Strategia Promocji Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 w Polsce

Transkrypt

1 Strategia Promocji Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 w Polsce Opracowanie: Landbrand s.c. Ubumind sp.j. Opracowano na zlecenie: URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Biuro Rozwoju Dróg Wodnych Gdańsk, ul. Okopowa 21/27 Tel fax e mail: brdw@woj-pomorskie.pl 2011

2 I ANALIZA! 4 1. Diagnoza wyjściowa Międzynarodowej Drogi Wodnej E70# Informacje wprowadzające# Informacje o projekcie# Czynnik ekologiczny# Typologia usług i kierunki rozwoju MDW E70# MDW E70 jako produkt turystyczny# MDW E70 jako produkt transportowy# Wskaźniki i cele projektu# Analiza otoczenia MDW E70# Bezpośredni i potencjalni konkurenci# Transport drogowy# Drogi wodne# Kolej# Lotnictwo# Turystyka# Bezpośredni i potencjalni sprzymierzeńcy MDW E70# Organizacje pozarządowe# Samorządy terytorialne# Przemysł# Wsparcie na poziomie dokumentów strategicznych# Analiza szans i zagrożeń# 31 II EGZEKUCJA! Określenie grupy docelowej - podział grup docelowych, potrzeby (motywatory) poszczególnych grup# Zróżnicowania strategii ze względu na grupy docelowe# Określenie celów i kanałów komunikacji# 46 2

3 4. Określenie koncepcji kreatywnej# Opracowanie zestawu narzędzi do komunikacji marketingowej# Opracowanie harmonogramu wdrożenia działań komunikacyjnych wraz z kosztorysem wstępnym# 58 Rekomendacje i wnioski końcowe# 60 3

4 I ANALIZA 1. Diagnoza wyjściowa Międzynarodowej Drogi Wodnej E Informacje wprowadzające MDW E70 jest międzynarodową, śródlądową drogą wodną relacji zachód-wschód. Łączy Europę Zachodnią od Antwerpii i Rotterdamu, przez berliński węzeł śródlądowych dróg wodnych i przez północną Polskę z rejonem Kaliningradu oraz z systemem drogi wodnej Niemna. Na terenie Polski obejmuje następujące drogi wodne: Odrę, Wartę, Noteć, Kanał Bydgoski, Brdę, Wisłę, Nogat, Szkarpawę oraz Zalew Wiślany. Rys.1: Międzynarodowa Droga Wodna E70 w Polsce Źrodło: Planowana na terenie Polski MDW E70 przebiega przez sześć województw (zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie) i obejmuje 40,67% powierzchni Polski zamieszkiwanej przez ok. 31% ludności kraju. 1 Część analityczna powstała w oparciu o następujące dokumenty wyjściowe: Rewitalizacja śródlądowej drogi wodnej relacji wschód zachód obejmującej drogi wodne: Odra, Warta, Kanał Bydgoski, Wisła, Nogat, Szkarpawa oraz Zalew Wiślany (planowana droga wodna E70 na terenie Polski), opracowanie zbiorowe, Gdańsk 2010; Analiza popytu na przewozy ładunków i pasażerów drogą wodną E70, Krystyna Wojewódzka-Król Ryszard Rolbiecki, Aleksandra Gus-Puszczewicz, Sopot 2011; 4

5 Rys. 2: Obszar oddziaływania MDW E70 w Polsce Żródło: MDW E70 jest jedną z trzech międzynarodowych dróg wodnych biegnących przez Polskę. Obok niej znajduje się jeszcze droga E40 Bałtyk - Morze Czarne, której elementem jest Wisła oraz droga E30 ze Sztokholmu przez Bałtyk do Świnoujścia, a dalej Odrą i projektowanym kanałem Odra - Dunaj do Devina (k.bratysławy). Rys. 3: Śródlądowe drogi wodne w Polsce Źródło: 5

6 Użeglowienie drogi wodnej E70 połączy regiony leżące w obszarze z portami w Szczecinie, Świnoujściu, Gdańsku i Gdyni, aglomeracją wrocławską i katowicką, jak również z najbardziej uprzemysłowionymi regionami Europy Zachodniej: Niemcami, Belgią, Holandią i północną Francją. Rys. 4: Międzynarodowa Droga Wodna E70 Źródło: Projekt rewitalizacji MDW E70 zakłada realizację rozwoju żeglugi śródlądowej i turystyki wodnej. Za jeden z głównych celów przedsięwzięcia uznaje się intensyfikację gospodarczą objętych regionów poprzez wykorzystanie potencjału gospodarczego i turystycznego 2. MDW E70 jest zatem szalenie atrakcyjnym projektem, łączącym w sobie elementy nowoczesności, modernizacji oraz reakcji na zapotrzebowanie środowiska. Kontekst europejski pozwala pozycjonować MDW E70 jako bezprecedensową inicjatywę włączającą Polskę w zachodni standard transportu, co może stanowić element komunikacji z grupą docelową. Umiędzynarodowienie projektu jest zatem czynnikiem budowania atrakcyjności zarówno transportowej jak i turystycznej. Porozumienia pomiędzy zainteresowanymi województwami w zakresie rewitalizacji śródlądowych dróg wodnych zawiera opis przedsięwzięć pięciu województw: a) lubuskiego - wzdłuż: Warty, Noteci, 2 Analiza popytu na przewozy ładunków i pasażerów drogą wodną E70, str

