Kampania Moje ciało a prawa człowieka 2014

Transkrypt

1 Amnesty International Przewodnik dla aktywistów/ek Kampania Moje ciało a prawa człowieka 2014 Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby. Nie wolno ingerować samowolnie w czyjekolwiek życie prywatne, rodzinne, domowe ( ) Małżeństwo może być zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną zgodą przyszłych małżonków. Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny. 1 1 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, artykuły: 1, 3, 12, 16, 25

2 WSTĘP Jak dalece państwo może ingerować w nasze życie prywatne? Czy mogą to robić instytucje nie państwowe? Czy może to robić rodzina? Dla wielu z nas jest oczywiste, że kwestie naszego życia seksualnego czy posiadania (lub nie) dzieci to nasza sprawa. Prawa seksualne i reprodukcyjne są naszymi prawami, które muszą być chronione - chcemy, żeby każdy miał tego świadomość i żeby każdy mógł z tych praw korzystać. Kampania Moje ciało a prawa człowieka będzie miała silny wymiar świadomościowy i komponent edukacyjny, ale także bardzo ważny wymiar globalny. W 2012 roku 16-letnia Marokanka Amina Filali popełniła samobójstwo, bo rodzina zmusiła ją do poślubienia mężczyzny, który ją zgwałcił. Dzięki temu on zgodnie z prawem uniknął kary za gwałt. W 2013 roku w Salwadorze 22-letnia Beatriz walczyła o życie w szpitalu, ponieważ prawo zakazywało usunięcia ciąży, nawet w przypadku zagrożenia życia kobiety. Te dwie historie pozwoliły wielu inaczej spojrzeć na kwestię praw seksualnych i reprodukcyjnych w oderwaniu od suchych statystyk i wyobrażeń na temat moralności. Pokazują one, że państwa często zbyt silnie starają się kontrolować nasze życie, a jednocześnie w innych wypadkach pozostają nieme na przypadki ingerencji w życie jednostki i naruszanie jej praw przez inne osoby i instytucje rodzinę, społeczność czy instytucje religijne. Prawa seksualne i reprodukcyjne przysługują każdemu, a ich źródłem jest poszanowanie godności, prawo do zdrowia, do życia, do wolności od dyskryminacji, wolności od okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania i prawo do prywatności. Globalna kampania Moje ciało a prawa człowieka będzie prowadzona w latach , a jej cele to: podniesienie świadomości i umocnienie postrzegania praw seksualnych i reprodukcyjnych jako praw człowieka realna zmiana w życiu ludzi w 5 geograficznych obszarach priorytetowych (Nepal, Salwador, Afryka Północna, Burkina Faso, Irlandia) Ten przewodnik składa się z kilku części: 1. Co to są prawa seksualne i reprodukcyjne? 2. Przykłady łamania praw seksualnych i reprodukcyjnych 3. Kampania Moje ciało a prawa człowieka 4. Pytania i odpowiedzi Kampanię koordynuje Weronika Rokicka: weronika.rokicka@amnesty.org.pl M atka Aminy Filali ze zdjęciem zmarłej córki

