Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych

Transkrypt

1 Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych Innowacje i implikacje interdyscyplinarne redakcja ZBIGNIEW E. ZIELIŃSKI TOM 2 Recenzja naukowa prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej Kielce 2010

2 Publikacja wydrukowana została zgodnie z materiałem dostarczonym przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów. Komitet Naukowy prof. dr hab. Janusz Lewandowski dr hab. Krzysztof Grysa, prof. WSH dr hab. Wiesław Dziubdziela, prof. WSH Redaktor Naczelny prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Redaktor Recenzji prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Recenzenci prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński prof. nadzw. dr hab. Agnieszka Izabela Baruk prof. nadzw. dr hab. Wacław Gierulski prof. dr hab. inż. Andrzej Dąbkowski prof. dr hab. Janusz Lewandowski prof. dr hab. Wasyl Lipczuk dr hab. Dariusz Adamczyk, prof. UJK dr hab. Ewa Grzegorzewska-Ramocka, prof. WSEiP dr hab. Grzegorz Kończak, prof. AE dr hab. inż. Józef Frąś, prof. US dr hab. Krzysztof Grysa, prof. WSH dr hab. Mirosława Kwiecień, prof. UE dr hab. Wiesław Dziubdziela, prof. WSH dr hab. Marian Srebrny, prof. WSH doc. dr inż. Zbigniew Lis dr Michał Adam Leśniewski dr Danuta Mokrosińska dr Małgorzata Paszkowska Redakcja dr Zbigniew E. Zieliński mgr inż. Jarosław Kościelecki mgr inż. Artur Janus mgr Katarzyna Baziuk mgr Anna Kukla mgr Piotr Sidor Urszula Słowik Wydawca publikacji Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego w Kielcach Projekt PITWIN Portal innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce ul. Peryferyjna Kielce biuro@pitwin.edu.pl Copyright by Wyższa Szkoła Handlowa, Kielce 2010 ISBN Nakład 150 egz. Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu PITWIN Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce. Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie, dla osób które zarejestrują się na stronie internetowej projektu

3 Spis treści...3 VI. WYKORZYSTANIE INTERNETU W NOWOCZESNYM NAUCZANIU Jacek Woźniak Kontrola efektywności szkoleń e-learningowych - problemy teoretyczne i praktyczne rozwiązania...7 Krzysztof Czubocha, Agnieszka Kogut, Ewa Czubocha Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations...13 Małgorzata Hamberg Zastosowanie wielowymiarowej analizy MANOVA do badania efektywności kształcenia na odległość...23 Janusz Łyko Zajęcia laboratoryjne w dydaktyce przedmiotów ilościowych na kierunkach ekonomicznych...31 Jakub Guzek Pulpit menedżerski studenta jako narzędzie wizualizacji jego postępów w procesie e-learning...39 Marek Markowski, Jolanta Sala Analiza technologii e-learning. Próba weryfikacji wiarygodności...46 Beata Stachowiak Usługi elektroniczne dla studentów spojrzenie lokalne i globalne...54 Monika Jakubiak, Krystyna Buchta Umiejętności informatyczne w przygotowaniu zawodowym przyszłych nauczycieli...64 VII. INFORMATYZACJA A ROZWÓJ MARKETINGU Agnieszka Izabela Baruk Zakres internetowego komunikowania się oferentów z nabywcami finalnymi wyniki badań empirycznych...73 Katarzyna Kiliańska Systemy Customer Relationship Management we współczesnej organizacji...83 Kamil Wiśniewski Zadania systemu informacyjnego marketingu...90 Jarosław Kobiela Bezpieczeństwo informacji w mobilnych systemach CRM...96 Joanna Żukowska, Zdzisław Sroczyński Narzędzia informatyczne czynnikiem rozwoju systemów lojalnościowych Ewa Kopeć Internet jako narzędzie wykorzystane w strategii marketingowej firm handlowych i usługowych Szczepan Paszkiel Wpływ portali społecznościowych na wizerunek oraz działania marketingowe firm Radosław Wolniak Wykorzystanie blogów jako narzędzi biznesowych Maciej Maj Narzędzia wspomagające marketing sportowy Igor Perechuda Rola usług e-konsultingowych w zakresie kształtowania e-wizerunku organizacji na rynku polskim Agnieszka Buś-Bidas Komunikacja między przedsiębiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu (na przykładzie powiatu tarnobrzeskiego) Małgorzata Karczewska Rozwój i przyszłość sklepów spożywczych e-commerce w Polsce VIII. ANALIZY ILOŚCIOWE W NAUKACH EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Jacek Stelmach, Grzegorz Kończak O doborze zmiennych do modelu regresji liniowej z wykorzystaniem wielowymiarowego testu permutacyjnego dla korelacji Leszek Michalczyk Zastosowanie programów informatycznych jako narzędzia wykrywającego procedury księgowego manipulowania wynikiem finansowym Przemysław Kowalik Zastosowanie algorytmu First Fit Decreasing (FFD) do optymalizacji rozkrojów jednowymiarowych studium przypadku Adam Kiersztyn Probabilistyczne mechanizmy wspierające zwalczanie zmów cenowych