7 b) wielkopolskiego - wzdłuż Noteci, c) kujawsko-pomorskiego - wzdłuż: Noteci, Kanału Bydgoskiego, Brdy, Wisły, d) pomorskiego, wzdłuż: Wisły, Nogatu, Szkarpawy, Martwej Wisły, Wisły Królewieckiej (niesklasyfikowana droga wodna o długości 11,5 km.) i Zalewu Wiślanego 3, e) warmińsko-mazurskiego: rzeka Elbląg, Kanał Jagielloński, Zalew Wiślany, kraina tysiąca jezior, wraz z największymi z nich - Śniardwami i Mamrami. Obszar inwestycji charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem społecznym i gospodarczym. Najmniejszym i najsłabiej uprzemysłowionym województwem jest województwo lubuskie, w którym podstawowymi ośrodkami społeczno-gospodarczymi są: Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra i Żary. Region Warmii i Mazur także należy do najsłabiej uprzemysłowionych obszarów kraju, w którym wiodącą rolę odgrywają trzy podregiony elbląski, olsztyński oraz ełcki 4. Największym województwem jest województwo wielkopolskie z najsilniej rozwiniętym gospodarczo regionem Polski aglomeracją poznańską 5. W zakresie sytuacji ekonomicznej ludności badanych regionów Polski, najwyższe miesięczne wynagrodzenia brutto odnotowywane były w województwach pomorskim i wielkopolskim, przy czym w odniesieniu do regionu ogółem, tylko w przypadku Wielkopolski przekraczają one średnią krajową. Oba województwa charakteryzują się również niską stopą bezrobocia rejestrowanego, przyjmującą wartości znacznie poniżej średniej krajowej. Natomiast najwyższy odsetek osób pozostających bez pracy występuje w województwie kujawsko-pomorskim i kształtuje się znacznie powyżej średniej krajowej 6. W rejonie MDW E70 podstawowymi sektorami przemysłu są: motoryzacyjny, meblarski, drzewny, celulozowo-drzewny, drzewno-papierniczy, elektroniczny, chemiczny, tekstylny, budowlany, elektromaszynowy, elektrotechniczny, stoczniowy, petrochemiczny, mineralny i poligraficzny oraz przetwórczy: rolno-spożywczy (w tym produkcja alkoholi i żywności ekologicznej). Istniejące specjalne strefy ekonomiczne oraz parki przemysłowe i technologiczne sprzyjają napływowi kapitału zagranicznego i systematycznemu zwiększaniu udziałów w rynku powierzchni magazynowych. Większość podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na badanym obszarze przy transporcie zarówno surowców/półproduktów, jak i wyrobów gotowych wykorzystywała dotychczas przede wszystkim transport drogowy. Wynika to głównie ze struktury wielkościowej samych podmiotów gospodarczych oraz skali prowadzonej 3 tamże. 4 Strategia MDW E70, s tamże, s Rewitalizacja śródlądowej drogi wodnej relacji wschód zachód obejmującej drogi wodne: Odra, Warta, Kanał Bydgoski, Wisła, Nogat, Szkarpawa oraz Zalew Wiślany (planowana droga wodna E70 na terenie Polski) s

8 przez nie działalności gospodarczej (głównie małe/średnie podmioty), a także związanych z największą dostępnością ze wszystkich gałęzi transportu, bezpośredniość i elastyczność dostaw 7. Przesłanki wiążące sektor gospodarczy z inwestycjami MDW E70 na poziomie działań promocyjnych, pozwalają stwierdzić, że: bogate zaplecze gospodarcze otoczenia MDW E70 jawi się jako kluczowy atut pod realizację działań komunikacyjnych wykorzystujących potencjał wyżej wymienionych sektorów przemysłu i handlu, istotne zdaje się podkreślanie rozwoju infrastruktury MDW E70 i jej stopniowe przystosowanie do zapotrzebowania rynkowego, na poziomie nawiązania relacji z sektorem gospodarki najistotniejsze jest przekonanie do opłacalności wykorzystania transportu wodnego i realizacji wizji społecznej odpowiedzialności biznesu. 1.2 Informacje o projekcie 8 Planowany na terenie Polski odcinek Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 pociąga za sobą konieczność podjęcia szeregu działań rewitalizacyjnych, które są niezbędne dla uruchomienia jej potencjału. W tym celu pięć województw (lubuskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie) zawarło porozumienie dotyczące wspólnych działań zmierzających do użeglownienia odcinków wchodzących w skład MDW E70. Celem rozpoczętego programu jest w pierwszym etapie diagnoza stanu charakteryzowanej drogi wodnej, a następnie działania zmierzające do zrównoważonego rozwoju drogi wodnej zarówno w aspekcie transportowym, jak i turystycznym, przy zachowaniu zasadniczych walorów środowiskowych rzek i kanałów ją tworzących poprzez współdziałania zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego, organów administracji rządowej oraz organizacji pozarządowych i przy współpracy z zainteresowanymi podmiotami gospodarczymi. Pośród beneficjentów programu znajdują się przede wszystkim: a) jednostki samorządu terytorialnego, spółki prawa handlowego w których większość udziałów posiada samorząd gminny, powiatowy bądź wojewódzki (docelowi właściciele infrastruktury turystycznej na drodze wodnej), b) instytucje państwowe administrujące zasobami wodnymi w obszarze objętym programem: RZGW Poznań, RZGW Szczecin, RZGW Gdańsk i Urząd Morski w Gdyni (jednostki ustawowo odpowiedzialne za utrzymanie i rozwój dróg wodnych), 7 tamże s. 130, Rewitalizacja śródlądowej drogi wodnej relacji wschód zachód obejmującej drogi wodne: Odra, Warta, Kanał Bydgoski, Wisła, Nogat, Szkarpawa oraz Zalew Wiślany (planowana droga wodna E70 na terenie Polski s