3 1. CO TO SĄ PRAWA SEKSUALNE I REPRODUKCYJNE? Prawa seksualne i reprodukcyjne wywodzą się z praw człowieka uznanych przez międzynarodowe i regionalne konwencje i traktaty, konstytucje krajowe i inne dokumenty regulujące standardy praw człowieka. Prawa seksualne i reprodukcyjne są nieodłączną częścią praw człowieka przestrzeganie tych praw jest niezbędne, by zagwarantować godność, poszanowanie integralności osoby, jej zdrowie psychiczne i fizyczne oraz dobrostan emocjonalny i społeczny. Międzynarodowe standardy praw seksualnych i reprodukcyjnych nakładają na państwa obowiązek zagwarantowania każdej osobie wolności decydowania o swoim życiu seksualnym i reprodukcji, bez przymusu czy przemocy, oraz dostępu do rzetelnych informacji i usług zdrowotnych, bez ryzyka kary czy innych sankcji. Wolności, o których mowa to m.in.: wolność wyboru, czy być aktywnym seksualnie i czy nie; wolność angażowania się w kontakty seksualne oparte na obopólnej zgodzie; wolność od gwałtu i innych form przemocy ze względu na płeć, w tym zmuszania do rodzenia dzieci, przymusowej sterylizacji, zmuszania do aborcji, obrzezania czy do małżeństwa; wolność decydowania ile chce się mieć dzieci i w jakich odstępach czasu; wolność wyboru partnera; prawo do zawarcia małżeństwa i swobodnego kształtowania swojego życia rodzinnego; prawo do określenia własnej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej; prawo do promowania praw seksualnych i reprodukcyjnych, w tym prawo do wyrażania swojej orientacji seksualnej; wolność od odpowiedzialności karnej i innych sankcji za kontakty seksualne oparte na obopólnej zgodzie, aborcję i przenoszenie wirusa HIV. Prawa, które przysługują każdemu obejmują: prawo dostępu do informacji nt. praw seksualnych i reprodukcyjnych, w tym do edukacji seksualnej; prawo dostępu do odpowiedniego zakresu usług zdrowotnych, w tym do antykoncepcji oraz aborcji w sytuacjach, kiedy ciąża jest wynikiem gwałtu lub kiedy ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety; prawo dostępu do dobrowolnych i poufnych testów, poradnictwa i leczenia chorób przenoszonych drogą płciową, w tym HIV/AIDS; prawo dostępu do zadośćuczynienia za akty przemocy seksualnej i akty przemocy ze względu na płeć. Kryminalizacja aborcji jest przemocą ze strony państwa - grafika na murze w Salwadorze, gdzie aborcja jest zakazana nawet w przypadku zagrożenia życia czy gwałtu, San Salvador 2013.

4 Prawa seksualne i reprodukcyjne gwarantują nam następujące akty prawne: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, 1948 r. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (i rekomendacja ogólna nr 14 dotycząca prawa do zdrowia), 1977 r. Konwencja w sprawie eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, 1978 r. Deklaracje i programy działań: Deklaracja i Program Działania Światowej Konferencji Praw Człowieka, Wiedeń 1993 r. Program Działania Międzynarodowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju, Kair 1994r. Deklaracja Światowego Szczytu Rozwoju Społecznego, Kopenhaga 1995 r. Deklaracja i Platforma Działania IV Światowej Konferencji na rzecz Kobiet, Pekin 1995 r.