4 Łukasz Goczek Problemy metod ilościowych w naukach ekonomicznych i społecznych Janusz Morajda Problematyka przetwarzania informacji jakościowej w modelowaniu neuronowym Tomasz Żądło Nauczenie metody reprezentacyjnej z wykorzystaniem pakietu R Karolina Klimańska Analiza Współczynnika Giniego i Wskaźnika Rozwoju Ludzkiego w oparciu o metody statystyczne Ryszard Błaszkiewicz Systemy obliczeń rozproszonych w nowatorskich badaniach naukowych Tomasz Konopka, Artur Maciąg Analiza statystyczna uwarunkowań dostępności studiów wyższych w województwie świętokrzyskim Grzegorz Kończak Możliwości wykorzystania arkusza kalkulacyjnego Excel do przeprowadzania zaawansowanych analiz statystycznych IX. ANALIZY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE Ewa Czubocha Rodzinne uwarunkowania niepowodzeń szkolnych uczniów w kontekście budowania gospodarki opartej na wiedzy Jacek Dąbrowski, Michał Adam Leśniewski Rozwój klastrów w regionie świętokrzyskim na przykładzie klastra Chłodnie Kieleckie sp. z.o.o Leszek Michalczyk Inżynieria rachunkowości w świetle koncepcji earnings management u jako system informacyjny definiujący wynik finansowy przedsiębiorstw Krzysztof Kocurek Potencjał ludzki jako źródło trwałej przewagi konkurencyjnej regionu Tomasz Strózik Młodzież akademicka wobec kultury w świetle badań ankietowych jakości życia studentów Poznania Gabriela Gurgul, Łukasz Struzik Wieloletni Plan Inwestycyjny jako szansa rozwoju gospodarczego miasta Szczecina Piotr Iwański Czy człowiek to tylko simplex servus pecuniae (prosty sługa pieniądza)? Izabela Prządo Rozwój rolnictwa ekologicznego i rynku żywności ekologicznej w województwie świętokrzyskim Mirosław Zajdel Elementy zachowań stadnych zwierząt występujące w ludzkim tłumie w stanach paniki Mirosław Zajdel Trójsektorowa struktura gospodarki województwa łódzkiego (wybrane aspekty) Michał Adam Leśniewski Przedsiębiorczość i konkurencyjność w rozwoju regionu na przykładzie Województwa Świętokrzyskiego

5 VI. WYKORZYSTANIE INTERNETU W NOWOCZESNYM NAUCZANIU

6

7 Jacek Woźniak Jacek Woźniak Kontrola efektywności szkoleń e-learningowych problemy teoretyczne i praktyczne rozwiązania Streszczenie: Analizy efektywności szkoleń e-learningowych koncentrują się na ocenie ROI względnego, w stosunku do kosztów szkolenia tradycyjnego. Jednak - inaczej niż w szkoleniach tradycyjnych - kursy e-learningowe nie są wykorzystywane w ramach systematycznego modelu szkoleń. Brak jest obiektywizacji chęci szkoleniowej poprzez analizę potrzeb oraz nie można szacować czasu poświęcanego na szkolenie. Tekst przedstawia kilka stosowanych w polskich organizacjach sposobów ograniczania swobody realizacji chęci szkoleniowych, stanowiących krok w kierunku rozwiązania tych problemów. Słowa kluczowe: e-learning, efektywność szkoleń, praktyka szkolenia Kontrolowanie efektywności szkoleń tradycyjnych i e-learningowych Z perspektywy zarządczej 1 dla oceny szkolenia jako celo-racjonalnego narzędzia do wspomagania pracy organizacji stosuje się dwie główne metodologie kontrolowania efektów ocenę efektywności szkoleń, rozumianą jako kontrola korzystnej relacji nakładów do efektów oraz ocenę ich skuteczności, rozumianą jako zgodność rezultatów z zamierzeniami. Wielość grup interesu działających w organizacji wprowadza komplikację do prostej oceny skuteczności, jednak z teoretycznego punktu widzenia można dokonywać oceny skuteczności szkolenia wobec wielu grup, tj. względem celów, jakie każda z nich formułuje wobec szkolenia, bądź w fazie przygotowania szkolenia doprowadzić do ich uzgodnienia. W praktyce zakłada się, że jeśli w trakcie analizy potrzeb udało się dość precyzyjnie określić cele szkolenia, tj. zmiany jakie powinno ono wywołać w pracy uczestników, to kontrola szkoleń bazuje na ocenie skutków szkolenia na każdym z tzw. czterech poziomów oddziaływania szkolenia opisanych przez D. Kirkpatricka. Ta ciągle kluczowa dla myślenia praktyków taksonomia efektów szkolenia, rozdziela cztery sfery wpływu szkolenia, z których dwie odnoszą się do wpływu szkolenia na jednostkę, zaś dwie kolejne na organizację. Wpływ szkolenia na jednostkę mierzy się na zakończenie szkolenia, badając dwie kwestie: tzw. reakcję, czyli opinię uczestników o zadowoleniu ze szkolenia oraz osiągnięcie dydaktycznych efektów nauczania (tj. przyrost wiedzy i umiejętności), co zwykle nazywa się pierwszym i drugim poziomem oddziaływania szkolenia. Dwie kolejne, w wysokim stopniu niezależne sfery wpływu szkolenia, tworzą jego skutki w obszarze zjawisk w organizacji. Skutki te pojawiają się po pewnym (i teoretycznie nieokreślonym) czasie, którego długość wydaje się być przede wszystkim zależna od rodzaju treści szkoleniowych. Mierzy się je w kolejnych dwóch sferach: za pomocą pomiaru transferu umiejętności zdobytych na szkoleniu do praktyki codziennej pracy oraz miarami efektów tego transferu dla całości organizacji. Prowadzone w ciągu ostatnich trzydziestu lat w psychologii organizacji badania nad szkoleniami tradycyjnymi pokazały, że pomimo postulatów o pomiarze wszystkich czterech poziomów efektu szkoleniowego praktyka szkoleniowa koncentruje się na badaniu pierwszego poziomu efektu Kirkpatricka, tj. bada się opinie uczestników dotyczące przydatności odbytego 1 Szczegółowe uzasadnienia i odniesienia do literatury dla tego rozdziału zawiera praca J.Woźniaka, Model zarządzania efektywnością procesu szkoleniowego, Wyd.OWSIiZ; Olsztyn 2009a. 7