9 c) instytucje samorządowe: zarządy melioracji i urządzeń wodnych, gminne zakłady gospodarki komunalnej, gminne ośrodki sportu i wypoczynku (instytucje odpowiedzialne za melioracje i utrzymanie urządzeń wodnych oraz za eksploatacje infrastruktury turystyczno rekreacyjnej), d) organizacje pozarządowe statutowo zajmujące się promocją turystyki, aktywnego wypoczynku, dziedzictwa kulturowego i ochrony przyrody, e) osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność gospodarczą związana z dostępem do dróg wodnych (usługi turystyczne, produkcja, handel, transport, budownictwo, rolnictwo). Cele programu: a) stymulowanie rozwoju gospodarki turystycznej, b) przywrócenie żeglugi turystycznej we wszystkich rodzajach jako czynnika aktywizacji gospodarczej regionów w strefie oddziaływania MDW E70, c) przywrócenie żeglugi towarowej jako czynnika aktywizacji gospodarczej regionów w strefie oddziaływania MDW E70, d) poprawa jakości i organizacji przestrzeni obszarów przywodnych w strefie oddziaływania MDW E70, e) rozbudowa systemu portów i przystani niwelujących negatywny wpływ ruchu turystycznego i żeglugi towarowej na stan środowiska naturalnego, f) tworzenie narzędzi wspierających rozwój kooperacji podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych oraz jednostek samorządu terytorialnego na rzecz wykorzystania zasobów gospodarczych, przyrodniczych i kulturowych regionów, g) doprowadzenie do zmian legislacyjnych w systemie prawnym porządkującym I ułatwiającym korzystanie z śródlądowych dróg wodnych, h) utworzenie systemu monitoringu, nadzoru oraz zintegrowanego zarządzania zasobami środowiska naturalnego ekosystemów wód śródlądowych i obszarów przyległych. Priorytety na poziomie realizacji inwestycji zakładają: - dostosowanie polskiego odcinka planowanej Międzynarodowej Drogi Wodnej E70 (Odra Warta Noteć Kan. Bydgoski - Brda Wisła Nogat Kanał Jagielloński Zalew Wiślany) do parametrów co najmniej II klasy technicznej dróg wodnych, z zagwarantowaniem przez minimum 240 dni w roku bezpiecznej, całodobowej żeglugi, - budowę systemu portów turystycznych, przystani, pomostów cumowniczych wraz z jednolitym systemem informacji i identyfikacji wizualnej polskiego odcinka Międzynarodowej Drogi Wodnej E70, na terenie województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego, wielkopolskiego, kujawsko pomorskiego, pomorskiego i warmińsko mazurskiego, - przywrócenie regularnej żeglugi towarowej poprzez rewitalizację istniejącej i budowę nowej infrastruktury przeładunkowo logistycznej śródlądowych portów handlowych na polskim odcinku Międzynarodowej Drogi Wodnej E70, 9

10 - rozwój turystyki wodnej, towarowej żeglugi śródlądowej oraz ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego elementami zrównoważonego rozwoju miast i gmin położonych przy MDW E70. Partycypacja i zaangażowanie wielu podmiotów w proces wdrażania jest sposobnością do budowania świadomości MDW E70 w środowisku głównych odbiorców. W zakresie komunikacji marketingowej bogactwo partycypujących instytucji jest szansą na: zwiększenie efektywności promocji (dystrybucja wiedzy o projekcie i jej potencjale), zwiększenia społecznej akceptacji (związanej z zakorzenieniem wiedzy na temat możliwości inicjatywy). Tym samym włączenie możliwie szerokiej grupy podmiotów buduje wartość wspólnego interesu, wspólnej szansy i wspólnego dobra. Typologia inwestycji oraz planowanego rozwoju: a) budowa infrastruktury turystyczno rekreacyjnej, b) przebudowa liniowej i punktowej infrastruktury dróg wodnych (nakłady związane z modernizacją śluz [hydrowęzłów], robotami czerpalnymi, budową ubezpieczeń brzegowych, oznakowaniem nawigacyjnym i usunięciem barier technicznych), c) budowa infrastruktury śródlądowych portów handlowych, przeładowni oraz infrastruktury technicznej pod działalność przemysłowo logistyczną. Koncepcja programu zakłada, w perspektywie 15 lat, dostosowanie drogi wodnej dolnej Wisły do IV klasy technicznej, a pozostałych szlaków wodnych do parametrów II klasy technicznej dróg wodnych (z zagwarantowaniem przez minimum 240 dni w roku bezpiecznej i całodobowej żeglugi), rewitalizację istniejącej i budowę nowej suprastruktury śródlądowych portów handlowych oraz budowę systemu portów turystycznych, przystani, pomostów cumowniczych wraz z jednolitym systemem informacji i identyfikacji wizualnej. Łącznie, na teranie pięciu województw, planuje się realizację 224 przedsięwzięć. Oddziaływanie poddanych powyższej analizie głównych obszarów i ośrodków gospodarczych zlokalizowanych w bliższym i dalszym otoczeniu drogi wodnej E70, można określić w postaci: oddziaływania potencjału produkcyjnego w/w obszarów/ośrodków gospodarczych, którego ładunki mogłyby być transportowane drogą wodną E70, oddziaływania poszczególnych obszarów i ośrodków gospodarczych jako chłonnych rynków, do których mogłyby trafiać ładunki transportowane przy wykorzystaniu E70, oddziaływanie w postaci potencjału składowego zlokalizowanego na obszarze i w bezpośrednim sąsiedztwie głównych ośrodków miejskich, kooperacji gospodarczej podmiotów gospodarczych z ważniejszych ośrodków miejskich z podmiotami zlokalizowanymi w pasie drogi wodnej E70, oddziaływania ośrodków portowych obsługujących handel morski oraz portów lotniczych, obsługujących ruch pasażerski i cargo, 10