5 2. PRZYKŁADY ŁAMANIA PRAW SEKSUALNYCH I REPRODUKCYJNYCH Państwa naruszają praw seksualne i reprodukcyjne zarówno poprzez działanie, jak i zaniechanie. Państwo ingeruje w prywatność tworząc i egzekwując normy zachowania w sferach, które powinny pozostać kwestią prywatną ludzi. Przykłady: kryminalizowanie (czyli nakładanie sankcji) stosunków nieheteroseksualnych; kryminalizowanie pozamałżeńskich stosunków seksualnych, kryminalizacja aborcji lub ciąży (karanie za posiadanie zbyt wielu dzieci), kryminalizacja ofiar handlu kobietami zmuszanymi do prostytucji, kryminalizacja antykoncepcji; przymusowa sterylizacja, przymusowe programy zmiany orientacji seksualnej. Państwa wprowadzają sankcje twierdząc, że muszą pilnować moralności publicznej lub porządku. Zgadzamy się, że prawa tj. prawo do wolności wypowiedzi, podlegają ograniczeniom, ale takie ograniczenia muszą być proporcjonalne do celu, któremu służą, i muszą być zgodne z prawem. W przeciwnym razie są nieuzasadnioną ingerencją w prywatność jednostek. Państwo powinno korzystać ze swoich instrumentów, żeby nie pozwolić innym osobom czy instytucjom niepaństwowym na ingerencję w sferę praw seksualnych i reprodukcyjnych innych osób. Te osoby instytucje to mogą być: rodzina, społeczność, pracodawca, instytucje religijne, ugrupowania polityczne czy grupy zbrojne/terrorystyczne. Państwo powinno reagować na: zmuszanie do małżeństwa/małżeństwa dzieci, zabójstwa honorowe, gwałt małżeński (rodzina) zmuszanie ofiary gwałtu do małżeństwa ze sprawcą, zakaz małżeństw między osobami z różnych grup etnicznych czy religijnych (społeczność) zwalnianie z pracy z powodu orientacji seksualnej, płci lub ciąży/posiadania dzieci (pracodawca) zakazywanie korzystania lub rozpowszechniania środków antykoncepcyjnych, zakazywanie związków między osobami tej samej płci, sprzeciwianie się aborcji we wszystkich sytuacjach (instytucje religijne) zbiorowe gwałty dokonywane przez grupy zbrojne, zmuszanie do rodzenia dzieci z gwałtu (grupy zbrojne/terrorystyczne, np. Darfur, Demokratyczna Rep. Konga We wszystkich tych przypadkach czyny są popełniane przez osoby lub instytucje niepaństwowe. Państwo ma obowiązek zapewnić ochronę przed takimi aktami, a jeśli do nich dojdzie zapewnić sprawiedliwość i zadośćuczynienie ofiarom. Afganistan: Marja ma 15 lat, musiała przestać chodzić do szkoły, bo jej matka nie chciała wypuszczać jej z domu bojąc się porwania i zmuszenia do ślubu ( J. Tanner/UNHCR)

6 Wg statystyk ONZ większość nastolatków i młodych ludzi nadal nie posiada dostępu do ochrony zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz do programów edukacyjnych, których potrzebują, aby prowadzić zdrowe życie. Małżeństwa dzieci są nadal powszechne, głównie w krajach słabiej rozwiniętych, gdzie 30% kobiet w wieku pomiędzy 15 a 19 rokiem życia jest zamężnych. Z powodu wczesnych małżeństw oraz nieodpowiedniej ochrony podczas ciąży, śmierć nastoletnich dziewcząt w czasie ciąży i porodu jest o 28% częstsza niż pośród kobiet między 20 a 24 rokiem życia. 5 krajów całkowicie zakazuje aborcji, także w przypadku zagrożenia życia kobiety. Szacuje się, że w rocznie w krajach rozwijających się przeprowadza się ok. 3 miliony tzw. niebezpiecznych aborcji u dziewcząt w wieku lat. Prawie 3 tys. młodych ludzi jest codziennie zarażanych wirusem HIV, a nadal tylko 34% młodych ludzi żyjących w krajach rozwijających się jest w stanie odpowiedzieć na pięć podstawowych pytań dotyczących HIV i sposobów zapobiegania zakażeniu. Ponad 60% nastolatków w Afryce Subsaharyjskiej nie wie jak zapobiegać ciąży. Salam samotnie wychowuje syna, jego żona zmarła przy porodzie; Burkina Faso ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności okołoporodowej na świecie.