8 Kontrola efektywności szkoleń e-learningowych problemy teoretyczne i praktyczne rozwiązania szkolenia i ich zadowolenie z uczestnictwa w nim. Wbrew wcześniejszym ustaleniom naukowym, podważających tę praktykę, obecny stan wiedzy teoretyków (bazujący na metastudium z roku 1997), nakazuje uznanie jej za racjonalną opinie uczestników, formułowane na zakończenie szkolenia, oceniające przydatność szkolenia w pracy, są tanim wskaźnikiem, skorelowanym z przyszłym zastosowaniem treści szkoleniowych. Choć odkryta korelacja nie jest wysoka, to, ponieważ zdobycie szczegółowej informacji o zastosowaniu jest kosztowne, więc zwykle praktyka badania opinii uczestników dostarcza procesom decyzyjnym w organizacji wystarczająco ugruntowanej wiedzy. Oceny efektywności inwestycji szkoleniowej, bazujące na wyodrębnieniu w zmianach pewnych wskaźników stanu organizacji tej części ich wartości, o której twierdzi się, że jest powiązana przyczynowo ze szkoleniem, bazują na szeregu konwencjonalnych założeń. Zakładają rekonstrukcję związku przyczynowego pomiędzy zmianą w poziomie wiedzy i umiejętności pracowników, a ich działaniem praktycznym oraz wynikami tego działania, mierzonymi jako wynik wskaźników stanu organizacji, które prowadzą do zmiany zysku. Minimalnie wymagane jest wiarygodne oszacowanie, jaka część postrzeganej zmiany jest spowodowana poprzez szkolenie oraz wyrażenie skutków tej zmiany w kategoriach finansowych. Metody oceny ROI dla przeprowadzonych projektów szkoleniowych w sposób wysoce umowny dokonują rozpoznawania i oszacowania wartości korzyści oszacowanie korzyści bazuje zwykle na opiniach albo wysoce subiektywnych wyliczeniach, pochodzących od samych pracowników i ich przełożonych, bądź na dość arbitralnym wydzieleniu jakiejś części zmiany w rutynowo monitorowanym wskaźniku stanu organizacji. W liczeniu łącznej wartości korzyści przyjmuje również konwencjonalny okres przypisywania zmian w wynikach organizacji szkoleniu, traktując go zwykle jako nie przekraczający 3-12 miesięczny. Nic więc dziwnego, że kontrolujący efekty szkoleń e-learningowych starają się unikać wikłania w problematykę celowości szkoleń i faktycznego ich wpływu na wyniki działania organizacji. Efektywność szkoleń e-learningowych jest kontrolowana przede wszystkim poprzez ROI względne, porównujące nakłady na szkolenie tradycyjne i e-learningowe. Pozwala to uniknąć znacznej części problemów związanych z szacowaniem efektów szkolenia, gdyż przyjmuje się założenie, iż szkolenia o tych samych celach, realizowane różnymi metodami, uzyskują ten sam efekt. Takie rozwiązanie pozostaje zgodne z teoretycznymi opracowaniami dotyczącymi szkoleń e-learningowych, które postulują kontrolowanie ich efektów, nie wykraczając poza teorię Kirpatricka. Podobnie jak i w przypadku szkoleń tradycyjnych, praktyka szkoleniowa nie postępuje zgodnie z postulatami mierzenia wszystkich czterech poziomów efektu. W praktyce szkoleń e-elarningowych, w odróżnieniu od szkoleń tradycyjnych, zwykle poprzestaje się na egzaminacyjnej kontroli opanowania materiału teoretycznego, która jest prowadzona dla poszczególnych uczestników, a nie na zbieraniu ich opinii odnośnie jakości szkolenia. Ten rodzaj kontroli w szkoleniach e-learningowych pozwala łatwo uzasadnić zmianę wynik testu końcowego, szczególnie gdy zostanie porównany z wynikiem testu wstępnego, stanowi niepodważalny dowód, że nastąpił przyrost wiedzy. Dodatkowo, przyrost wiedzy stanowi naturalny motywator dla osoby uczącej się oraz łatwy do demonstracji dowód odniesionych ze szkolenia korzyści. Choć nie dowodzi to wykorzystywania treści szkoleniowych w pracy dla danej organizacji (badania z 1997 roku pokazują niemal całkowity brak korelacji pomiędzy wynikami egzaminów a zastosowaniem treści szkoleniowych), to stanowi kontrolę osiągnięcia celów szkoleniowych, a więc dla oceny korzyści względnych wystarczy porównywać wtedy jedynie koszty szkoleń. Choć w zarządzaniu umiemy precyzyjnie mierzyć koszty, to praktyka szkoleniowa jest daleka od możliwej w tym zakresie precyzji; zwykle uwzględnia się koszty bezpośrednie (wynagrodzenie prowadzących, koszty hotelowe i logistyczne), rzadziej koszty utraconego czasu pracy, a niemal nigdy alternatywne koszty utraconych korzyści, czy odpowiadającą utraconemu czasowi pracy część kosztów ogólnych. I choć od dawna badacze wskazują, że utracony czas pracy stanowi zwykle najważniejszy koszt szkolenia ([Sloman 1997, s.270] szacuje go na 75% kosztów 8