11 generowania ruchu turystycznego przez atrakcyjne pod względem turystycznym i krajobrazowym ośrodki miejskie i pozamiejskie 9. Wymienione powyżej elementy stanową dwie przesłanki dla zbudowania strategii marketingowej drogi E70. W pierwszym względzie są wskaźnikami, których spełnienie zdynamizuje efektywność działań promocyjnych. Po drugie są czynnikiem uwiarygadniającym inicjatywę w sektorze gospodarczym (szczególnie istotny będzie tu walor twardych danych takich jak, 240 dni żeglugi czy ilość 224 inwestycji). 1.3 Czynnik ekologiczny Jednym z wyróżników drogi wodnej E70 jest jej kontekst ekologiczny. Po pierwsze mowa tu o położeniu w stosunku do obszarów chronionych prawem - Międzynarodowa Droga Wodna E70 przebiega przez następujące obszary 10 : Na odcinku Lubuskim: - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLC Ujście Warty, stanowiący jednocześnie Park Narodowy o tej samej nazwie, - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Ujście Noteci - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 Dolina Dolnej Noteci; Na odcinku Wielkopolskim: - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Dolina Noteci, stanowiący jednocześnie obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Nadnoteckie Łęgi, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego, - obszar chronionego Krajobrazu Dolina Noteci, który rozciąga się wzdłuż Noteci od Wielenia po granicę z województwem kujawsko pomorskim; Na odcinku Kujawsko Pomorskim: - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Dolina Dolnej Noteci, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego, - obszar Zespołu Park.w Krajobrazowych Nadwiślańskiego i Chełmińskiego, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB ; Na odcinku Pomorskim: - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Dolina Wisły, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana, - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Zalew Wiślany, 9 Rewitalizacja śródlądowej drogi wodnej relacji wschód zachód obejmującej drogi wodne: Odra, Warta, Kanał Bydgoski, Wisła, Nogat, Szkarpawa oraz Zalew Wiślany (planowana droga wodna E70 na terenie Polski) s Strategia Programowa s

12 - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Ujście Wisły, - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Ostoja w Ujściu Wisły, - obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 nr PLB Zatoka Pucka; Na odcinku Warmińsko Mazurskim: - obszar Parku Krajobrazowego Wysoczczyzny Elblaskiej, - obszar chronionego krajobrazu Dolina Pasłęki, - obszar specjalnej ochrony siedlisk Natura 2000 nr PLH Rzeka Pasłęka. Wszystko to sprawia, że wzdłuż całego polskiego odcinka MDW E70 mamy do czynienia z niezwykłym bogactwem form krajobrazu kulturowego, rozumianego jako zasób zabytkowych budowli, historycznych miast, ale przede wszystkim krajobrazu otwartego, gdzie działalność człowieka związana z opanowaniem żywiołów i zagospodarowaniem dolin rzecznych odegrała kluczową rolę 11. Transport wodny śródlądowy jest jedną z najbardziej przyjaznych dla środowiska gałęzi transportu, ze względu na: relatywnie małe zużycie energii, niską emisję zanieczyszczeń powietrza, relatywnie niewielkie zanieczyszczenie wód, możliwość znacznego zmniejszenia kongestii na drogach w wyniku przejęcia przewozów transportu samochodowego, niższe koszty zewnętrzne, niższe koszty transportu. Czynnik ekologiczny jest jednym z najbardziej wyrazistych elementów projektu. Niesie on za sobą wyjątkową sposobność bezpośredniego komunikowania się z każdą grupą docelową. Jest także kierunkiem pozycjonowania, wykorzystującego działania oddolne związane z ekologią i przyrodą (edukacja, współpraca z organizacjami pozarządowymi). W kontekście rozwoju drogi wodnej konieczne będzie ponadto uruchomienie elementów zarządzania na wypadek kryzysu, związanego z niepożądanymi zdarzeniami (np. wypadki), które - w przypadku braku wskazanej reakcji - zburzą wizerunek MDW E Typologia usług i kierunki rozwoju MDW E70 12 Podstawowe znaczenie MDW E70 będzie miało wymiar związany ze świadczeniami usług przewozowych. Dodatkowymi konsekwencjami wynikającymi z charakteru drogi wodnej będzie rozwój infrastruktury, rozbudowa zaplecza usługowego i dywersyfikacja rozkładu procentowego transportu w objętych województwach. Dwa podstawowe kierunki rozwoju E70 wynikają z powyższych przesłanek: droga będzie funkcjonowała zarówno jako: 11 tamże s. 25, Za: Analiza popytu na przewozy ładunków i pasażerów drogą wodną E70, s.:

13 produkt turystyczny produkt transportowy MDW E70 jako produkt turystyczny Wzrost zamożności społeczeństwa, rosnąca z nią mobilność i zapotrzebowanie na wypoczynek mogą być w dużym stopniu zaspokajane przez żeglugę śródlądową. Przewozy turystyczno- wypoczynkowe drogami wodnymi znane są od dawna, zjawiskiem nowym jest ogromne zróżnicowanie oferty, pojawienie się wielu nowych modeli, dostosowanych do współczesnych oczekiwań oraz umiejętność zaproponowania nowoczesnej kompleksowej usługi łączącej wiele tradycyjnych form turystyki i wypoczynku. Wykorzystanie transportu wodnego śródlądowego w realizacji przewozów wypoczynkowo - turystycznych związane jest przede wszystkim z potrzebą zagwarantowania bezpieczeństwa przewozu oraz wysokiego komfortu podróżowania. Dlatego też, eksploatowane na drogach wodnych statki pasażerskie, budowane ze szczególnym uwzględnieniem wymagań turystyki rzecznej, spełniają nie tylko rolę środków przewozowych, ale również są wykorzystywane do świadczenia usług gastronomicznych oraz noclegowych. Rynek przewozów turystycznych śródlądowymi drogami wodnymi składa się z trzech segmentów: przewozów rekreacyjnych obecnie przeżywających swój renesans (spływy kajakowe, wioślarstwo, żeglarstwo, rejsy motorowodne, spływy tratwą), przewozów wycieczkowych, podczas których turysta jest tylko pasażerem, a czas rejsu nie przekracza jednego dnia, przewozów turystycznych tam i z powrotem z zawijaniem do portów pośrednich, w czasie których turysta ma możliwość mieszkania na odpowiednio przystosowanych statkach z miejscami hotelowymi. Przewozy turystyczne statkiem tam i z powrotem stanowią relatywnie nowy segment rynku, który w wąskim ujęciu obejmuje przewozy okrężne tylko w obrębie śródlądowych dróg wodnych, w szerszym zaś przewozy na śródlądziu w połączeniu z wybrzeżem morskim. Współcześnie nową, bardzo dynamicznie rozwijającą się formą przewozów rekreacyjno-wypoczynkowych, dostosowaną do różnych odbiorców, jest czarter barek rzecznych pojedynczym osobom lub grupom osób. Ta usługa turystyczna zapewniająca luksusowe warunki przewozu oferowana jest na okres od kilku godzin do kilku, a nawet kilkunastu dni. Obok tradycyjnego modelu turystyki 3xS, związanego ze słońcem, plażą-piaskiem i morzem-wodą (ang. sun, sand, sea), znaczącą rolę zaczyna pełnić nowy model wypoczynku, określany mianem 3xE, czyli:rozrywka, wrażenia, edukacja (ang. entertainment, excitement, education). Transport wodny śródlądowy przestał obecnie pełnić wyłącznie swoje funkcje komunikacyjne, związane z przemieszczaniem osób i 13

14 dotarciem do określonego miejsca. Dziś służy on również aktywnemu wypoczynkowi i rekreacji. Jako produkt turystyczny projekt oferować będzie całe spectrum oczekiwanych świadczeń. Pozwoli to konsekwentnie budować rozpoznawalność oferty turystycznej oraz ustanowić segmenty konsumenckie, obejmujące turystów z Polski i Europy. Tak rozwinięty segment będzie nie tylko konkurencyjny na rynku polskim (komunikowanie nowej formuły wypoczynkowej na nieznanych terenach), ale także za granicą (komunikacja płyń dalej go east może być szczególnie intrygująca dla użytkowników zachodnio-europejskiej części międzynarodowej drogi wodnej). Kompleksowość oferty pozwala budować promocję bez wykluczenia jakiegokolwiek konsumenta, a dodatkowo umożliwi działania wspierające, kierowane do niszowych klientów MDW E70 jako produkt transportowy Przewozy żeglugą śródlądową mogą mieć charakter: komunikacyjny, towarowy Przewozy komunikacyjne Oprócz przewozów turystycznych ważną sferą zastosowania transportu wodnego śródlądowego w przewozach pasażerskich są przewozy typu komunikacyjnego, które obejmują trzy grupy: przewozy promowe (tzw. ruchome mosty) wraz z rozwojem infrastruktury drogowej i kolejowej oraz tendencją do budowy połączeń stałych (mostów i tuneli) stały się formą zanikającą, przewozy miejskie (komunikacja zbiorowa i indywidualna taksówki wodne, tramwaje wodne), przewozy miejskie od dawna były realizowane w szczególnie sprzyjających warunkach jako przewozy pracowników do stoczni i portów, jednak zmiany systemów finansowania przewozów pasażerskich, a jednocześnie dynamicznie rozwijająca się motoryzacja spowodowały, że w wielu krajach zaczęły również zanikać, przewozy regionalne o charakterze komunikacyjnym, choć często jednocześnie mające walory przewozów turystycznych czy wypoczynkowych. Są to przede wszystkim przewozy w takich relacjach, w których droga wodna śródlądowa lub przybrzeżna jest krótsza od kołowej, czy kolejowej lub zapewnia konkurencyjny czas przewozu. W okresie letnim przewozy takie są dodatkową atrakcją turystyczną. Do czynników sprzyjających turystycznej aktywizacji śródlądowych dróg wodnych w Polsce przede wszystkim należą: rozwinięta sieć dróg wodnych dostępna dla turystyki, położenie śródlądowych dróg wodnych w rejonach atrakcyjnych turystycznie, unikatowość niektórych szlaków wodnych i budowli hydrotechnicznych. 14