7 3. KAMPANIA Moje ciało a prawa człowieka w 2014 r. Jest to pierwsza kampania AI dotycząca praw seksualnych i reprodukcyjnych, tak więc będzie miała ona bardzo mocny wymiar podnoszenia świadomości, że prawa te są częścią praw człowieka. Kampania będzie miała dwie narracje pozytywną ( mam prawo, jest dla mnie ważne, że mogę korzystać z moich praw ) i negatywną ( nie wyobrażam sobie, że mógłbym/mogłabym żyć w kraju, gdzie np. dziewczynki zmusza się do ślubu w wieku 15 lat, przemoc seksualną rozpatruje się tylko w kontekście moralności czy honoru rodziny, aborcja jest całkowicie zakazana, gdzie grozi mi kara za bycie w związku homoseksualnym itp.) W ramach kampanii skupimy się na kilku krajach po to, żeby dokonała się tam realna poprawa przestrzegania praw człowieka, ale także dlatego, że są to przykłady, które dobrze ilustrują z jednej strony wieloaspektowość praw seksualnych i reprodukcyjnych, z drugiej mają wspólny przekaz: każdy człowiek ma prawo decydowania o swoim ciele i swoim życiu prywatnym bez dyskryminacji, przymusu i przemocy. W 2014 roku krajami priorytetowymi będą Nepal, Salwador i Maroko-Algieria-Tunezja (koniec 2014-początek 2015r.) POZYTYWNY PRZEKAZ KAMPANII: Masz prawo do informacji i edukacji o życiu seksualnym i reprodukcji. Masz prawo decydować o swoim życiu rodzinnym. Masz prawo wyboru partnera. Masz prawo do opieki zdrowotnej związanej z życiem seksualnym i reprodukcją. Masz prawo życia wolnego od przemocy seksualnej. KRAJE PRIORYTETOWE: NEPAL (kwiecień-czerwiec) dyskryminacja i zdrowie reprodukcyjne problem tysięcy kobiet, które cierpią na poważne choroby układu rozrodczego w związku z wczesnymi i licznymi ciążami, gwałtami małżeńskimi i ciężką pracą w trakcie ciąży i po porodzie. Raport o Nepalu pokazuje spiralę dyskryminacji: kobiety chorują, ponieważ są dyskryminowane (jedzą jako ostatnie w rodzinie, co zostanie, nie mają wyboru, kiedy chcą wyjść za mąż i czy chcą mieć dzieci i kiedy, ciężko pracują w domu, bo traktuje się to jako ich obowiązek), a potem są dyskryminowane, bo chorują (są traktowana jako obciążenie dla rodziny, są odrzucane przez mężów) Skrócona wersja raportu o sytuacji kobiet w Nepalu będzie wkrótce dostępna w jęz. polskim na naszej stronie. Dystrykt Mugu, północno-zachodni Nepal, kobiety są zmuszane do ciężkiej pracy w ciąży i krótko po porodzie.

8 SALWADOR (czerwiec-sierpień): całkowity zakaz aborcji w 2013 roku AI prowadziła działania na rzecz Beatriz, kobiety, której dalsze kontynuowanie ciąży groziło śmiercią, ale nie lekarze nie mogli usunąć ciąży. Beatriz cierpiała na chorobę nerek, w ogromnych męczarniach doczekała 26 tygodnia ciąży, kiedy zgodnie z prawem przeprowadzono cesarskie cięcie. Dziecko zmarło na chwilę po zabiegu, podobnie jak wskazywały wcześniejsze badania, płód był bardzo uszkodzony. Beatriz przeżyła, ale ciąża miała poważne konsekwencje dla jej zdrowia. Prawo w Salwadorze zmusza do urodzenia dziecka także gdy ciąża jest wynikiem gwałtu. W latach kobiet zostało skazanych w tym kraju za poddanie się zabiegowi aborcji, 25% było w wieku 18-20, połowa była niepiśmienna lub nie miała nawet podstawowego wykształcenia. MAROKO, TUNEZJA, ALGIERIA (listopad-marzec) prawo zwyczajowe zmusza kobiety, które zostały zgwałcone do poślubienia sprawcy w 2012 roku 16-letnia Marokanka Amina Filali, którą zmuszono do takiego małżeństwa, popełniła samobójstwo; Kampania będzie nakierowana na doprowadzenie do zmian prawnych, które usunęłyby zapisy mówiące o przemocy seksualnej w kontekście zamachu na moralność kobiety i honor rodziny/społeczności, a skupiły się na prawach człowieka. Chodzi zarówno o powyższy zapis (Algieria, Tunezja), ale także zapis, który ustanawia wyższy wymiar kary za gwałt na kobiecie, która była dziewicą (Maroko) i inne.