9 Jacek Woźniak bezpośrednich, [Almeida 2009, s.98] na 25%, to często się go nie mierzy np. badania ASTD pomijają ten koszt oszacowując wielkość nakładów pracodawców w USA na szkolenia. Dwa modele funkcjonowania e-learningu Często spotyka się formułowane w stosunku do zadań e-learningu postulaty, które sytuują go poza tradycyjnymi narzędziami szkoleń korporacyjnych zadaniem e-learningu ma być uzupełnianie wiedzy pracowników w momencie, którym występuje jej potrzeba (model 3J) 2. Wbrew poglądom samych autorów tych postulatów, model 3J wykracza poza tradycyjną rolę szkoleń, jako korporacyjnych narzędzi rozwiązywania problemów biznesowych. Sytuuje bowiem e-learningowe szkolenia korporacyjne w przestrzeni nadmiaru uczenia, a nie w tzw. systematycznym modelu szkoleń, w którym szkolenie jest ściśle dawkowanym lekarstwem na lukę szkoleniową. W postulowanym modelu 3J wierzy się, że organizacje potrafią zebrać wiedzę niezbędną pracownikom do realizowania zadań organizacyjnych w skodyfikowane bazy wiedzy, obudowane w narzędzia szkoleniowe pozwalające łatwo zidentyfikować i pozyskać szkolenie, które adekwatnie rozwinie kompetencje pracownika, próbującego rozwiązać konkretny problem biznesowy. Zakłada się więc, że wśród zadań zarządzania wiedzą pojawia się nie tylko konieczność nadzoru nad wiedzą i kompetencjami niezbędnymi firmie do sprawnego funkcjonowania, ale też konieczność zdelegowania dla systemu szkoleniowego ściśle określonych projektów szkoleniowych przygotowanie szkoleń e-learningowych o określonych z góry dość precyzyjnych celach szkoleniowych. Kluczowa różnica pomiędzy tymi dwoma stylami myślenia o uczeniu się ludzi w organizacji polega na zakładanych w nich roli analizy potrzeb szkoleniowych. W modelu just-in-time analizę potrzeb szkoleniowych przeprowadza sam kursant, tj. oparta jest ona na samoocenie (odczuwanej potrzebie szkoleniowej), zaś w modelu systematycznym na zobiektywizowanej potrzebie szkoleniowej. W praktyce szkoleniowej poziom tego zobiektywizowania bywa oczywiście różny, ale co do zasady model systematyczny zakłada, że odczuwana potrzeba szkoleniowa nie musi być potrzebą istotną z perspektywy organizacji. Ograniczenia realizacji nadmiernych z perspektywy faktycznych potrzeb operacyjnych i strategicznych danej organizacji chęci uczenia się, jest dla współczesnych organizacji niezbędne z kilku powodów. Nie idzie bowiem tylko o spadek efektywności działania firmy, w której nadmiar czasu poświęcony jest na szkolenie, a nie działanie operacyjne. Nie idzie też również jedynie o odwlekanie podejmowania kluczowych rozstrzygnięć praktycznych, z powodu zbyt małej wiedzy, czy niedoskonałości narzędzi, którymi umiemy operować. Zasadniczym trzecim powodem dążenia do ograniczenia swobody uczenia się w organizacji, jest współczesna relacja pomiędzy pracownikiem wiedzy a zatrudniającą go firmą. Ich relacja z założenia oparta jest na chwilowym kontrakcie współpracy, stąd nadmiar uczenia z perspektywy firmy jest marnotrawstwem inwestowanie w zasoby pracownika, które będą wykorzystywane u innego pracodawcy. W interesie planującego własną karierę pracownika jest wykorzystanie środków finansowych zatrudniającej go organizacji, do poprawy swojej pozycji rynkowej. Jak pokazują przykłady sytuacji, w których do swobodnej dyspozycji pracownika pozostawiono znaczne budżety szkoleniowe, zostały one spożytkowane na niepotrzebne z perspektywy zatrudniającej go firmy studia MBA [Szadkowska 2000], a nie na użyteczne szkolenia zawodowe. Pozbawienie chęci szkoleniowych zewnętrznej oceny w postaci obiektywizacji potrzeb i pozostawienie pracownikom pełnej swobody w wykorzystywaniu bogatych zasobów uczenia, może przekształcić firmę w miejsce rozwoju prywatnych kompetencji na koszt pracodawcy. 2 Nazwa 3 J pochodzi od just for me; just in time, just enough (por.[hyla 2005]). Ponieważ personalizacja zasobów uczenia jest wymagana zawsze, wiec w literaturze angielskiej mówi się raczej o uczeniu na życzenie [Woźniak 2009]. 9

10 Kontrola efektywności szkoleń e-learningowych problemy teoretyczne i praktyczne rozwiązania Metody ograniczania czasu poświęcanego na szkolenia e-learningowe stosowane w praktyce przedsiębiorstw Naturalne jest poszukiwanie rozwiązań ograniczających swobodę uczenia osób zatrudnionych w firmach, bez likwidacji zalet modelu 3J. Tam, gdzie bezpośrednie koszty kształcenia mają pomijalną wartość, tam niekiedy limituje się jedynie ilość czasu, jaki pracownik może poświęcić na samodzielnie wybierane szkolenie. Powszechnie jest znany przykład 10% budżetu swobodnego czasu na własną pracę, stosowany w firmie 3M, mniej system szkoleń w Xerox Polska [Trochimiuk 2002],w którym pracownik ma swobodny dostęp do systemu szkoleń e-learningowych przez jedną godzinę tygodniowo w ramach czasu pracy, a poza nim bez ograniczeń. Bezpośrednie koszty kształcenia mogą nie mieć znaczenia z dwóch różnych powodów. Po pierwsze, mogły zostać już poniesione, np. jak w sytuacji. gdy modelowy system szkoleń e-learningowych wspierających bazę wiedzy firmy już powstał co postuluje się w modelu 3J, bądź w systemie Xeroxa, dopuszczającym dowolne studia w ramach zakupionych już szkoleń. Niekiedy koszty te są tak niskie, że organizacje dopuszczają swobodne decyzje pracowników, np. w systemie szkoleń e-learningowych w TP SA, dzięki globalnej umowie France Telecom, można wykorzystywać największą na świecie bazę szkoleń gotowych firmy Skill Soft [Woźniak 2009]. Zwykle jednak koszty zakupu dostępu do szkoleń są na tyle wysokie, że stosuje się korporacyjną kontrolę decyzji o ich ponoszeniu; np. w Computerland pracownik uznający za potrzebne jakieś szkolenie, powinien uzyskać zgodę przełożonego na uczestnictwo w szkoleniu [Staniszewski 2002]. Należy zaznaczyć, że kontrola kosztów ma charakter korporacyjny, tj. przełożony nie musi mieć merytorycznej wiedzy pozwalającej weryfikować życzenia pracownika i stwierdzić, że jego chęci szkoleniowe są zgodne z celami organizacji. Zgoda na poniesienie wydatku bazuje na budżecie zespołu, życzeniu pracownika oraz ogólnej kontroli merytorycznej zgodności tego życzenia z celami organizacji, opartej o rozmowę pomiędzy modelowo rzecz ujmując merytorycznie kompetentnym podwładnym i merytorycznie niekompetentnym przełożonym. Zakładając taką różnicę w ich wiedzy, nie dochodzi w takiej rozmowie do obiektywizacji potrzeby szkoleniowej, a jedynie do decyzji o poniesienie względnie małego wydatku z budżetu zespołu. Delegowanie tej decyzji na przełożonego, ma też inne funkcje, niż jedynie ograniczenie kosztów bezpośrednich szkoleń. Nawet jeśli organizacje stosują limit czasu pracy poświęcanego na szkolenia, czy to formalnie (jak w Xerox), czy zwyczajowo (np. w Auchan zwyczajowo menedżer odbywa dwa dwudniowe szkolenia rocznie, na wniosek swojego bezpośredniego przełożonego) wybór momentu realizacji tego uprawnienia ma zwykle znaczenie dla funkcjonowania organizacji. Naturalne jest odkładanie realizacji chęci czy zwyczaju szkoleniowego na okres zmniejszenia się zapotrzebowania na pracę ludzi w organizacji. W organizacjach usługowych było to stosowane od dawna, zarówno względem szkoleń tradycyjnych, samokształceniowych, jak i e-learningowych (por. [Woźniak 2009a]). Delegowanie kierownikom liniowym tej decyzji, pozwala nie tylko wybrać czas na odbycie szkolenia, ale też interweniować w sytuacje konfliktowe, które mogą narosnąć w zespole wokół indywidualnej regulacji czasu samokształcenia (por. przykład BGŻ [Woźniak 2009]). Ponieważ faktyczna zmiana w nawykach działania nie może się dokonać poprzez jednorazowe odbycie nawet najlepszego kursu, więc trudno jest oszacować z góry, ile czasu pracownik musi poświęcić na zapoznanie się ze szkoleniem. Oznacza to, że czas poświęcony na korzystanie z konkretnego szkolenia, może być znacząco dłuższy niż średni czas przejścia przez wszystkie ekrany, a więc nie da się ustalić sprawiedliwego w znaczeniu równej długości czasu, który każdy pracownik ma poświęcić na szkolenie e-learningowe. Rolą kierownika, jako osoby dbającej o zarządzanie sytuacjami konfliktowymi w zespole, staje się dodatkowo zarządzanie tym wymiarem konsekwencji różnej długości czasu nieprzepracowanego operacyjnie, a poświęcanego na szkolenie e-learningowe. 10

