są dziesiątki. Należy jednak podkreślić, że nie chodzi tu o adną reformę. Ustrojowe reformy samorządowe zakończyły się bowiem dziesięć lat temu, system państwa został przebudowany - teraz chcemy przeprowadzić zabiegi modernizacyjne, niektóre dość istotne. Jeżeli nie podejmuje się ich na bieżąco, zostajemy w tyle: samorząd i mieszkańcy ponoszą straty, gdyż system jest niedostosowany do potrzeb i warunków. Chciałbym powiedzieć o kilku podstawowych kierunkach prac. Po pierwsze, powinniśmy potwierdzić dotychczasowe podstawy koncepcyjne samorządu terytorialnego. Według mnie konieczna jest odnowa klauzul generalnych - istotę samorządu stanowi samodzielność, która znajduje wyraz właśnie w klauzulach generalnych oraz w treściach poszczególnych ustaw. Wydaje się, że przywrócenie blasku i znaczenia prawnego klauzulom zapisanym w konstytucji i w ustawach ustrojowych jest jednym z głównych sposobów na potwierdzenie doktryny samorządowej, która leżała u podstaw naszych prac dwadzieścia lat temu. Drugi kierunek prac to zagadnienia ustrojowe samorządu. Polski samorząd tworzony był z wielkim poszanowaniem autonomii jednostek samorządu terytorialnego. Wysiłek ten przyniósł zamierzone efekty, ale zarazem praktyka pokazała, że mamy wielki deficyt zdolności do współdziałania i niedostatek instrumentów umożliwiających współpracę na różnych płaszczyznach. Mechanizmy kooperacji muszą być wzmocnione - co prawda każdy wypełnia swoje obowiązki, ale tracimy, nie uzyskując wartości dodanej wynikającej ze współdziałania. Obecnie w skali świata administracja opiera się na zasadzie kooperacji. Trzeci obszar to sprawy związane z finansami publicznymi. Ciągły dylemat dotyczy dysproporcji między liczbą zadań a dostępnymi środkami. Istniejące mechanizmy mogłyby być budowane jako znacznie bardziej efektywne. Wszystkie te zmiany mają na celu wzrost efektywności społecznej samorządu oraz uruchomienie obywatelskiego myślenia. Bardzo ważnym elementem przedkładanej koncepcji jest przegląd obecnych i ustanowienie nowych mechanizmów w taki sposób, by wzbudzały aktywność obywatelską. Niektóre z proponowanych zmian dotyczących samorządu będą miały skutki zewnętrzne, poza samym samorządem - jako że samorząd jest podstawowym elementem i fundamentalną instytucją państwa. Stąd nie powinna budzić wątpliwości aktywność Pana 19

22 Prezydenta w tych sprawach. Nie zmienia to faktu, że propozycje będą wymagały konsultacji, niekiedy w szerokim zakresie, tak w rządzie, jak i poza nim, zwłaszcza z partiami politycznymi. Wymagają też wsparcia społecznego stąd konieczność otwartości w pracach, dobrego przekazu informacyjnego, medialnego. Praca zakrojona jest na dłużej i powinna mieć rezultat w postaci kolejnych inicjatyw ustawodawczych Prezydenta RP. Andrzej Porawski, Sekretarz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Myślę, że spośród tych zagadnień, nad którymi będziemy pracować, część wiążąca się z udziałem obywateli nabiera znaczenia i powinna być przedmiotem naszej uwagi. Dobrym przykładem jest inicjatywa uchwałodawcza, która powinna być na tyle mocna, żeby w przypadku zebrania pod nią wystarczającej liczby podpisów, np. w sytuacji gdy rada danej jednostki nie chciałaby podjąć takiej uchwały w trybie normalnej pracy, stawała się ona automatycznie wnioskiem o referendum. Jeśli więc pod taką inicjatywą zebrano by tyle podpisów, ile wymaga się pod wnioskiem o referendum, niepodjęcie uchwały przez radę oznaczałoby automatycznie wniosek o referendum tym samym mieszkańcy zyskaliby świadomość, że ich propozycja zostanie odpowiednio rozpatrzona. Kwestie finansowe mają niezwykłą wagę - nie są one związane z kadencyjnością samorządu, ale z kalendarzem prac sejmowych. Jedna z propozycji dotyczy zastąpienia dzisiejszych udziałów w podatkach samorządowymi częściami tych podatków. Nie zmienia to niczego w sensie finansowym, ale zmienia w kwestii autonomii