15 Do podstawowych społeczno-ekonomicznych przesłanek zagospodarowania śŕódlądowych dróg wodnych z punktu widzenia przewozów turystycznych należą: systematyczny wzrost zainteresowania podróżami turystycznymi wynikający z ogólnego wzrostu zamożności i mobilności społeczeństwa, korzyści związane z aktywizacją gospodarczą regionów położonych w sąsiedztwie wykorzystywanych turystycznie szlaków wodnych, zainteresowanie samorządów przygotowaniem koncepcji rozwoju infrastruktury turystycznej w rejonie śródlądowych dróg wodnych, wzrost skłonności do konsumpcji produktów turystycznych, będący efektem wzrostu zamożności i mobilności społeczeństwa potwierdzają (przedstawione wcześniej) europejskie tendencje i prognozy rozwoju ruchu turystycznego. Czynnikami, które wpłynąć mogą na zwiększenie wskaźników przewozów pasażerskich są: współczesne tendencje rozwoju turystyki wodnej, nowe koncepcje kompleksowej oferty turystycznej, włączające żeglugę śródlądową moda na aktywny wypoczynek, sprzyjająca rozwojowi sportów wodnych, korzystne dla turystyki wodnej zmiany klimatu, ogromne zaangażowanie samorządów w propagowanie nowoczesnej turystyki wodnej, zaangażowanie samorządów w realizację inwestycji stanowiących istotną bazę zagospodarowania turystycznego. Czynnikami, które ograniczają przewozy obok wspomnianego wcześniej stanu śródlądowych dróg wodnych, utrudniającego realizację przewozów na większe odległości (statkami z miejscami hotelowymi) oraz korzystanie z dróg wodnych prywatnych właścicieli różnych typów statków (nieprzewidywalność warunków nawigacyjnych), są: niekorzystne zmiany w przemyśle stoczniowym, wpływające na zanik oferty przewozów do pracy, ograniczona dostępność transportowa niektórych regionów atrakcyjnych dla turystyki wodnej, struktura cen za przewozy różnymi gałęziami transportu będąca efektem niespójnej polityki wspierania niektórych przewozów pasażerskich, stawiająca żeglugę śródlądową w niekorzystnej sytuacji w stosunku do konkurencyjnych przewozów drogowych czy kolejowych. Te niekorzystne zjawiska są jednak niwelowane poprzez rozwój przewozów miejskich i regionalnych oraz zrealizowane lub planowane atrakcyjne zagospodarowanie turystyczne, które przyciąga wielu turystów Przewozy transportowe 15

16 W obszarze MDW E70 mamy do czynienia z wysokimi wskaźnikami dla przewozów transportowych, które wynosiły odpowiednio 96,4 mln ton (ładunki nadane do przewozu) i 99,1 mln ton (ładunki odebrane). W kontekście MDW E70 istotny jest fakt, że przewozy te w części pokrywają się ze sferą zastosowania transportu wodnego śródlądowego. Z tego powodu działania wokół MDW E70 zmierzają do zwiększenia popytu na przewozy wodne i jednym z ich celów jest dywersyfikacja transportu drogowego. Na przeszkodzie w osiągnięciu celu stanąć może niski poziom wykorzystywania tego kanału transportu - udział tej gałęzi w obsłudze potrzeb przewozowych kształtuje się na poziomie 1,3 %. W 2010 roku przewozy żeglugą śródlądową w regionie MDW E70 wyniosły 456 tys. ton i prawie wyłącznie realizowane były w relacjach krajowych na średnią odległość 4 km, co świadczy o tym, że w znacznym stopniu mają one charakter lokalny. Największy wolumen przewozów żeglugą śródlądową notowany jest w województwie kujawskopomorskim, przy czym przewozy te wyłącznie realizowane są w relacjach wewnątrz województwa. Gałąź ta aktualnie nie uczestniczy natomiast w obsłudze potrzeb przewozowych w województwie wielkopolskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim 13. Transport wodny śródlądowy (który z natury predestynowany jest do obsługi przewozów na większe odległości) w przewozach między województwami i w relacjach z zagranicą uczestniczy jedynie w niewielkim zakresie. Przewozy w relacji z innymi województwami w największym stopniu realizowane są pomiędzy województwem warmińsko-mazurskim a województwem pomorskim. W obsłudze potrzeb przewozowych związanych z handlem międzynarodowym transport wodny śródlądowy w pewnym stopniu jest wykorzystywany w przewozach pomiędzy województwem lubuskim a Niemcami i Holandią 14. Transport wodny śródlądowy może być szczególnie atrakcyjny w procesie obsługi transportowej portów morskich. Dlatego niezbędne są zmiany w infrastrukturze transportu, które pozwoliłyby na szerszą współpracę portów morskich z transportem wodnym śródlądowym. W efekcie oznaczałoby to pojawienie się zapotrzebowania na przewozy śródlądowymi drogami wodnymi w obsłudze portów morskich. Kreowanie popytu na przewozy drogami wodnymi śródlądowymi w warunkach prognozowanego wzrostu zapotrzebowania sprawia, że faktyczna wielkość przewozów drogami wodnymi ograniczana będzie innymi czynnikami takimi jak deficyt kadry i floty, niedobory infrastrukturalne oraz niedostateczna promocja. Problem wzmaga fakt, że w Polsce kreowanie popytu na przewozy drogami wodnymi niemal nie istnieje, a gałąź ta często była pomijana w procesie rozwoju infrastruktury. Bazując na wynikach analiz zawartych w Analizie popytu na przewozy ładunków i pasażerów drogą wodną E70 można stwierdzić, że 15 : 13 Analiza popytu s Analiza popytu s Analiza popytu s