11 Jacek Woźniak W literaturze dotyczącej zarządzania można spotkać jedno, choć uzasadnione jedynie teoretycznie, rozwiązanie problemu ograniczenia nadmiaru uczenia. W modelu profesjonalnej firmy usługowej, zaproponowanym przez Toma Petersa [2002], ograniczenie czasu szkoleń uzyskuje się dzięki samosterowności pracowników wiedzy, którzy funkcjonują w ramach napiętych harmonogramów zewnętrznych, sterujących ich bieżącymi priorytetami w pracy. Nie mają oni czasu, aby poświęcać się studiom, które nie są im bezpośrednio przydatne w bieżących, silnie angażujących ich intelektualnie i emocjonalnie, zadaniach. Stąd zdaniem Petersa wybór przez nich dokonywany jest wysoce racjonalny. Jak widać praktyka szkoleniowa nie poprzestaje na takim rozwiązaniu. Podsumowanie Realizowanie szkoleń e-learningowych w modelu 3J, prowadzi do nieadekwatności tradycyjnych sposobów szacowania ich efektywności. Praktyka obliczania ROI względnego wymaga precyzyjnych szacunków kosztów, a więc oznacza to konieczność wprowadzenia innych narzędzi niż dotychczas używane, pozwalających na szacowanie czasu poświęconego na szkolenie. W szkoleniu tradycyjnym ten czas można było łatwo i dość precyzyjnie oszacować, w szkoleniu e-learningowym, w obecnie stosowanym oprzyrządowaniu nie. Pokazano szereg sposobów stosowanych w firmach na ograniczanie swobodnego utożsamiania chęci szkoleniowej z potrzebą szkoleniową. Podane przykłady takich rozwiązań wskazują na źródła oraz szczegółowe problemy, z których one wynikają. Dalszych badań wymaga ocena wpływu ich stosowania, zarówno na motywację do uczenia się, jak i na spójność modelu 3J. Bibliografia 1. Almeida R., Carneiro P.: The return to firm investments in human capital, Labour Economics, 16, Hyla M.: Przewodnik po e-learningu, Oficyna Ekonomiczna; Kraków Peters T.: Profesjonalna firma usługowa, Wyd.IFS; Warszawa Sloman M.: Strategia szkolenia pracowników, Wyd. PWN, Warszawa Staniszewski M.: System szkoleń: ComputerLand SA, [w:] Najlepsze praktyki zarządzania zasobami ludzkimi w Polsce. Studia przypadków, pr.zb.pod red. A.Pocztowskiego, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Szadkowska Z., Kirkiewicz A., Motywowanie przez rozwój, Personel, Trochiumiuk R.: System szkoleń Xerox Polska Sp. Z o.o., [w:] Najlepsze praktyki zarządzania zasobami ludzkimi w Polsce. Studia przypadków, pr.zb.pod red. A.Pocztowskiego, Oficyna Ekonomiczna, Kraków Woźniak J.: Model zarządzania efektywnością procesu szkoleniowego, Wyd.OWSIiZ; Olsztyn 2009a. 9. Woźniak J.: e-learning w biznesie i edukacji, Wyd.AiP; Warszawa Evaluation of e-training effectiveness theoretical problems and practical solutions Analyses of e-learning training effectiveness focus on evaluations of ROI relative to traditional training costs. However, as opposed to traditional trainings, e-learning trainings do not follow the classic training model, as a needs analysis is not conducted to objectify training needs. Furthermore, it is not possible to estimate the time necessary for completing the training. The article describes several examples of methods used to limit training desires in Polish enterprises. Keywords: e-learning, training effectiveness, corporate training practices 11

12 Kontrola efektywności szkoleń e-learningowych problemy teoretyczne i praktyczne rozwiązania Jacek Woźniak, pracownik Katedry Organizacji i Zarządzania Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Od 20 lat trener i konsultant w zakresie umiejętności interpersonalnych w biznesie. Autor 4 książek dotyczących problematyki zarządzania rozwojem kadry i szkoleń oraz ponad 50 artykułów z tych dziedzin. 12