9 PYTANIA I ODPOWIEDZI Mamy świadomość, że jest to nowa kampania i bardzo nowa tematyka, dlatego proponujemy rozbudowane pytania i odpowiedzi, jeśli masz jeszcze jakieś wątpliwości napisz do koordynatorki kampanii Weroniki Rokickiej: weronika.rokicka@amnesty.org.pl Prawa seksualne i reprodukcyjne a kultura i tradycja: Amnesty International nie zajmuję się atakowaniem żadnej konkretnej kultury, religii czy tradycji, ale nasze działania mają na celu rzucanie światła na naruszenia praw człowieka bez względu na to, czy są skutkiem wcielania w życie doktryn religijnych, świeckich, politycznych czy jakichkolwiek innych. Zwracamy uwagę, że pomimo międzynarodowych zobowiązań dotyczących równości płci i usuwania barier, które stoją na przeszkodzie pełnemu poszanowaniu praw seksualnych i reprodukcyjnych, wciąż dochodzi do naruszeń tych praw, co jest związane z złym prawem krajowym lub z praktykami i niską świadomością społeczną w tym obszarze. EDUKACJA o prawach seksualnych i reprodukcyjnych: Informacja o tym, jak funkcjonuje nasz ciało i jakie przysługują nam prawa seksualne i reprodukcyjne umożliwia jednostkom podejmowanie decyzji bez przymusu, przemocy i dyskryminacji. Edukacja obejmuje zarówno edukację młodzieży szkolnej, jak osób dorosłych w ramach programów informacji i konsultacji, nazywanych zwykle programami planowania rodziny. Ważne, że dostęp do informacji powinni mieć wszyscy, bez względu na ich status matrymonialny. Komitet Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych, który monitoruje wykonanie Międzynarodowego Paktu Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych, stwierdził: państwa nie powinny ograniczać dostępu do metod zapobiegania ciąży i innych sposobów utrzymywania zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz dostępu do informacji poprzez cenzurę, odmawianie dostępu do informacji lub celowe błędne interpretowanie informacji, w tym informacji i edukacji seksualnej. Edukacja seksualna nie wpływa na wcześniejsze rozpoczęcie życie seksualnego oraz nie przyczynia się do zwiększenia zachorowalności na choroby przenoszone drogą płciową. Edukacja seksualna prowadzi do świadomego podejmowania decyzji o swoim życiu seksualnym. Z badań UNESCO wynika, że w 37% przypadków dostęp do edukacji seksualnej wpływa na opóźnienie momentu inicjacji seksualnej, a w 44% wpływa na zmniejszenie liczby partnerów seksualnych oraz zmniejsza prawdopodobieństwo podejmowania ryzykownych kontaktów seksualnych.

10 ANTYKONCEPCJA: Antykoncepcja powinna być dostępna dla każdego, bez względu na stan cywilny. Stosowanie przepisów, jakich jak ograniczenie dostępu do niej niezamężnym kobietom, jest złamaniem praw człowieka. Zapewnienie dostępu do antykoncepcji oznacza: - dostęp do informacji o sposobach zapobiegania ciąży, by umożliwić rzeczywisty wybór; - prawo do wolności decydowania o stosowaniu antykoncepcji bez przymusu, przemocy lub dyskryminacji. Czy promowanie antykoncepcji wpływa na wzrost liczby aborcji? Nie, użycie środków antykoncepcyjnych zmniejsza liczę aborcji. Żeby zmniejszyć liczbę aborcji, trzeba zapewnić dostęp do rzetelnych informacji, co umożliwia planowanie ciąży. Ważne: aborcja nie może być traktowana jako zamiennik antykoncepcji, a jednocześnie antykoncepcja nie może być traktowana jako zamiennik aborcji. Ani edukacja seksualna ani antykoncepcja nie wyeliminują zjawisk takich jak ciąża zagrażająca życiu kobiety, znaczne i nieodwracalne uszkodzenie płodu czy ciąża w wyniku gwałtu. Czy tzw. antykoncepcja po jest formą aborcji? Nie, środki antykoncepcyjne postkoitalne (czyli popularnie znane jako pigułki 72 godziny po ) nie są aborcją, ponieważ uniemożliwiają dojście do zapłodnienia, a nie likwidują zapłodnioną komórkę. Takie środki powinny być dostępne jak inne formy antykoncepcji, ponieważ są czym innymi niż środki wczesnoporonne. Środki wczesnoporonne są formą aborcji. ABORCJA: AI wzywa państwa do: - odejścia od kryminalizowania kobiety, która poddaje się zabiegowi aborcji, lekarza, który ją wykonuje, oraz osób, które pomagają kobiecie lub lekarzowi w takiej sytuacji. Poprzez kryminalizację rozumiemy nałożenie sankcji karnej (np. kary pozbawienia wolności) za przeprowadzenie lub poddanie się zabiegowi; - Zapewnienia, że kobieta, która cierpi z powodu komplikacji po dokonanym zabiegu aborcji, legalnym lub nielegalnym, ma dostęp do opieki zdrowotnej; - Zapewnienia, że kobieta ma dostęp do aborcji w minimum trzech przypadkach omówionych poniżej. W jakich przypadkach aborcja powinna być dopuszczalna, tzn. kobieta może wybrać, czy donosić ciążę czy nie (pamiętajmy, że mówimy o prawie do, a nie obowiązku poddania się zabiegowi aborcji; przymus aborcji byłby naruszeniem praw człowieka):