17 struktura asortymentowa popytu na transport drogami wodnymi śródlądowymi w rejonie MDW E70 obejmuje następujące sfery zastosowania: materiały budowlane, w tym piasek i żwir, surowce energetyczne, ładunki wielkogabarytowe, wyroby z metali, kontenery, ładunki wrażliwe na transport, ładunki chemiczne, ładunki spaletyzowane przewożone z centrów dystrybucji, w celu zaopatrzenia miast, śmieci, papier, samochody; główne relacje przewozu w rejonie MDW E70 to: - obsługa portów morskich Gdańska i Gdyni oraz Szczecin-Świnoujście, - przewozy lokalne w rejonach większych miast, - przewozy zagraniczne. Ten sam dokument wskazuje, że do podstawowych przesłanek rozwoju tej sfery działalności żeglugi śródlądowej w Polsce zaliczyć można następujące dane: obecność silnych tradycji przewozów transportowych wodnych i to nie tylko w skali krajowej, ale również międzynarodowej, armatorzy posiadają duże doświadczenie w przewozach i mają odpowiednio specjalistyczną flotę, przewozy rozwijać się mogą w związku z pojawieniem się nowego, względnie stałego i znacznego zapotrzebowania, przede wszystkim na kruszywo, które na wiele lat wypełni potrzeby przewozowe (tym bardziej, że znaczna ilości kruszywa sprowadzana jest drogą morską), transport wodny może stać się odpowiedzią na zapotrzebowanie na transport ładunków wielkogabarytowych, którym sprzyjać będzie m.in. obecność zakładów związanym z przemysłem stoczniowym. Transport wielkogabarytowy powiązany jest ściśle z kolejną grupą ładunkową - wyrobami z metalu, prognozy rozwoju transportu kontenerowego wskazują, że już w 2015 r. polskie porty morskie będą obsługiwać od 1,2-2,6 miliona TEU (twenty-feet equivalent unit) a inwestycje pozwolą osiągnąć w 2020 r. zdolność przeładunkową 1,2 mln kontenerów. Idący za tym wzrost zapotrzebowania na świadczenia transportowe nie będzie mógł być obsłużony transportem drogowym ani kolejowym, co stanowi istotną szansę dla transportu wodnego śródlądowego, popyt na przewozy znacznie wzrośnie pod warunkiem realizacji w Polsce programu Najades, czyli stworzenia systemu wspierania rozwoju transportu wodnego śródlądowego. MDW E70 jako produkt transportowy będzie nową jakością w polskiej gospodarce, przez co koniecznym etapem działań promocyjnych będzie kampania informacyjna skanalizowana na grupę podmiotów związaną z gospodarką, a także kampania społeczna wytwarzająca publiczne oczekiwania względem zwiększenia udziału transportu wodnego (ochrona środowiska, wzrost jakości życia). 17

18 1.5 Wskaźniki i cele projektu 16 Projekt MDW E70 zakłada odbudowanie stanu użeglowienia na poziomie z lat 80- tych XX w. oraz wykorzystanie potencjału użytkowania drogi do zdynamizowania jej rozwoju poprzez skuteczną aktywizację rezerw konsumenckich (np. poprzez świadczenie usług turystycznych). W pierwszym rzędzie przywrócona zostanie większość przewozów pasażerskich, realizowanych w latach 80-tych ubiegłego wieku- wg szacunków wielkość ta, uwzględniając przedstawione uwarunkowania, oszacowana może być na 2,4 mln pasażerów rocznie. Nieuwzględniana w dotychczasowych statystykach grupa pasażerów jachtów i kajaków w istniejących przystaniach, portach pasażerskich i marinach szacowana jest na około 0,4 mln pasażerów, uwzględniając mariny morskie zlokalizowane w rejonie Zatoki Gdańskiej (mają one istotny wpływ na aktywizację przewozów pasażerskich na MDW E70). W przypadku przewozów pasażerów przyjąć należy, że celem - w przypadku zrealizowania wszystkich planowanych inwestycji - jest przywrócenie wielkości przewozów z 1980 r. tj. osiągnięcie poziomu ok 9. mln pasażerów w Polsce. Planowe, w rejonie MDW E70 przewozy pasażerskie stanowić mogłyby około 30% i kształtowały się na poziomie zbliżonym do lat (2,3 2,7 mln pasażerów) 17. Kolejnym wymiernym wskaźnikiem są planowane inwestycje: przystanie dla statków pasażerskich powyżej 15 m, przystanie dla jednostek turystycznych do 15 m i przystanie dla małych jednostek turystycznych i kajaków pozwolą na obsłużenie dodatkowo około 0,9 mln pasażerów przy sezonie krótkim, 60 dniowym. W przyszłości, po przywróceniu parametrów drogi wodnej i zapewnieniu stałych warunków nawigacyjnych, zakłada się: budowę i rozbudowę portów i przystani żeglarskich rozwój czarteru barek indywidualnym turystom, uruchomienie nie realizowanych przewozów statkami z miejscami hotelowymi, aktywizację przewozów w miastach położonych nad dolną Wisłą (sezonowe przewozy turystyczno-krajoznawcze statkami o różnym standardzie, wzrost popytu na posiadanie własnych jednostek żeglarskich lub łodzi motorowych. Efektywne funkcjonowanie rynku przewozów turystycznych na śródlądowych drogach wodnych jest uzależnione nie tylko od spełnienia określonych standardów w sferze infrastruktury liniowej. Sprawność tego segmentu rynku istotnie uwarunkowana jest zachowaniem określonych standardów w zakresie wyposażenia portów i przystani. Wymagania te przede wszystkim związane są z zachowaniem właściwych warunków gwarantujących bezpieczny postój statków pasażerskich oraz zapewniających odpowiednie warunki sanitarne, hotelowe oraz gastronomiczne. 16 Za: tamże, s Tamże, s