13 Krzysztof Czubocha, Agnieszka Kogut, Ewa Czubocha Krzysztof Czubocha Agnieszka Kogut Ewa Czubocha Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations Abstract: English is the language of globalization. It is the language of science, business, diplomacy and increasingly higher education. Therefore, mastering English is essential in a globalized world. International language certificates enable to assess learner s language competence in an objective manner. There are several organizations administering English language tests. The problem was that it was difficult to grade language ability on the basis of issued certificates. As a result, the Council of Europe created Common European Framework of Reference for Languages (language levels) which serves as a reference allowing to compare different examinations. It permits to grade an individual s language proficiency. Every organization administering tests runs a Website which promotes the administered tests and provides basic information about them. The aim of the paper is to present Council of Europe language levels and assess Websites promoting English language tests in terms of their usefulness for language learners. Keywords: English language, language competence, English language examination, language levels, Website Introduction English is the language of globalization. Therefore, building a knowledge society and meeting the challenges of globalization requires investing in English Language Teaching and providing higher education in English. Nowadays business activity means doing business internationally even in case of small companies. Apart from being the international language of business, English is the language of diplomacy, international tourism, science and increasingly higher education as well 1. Meeting the challenges of globalization is tantamount to possessing an English speaking workforce. Authorities around the globe came to this conclusion twenty years ago. Therefore, teaching English has become part of the process of modernization. The leading economists argue that building a knowledge society and investing in the human capital are the best strategies which should be applied to meet the challenges of globalization. It is assumed that lifelong learning will contribute to preparing a highly skilled workforce which, in turn, will be the basis for future economic growth and competitiveness. A sophisticated workforce and a competitive economy are to ensure an economic success in a globalized world. It is predicted that future economies will need mostly highly educated white-collar workers 2. Therefore, the most advanced economies invest heavily in building the human capital. Huge sums of money are invested in developing higher education and international higher education flourishes. Therefore, mastering English is essential in a globalized world. Taking international English examinations allows to prove that one has a given language competence. There are several institutions administering international English examinations. The Council of Europe created Common 1 Czubocha E., Internet Assisted English Language Teaching, Zeszyty Naukowe Rola Informatyki w Naukach Ekonomicznych i Społecznych, 8, vol. 2, (2008): 87-88, Blinder A.S., Preparing America s Workforce: Are We Looking in the Rear-View Mirror?, CEPS Working Paper 136, (2006):

14 Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations European Framework of Reference for Languages (language levels) which serves as a reference allowing to compare different examinations. It also enables to grade an individual s language proficiency. Every institution administering English examinations runs a Website which promotes the administered examinations and provides basic information about them. The aim of the paper is to present Council of Europe language levels and assess Websites promoting English language examinations in terms of their usefulness for language learners. English as a Global Language There are several languages of international communication. They include for example English, French and Spanish. The number of people speaking English as their mother tongue first language is not very impressive. Spanish is spoken as first language in 20 countries and with this respect is on a par with English. Still only English acquired the status of the global language. Therefore, a question what makes a global language? is raised. The number of native speakers is not a deciding factor (in case of English it is about 400 million people). The most important thing is how many people are willing to use a language as their second language or learn it as a foreign language. It turns out that these are the most important strengths of English. English is official second language in over seventy countries and it is most widely taught as a foreign language in over one hundred countries. English even replaces French in some former French colonies (e.g. Algeria). In Switzerland the French speaking Swiss do not want to learn German anymore and the German speaking Swiss do not want to learn French. Instead English becomes the language of communication among different language communities 3. English increasingly replaces other languages in schools as a foreign language. Governments around the globe recognize English as the language of globalization and give it priority in their foreign-language teaching. The Englishbashing French have decided that English will be one of the leading school subjects in French schools. In China approximately one hundred million people learn English. Malaysia decided to teach math and science in English in schools. In Poland English is a compulsory subject in primary schools. Students learn it for at least nine years before taking their maturity exam 4. It is contentious how many people speak English worldwide. According to some estimates, within a decade English will be spoken by about 3 billion people. Others claim that a simplified version of English is already spoken by about 4 billion people 5. How was it possible that English has risen to such prominence? The answer is the power of people speaking it was great. British imperialism enabled English to spread around the globe and American economic power fostered its position. English was therefore taken up by other countries 6. The spread of English resulted in the fact that nowadays nobody owns it, which means that it is not the language of its native speakers. Around the globe English interacts with other languages which results in new varieties of English. In Latin America people speak Spanglish a mix of English and Spanish. Speakers of English as a foreign language do not internalize the cultural norms of people from the Anglo-Saxon world. English has become denationalized 7. For instance, in India 15 to 20 percent of people speak English. Most of newspapers and magazines are in English. However, Indians do not associate English with Anglo-Saxon culture and they are not afraid of losing their identity as they speak Indian English 8. Several years ago the term Globish was coined. The term refers to a simplified variety of English spoken by 4 billion people 3 Crystal D., English as a Global Language, Cambridge: Cambridge University Press, 2003, pp The System of Education in Poland, Foundation for the Development of the Education System, Warsaw 2003, pp Power C., Not the Queen s English, Newsweek, March 7, 2005, p Crystal D., pp Brutt-Griffler J., World English: a Study of its Development, Clevedon: Cromwell Press, 2002, pp Farrell M., The World of English, Harlow: Longman, 1995, p

15 Krzysztof Czubocha, Agnieszka Kogut, Ewa Czubocha worldwide. Globish has a vocabulary of only 1,500 words, and it is full of simplifications also in terms of grammar and structure. It emerged as a result of merging English with the terminology of the digital age and the global news media becoming a common linguistic denominator of the globalized world 9. Can English retain its current status in the future? Some analysts claim that in twenty to forty years China will become the biggest economic power in the world overcoming the U.S. The power shift will have profound cultural implications. Chinese culture, values and language will gain importance 10. Currently 20 percent of world population speak Chinese. Therefore, Chinese can acquire the status of the world language in the future and English may lose its position. A given language is always closely connected with culture of its people. The appearance of many different regional varieties (regional dialects) of English around the globe may result in problems with communication among English speakers. That is why tri-english world is emerging. People speak local English-based dialect at home, a national variety is spoken at work or school and standard English is used to talk to foreigners 11. Another danger for English is connected with the development of electronic translation. Scientists are of the opinion that in thirty years time new electronic devices will enable translation in real time from a given language to any other language. Such devices may be part of cellular phones. This sort of development may discourage people from learning English in the future. English as the Language of Globalization The power of English consists in its spread around the globe. Every day non-native speakers carry out more conversations in English than its native speakers do. Moreover, English is required as the language of communication in business, international organizations, diplomacy, international travel, science, education, the media, popular culture, international safety (traffic control). The globalization of business contributes to the spread of English. Currently business activity means doing business internationally. Due to outsourcing workers in remote corners of the globe have to learn English as it is the language of communication in offshore companies. Even small companies have international contacts and as a result a good command of English is a basic requirement for every white-collar worker. General English is more and more often not enough. English for special purposes is necessary to negotiate or give presentations in a specialized field. Contemporary business requires the use of the Internet for communication. Over 80 percent of electronic data has been recorded in English 12. Only about 4.5 percent of Internet home pages are in German and 3.1 percent in Japanese 13. Thus, running a business involves communicating in English. In the majority of international organizations English is the most important language of communication. Such organizations include the United Nations, the World Trade Organization or the International Monetary Fund. Within the European Union there are no official languages, but English and French have the status of languages of communication. English is also increasingly important in higher education and science. Higher schools are to prepare skilled labor force for companies. Such labor force is the basis for the knowledge economy. Every national economy has to adapt to a globalized business environment. The adaptation means having English-speaking workers. Higher education in English is a must 9 Mccrum R., Globish, Newsweek, June 21, 2010, pp Jacques M., No Chance Against China, Newsweek, January 25, 2010, pp Power C., pp Ibid., pp Mccrum R., p