samorządu w stosunku do jego części PIT czy CIT. Takie rozwiązania stosowane są w kilku krajach i należałoby rozważyć, czy nie ma takiej możliwości także u nas. Mariusz Poznański, Związku Gmin Wiejskich RP, Wójt Gminy Czerwonak Chciałbym powiedzieć o jednej sprawie, o którą walczymy od bardzo dawna, tj. o dopłatach do przedszkoli niepublicznych w wysokości minimum 75% - dopłata ta jest kosztem bieżącym w naszych przedszkolach. Okazuje się, że mieszczą się w niej także wpłaty rodziców, które uiszczają w przedszkolach publicznych zasilają one również przedszkola niepubliczne. Wydawałoby się, że potrzeba zmiany przepisów jest oczywista. 20

23 Krzysztof Margol, Prezes Zarządu Nidzickiej Fundacji Rozwoju Nida Na początku chciałbym zgłosić kilka propozycji, aby nasze prace stanowiły również próbę uzyskania odpowiedzi na kilka zasadniczych pytań: czy obecna struktura samorządu wspiera rozwój lokalny, regionalny i rozwój kraju? Czy w świetle doświadczeń z dwudziestu lat można powiedzieć, że obecny kształt samorządów spełnia warunki nowoczesnego zarządzania? Wydaje się, że relacje pomiędzy samorządem powiatowym i gminnym, często lokalnie mocno upolitycznione, nie wpływają dobrze na rozwój. Myślę, że warto byłoby wykorzystać doświadczenia z programu Przejrzysta Polska, stworzonego przez pana profesora Regulskiego, w którym uczestniczyło ponad siedemset gmin, tj. ¼ wszystkich samorządów lokalnych w Polsce. Chciałbym zgłosić jeszcze jeden wniosek, dotyczący przygotowanej przez Pana Profesora Kuleszę koncepcji samorządu terytorialnego. Sformułowane są tam trzy cele: zwiększenie udziału obywateli w życiu publicznym, wzmocnienie partnerstwa oraz uporządkowanie relacji między organami. Dodałbym jeszcze jeden dotyczący podwyższenia kompetencji, w szczególności radnych. Kazimierz Kotowski, Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego (b. Prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich, Starosta Powiatu Opatowskiego) Według mnie, istnieją trzy obszary warte rozważenia. Przede wszystkim ważne są kwestie związane z przygotowaniem zmian w ordynacji wyborczej w związku z nowymi wyborami samorządowymi. Sama koncepcja przeprowadzania wyborów do powiatów na zasadzie proporcjonalnej budzi wątpliwości co do idei samorządu, możliwości zgłaszania i funkcjonowania przedstawicieli społeczności lokalnych. Istnieje kwestia wprowadzenia okręgów jednomandatowych oraz bezpośrednich wyborów starosty, prezydenta miasta i wójta. Takie stanowisko przedstawiło Zgromadzenie Ogólne Związku Powiatów Polskich już w poprzedniej kadencji. Myślę, że sprawą, nad którą również należy się pochylić, jest jednoznaczne określenie relacji między organami wykonawczym i uchwałodawczym w samorządzie, a także dokładne sprecyzowanie relacji między samorządem gminnym, powiatowym i wojewódzkim, szczególnie w sferze zapewnienia ładu, bezpieczeństwa i porządku. Chodzi tutaj o zarządzanie kryzysowe. Na koniec kwestia, którą samorządy powiatowe odczuwają bardzo boleśnie, tj. funkcjonowanie służby zdrowia, a szczególnie sprawa szpitali. Tutaj musimy poczekać na decyzje, wnioski oraz propozycje rozwiązań przedstawione przez Ministerstwo Zdrowia, choć 21

24 samorządy powiatowe również mają pewne doświadczenia i chętnie włączą się do tej twórczej dyskusji. Ryszard Zembaczyński, Przedstawiciel Związku Gmin Śląska Opolskiego, Prezydent Miasta Opola Do propozycji Pana Profesora Kuleszy chciałbym dołączyć sprawę przygotowania samorządu do rozwoju w latach Należy odpowiedzieć na pytanie, czy samorząd jest przystosowany do realizacji celów i programów w tym okresie, a także czy doświadczenia wypływające z oceny realizacji regionalnych i sektorowych programów operacyjnych, w kontekście obecnych kompetencji samorządu, są pozytywne. Dodatkowo należy rozważyć, jakie są rokowania jeśli chodzi o możliwość konkurencyjnego działania na arenie