11 - gdy ciąża jest wynikiem gwałtu; - gdy ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety; - gdy mamy do czynienia z poważnym i nieodwracalnym uszkodzeniem płodu. AI nie doradza kobietom, czy powinny kontynuować ciążę czy poddać się zabiegowi aborcji, ani nie prowadzi kampanii wzywających do całkowicie wolnego dostępu do aborcji. Aborcja NIE jest prawem człowieka, ale prawo dostępu do aborcji (szczególnie w powyższych 3 przypadkach) powinno być rozpatrywane jako część prawa do poszanowania integralności osobistej, prywatności, ochrony życia rodzinnego, prawa do zdrowia i życia, wolności od okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania. Od kiedy AI ma stanowisko w sprawie aborcji? Od 2007, zostało przyjęte na posiedzeniu Rady Międzynarodowej (ICM) Dlaczego AI zabrała głos w tej sprawie? Dlaczego jest to kwestia praw człowieka? AI zdecydowała się sformułować stanowisko w sprawie aborcji, ponieważ uważa, że kwestia przerywania ciąży jest ważną częścią życia i praw człowieka kobiet i dziewczynek, które padają ofiarą przemocy ze względu na płeć. AI zauważyła także niedopuszczalny poziom umieralności kobiet z powodu komplikacji związanych z ciążą lub z nieprawidłowo wykonanym zabiegiem aborcji w tzw. podziemiu aborcyjnym. Biorąc pod uwagę liczne historie ofiar restrykcyjnego prawa antyaborcyjnego oraz świadectwa kobiet, które przeżyły zagrażające zdrowiu i życiu komplikacje związane z ciążą lub z nielegalnie wykonanym zabiegiem aborcji, AI uznała, że jest zasadne sformułowanie stanowiska w takim kształcie, jak przedstawiono powyżej. W tym świetle AI publikuje raporty i prowadzi kampanie, by położyć kres przemocy wobec kobiet, dyskryminacji i pozbawianiu kobiety prawa do integralności psychicznej i fizycznej, co będzie długofalowo prowadzić do zmniejszenia liczby niechcianych ciąż, a tym samym zmniejszenia liczby aborcji. Aborcja w prawie międzynarodowym: Stanowisko AI jest zgodne z międzynarodowymi, regionalnymi i krajowymi dokumentami dotyczących zdrowia kobiet, w tym problemów niechcianych ciąż i skutków nielegalnych zabiegów aborcji stanowiących ryzyko dla zdrowia i życia. Kwestia aborcji została włączona do dokumentów i dyskusji prawo człowieczych w latach 90., kiedy ONZ zaczął zajął stanowisko w kwestii karania kobiet, które poddały się zabiegowi nielegalnego usunięcia ciąży, stwierdzając, że akty prawne kryminalizujęce kobietę w tej sytuacji powinny zostać zmienione, a kobiety, które przeszły takie zabiegi powinny mieć dostęp do opieki zdrowotnej i godnego traktowania.