16 Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations nowadays as English has become the language of globalization. Colleges around the world compete for students and the competition is won by higher schools offering education in English. For this reason, enrollment in American, British, Australian and Singaporean higher schools is steadily increasing. What is more, the most prestigious universities establish colleges in foreign countries to increase enrollment. Over the past twenty years, applications from China to U.S. colleges have risen exponentially. Young Chinese regard graduating from American colleges as a big advantage on an increasingly competitive job market 14. The same trend is visible around the world. In this manner, local universities have to compete with foreign ones on the local market. To be able to compete with Western universities, local ones are trying to adapt to the new market conditions offering at least some courses in English. Korea University offered 35 percent of courses in English in 2005 and it is planning to increase the number to over 50 percent of courses 15. American research colleges are the most successful in the world and English language periodicals belong to the most prestigious ones. In consequence, English is the language of science. The position of English is reflected by the number of people learning it as a foreign language. For example in percent of Polish students learned English. The figure for German was only 33 percent and for French 13 percent. 16 Another important trend is the globalization of popular culture. The most important media empires are English language media and the Internet is primarily an English language medium. Popular American culture is spread around the globe with English language 17. English Language Tests and Council of Europe Language Levels Speaking English is essential in a globalized world. However, a question is raised what it means to speak a foreign language. Every young person speaks some English. Nevertheless, there are different levels of language competence and there is general English and English for special purposes. These matters can be resolved thanks to Council of Europe language levels and international English tests. The Council of Europe Common European Framework of Reference is intended to describe the criteria of language knowledge and skills of language learners across Europe. Please find below a comparison of Cambridge ESOL General English Exams with the Council of Europe global scale levels. Table 1. A comparison of Cambridge ESOL General English Exams with the Council of Europe language levels 14 Hewitt D., Liberal Applications, Newsweek, February 22, 2010, pp Lee B.J., English Orated Here, Newsweek, February 26, 2007, pp [ ]. 17 Giddens A., Sociology, Cambridge: Cambridge University Press, 2006, pp

17 Krzysztof Czubocha, Agnieszka Kogut, Ewa Czubocha Detailed description A1 Breakthrough A2 Waystage B1 Threshold B2 Vantage C1 Effective Proficiency C2 Mastery Can understand and use familiar everyday expressions and very basic phrases aimed at the satisfaction of needs of a concrete type. Can introduce him/herself and others and can ask and answer questions about personal details such as where he/she lives, people he/she knows and things he/she has. Can interact in a simple way provided the other person talks slowly and clearly and is prepared to help. Can understand sentences and frequently used expressions related to areas of most immediate relevance (e.g. very basic personal and family information, shopping, local geography, employment). Can communicate in simple and routine tasks requiring a simple and direct exchange of information on familiar and routine matters. Can describe in simple terms aspects of his/her background, immediate environment and matters in areas of immediate need. Can understand the main points of clear standard input on familiar matters regularly encountered in work, school, leisure, etc. Can deal with most situations likely to arise whilst travelling in an area where the language is spoken. Can produce simple connected text on topics which are familiar or of personal interest. Can describe experiences and events, dreams, hopes and ambitions and briefly give reasons and explanations for opinions and plans. Can understand the main ideas of complex text on both concrete and abstract topics, including technical discussions in his/her field of specialization. Can interact with a degree of fluency and spontaneity that makes regular interaction with native speakers quite possible without strain for either party. Can produce clear, detailed text on a wide range of subjects and explain a viewpoint on a topical issue, giving the advantages and disadvantages of various options. Can understand a wide range of demanding, longer texts, and recognize implicit meaning. Can express him/herself fluently and spontaneously without much obvious searching for expressions. Can use language flexibly and effectively for social, academic and professional purposes. Can produce clear, well-structured, detailed text on complex subjects, showing controlled use of organizational patterns, connectors and cohesive devices. Can understand with ease virtually everything heard or read. Can summarize information from different spoken and written sources, reconstructing arguments and accounts in a coherent presentation. Can express him/herself spontaneously, very fluently and precisely, differentiating finer shades of meaning even in more complex situations. Source: It is widely regarded that the basic level of language competence for white-collar workers is upper-intermediate (enlarged matura in Poland). In case of manual workers and service workers lower levels can be satisfactory. Polish diplomatic service requires the advanced level and Polish civil service the upper-intermediate level. As far as studying in English is concerned, the satisfactory level for graduate students is upper-intermediate and for post-graduate ones it is advanced level. Websites Promoting English Language Tests There are several institutions administering English tests. The most important ones include the British Council, Educational Testing Service and International Certificate Conference. The British Council administers the following tests: CPE (Certificate of Proficiency in English), CAE (Certificate in Advanced English), FCE (First Certificate in English), IELTS (International English Language Testing System), BEC (Business English Certificate). Educational Testing Service administers TOEFL examinations (Test of English as a Foreign Language) and International Certificate Conference organizes TELC examinations. 17