19 Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem determinującym wykorzystanie stworzonej infrastruktury turystycznej jest odpowiednia, dostosowana do zróżnicowanych potrzeb oferta biur turystycznych. Podczas gdy w odniesieniu do przewozów zbiorowych biura turystyczne często spełniają oczekiwania turystów, to oferta dla turysty indywidualnego jest uboga. A to często od niej zależeć będzie rozwój turystyki indywidualnej i stopień wykorzystania planowanych inwestycji dla tej grupy turystów. Zakładane wskaźniki informują o potencjale projektu i jego realnych osiągnięciach. Wszelkie działania marketingowe służyć powinny wypracowaniu założonych celów, w szczególności na poziomie przewidywanych użytkowników drogi wodnej oraz zbudowaniu świadomości walorów drogi wodnej, co usprawnić powinno dokapitalizowanie inwestycji. W tym drugim przypadku komunikacja MDW E70 powinna przybrać kształt lobbingu poprzez kampanię społeczną i kampanię informacyjną. 2. Analiza otoczenia MDW E Bezpośredni i potencjalni konkurenci 18 Ukazanie Międzynarodowej Drogi Wodnej jako trasy generującej i realizującej ruch transportowy oraz turystyczny wymaga zidentyfikowania najistotniejszych ognisk, które mogą stanowić konkurencję dla oferty MDW E70. Z racji zaproponowanej specyfiki MDW E70, za najistotniejszy kontekst rozwoju uznać należy: a) na poziomie typów usług transportowych: transport drogowy, w dalszej mierze transport kolejowy, b) na poziomie usług turystycznych: ofertę turystyczną międzynarodowych dróg wodnych w Europie Zachodniej oraz polskie regiony specjalizujące się w ruchu żeglarskim i turystyce wodnej Transport drogowy Transport drogowy jest najbardziej ugruntowanym sposobem transportu w Polsce. Atuty transportu drogowego są na tyle silne, iż nie osłabia ich niedoskonałości infrastruktury drogowej zlokalizowanej na obszarze sąsiadującym z drogą E70. Układ drogowy wzdłuż drogi wodnej E70 oraz potencjał jego rozwoju wskazuje, że jedną z najistotniejszych funkcji działań promocyjnych musi być dywersyfikacja tej gałęzi. Podstawowym kluczem do komunikowania atrakcyjności komunikacji wodnej powinna być jej opłacalność, w dalszej mierze ekologiczność i działanie zgodnie z zasadami społecznej odpowiedzialności biznesu. W otoczeniu E70 położone są następujące drogi krajowe: 18 Za: tamże, s

20 droga krajowa nr 22 droga o długości około 460 km prowadząca od przejścia granicznego polsko-rosyjskiego w Grzechotkach do przejścia granicznego do Niemiec w Kostrzynie nad Odrą, droga krajowa nr 10 - droga krajowa łącząca aglomeracje: szczecińską, bydgosko-toruńską oraz warszawską, przebiega przez województwa: zachodniopomorskie, wielkopolskie, kujawsko-pomorskie i mazowieckie, droga krajowa nr 5 (DK5) droga krajowa łącząca (wraz z odcinkiem drogi krajowej nr 1 między Świeciem a Gdańskiem) jedne z największych aglomeracji miejskich w Polsce, tj. trójmiejską, bydgosko-toruńską, poznańską i wrocławską. Przebiega przez województwa: kujawsko-pomorskie, wielkopolskie i dolnośląskie. droga krajowa nr 91 o długości 640 km łącząca północ Polski (Gdańsk) z południem (Cieszyn), autostrada A-1 - docelowo przebiegać będzie z Trójmiasta przez Toruń, Łódź, Częstochowę, Pyrzowice, Gliwice, Świerklany do granicy polsko-czeskiej w Gorzyczkach, autostrada A-2 - przebiegająca równoleżnikowo, na terenie Polski przebiega od granicy w Świecku przez Poznań, Konin, Łódź, Warszawę do polskobiałoruskiego przejścia granicznego Kukuryki Kozłowicze. Dobowe obciążenie ruchu na drogach leżących w regionie MDW E70 jest bardzo zróżnicowane i waha się od 2 tys. pojazdów na dobę w okolicy Dobiegniewa poprzez 14 tys. pojazdów na dobę pomiędzy Skwierzyną a Gorzowem Wielkopolskim, aż do 20 tyś pomiędzy Świeckiem a Warszawą. Drogę wodną E70 przecinają dwie drogi krajowe o układzie południkowym: droga krajowa nr 3 (S3) ze Świnoujścia przez Szczecin Gorzów Wielkopolski Zieloną Górę Lubin Legnicę - Bolków Jelenią Górę Jakuszyce do granicy z Czechami, droga krajowa nr 91 z Gdańska przez Świecie Toruń Łódź Piotrków Trybunalski Częstochowę Wojkowice Kościelne Dąbrowę Górniczą Tychy Bielsko Białą Cieszyn do granicy państwa z Czechami. Na drodze krajowej nr 3 średniodobowy ruch pojazdów jest bardzo zróżnicowany wynoszący od około 3 tys. pojazdów na dobę w okolicach przejścia granicznego w Lubawce do 18 tys. pomiędzy Szczecinem a Goleniowem Drogi wodne W 1996 r. w Genewie przyjęta została umowa (nie ratyfikowana przez Polskę) pod nazwą European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance (AGN). Na podstawie tej umowy, przez terytorium Polski przechodzą trzy drogi wodne: E30, E40 i E70. Najlepsze parametry żeglugowe posiada droga wodna E30, dzięki czemu na niej realizowane są obecnie największe przewozy w Polsce. 20