12 Dokumenty prawa międzynarodowego mówiąc o aborcji odwołują się do różnych praw człowieka, w tym szczególnie do prawa do życia, do zakazu okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania, prawa do prywatności i prawa do zdrowia. Dokumenty podkreślają w wielu miejscach, że kluczowym problemem jest zmniejszenie liczby niechcianych ciąż, a to może się dokonać tylko poprzez dostęp do rzetelnych informacji i do edukacji seksualnej oraz przez zwiększanie dostępu do różnych form antykoncepcji. Co ważne podkreśla się, że dostęp do informacji, edukacja i antykoncepcja nie zapewniają, że nie będzie ciąży w wyniku gwałtu czy takich, które są zagrożeniem dla zdrowia lub życia kobiety. ABORCJA W POLSKIM PRAWIE: Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 1993 roku precyzuje, że aborcja jest dopuszczalna w trzech przypadkach: - gdy ciąża jest wynikiem gwałtu; - gdy ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety; - gdy mamy do czynienia z poważnym i nieodwracalnym uszkodzeniem płodu. Jest to całkowicie zgodne ze stanowiskiem AI. W świetle stanowiska AI w sprawie przerywania ciąży, co powinno się zmienić w Polsce: 1. dekryminalizacja lekarza i osoby pomagającej w przerwaniu ciąży w tym momencie za niezgodne z prawem przerwanie ciąży (tzn. poza powyższymi trzema przesłankami), lekarzowi i osobie, która pomaga lub zachęca do przerwania ciąży grozi kara 3 lat pozbawienia wolności. SKUTEK: lekarze boją się wykonywać zabiegi, ponieważ obawiają się zgłoszenia sprawy do prokuratury, szczególnie w przypadkach problematycznych, kiedy od nich zależy ocena stanu zagrożenia dla życia lub zdrowia kobiety. 2. Problemy z wykonaniem prawa w Polsce: - klauzula sumienia problem ze znalezieniem lekarza, który wykonałby zabieg; lekarz, który odmawia wykonania zabiegu kierując się klauzulą sumienia ma obowiązek wskazać lekarza, który taki zabieg wykona w praktyce ten system nie działa. - droga odwoławcza kobieta ma prawo odwołać się od negatywnej decyzji lekarza do Rzecznika Praw Pacjenta, który powołuje Komisję odwoławczą. Wiedza o tym, że jest możliwość odwołania jest bliska zeru lekarz wydający pierwszą decyzję nie ma obowiązku informowania kobiety, że ma prawo odwołania. Sprawy Polek przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka: R.R. przeciwko Polsce sprawa dotyczyła kobiety, której wielokrotnie odmawiano badań prenatalnych, mimo że lekarze sygnalizowali, że płód jest uszkodzony. Gdy ostatecznie badania przeprowadzono (pacjentka sama za nie zapłaciła), było już za późno, żeby ciążę usunąć. Kobieta urodziła dziecko z zespołem Turnera. Jej lekarz ginekolog ujawniła prasie szczegóły sprawy. (2002)