18 Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations Every of the above mentioned institutions runs an official Website the aim of which is providing the necessary information about English tests and helping to prepare for them. The authors of the paper decided to assess the home pages of the three most renowned institutions administering international English examinations in terms of the usefulness of the Websites for persons willing to take an examination. The home pages are as follows: TELC ( adult education, jobs and careers), University of Cambridge ESOL Examinations (FCE and CAE), TOEFL (Test of English as a Foreign Language). The TELC examinations are created for a wide variety of individuals, organizations and groups. They are geared to the Common European Framework of Reference for Languages. The TELC examinations include three sorts of examinations: TELC school tests are aimed at pupils aged 12 years and older who want to document their language competence. Test topics are chosen for their relevance to the pupils own lifestyles, TELC general language tests are aimed at adults who wish to certify their language abilities and thereby achieve their personal or professional goals. Test topics are the candidates own experiences in daily life and in their leisure and business activities, TELC business tests are aimed at everyone seeking certification of their language competence for business and professional purposes. The topics cover professional life, such as everyday business situations, hotel and restaurant area and the technical sector 18. The home page of TELC contains some current news and the following bookmarks: about TELC, what TELC offers, for learners, for examination centers, for teachers and examiners. When one presses on for the learners bookmark, it is possible to find information for everyone interested in taking a TELC examination. The information provided include: adult education, schools, jobs and careers, integration and exam centers. The authors of the paper decided to concentrate on adult education and jobs and careers. The page for adult learners is rather standard, there is header at the top, navigation on the left and on the right and the content in the middle where one can find the information concerning: what can a TELC certificate do for you, self assurance and fun while learning, new job and career opportunities. If one looks for more information, one can find it in what TELC offers on the right side of the page. When one opens it, it is necessary to choose a language. It leads the candidate to a page full of descriptions of all the levels of certificates. Each level contains information on: what can you do at the level, what is the structure of the examination. At the bottom of the page, some additional practice materials to download can be found. Unfortunately, it s just one mock examination and listening tests for each level. The test is based on the target grammar and vocabulary of the level that one has chosen. It will direct the candidate to areas they need to learn, revise or practice. The mock examination will give the candidate an idea of his or her own strengths and weaknesses in particular areas of vocabulary and grammar. One can get acquainted with the examination format as well. If one wants further practice 18 [ ]. 18

19 Krzysztof Czubocha, Agnieszka Kogut, Ewa Czubocha materials, it is possible to find them in the online shop. In case of doubts one can always visit the questions bookmark and find answers to frequently asked questions. The jobs and careers bookmark is similar to the page described above. It contains the information entitled: foreign language competence in your career, the choice is yours, convince employers with your additional qualifications. The navigation on the right side of the page will lead the learner to the descriptions of business, hotel, restaurant and technical examinations at different levels. Each examination is described in the same way as in the adult learners section. One can also download one mock examination and listening tests. Both in the adult learners and jobs and careers sections, some additional materials to download can be found: the brochure learning objectives - which gives you detailed information about necessary vocabulary and grammar skills the candidate needs, tips for candidates in the guidelines for candidates one will find detailed information on all the subtest types that are found in the examination. In addition, there are examples of written work from candidates and comments on how they are rated 19. Taking everything into account, it looks like the Website was designed with a high budget. Moreover, it is simple and effective. The structure is lucid and everything one needs can be found quite easily. It offers a lot of useful information and it will definitely help someone who wants to take the TELC examinations. However, the number of mock exams one can download is not sufficient. The FCE 20 and CPE 21 examinations are aimed at people who need general English for study and work purposes. The Website providing information about these exams makes a good impression. The page is not over-filled. The information can be found easily and the page is logically laid out. After reading the first page, if visitors want to browse further for specific information it is quite easy to progress. The candidates do not feel overwhelmed and are not left wondering where to start as there are different routes to go through (e.g. for learners, students, or schools ) 22. Free online tests can be a very useful tool to give an idea of examination levels and allow the candidates to decide which Cambridge ESOL examination might be the most appropriate. In the tests there are 20 multiple-choice questions, no time limit is set and the answers can be seen at the end of the test 23. At the site devoted to the certificates one can find a handbook for teachers which can be downloaded. The book contains answers so it can be easily used by learners. The next thing which one can download at this Website are bulletins containing a summary of the updated FCE specifications, more detailed description of the reading papers, writing papers, use of English papers, and listening papers 24. Both sites contain information on topics such as: Is FCE for you? What will FCE do for you? What will taking FCE help you do? What does FCE involve? 19 [ ] [ ] [ ] [ ] [ ] [ ]. 19

20 Websites as a Helpful Tool when Preparing for International English Examinations Supporting you. Resources available 25. When it comes to resources available we can find there The new Past Paper Packs specially designed by Cambridge ESOL. They provide the candidate with authentic practice for each paperbased examination. They also boost students' confidence and improve their exam skills. They are available at Cambridge ESOL e-shop, unfortunately not free of charge. One can also find some additional information for the FCE and CPE candidates: books for study, FCE and CPE details and timetables, summary regulations, changes to the FCE and CPE statements of results. Both FCE and CPE Websites are very similar in structure and content. Unfortunately, they provide the learner with basic information on exams, but do not help with preparation to a sufficient degree. In order to study for the exam one must buy Past Paper Packs available at e-shop, or books recommended. The home page of TOEFL concentrates on the promotion of the test stating that four out of five admission officers prefer the TOEFL test. The most important bookmarks include: information about the test, information for the takers, information for institutions. As far as the preparation for the examination is concerned, the Website offers the possibility to buy courses. 26 Generally speaking, the TOEFL home page tries to encourage people to take the test as it presumably offers the biggest opportunities on the labor market and in the field of education. The impression of the authors is that the described Website looks like part of business activities of the institution which runs it, although Educational Testing Service is a nonprofit organization. Conclusions English is the language of globalization and empowerment (it permits to climb up the social ladder). Knowing English language is always beneficial from professional, personal, educational, future and career perspective. It broadens our horizons and enables us to communicate across borders. Language skills open doors in the business world, bring money and better job opportunities. Knowing foreign languages not only boosts self-confidence, provides personal development, but also expands one s network of social and business contacts. In order to prove the knowledge of a foreign language one ought to pass an examination as it is a reasonable proof of language skills. It shows that one uses the main structures with some confidence and communicate in a variety of social situations. One will also be competent to begin a career in business as a white-collar worker. Numerous institutions and businesses around the globe recognize issued certificates as a proof of language competence. The Council of Europe s Common European Framework of Reference for Languages (language levels) serves as a reference allowing to compare different examinations and to grade an individual s language proficiency. The Websites devoted to international English examinations provide essential information with respect to examination format and the application of examinations in professional and university life. Their aim is to promote the examinations and the institutions administering them. However, the main drawback of the examined Websites is that they do not provide enough materials free of charge. It refers to mock examinations in particular. Fortunately for the candidates, the Internet is huge. There are hundreds of Websites which contain useful materials [ ] [ ]. 20