międzynarodowej w następnym okresie planistycznym. Druga kwestia dotyczy skutków, jakie w przyszłości przyniesie dla budżetów samorządów lokalnych - w głównej mierze gmin i miast - niespełnienie wymogów ekologicznych. Tomasz Łęcki, Wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski, Burmistrz Miasta i Gminy Murowana Goślina Z uwagi na fakt, iż sytuacja w samorządzie jest dynamiczna, podczas gdy rozwiązania formalne są relatywnie statyczne, warto podjąć odważne decyzje. Obecnie pojawiło się zagrożenie dla samorządu, dotyczące tego, co było jego atutem na samym początku mianowicie nastąpiło odejście od dynamiki obywatelskiej na rzecz profesjonalizacji. Profesjonalizacja jest oczywiście niezbędna, ale jeśli pojawia się sztywny technokratyzm, może stać się także zagrożeniem. Myślę też o roli partii politycznych w samorządzie należy zastanowić się nad co najmniej zrównoważeniem aktywności obywatelskiej i aktywności partii politycznych. Bezwzględnie należy wprowadzić jednomandatowe okręgi wyborcze. Jeśli zaistnieje potrzeba, przedstawię empiryczne dowody funkcjonowania okręgu wielomandatowego i jednomandatowego w ordynacji większościowej, przy czym korzyści przeważają na rzecz tego ostatniego. Kolejna sprawa dotyczy kooperacji między gminami i powiatami oraz gminami, powiatami i województwem. Współpraca powinna odbywać się z zachowaniem samodzielności, niezależnie od poglądów politycznych czy relacji osobistych - propozycja konwentów jest więc propozycją bardzo ciekawą. 22

25 Ostatnia uwaga dotyczy tworzenia wielozadaniowych związków gminnych, szczególnie jeśli chodzi o dużą koncentrację usług publicznych. Być może warto przyjąć rozsądne rozwiązanie metropolitalne, ponieważ bez tego możemy mieć do czynienia z marnotrawieniem czasu, wysiłku i potencjału, a także środków publicznych. Dominik Górski, Dyrektor Centrum Szkoleniowego Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w Szczecinie Myślę, że w związku z przyszłymi zapisami legislacyjnymi powinno się pamiętać o dwóch zasadniczych sprawach. Pierwsza ma na celu doprowadzenie do stanu, w którym samorząd na wszystkich szczeblach będzie bardziej prorozwojowy niż administracyjny. Związane jest to również z procesem przechodzenia od modelu władzy publicznej do modelu służby publicznej. Następne powiązane z tym zagadnienie dotyczy przeciwdziałania centralizmowi w ujęciu lokalnym, zwłaszcza w małych jednostkach samorządu terytorialnego, gdzie lokalna społeczność nie jest w stanie zmienić raz wybranej władzy. Konieczne jest włączenie do katalogu Wniosków kwestii związanych z gospodarką przestrzenną i strategiami gminnymi. Włodzimierz Puzyna, Rektor Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Szczecinie Podzielam opinię Pana Profesora Kuleszy o tym, że samorząd należy traktować jako twór dojrzały. W związku z tym, obecnie celem powinna być budowa partnerstwa pomiędzy samorządem a rządem. Proponowałbym spojrzeć na rolę samorządu w szerszym kontekście, tj. jako partnera rządu w polityce rozwojowej państwa. Samorząd jest w stanie udźwignąć ciężary związane z polityką rozwojową i może podjąć pewne ukierunkowane działania. Moim zdaniem, w naszym kraju brakuje instytucji odpowiedzialnej za politykę rozwoju administracji, choć kiedyś próbowano skonstruować takie centrum. Proponowałbym utworzenie centrum polityki rozwojowej państwa, a w szczególności polityki rozwoju administracji, w celu określenia roli samorządu. Jeżeli samorząd ma mieć charakter obywatelski, ustawy zmieniające jego sytuację powinny powstawać także z udziałem obywateli. Postulowałbym włączenie do pracy nad taką ustawą partnerów społecznych, reprezentantów organizacji pozarządowych i szerszych środowisk związanych z samorządem na szczeblu lokalnym. Taka formuła współpracy jest niezbędna, jeśli chcemy stworzyć samorząd obywatelski, który działa na zasadzie administracji responsywnej. 23