13 S.T. przeciwko Polsce (tzw. sprawa Agaty z Lublina) 14-letnia dziewczyna zaszła w ciąże w wyniku czynu zabronionego (zaraz po nim dziewczyna i jej matka zgłosiły na policji dokonanie gwałtu). Otrzymała od prokuratury zaświadczenie, że ciąża jest wynikiem czynu zabronionego i próbowała skorzystać z prawa do usunięcia ciąży, jednak wielokrotnie jej odmawiano, a sprawa została nagłośniona przez media. Ostatecznie po interwencji Ministerstwa Zdrowia zabieg został wykonany w mieście oddalonym o 500km od jej domu, a zabieg nie został formalnie zarejestrowany w szpitalu, ponieważ lekarze odmawiali rejestracji. (2008) Z. przeciwko Polsce u córki Z. będącej w ciąży zdiagnozowano owrzodzenie jelita grubego. Lekarze przez wiele tygodni odmawiali jej leczenia, obawiając się uszkodzenia płodu. Kobieta zmarła w męczarniach będąc w 6 miesiącu ciąży. Matka zmarłej oskarżyła szpital i lekarzy o niezapewnienie jej córce leczenia. Sprawa została umorzona w polskim sądzie i trafiła do ETPCz. (2008) Alicja Tysiąc przeciwko Polsce gdy kobieta zaszła w trzecią ciążę, groziła jej utrata wzroku. Odmówiono jej dostępu do aborcji, ponieważ lekarz uznał, że nie spełnia warunku zagrożenia życia lub zdrowia. Nie funkcjonował wtedy żadna procedura odwoławcza od decyzji lekarza. Trybunał w wyroku z 2007 roku nakazał Polsce m.in. wprowadzenie procedury odwoławczej i stworzeniem ram organizacyjnych, bez których obecna ustawa jest martwym prawem, bo de facto nie gwarantuje dostępu do przerywania ciąży w przypadkach, które wymienia. INNE WĄTPLIWOŚCI: Kiedy zaczyna się życie ludzkie? Czy płód ma prawo do życia? AI nie zabiera stanowiska w dyskusji, kiedy zaczyna się życie ludzkie. AI uważa, że państwo może nakładać ograniczenia dotyczące dostępności aborcji, na przykład w celu ochrony przyszłego dziecka lub zdrowia kobiety, ale te ograniczenia muszą być proporcjonalne i racjonalne. Np. jeśli ograniczenie może powodować poważne negatywne skutki dla życia i zdrowia kobiety, to nie jest ono uznane za racjonalne. AI, za dokumentami organizacji i gremiów międzynarodowych przyjmuje, że ochrona zarodka jest nierozerwalnie związana z ochroną zdrowia i życia kobiety, ponieważ zarodek jest częścią jej ciała. Czy AI ma stanowisko, do którego miesiąca ciąży można ciąże usunąć? Nie, AI nie ma stanowiska w tej sprawie, przyjmuje jedynie, że ograniczenia powinny być zasadne i racjonalne. Tzn. limit ten powinien być większy i bardziej elastyczny w przypadku, kiedy ciąża jest zagrożeniem dla życia lub zdrowia kobiety takie zagrożenie bowiem może się także pojawić w późniejszym okresie ciąży. Dlaczego nie proponujemy, że kobiety oddawały dzieci do adopcji zamiast usuwać ciążę? Oddanie dziecka do adopcji może być pewnym rozwiązaniem dla kobiet, które zaszły w niechcianą ciążę. Jednak w przypadkach opisanych powyżej, szczególnie w przypadku gdy

14 ciąża jest wynikiem gwałtu, to kobieta powinna mieć wybór, czy dziecko urodzić. Ponadto w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia matki, nie możemy mówić o tym, że adopcja jest rozwiązaniem. Niektórzy twierdzą, że nasze stanowisko jest bardzo ograniczone - dlaczego nie domagamy się całkowitej dopuszczalności aborcji? AI skupia się na sytuacjach, w których brak dostępu do legalnej aborcji powoduje naruszenia praw człowieka kobiety ciężarnej, w tym naruszenie prawa do zdrowia, życia, godności, wolności od nieludzkiego, poniżającego traktowania. Chcemy, żeby każda osoba mogła korzystać ze swoich praw seksualnych i reprodukcyjnych wolna od przemocy, przymusu czy dyskryminacji. AI uważa, że w ramach wolności wypowiedzi każdy ma prawo domagać się pełnego dostępu do aborcji, jednak AI nie prowadzi kampanii, by domagać się pełnego i nieograniczonego dostępu do aborcji.